“Maktabgacha ta'lim tarbiyani tashkil etish.” FANIDAN
KURS ISHI
MAKTABGACHA PEDAGOGIKANING BOSHQA FANLAR BILAN
ALOQASI
Mundarija.
KIRISh
1-BOB. Maktabgacha ta’lim tarixi
1.1. Maktabgacha pedagogikaning shakllanish tarixi
1.2. Maktabgacha pedagogika fan sifatida
II-BOB. Maktabgacha pedagogikaning ilmiy-tadqiqot metodlari
2.1. Maktabgacha pedagogikaning ob'ekti va predmeti
2.2. Maktabgacha pedagogikaning maqsad va vazifalari.
2.3. Maktabgacha pedagogikaning boshqa fanlar bilan aloqasi.
Xulosa.
Adabiyotlar
KIRISH.
Kurs ishining dolzarbligi: Bolani har tomonlama tarbiyalash hayotning eng erta
yillaridan boshlanishi kerak va bunda etakchi rol maktabgacha ta'lim muassasalariga
tegishli - bu xalq ta'limi tizimidagi birinchi bo'g'in. Maktabgacha yoshdagi bolalik -
bu bolaning butun aqliy hayoti va uning atrofidagi dunyo bilan munosabatlari
tiklanadigan alohida rivojlanish davri. Maktabgacha pedagogika - bu maktabgacha
yoshdagi bolalarni, shu jumladan erta yoshdagi bolalarni tarbiyalashni tartibga
soluvchi qonunlarni o'rganadigan pedagogika sohasi.
Ushbu qayta qurish mohiyati shundan iboratki, maktabgacha yoshda ichki aqliy
hayot va xulq-atvorni ichki tartibga solish shakllanadi. Bu atrofdagi dunyoni faol
bilish vaqti. Bola oyoqqa turib, kashfiyotlar qilishni boshlaydi. U xonadagi, uyda,
bolalar bog'chasida, ko'chada joylashgan narsalar bilan tanishadi. Turli xil narsalar
bilan ishlash, ularni tekshirish, ular chiqaradigan tovushlarni tinglash, chaqaloq
ularning xususiyatlari va fazilatlarini o'rganadi; u vizual-samarali va vizual-majoziy
fikrlashni rivojlantiradi.
Zamonaviy ta'lim tizimida o'qituvchi asosiy o'rinni egallaydi, shuning uchun uning
pedagogik tayyorgarligi tarkibidagi ustuvor yo'nalish kasbiy rivojlanish va
kompetentsiya muammosi bilan shug'ullanadi. Jamiyat maktabgacha ta'lim
mutaxassislarini tayyorlash sifatiga yuqori talablarni qo'yadi: ular nafaqat gumanitar
fanlar tizimini, uning jismoniy, axloqiy, aqliy va aqliy rivojlanish qonuniyatlarini
chuqur o'zlashtirishlari, balki bu bilimlarni amalda qo'llashni o'rganishlari kerak.
Kurs ishining maqsadi : maktabgacha yoshdagi bolalarni o'qitishning nazariy
asoslarini o'rganish.
Vazifalar: Maktabgacha pedagogikaning ilmiy bilimlarning maxsus tarmog'i
sifatida shakllanishiga olib kelgan shart-sharoitlarni aniqlang.
Maktabgacha pedagogikaning ilmiy va pedagogik bilimlar tizimidagi o'rnini, uning
mavzusi, usullari, toifalari va tegishli fanlar bilan aloqalarini aniqlang.
Kurs ishining tuzilishi va tarkibi: Kurs ishi kirish, ikki bob, besh paragraf,
xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatidan iborat.
I BOB. Maktabgacha ta’lim tarixi.
1.1. Maktabgacha pedagogikaning shakllanish tarixi.
Maktabgacha muassasalar ishini tashkil etish, uning mazmuni va metodlari
yuzasidan asosiy ko‘rsatmalar 1919- yilda Maorif xalq kommisiyalarining
maktabgacha tarbiya bo‘limining vazifasi «Oila o‘chog‘i va bolalar bog‘chasini
yuritish yuzasidan instruksiya»da bayon qilib berilgan edi. Maktabgacha tarbiya
sifatini yaxshilish uchun bolalar bog‘chasining ishining ilmiy asoslangan dasturini
yaratish katta ahamiyatga ega bo‘ldi. Programmaga oid har bir xujjat muayyan
tarixiy bosqichda vujudga keldi va maktabgacha tarbiya nazaryasi va amaliyoti
rivojlanishining tegishli bosqichini aks ettiradi. Dasturning dastlabki loyihasi 1932-
yilda chiqarilgan edi. Bu xujjat bolalar faoliyatining tegishli turlariga mos keladigan
bilimlardan: ijtimoiy-siyosiy tarbiya, mehnat tarbiyasi, musiqa-harakat tarbiyasi,
tasviriy faoliyat, matematika, savod bo‘limlaridan iborat edi. Unda bolalar
bog‘chasidagi bolalar bilan ishlash vazifalari va xajmini belgilashga urinib ko‘rilgan
edi. «Dastur»ning vujudga kelishi esa maktabgacha tarbiya muassasalari ishini
tartibga solishga, tarbiyachi-pedagoglar faoliyatiga ko‘proq yo‘nalish va mazmun
bag‘ishlashga yordam berdi. 1934 yilda takomillashtirilgan «Tarbiyalash dastur»
nashr etildi. Unda bolalar bog‘chasida bolalarning ko‘p qirrali xayotini tashkil etish
va uning mazmuni masalalariga katta e'tibor berildi. «Dastur»da quyidagi: ijtimoiy
tarbiya, jismoniy tarbiya, rasm chizish, loy va plastelindan narsalar yasash, mehnat
mashg‘ulotlari, nutqni o‘stirish, kitob va rasmlar bilan mashg‘ulotlar, tabiat haqidagi
bilimlarning kurtaklari, dastlabki matematik tasavvurlarni rivojlantirish, savod
chiqarish mashg‘ulotlari bo‘limlari bor edi. Shu bilan birga unda muhim
kamchiliklar mavjud edi, chunonchi, murakkab bilish materialining kiritilganligi,
bolalarni yosh hususiyatlarni hisobga olinmaganligi, pedagogik jarayonni tashkil
etishda tarbiyachining raxbarlik roliga yetarli baho berilmaganligi shular
jumlasidandir. 1938-yilda «Bolalar bog‘chasining tarbiyachi uchun qo‘llanma»
nashr etildi. Unda maktabgacha tarbiya yoshdagi bolalarni tarbiyalash vazifalari
to‘g‘ri yoritildi. Shaxsni har tomonlama kamol toptirish, bolalarning yosh
xususiyatlarini hisobga olish haqida aniqroq gap yuritiladi. «qo‘llanma» ilgarigidek,
bolalar bilan ishlash mazmunini yosh guruppalarga qarab emas, balki tarbiyaning
ayrim bo‘limlari bo‘yicha belgilangan edi. Bu esa tarbiyachini u yoki bu yoshdagi
bolalar bilan ishlash uchun programma materialini tanlashda qiyin ahvolga solib
qo‘yar edi. Jismoniy, aqliy, axloqiy tarbiyaning ko‘pgina masalalari «qo‘llanma»da
yetarli darajada o‘z aksini topadi. Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarga ta'lim
berish masalalari ilmiy asosida ochib beriladi. Ota-onalar bilan ishlash ham yetarli
yoritilgan edi. 1953-yilda bolalar bog‘chasida ta'limning joriy etilishi munosabati
bilan ta'lim-tarbiya ishlari sifatini oshirish va bolalarni maktabgacha tayyorlash
maqsadlarida «qo‘llanma» qayta ishlab chiqiladi. dasturda tarbiyachining rahbarlik
roli ta'minlangan holda tashkil etilgan mashg‘ulotlarda bolalar o‘zlashtirishlari kerak
bo‘lgan bilim mundarijasi ancha aniq ko‘rsatib berilgan. 1959-yil may oyida
«Maktabgacha tarbiya muassasalarini yanada rivojlantirish, maktabgacha yoshdagi
bolalarga tarbiya berish va meditsina hizmat ko‘rsatishni yaxshilish tadbirlari
to‘g‘risida» qaror qabul qilindi. +aroda jumladan mahalliy sharoit va imkoniyatlarni
hisobga olgan holda bolalar muassasalarining ikkita tipini-yasli va bolalar
bog‘chalarini yagona maktabgacha muassasasiga (yasli bog‘cha) birlashtirilishi
hamda yasli va maktabgacha tarbiya yoshdagi bolalarning tarbiyalashning yagona
dasturini ishlab chiqish ko‘zda tutildi. Yangi xujjatda maktabgacha tarbiya
pedagogikasi, bolalar psixologiyasi, hamda bolalarni o‘sishini o‘rganadigan
yondosh fanlar to‘plagan ma'lumotlar hamda maktabgacha tarbiya yoshdagi
bolalarni tarbiyalashning eng yaxshi tarbiyasini umumlashtirish asos qilib olindi.
Atroflarning katta kollektivi tomonidan tayyorlangan ilk yoshdan to maktabgacha
kirish yoshgacha bo‘lgan bolalar bilan olib boriladigan tarbiya ta'lim ishlarining
yagona programmasi birinchi marta 1962-yilda e'lon qilindi. «Dastur» e'tibor tarbiya
jarayonida yosh davomiyligi o‘rtasidagi aloqa uzilib qolishini tugatishga qaratilgan
edi. Ilgari programma metodik jihatlariga qaraganda unda maktabgacha tarbiya
yoshdagi bolalarga ta'lim berish masalalari ko‘proq aks ettirildi. «Mashg‘ulotlarda
ta'lim berish» bo‘limida taqdim etilgan programma materiali ta'lim berishda
sistemalilikni amalga oshirish, bolalarning bilim minimumini to‘la o‘zlashtirish,
ularning atorfdagi voqyelik predmedlar va xodisalarning o‘zaro bog‘liqligini anglay
olishlari uchun qulay sharoitlar yaratadi. «Dastur» shuningdek, bola shaxsiyatini har
tomonlama kamol toptirish uchun zarur bo‘lgan muayyan bilimlar, ko‘nikmalar va
malakalar, yurishturishdagi ijobiy odatlar, ahloqiy fazilatlarni shakllantirishni ham
ko‘zda tutadi. Unga mashg‘ulotlar, dam olish, ko‘ngil ochish, uyqu, ovqatlanish,
sayr qilish rejimi kiritilgan. Tarbiyachi «Bolalar bog‘chasida tarbiya dasturi»ga
ko‘ra, maktabgacha tarbiya yoshdagi bolani o‘yinlar ko‘ngil ochish va mehnatda
ta'lim berish va turmush jarayonida tarbiyalashning ko‘p tomonlama vazifalari xal
etilishini ta'minlamog‘i kerak edi. 1969-yilda takomillashtirilgan. «
Hozirgi bosqichda, maktabgacha yoshdagi pedagogikaning asosiy toifalariga
qo'shimcha ravishda, bir qator olimlarning, xususan Kozlova, Kulikova, Babunova,
Rean, Bordovskaya va boshqalarning fikriga ko'ra, quyidagilar joriy etildi: Bolalik
subkulturasi bolalarning dunyo, qadriyat yo'nalishlari haqidagi maxsus g'oyalarini
aks ettiruvchi kategoriya. savollarda, o'yinlarda, rasmlarda, aks ettirishda, bolalar
folklorining har xil turlarida.
Maktabgacha pedagogika bir qator gumanitar fanlar bilan chambarchas bog'liq:
bolalar psixologiyasi, rivojlanish anatomiyasi va fiziologiyasi, pediatriya, gigiena,
shuningdek boshqa bir qator fanlar (tilshunoslik, estetika, etika va boshqalar) bilan
bog'liq bo'lib, u ushbu fanlarning natijalariga tayanadi va oladi. uning rivojlanishiga
ta'sir qiladigan narsa. Pedagogikaning asosi tarbiya va ta'limning maqsadlarini
tushunish uchun asos bo'lgan ta'lim falsafasi. Insonning biologik va ijtimoiy
mohiyati o'rtasidagi bog'liqlikni yaxshiroq tushunish va bolaning xulq-atvorining
sabablarini tushunish uchun pedagogika anatomiya va fiziologiya kabi fanlarga
tayanadi. Ta'lim va tarbiya masalalarini ishlab chiqishda yoshga bog'liq fiziologiya
alohida ahamiyatga ega bo'lib, u o'sayotgan organizmning tuzilishi va faoliyatining
asosiy printsiplarini ochib beradi. Ushbu xususiyatlarni bilmasdan, o'quvchilarning
yoshiga, muayyan sinflar yoki o'quv mashg'ulotlarini o'tkazishning tashkiliy
shakllariga mos keladigan tarbiya vositalari va usullarini to'g'ri aniqlash mumkin
emas.
1.2 Maktabgacha pedagogika fan sifatida
Pedagogik fanning vujudga kelishi va rivojlanishi jamiyatning yangi avlodlarni
moddiy va ma'naviy qadriyatlarni ishlab chiqarishda ishtirok etish uchun tayyorlash
tajribasini o'rganish va umumlashtirishga bo'lgan ehtiyoj bilan bog'liq. Pedagogika -
bu insonni rivojlanishining barcha bosqichlarida tarbiyalash fanidir.
Maktabgacha pedagogika pedagogika fanlari tizimidagi yoshlardan biridir. Uning
kelib chiqishi Ya.A.ning nomi bilan bog'liq. Komenskiy (17 dona). Maktabgacha
pedagogikaning fan sifatida o'z predmeti, vazifalari, funktsiyalari, manbalari,
usullari, toifalari mavjud. Zamonaviy maktabgacha pedagogika ta'lim va tarbiya
jarayonini, uning maqsadi, vazifalari, mazmuni, tashkil etish shakllari, amalga
oshirish texnologiyasini o'rganadi. Tadqiqotchilar, shuningdek, ta'lim va tarbiya
tizimi maktabgacha yoshdagi shaxsning rivojlanishiga qanday ta'sir qilishlari bilan
qiziqishadi.
Maktabgacha pedagogika fan sifatida nazariy va tabiatda qo'llaniladi: maktabgacha
yoshdagi pedagogika kategoriyasi
Bolani tarbiyalash va o'qitish nazariyasi bo'yicha amaliy tadqiqotlar - umumiy
qonunlarni umumlashtirish asosida xulosalar tuziladi va amalda sinab ko'riladi
Maktabgacha pedagogikaning predmeti tarbiyalash jarayoni va u bilan bog'liq
bo'lgan barcha narsalar - munosabatlarning ziddiyatlari, bola shaxsining
rivojlanishini belgilaydigan tarbiya jarayonini tashkil etish va amalga oshirish
texnologiyasi: vositalari, mazmuni, tarbiyalash va o'qitish usullari.
Maktabgacha pedagogika o'zining konseptual apparati bilan ishlaydi, u o'zi ishlaydi.
Maktabgacha pedagogika fanidagi asosiy toifalar: ta'lim, rivojlanish, shakllantirish,
o'qitish.
Tarbiyalash - bolaning shaxsini shakllantirishning maqsadli, tizimli, uyushgan
jarayoni.Rivojlanish yoshga qarab sodir bo'ladigan va kattalar rahbarligida amalga
oshiriladigan miqdoriy va sifatiy o'zgarishlar jarayoni.
O'qitish o'qituvchi va talabaning o'zaro ta'sirida avlodlar tajribasi, bilim, ko'nikma
va qobiliyatlarni to'g'ridan-to'g'ri uzatishning maqsadga muvofiq, maxsus tashkil
etilgan jarayoni.
Shakllanishi - tashqi ta'sirlar ta'siri ostida shaxsni shakllantirish jarayoni: ta'lim,
o'qitish, umuman ijtimoiy muhit.
Hozirgi bosqichda, maktabgacha yoshdagi pedagogikaning asosiy toifalariga
qo'shimcha ravishda, bir qator olimlarning, xususan Kozlova, Kulikova, Babunova,
Rean, Bordovskaya va boshqalarning fikriga ko'ra, quyidagilar joriy etildi: Bolalik
subkulturasi bolalarning dunyo, qadriyat yo'nalishlari haqidagi maxsus g'oyalarini
aks ettiruvchi kategoriya. savollarda, o'yinlarda, rasmlarda, aks ettirishda, bolalar
folklorining har xil turlarida.
Maktabgacha pedagogika bir qator gumanitar fanlar bilan chambarchas bog'liq:
bolalar psixologiyasi, rivojlanish anatomiyasi va fiziologiyasi, pediatriya, gigiena,
shuningdek boshqa bir qator fanlar (tilshunoslik, estetika, etika va boshqalar) bilan
bog'liq bo'lib, u ushbu fanlarning natijalariga tayanadi va oladi. uning
rivojlanishiga ta'sir qiladigan narsa. Pedagogikaning asosi tarbiya va ta'limning
maqsadlarini tushunish uchun asos bo'lgan ta'lim falsafasi. Insonning biologik va
ijtimoiy mohiyati o'rtasidagi bog'liqlikni yaxshiroq tushunish va bolaning xulq-
atvorining sabablarini tushunish uchun pedagogika anatomiya va fiziologiya kabi
fanlarga tayanadi. Ta'lim va tarbiya masalalarini ishlab chiqishda yoshga bog'liq
fiziologiya alohida ahamiyatga ega bo'lib, u o'sayotgan organizmning tuzilishi va
faoliyatining asosiy printsiplarini ochib beradi. Ushbu xususiyatlarni bilmasdan,
o'quvchilarning yoshiga, muayyan sinflar yoki o'quv mashg'ulotlarini o'tkazishning
Maktabgacha
pedagogika
Tarix, etnografiya
Uniuiniy psixoiogiya
Falsafa,
dinsbunoslik
Sotsiologiya
Estetika
Odam anatomivasi
va fizyalogiyasi
tashkiliy shakllariga mos keladigan tarbiya vositalari va usullarini to'g'ri aniqlash
mumkin emas.
Eng yaqin bog'liqlikni pedagogika va psixologiya o'rtasida kuzatish mumkin:
pedagogika psixologik tadqiqot usullaridan foydalanadi. Voyaga etgan kishining
ruhiy jarayonlarining rivojlanishi va rivojlanishi qonuniyatlarini o'rganadigan
rivojlanish psixologiyasi pedagogikaga kognitiv qobiliyatlarni, turli yoshdagi
bolalarning muayyan ta'sirlarga moyilligini aniqlashga yordam beradi. Ijtimoiy
psixologiya turli xil ijtimoiy guruhlarga kiritilgan shaxsning shakllanish
xususiyatlarini o'rganadi, pedagogikaga jamoaga shaxsga ta'sir qilish usullari va
vositalarini ishlab chiqishda yordam beradi. Pedagogik va psixologik fanlarning
birlashishi chegaraviy tarmoqlarning paydo bo'lishiga olib keldi - pedagogik
psixologiya va psixopodagiya: ta'lim psixologiyasi bolani tarbiyalash va o'qitish
jarayonida uning psixik jarayonlarining o'ziga xos xususiyatlarini, shaxsni
shakllantirishga pedagogik ta'sirning psixologik xususiyatlarini o'rganadi. Turli xil
nuqsonli va rivojlanishida nuqsoni bo'lgan bolalar faoliyat ko'rsatadigan tuzatish
pedagogikasi uchun tibbiyot fanlari bloki juda muhim ahamiyatga ega: terapiya,
psixiatriya, psixogigiyena va ilmiy bilimlarning tegishli bo'limlari.
Axloq axloqning nazariy asosini ta'minlaydi, yosh avlodning axloqiy tarbiyasi
muammolarini
tushunishni
chuqurlashtiradi.
Estetika
insonning
estetik
munosabatlarini
voqelikka,
san'atga
nisbatan
rivojlanishining
umumiy
qonuniyatlarini o'rganadi, estetik tarbiyaning ilmiy asosi bo'lib xizmat qiladi.
Hozirgi kunda dunyoda maktabgacha ta'lim muassasalari keng tarqalgan.
Maktabgacha ta'lim tizimining rivojlanishi bir qator holatlarga bog'liq: jahon ta'lim
makonining kengayishi; ko'pgina davlatlarda ijtimoiy rivojlanishning turli xil
dasturlari; keyingi yillarda uning shaxsini shakllantirish uchun inson hayotining
birinchi yillari davrining ahamiyati; professional o'qituvchilar sonining o'sishi.
II. BOB. Maktabgacha pedagogikaning ilmiy-tadqiqot metodlari.
2.1. Maktabgacha pedagogikaning ob'ekti va predmeti
Tadqiqotchilarning pedagogikaga oid qarashlarida uchta pozitsiya mavjud.
Birinchisiga ko'ra, pedagogika - bu inson bilimlarining fanlararo sohasi. Boshqa
olimlar pedagogikani amaliy fanning rolini boshqa fanlarning bilimlaridan
foydalanib, ularni o'quv va tarbiya muammolarini hal qilishga moslashtiradilar.
Uchinchi pozitsiya pedagogikaning o'ziga xos ob'ekti va o'rganish predmetiga ega
bo'lgan mustaqil xususiyatini anglatadi.
Maktabgacha pedagogika pedagogika fanining fundamental g'oyalariga asoslangan
bo'lib, ilmiy bilim, amaliyot va san'at sohasidir. Maktabgacha pedagogika - bu
tug'ilishdan maktabgacha bolalarni rivojlantirish, o'qitish va o'qitish naqshlari
haqidagi fan. Zamonaviy maktabgacha tarbiya pedagogikasi o'rganadigan mavzular
qatoriga quyidagilar kiradi: a) ta'lim va tarbiya jarayonlari, ularning maqsadlari,
vazifalari, mazmuni, tashkil etish shakllari, usullari, usullari va vositalari; b) ta'lim
va tarbiyaning bolaning rivojlanishiga, uning shaxsiyatini shakllantirishga ta'siri; c)
12 ta o'quv dasturini ishlab chiqish, ularni amalga oshirish usullari; d) maktabgacha
ta'lim tizimini rivojlantirish tendentsiyalari va rivojlanish istiqbollarini belgilash; e)
tarbiya tushunchalarini yaratish, ularning asosida ta'lim standartlarini ishlab chiqish;
f) turli xil maktabgacha ta'lim muassasalarida o'quv jarayonining xususiyatlarini
o'rganish.
Maktabgacha pedagogika ob'ektini aniqlashda 1922 yilda pedagogika fanining
o'ziga xos xususiyati g'oyasini shakllantirgan A.S.Makarenkoning pedagogik
tajribasiga murojaat qilish kerak. Uning ta'kidlashicha, ko'pgina tadqiqotchilar
bolani pedagogik fanning ob'ekti deb bilishadi, ammo bu haqiqat emas. Ilmiy
pedagogikaning tadqiqot ob'ekti "pedagogik fakt (hodisa)". Biroq, bola
tadqiqotchining ko'rish sohasidan chiqarib tashlanmaydi. Aksincha, pedagogika
insoniyat fanlaridan biri bo'lib, uning shaxsini rivojlantirish va shakllantirish uchun
maqsadli faoliyatni o'rganadi. Shunday qilib, maktabgacha pedagogika ob'ekt
sifatida, o'qituvchining maqsadli faoliyati jarayonida maktabgacha tarbiyachining
rivojlanishi va ta'limini belgilaydigan atrofdagi voqelikning hodisalariga ega.
Maktabgacha ta'lim muassasasida tashkil etish nazariyasi va texnologiyasini,
o'qituvchining faoliyatini takomillashtirish shakllari va usullarini va bolalarning turli
xil faoliyat turlarini rivojlantirish maktabgacha pedagogikaning predmeti
hisoblanadi.
Maktabgacha pedagogikaning vazifalari uning ob'ekti va tadqiqot mavzusi bilan
belgilanadi: o'zaro bog'liq bo'lgan nazariy va texnologik.
Maktabgacha pedagogikaning nazariy funktsiyasi uchta darajada amalga oshiriladi:
Maktabgacha ta'lim muassasalarida pedagogik tajribani o'rganish orqali amalga
oshiriladigan tavsiflash darajasi;
Diagnostika darajasi pedagogik hodisalarning holatini, o'qituvchi va uning 13
o'quvchisining samaradorligini aniqlashga, ularni ta'minlovchi sabab-oqibat
munosabatlarini o'rnatishga qaratilgan;
Prognostik daraja pedagogik voqelikni eksperimental o'rganishni va maktabgacha
ta'limning tegishli modellarini yaratishni belgilaydi. Maktabgacha pedagogikaning
nazariy funktsiyasini amalga oshirishda pedagogik hodisalarning mohiyati, ularning
samaradorligi darajasi va taklif etilayotgan o'zgarishlarning asosliligi aniqlanadi.
Ushbu darajada maktabgacha yoshdagi bolalarni tarbiyalash va o'qitishning nazariy
asoslari, maktabgacha ta'limning modellari, ularning kontseptsiyasi va ilmiy asoslari
tavsiflangan.
Maktabgacha pedagogikaning texnologik funktsiyasi quyidagi darajalarda amalga
oshiriladi:
Proektsion daraja metodik asosli materiallarni (innovatsion o'quv dasturlari, o'quv
dasturlari, o'quv-uslubiy va ko'rgazmali qo'llanmalar) ishlab chiqish bilan bog'liq; ·
transformatsion daraja maktabgacha ta'lim amaliyotida innovatsiyalarni uni
takomillashtirish va qayta qurish maqsadida joriy etishga qaratilgan; ·
Ko'zgu darajasi ilmiy tadqiqotlar natijalarining maktabgacha yoshdagi bolalarni
o'qitish va o'qitish amaliyotiga ta'sirini tushunishni o'z ichiga oladi. Maktabgacha
pedagogikaning
texnologik
funktsiyasi
maktabgacha
ta'lim
muassasalari
o'qituvchilariga o'quv jarayonini takomillashtirishga yordam beradigan printsiplar
va qoidalarni belgilashga imkon beradi.
Maktabgacha pedagogikaning maqsad va vazifalari
Maktabgacha pedagogikaning asosiy maqsadi har bir shaxsni hayotda
tsivilizatsiyalashgan holda o'zini shaxsan anglash va jamiyat rivojiga pedagogik
voqelikni ilmiy bilish asosida, uni takomillashtirish bo'yicha samarali chora-
tadbirlarni ishlab chiqish va amalga oshirishdan iboratdir.
Zamonaviy sharoitda pedagogika bolalarni umuminsoniy axloqiy, madaniy, ma'rifiy
qadriyatlar bilan tanishtirishga qaratilgan: insonparvarlik, mehr-oqibat, qo'shniga
bo'lgan muhabbat, ona va otani hurmat qilish, bilim olishga, mehnatsevarlikka
intilish, shaxsiy fazilatlarni takomillashtirish, tengdoshlar va kattalar bilan
munosabatlarda o'zaro hurmat, mas'uliyat. , intizom, ijodkorlik.
Shundan kelib chiqqan holda, maktabgacha tarbiya pedagogikasining asosiy
vazifalari bolada maktabgacha yoshda shakllanishi mumkin bo'lgan shaxsning
axloqiy xususiyatlarini tavsiflash; o'quv faoliyati uslublari va texnikasini va uning
samaradorligini ko'rsatkichlarini asoslash. Pedagogika bolalarda shakllanadigan
shaxsiyat xususiyatlarining mustahkamligi va ishonchliligini ta'minlaydigan o'quv
jarayonining texnologiyasini ishlab chiqishga intiladi.
Zamonaviy sharoitda o'quv jarayonining mazmuni ancha murakkablashdi. Bugungi
kunda ta'lim standartining dasturlar va o'quv qo'llanmalarning o'zgaruvchanligi bilan
uyg'unlashuviga yo'l qo'yildi. Shu munosabat bilan vazifa turli xil o'quv dasturlarini
amalga
oshirish
kontekstida
o'qituvchi,
tarbiyachining
ijodiy
faoliyati
imkoniyatlarini ochib berishdan iborat.
2.2. Maktabgacha pedagogikaning maqsad va vazifalari
Zamonaviy jamiyatda bolalarni o'qitish va tarbiyalash shaxsga yo'naltirilgan bo'lib
bormoqda, ya'ni o'qituvchi, tarbiyachi pedagogik jarayonga asoslangan pedagogik
jarayonni qurishi kerak. individual xususiyatlar bola, uning bilim qobiliyatlari,
bolalarni o'rganishdan qoniqish va quvonch hissini uyg'otadi.
Maktabgacha pedagogikaning vazifasi bolalarni shaxsga yo'naltirilgan o'qitish va
maktabgacha ta'lim muassasalarida, maktabda, oilada tarbiyalashning mazmuni va
usullarini ishlab chiqishdir. Zamonaviy sharoitda, xuddi shu yoshdagi bolalarda aql,
qobiliyat va ta'lim darajasining rivojlanishida sezilarli farqlar mavjud. O'quv
mashg'ulotlari va o'quv tadbirlarini individualizatsiya qilish vazifasi eng qiyin.
Bolalarning qobiliyatlarini rivojlantirish, birinchi navbatda, ijodiy faoliyatga yordam
beradi. Maktabgacha tarbiya va ta'lim ijodiy faoliyatni tashkil qilish uchun katta
imkoniyatlarga ega. Shunga ko'ra, maktabgacha pedagogikaning vazifasi
bolalarning ijodiy faoliyati turlarini va uni tashkil qilish imkoniyatlarini shunday
asoslashdirki, ular maktabga kirishda ular bolalar bog'chasida olgan ijodiy
imkoniyatlarini yo'qotmaydi.
Nazariya va amaliyotda hozirgi kunda pedagogik jarayonning mustaqil tarkibiy
qismiga aylanib borayotgan ekologik ta'lim va bolalarni tarbiyalashga katta e'tibor
berilmoqda. Maktabgacha pedagogika fanining vazifasi maktabgacha yoshdagi
bolalarda ekologik madaniyatni rivojlantirish mazmuni va usullarini ishlab chiqish,
bu ishning izchilligi, uzluksizligi va tizimliligini ta'minlashdan iborat.
"Bolalar bog'chasi - kollej", "bolalar bog'chasi - maktab", "bolalar bog'chasi - maktab
- oliy o'quv yurti" kabi yangi maktabgacha ta'lim muassasalarining tashkil etilishi
munosabati
bilan
maktabgacha
pedagogikaning
vazifalari
yanada
murakkablashmoqda. Ushbu muassasalarda to'rt yoshdan boshlab yagona o'quv
jarayoni tashkil etiladi. Sinf xonasida bolalar boshlang'ich matematik, lingvistik,
tabiiy tarix va boshqa tushunchalar bilan tanishadilar. Buning uchun maxsus
darsliklar va qo'llanmalar yaratiladi. Bunday sharoitda bolaning intellektual, irodali,
tizimli o'quv faoliyatiga hissiy tayyorligi shakllanadi va rivojlanadi. Maktabgacha
pedagogika fani ushbu jarayonlarni o'rganib, uch yoshdan to'rt yoshgacha bo'lgan
bolalarni o'qitish va tarbiyalashni tashkil qilish, mazmuni va usullariga yangicha
yondashuvni asoslaydi.
Maktabgacha pedagogikaning vazifalari pedagogik fan tomonidan hal qilingan
umumiy vazifalar asosida shakllantiriladi. Maktabgacha pedagogikaning eng muhim
vazifasi bolani tarbiyalash, o'qitish va rivojlantirish qonuniyatlarini asoslashdir.
Pedagogik naqshlar turli xil faoliyat turlarida ta'lim, tarbiya va rivojlanish
vazifalarini amalga oshirish uchun yo'nalishlar va imkoniyatlarni yaratadi, bolaning
o'zini o'zi tarbiyalash, o'z-o'zini tarbiyalash va bolaning o'zini o'zi rivojlantirishini
shakllantirishga yordam beradi. Agar o'qituvchi va o'qituvchi o'z faoliyatlarida
pedagogika qonunlariga, agar ular taklif qilayotgan ta'lim va o'qitish texnologiyalari
ushbu qonunlarga muvofiq bo'lsa, pedagogik jarayonning samaradorligi oshadi.
Pedagogik naqshlarni qidirish va asoslash inson taraqqiyotining psixologik,
biologik, falsafiy, ijtimoiy omillariga, tarbiyachilar, o'qituvchilar, o'qituvchilar, ota-
onalar tajribasiga, shuningdek turli xil sharoitlarda bolalarning rivojlanish
xususiyatlarini tahlil qilishga asoslangan. Maktabgacha pedagogikaning vazifasi
tarbiyachi faoliyatida ushbu funktsiyalarni amalga oshirish uchun yanada samarali
texnologiyalarni ishlab chiqishdir.
Maktabgacha pedagogikaning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:
1. maktabgacha ta'lim muassasalarida va oilada shaxsga yo'naltirilgan ta'lim va
bolalarni tarbiyalashning mazmuni;
2. bolalarning ijodiy faoliyati turlarini asoslash va uni maktabga kirish paytida ular
bolalar bog'chasida olgan ijodiy imkoniyatlarini yo'qotmasliklari uchun tashkil etish;
3. maktabgacha yoshdagi bolani tarbiyalash, o'qitish va rivojlantirishni tartibga
soluvchi qonunlarning asoslanishi;
4. O'rganilgan naqshlar asosida - bolalarga pedagogik ta'sir ko'rsatishning pedagogik
texnologiyalari, usullari va texnikalarini ishlab chiqish.
Shunday qilib, jamiyat rivojlanishining hozirgi bosqichida tarbiya, tarbiya, ta'lim
muammolarini bitta pedagogika kuchlari tomonidan hal qilinishi kerakli natijani
bermaydi, ularga tarmoqlararo ilmiy yondashuv zarur.
Fan - bu bilimlar, qarashlar, nazariyalar, g'oyalarning umumlashtirilgan tizimi. Har
qanday fanning o'z nazariyasi bor. Umuman olganda, pedagogika fanlarning asosidir
eng muhimi - bolaga, kelajak jamiyatiga va nihoyat, Yer yuzida insoniyat
tsivilizatsiyasining mavjudligiga tegishli, chunki bu ta'lim muvaffaqiyatining
natijasidir.
Pedagogika (pullagogike) - yunon tilidan tarjima qilingan - yosh avlodni tarbiyalash,
o'qitish va o'qitish, "bola tarbiyasi" ilmi. Birinchi o'qituvchilar boy bolalarni o'quv
yurtlariga olib boradigan qullar edilar.
Ko'pchilik o'zlarini pedagogika sohasidagi mutaxassislar deb bilishadi. Bir
tomondan, bu to'g'ri, chunki aksariyati o'z farzandlarining ota-onalari, ammo bu
ma'lum bir oilada oilaviy tarbiyaning empirik tajribasi. Oila tarbiyasining
muvaffaqiyati darajasi har xil bo'lgan pedagogik savodxonlikka bog'liq. Boshqa
tomondan, asosiy pedagogik ma'lumotga ega bo'lgan maxsus tayyorlangan
mutaxassislar pedagogika bilan shug'ullanadilar va shug'ullanishlari kerak.
Zamonaviy pedagogik lug'at pedagogikaning quyidagi xususiyatlarini beradi.
pedagogika - “aniq munosabatlar tarixiy ta'lim jarayonining rivojlanishining ob'ektiv
qonuniyatlarini o'rganadigan, ijtimoiy munosabatlarning rivojlanishi va bola
shaxsining shakllanishi qonunlari bilan uzviy bog'liq bo'lgan fan; Ta'lim, tarbiya va
ta'limning o'z-o'zini tarbiyalash, o'z-o'zini tarbiyalash, o'z-o'zini tarbiyalash bilan
o'zaro bog'liqligi va inson taraqqiyotiga qaratilgan ta'lim munosabatlarining fanlari
pedagogika- "Inson shaxsini shakllantirish mohiyati va ushbu asosda ta'lim va
tarbiya nazariyasi va uslublarini maxsus tashkil etilgan jarayon sifatida
rivojlantirish."
Pedagogika asoslari insoniyat jamiyatining (ibtidoiy kommunal tizim) boshlanishi
bilan ta'lim tajribasini umumlashtirish shaklida shakllana boshladi.
Ilmiy intizom sifatida, pedagogika birinchi o'quv muassasalari paydo bo'lganda qul
jamiyatida shakllandi. Dastlab, pedagogika pedagogik fikr, individual mulohazalar,
ta'limning mazmuni va vazifalari to'g'risida bayonotlar, ko'pincha amaliy reja
shaklida taqdim etildi. Falsafa tarixida nazariy pedagogik fikr manbalarini topamiz
(Sokrat, Platon, Aristotel, Demokrit). Va nihoyat, fan sifatida pedagogika 17-asrda
nemis universitetlarida tahsil olgan buyuk chex o'qituvchisi, gumanist Yan Amos
Komenskiy tufayli tug'ilib, to voyaga etgunga qadar o'zining pedagogik ta'lim va
tarbiya tizimini yaratdi, pedagogikaning mustaqil bilim sohasi sifatida asosini
yaratdi va bularning barchasini aks ettirdi. ko'plab fundamental pedagogik ishlarda.
Rossiyada "pedagogika otasi" KD hisoblanadi Ushinskiy.
Maktabgacha pedagogika pedagogika fanlari tizimidagi sohalardan biridir. Har
qanday fan singari, maktabgacha tarbiya pedagogikasi ham o'z predmetiga, ilmiy
tadqiqot usullariga, kontseptual apparatlarga va toifalarga ega.
Mavzu Maktabgacha pedagogika 3 yoshdan 7 yoshgacha bo'lgan bolalarni
rivojlantirish
va
tarbiyalash
muammolaridir.
Maktabgacha
pedagogika
o'rganayotgan narsa.
Maktabgacha pedagogika fanini aniqlashga tizimli yondashuv nafaqat nazariy, balki
amaliy ahamiyatga ham ega. Kichkina bolani axloqiy va mehnatga o'rgatish bu
tizimning markaziy yadrosi bo'lishi kerak, bunga pirovardida bola shaxsiyatining
qadriyat yo'nalishi va uning keyingi rivojlanishining umumiy yo'nalishi bog'liqdir.
Maktabgacha pedagogika fanini aniqlashga tizimli yondashuv bolalar shaxsiyatining
shakllanishida, uning pedagogik ta'sirlar ta'siri ostida rivojlanishida tizimli tahlil
qilishni amalga oshirishni o'z ichiga oladi.
Vazifalar zamonaviy maktabgacha pedagogika:
1. maktabgacha ta'limning ijtimoiy funktsiyalariga muvofiq bolalarni tarbiyalash va
o'qitish;
2. Ilmiy izlanishlar va ilg'or pedagogik tajriba asosida maktabgacha yoshdagi bolalar
uchun yangi tushunchalar, texnologiyalar, o'quv dasturlarini ishlab chiqish;
3. maktabgacha yoshdagi bolalarning yagona yaxlit fanini yaratish;
4. Ota-onalarning pedagogik ta'limi tizimini rivojlantirish.
Vazifalar jamiyatdagi o'zgarishlar tufayli o'zgarib bormoqda.
Maktabgacha pedagogika quyidagilarni amalga oshiradi xususiyatlari:
- epistemologik (epistemologiya - bilish), ya'ni. pedagogik faoliyat, pedagogik
qonuniyatlarni o'rganish;
- prognostik, ya'ni. maktabgacha ta'limni takomillashtirish usullarini ilmiy
prognozlash;
- ijodiy-transformatsion, ya'ni. yangi texnologiyalar, dasturlarni ishlab chiqish,
tadqiqot ma'lumotlarini amaliyotga tatbiq etish.
Maktabgacha pedagogikada quyidagi ilmiy tadqiqot usullari mavjud: kuzatish,
pedagogik eksperiment, suhbat, pedagogik hujjatlarni o'rganish, adabiyotlarni tahlil
qilish, ma'lumotlarni qayta ishlashning matematik usullari, bolalar faoliyati
mahsulotlarini o'rganish, modellashtirish, so'roq qilish, ekspert baholash uslubi va
boshqalar. "Metodologiya" kursida pedagogik tadqiqot usullari o'rganiladi. va
psixologik-pedagogik tadqiqot usullari. "
Maktabgacha pedagogikaning manbalari
1. Xorijiy va mahalliy pedagogika tarixi.
2. Xalq pedagogikasi.
3. Maktabgacha ta'lim muammolarini zamonaviy ilmiy pedagogik tadqiqoti.
4. Ilg'or pedagogik tajriba.
5. Boshqa fanlarning ma'lumotlari (bolalar psixologiyasi, rivojlanish psixologiyasi,
rivojlanish psixologiyasi va boshqalar).
Pedagogik fanlar tizimida maktabgacha tarbiya pedagogikasi muhim o'rin tutadi va
boshqa fanlar bilan aloqasiz mavjud bo'lolmaydi. Ushbu munosabatni quyidagi
sxema bo'yicha ko'rsatish mumkin.
Umumiy pedagogika bilan bog'liqlik maktabgacha tarbiya pedagogikasida shunga
o'xshash ilmiy tadqiqot usullaridan, asosiy umumiy pedagogik kategoriyalarga
murojaat qilishdan foydalanishida namoyon bo'ladi.
Maktabgacha pedagogika pedagogika tarixi bilan chambarchas bog'liq: zamonaviy
maktabgacha ta'lim o'tmishdagi pedagogik fikr merosiga asoslangan. Masalan,
hozirgi vaqtda M. Montessori tizimidan foydalanish.
Maktabgacha pedagogikaning turli davrlarda turli mintaqalarda pedagogikaning
rivojlanishi to'g'risida fikr beradigan arxeologiya va etnografiya bilan bog'liqligi
juda muhimdir. Qazish paytida topilgan o'yinchoqlar va hujjatlar bunga dalolat
beradi.
Maktabgacha pedagogika psixologik ma'lumotlardan maktabgacha ta'limning yangi
texnologiyalarini ishlab chiqishda aqliy jarayonlar, faoliyat turlari va bolaning
shaxsi to'g'risidagi ma'lumotlardan foydalanadi.
Maktabgacha pedagogikaning anatomiya va fiziologiya bilan bog'liqligi sizga
bolaning tanasining anatomik tuzilishining o'ziga xos xususiyatlarini, fiziologik
mexanizmlarni, maktabgacha ta'limni tashkil etishda gigiena talablarini hisobga
olishga imkon beradi.
Bolalarning
mazmunini, ijtimoiy-axloqiy,
badiiy
va
estetik
rivojlanish
texnologiyalarini ishlab chiqishda etika va estetika asosiy toifalari qo'llaniladi.
Maktabgacha pedagogika ta'limning klassik xususiyati, shaxsni rivojlantirishda
ta'limning o'rni, asosiy falsafiy qonunlar (qarama-qarshiliklarning birligi va kurashi
va boshqalar) haqidagi falsafiy qoidalarga asoslanadi.
Shunday qilib, maktabgacha yoshdagi pedagogika nisbatan yosh fan; u jadal
rivojlanmoqda, o'ziga xos mavzu, tadqiqot usullariga ega. Maktabgacha ta'lim
bo'yicha zamonaviy ilmiy tadqiqotlar tufayli mamlakatimizda maktabgacha ta'lim
strategiyasi yaratilmoqda.
Yuqorida ta'kidlab o'tilganidek, maktabgacha tarbiya pedagogikasi falsafaning
ta'limning sinfiy tabiati, shaxsni rivojlantirishda ta'limning o'rni, shaxsni
rivojlantirishdagi tarbiyachilarning o'rni to'g'risidagi qoidalariga asoslanadi.
Maktabgacha yoshdagi bolalarni o'qitish va o'qitishning yangi texnologiyalarini
ishlab chiqishda birlik va qarama-qarshi kurash kabi falsafiy qonunlar hisobga
olinadi.
Maktabgacha pedagogikaning metodologik asoslari ta'lim falsafasining hozirgi
darajasini aks ettiradi. Quyidagi dialektik kategoriyalar ta'limning ma'nosini
aniqlashga yordam beradi: o'lchov, inkorni rad etish, shakli, mazmuni va zaruriyati.
O'lchov - miqdor va sifatning dialektik birligi yoki muayyan ob'ekt yoki hodisaning
sifati saqlanib turadigan miqdoriy o'zgarishlarning shunday oralig'i. Ta'lim, o'lchov
singari, bola o'zlashtirgan bilimlar, ko'nikmalar va fikrlash usullarining
tizimlashtirilgan miqdorini tavsiflaydi. Bola rivojlanishi miqdoriy va sifat
ko'rsatkichlarini birlashtiradi. Rad etishni rad etish - bu allaqachon tugallangan
qadamlarni takrorlaydigan rivojlanishdir, ammo aks holda yuqori darajadagi
spiralda. Shakl va mazmun - bu mavjud bo'lgan va shakllanayotgan odamlarning
asosiy munosabatlari bo'lib, ular qarama-qarshi birlikni tashkil qiladi. Ehtiyoj - bu
imkoniyatlarni haqiqatga aylantirish usuli, bunda ma'lum hajmda haqiqatda amalga
oshiriladigan
faqat
bitta
imkoniyat
mavjud.
Maktabgacha
pedagogika
muammolarini ko'rib chiqish va hal qilishda turli xil falsafiy yo'nalishlar va
yondashuvlar qo'llaniladi.
T. M. Babunova maktabgacha tarbiya pedagogikasida falsafiy yondashuvlardan
foydalanishni quyidagicha tavsiflaydi.
Aksiologik yondashuv shaxsni, bolani tarbiyalash, tarbiyalashda, o'z-o'zini
rivojlantirishda olingan qadriyatlarning umumiyligini aniqlashga imkon beradi.
Maktabgacha yoshdagi bolalarga nisbatan bunday qadriyatlar kommunikativ, etnik,
madaniy kabi qadriyatlar bo'ladi. Ushbu yondashuv sog'liqni saqlash, madaniyat,
o'yin, aloqa maktabgacha yoshdagi bolani tarbiyalashda doimiy qadriyatlar sifatida
ko'rib chiqadi.
Madaniy yondashuvbolaning tug'ilishi va yashashi joyi va vaqtining barcha
sharoitlarini, bevosita atrof-muhitni, mamlakat, shahar, mintaqa tarixini hisobga
olishga imkon beradi. Ushbu yondashuv bolalarni urf-odatlar, me'yorlar va
madaniyat bilan tanishtirishga qaratilgan.
Tizimlar yondashuvibolalar bilan ishlashni o'zaro bog'liq va o'zaro bog'liq bo'lgan
maqsadlar, vazifalar, mazmun, usullar, shakllar, sharoitlar, rivojlanish usullari,
bolalarni tarbiyalash tizimiga muvofiq tashkil qilishni o'z ichiga oladi.
Harakat yondashuvibolaning asosiy ehtiyojlarini ro'yobga chiqarish, bolaning o'zini
sub'ekt va yaratuvchisi sifatida anglashi uchun imkoniyat yaratadigan etakchi
faoliyat uchun alohida joyni belgilaydi. Katta yoshdagilarga etakchi tadbirlardan
foydalanish orqali har bir bolaning potentsialini ochishga imkon beradi.
Shaxsiy yondashuvmazmunli kasbiy pedagogik faoliyatga bo'ysunadigan bolaning
so'rovlari, istaklari, qiziqishlari, moyilligini rivojlantirishni ta'minlaydi.
Sinergistik yondashuvo'quv jarayonining har bir ishtirokchisini o'zini o'zi
rivojlantirish tizimining sub'ekti sifatida ko'rib chiqishga imkon beradi. Har bir
mavzu rivojlanishdan o'z-o'zini rivojlantirishga o'tish imkoniyatiga ega.
Maktabgacha pedagogikaning nazariy va uslubiy yondoshuvlari bolaning shaxsiga
nisbatan o'qituvchining qarashlari, pozitsiyalari, uslubini belgilaydi. Voyaga
etganlarning bolalarni tarbiyalash va rivojlantirishdagi rolini falsafiy tushunish
maktabgacha pedagogikaning asosiy toifalari mazmunini qayta ta'kidlashga imkon
beradi.
Tarbiyalash(A.A. Rean) - o'qitish va ta'lim.
Tarbiyalash(S.A. Kozlova, T.A. Kulikova) - bu ijtimoiy hodisa va jamiyatning
vazifasi, bu yosh avlodni hayotga tayyorlashdir.
Tarbiyalash(tor ma'noda) - shaxsiyatni rivojlantirishga qaratilgan insonni
shakllantirishning maxsus tashkil etilgan va boshqariladigan jarayoni.
Maktabgacha yoshdagi bolalarni tarbiyalash shakllari(S.A. Kozlova, T.A.
Kulikova):
1. Agar bola faol bo'lsa, ta'lim olish mumkin;
2. bolaning shaxsi faqat muvaffaqiyat bo'lgan vaziyatda rivojlanadi;
3. Maktabgacha yoshdagi bolalarning sevgiga bo'lgan katta ehtiyoji;
Asoslari:
1. insonparvarlik;
2. madaniy xilma-xillik;
3. o'z-o'zini rivojlantirish.
Ta'lim usullari (D. M. Grishin, V. I. Prokopenkoga ko'ra)
Maktabgacha
pedagogikaning
asosiy
tushunchalari:
ta'lim,
rivojlanish,
shakllantirish, o'qitish, maktabgacha ta'lim muassasalarining o'quv jarayoni.
Tarbiyalash - yosh avlodni hayotga tayyorlash jarayoni (yoki bolaning rivojlanishiga
yordam beradigan maxsus yaratilgan shart-sharoitlar).
Zamonaviy o'qituvchi S. Tkachev bugungi kunda maktabgacha yoshdagi bolalarni
tarbiyalashning maqsadi baxtli odamni tarbiyalash, ya'ni. bolani boshqalar
tomonidan tan olish, mehr-oqibat, halollik, rostgo'ylik bilan bolalar hayotining
to'liqligi. O'qituvchi bolaning muammolarini ko'rishi, ularni engishga yordam
berishi kerak. Shaxsiy hurmat, shaxsiy hayot huquqiga ega bo'lgan shaxsning
bolasida hurmat.
Maktabgacha ta'lim jarayoni - o'qituvchining bolalar bilan kasbiy tashkil etilgan
munosabati.
Ishlab chiqish -bolaning rivojlanishidagi miqdoriy va sifatiy o'zgarishlarning
jarayoni va natijasi.
O'qitish - bilim, ko'nikma, yangi ma'lumotlarni qayta ishlash va yaratish, bilimga
ijobiy munosabatni rivojlantirish, bilim madaniyatini shakllantirishga qaratilgan
o'qituvchi va bolalar o'rtasidagi maxsus tashkil etilgan o'zaro munosabatlar jarayoni.
Formation: turli omillarni hisobga olgan holda bolaning butun hayotini maxsus
tashkil etilgan boshqarish.
Shunday qilib, zamonaviy o'qituvchi maktabgacha pedagogika muammolarini
o'rganishda nazariy va metodologik yondashuvlarni bilishi va tushunishi kerak,
chunki bu sizning pedagogik faoliyatingizni yuqori kasbiy va ilmiy darajada
bajarishga imkon beradi. Amaliyotda turli xil ilmiy yondashuvlardan foydalanish
o'qituvchiga yanada ob'ektiv bo'lishga yordam beradi.
Vazifalar:
Yodda saqlang:
1. Maktabgacha pedagogikani o'rganish nima va maktabgacha pedagogika
muammolarini o'rganishda qanday ilmiy tadqiqot usullari qo'llaniladi.
2. Maktabgacha pedagogika muammolarini o'rganishda asosiy falsafiy yondashuvlar
(aksiologik, kulturologik, tizimli, faol, shaxsiy, sinergetik).
O'zingizni tekshiring:
- Maktabgacha pedagogika nimani o'rganadi?
- Maktabgacha pedagogikaning vazifalari nimadan iborat?
- Maktabgacha pedagogika bilan qanday fanlar bog'liq?
- Pedagogik tadqiqot usullarini sanab bering.
Ota-onalar bu
- bolaning shaxsiyatini rivojlantirishga yordam beradigan maxsus tashkil etilgan va
boshqariladigan jarayon;
- qayta o'qitish, salbiy shaxs xususiyatlarini tuzatish;
- bilim, ko'nikmalarni bolalarga etkazish.
Maktabgacha pedagogika - bu maktabgacha yoshdagi bolalarni tarbiyalash
qonuniyatlari
va
boshlang'ich
shakllarini
o'rganadigan
yoshga
bog'liq
pedagogikaning bir sohasi. Uning asosiy yo'nalishi - ta'lim va tarbiya jarayoni, uning
vazifalari, maqsadlari, tarkibi, usullari, tashkil etish shakllari, amalga oshirish
usullari va vositalari, shuningdek, ushbu jarayonning har bir bolaning shaxsiyatining
rivojlanishi va shakllanishiga ta'sirini o'rganish. Maktabgacha pedagogikaning
pedagogika fanining bir tarmog'i sifatida ajdodlari Ya.A. Komenius. Uning "Onalik
maktabi" kitobida birinchi marta maktabgacha ta'lim tizimi joriy etildi. Tadqiqot
usuli - bu muntazam aloqalar, aloqalar, bog'liqliklarni o'rnatish va ilmiy nazariyani
qurish uchun ilmiy ma'lumotlarni olish usullari. Pedagogikaning maqsadi - har
tomonlama rivojlangan shaxsni tarbiyalash. Tarbiyalash- keksa avlod tomonidan eng
yaxshi ijtimoiy tajribani yosh avlodga uni hayotga, mehnatga, muloqotga tayyorlash
va jamiyatning yanada rivojlanishini ta'minlash uchun berish jarayoni. Maktabgacha
pedagogika fan sifatida gapirishdan oldin, "fan" tushunchasini aniqlash kerak.
Ilm - ijtimoiy ong shakli, shu jumladan bilim olish faoliyati va uning natijasi -
dunyoning umumiy ilmiy manzarasini asoslaydigan bilimlar tizimi. Bu dunyoning
asosiy xususiyatlari va naqshlarini ochishga qaratilgan inson faoliyatining maxsus
turi.
2.3. Maktabgacha pedagogikaning boshqa fanlar bilan aloqasi
Shuning uchun maktabgacha pedagogika fan sifatida maktabgacha yoshdagi
bolalarni tarbiyalash va o'qitishning muhim xususiyatlari va shakllarini ochishga
qaratilgan.
Har qanday fan uni boshqalardan ajratib turadigan 3 asosiy element bilan ajralib
turadi. Bu fan mavzusi, kontseptual kategoriya apparati va tadqiqot usullari.
Maktabgacha pedagogikani o'rganish predmeti maktabgacha yoshdagi bolalarni
tarbiyalash, o'qitish va o'qitishning muhim xususiyatlari va shakllari hisoblanadi.
Shunday qilib, maktabgacha tarbiya pedagogikasi maktabgacha yoshdagi bolalarni
tarbiyalash, o'qitish va tarbiyalash jarayonlaridagi va ular o'rtasidagi muhim (asosiy,
aniqlovchi) xususiyatlar va ob'ektiv aloqalarni o'rganadi. Fan mavzusi uning
tadqiqot doirasini va tadqiqot usullari yo'naltirilgan sohani aniq ko'rsatib beradi.
Maktabgacha pedagogikaning kontseptual-kategoriya apparatini aniqlash uchun
qanday tushunchalar va kategoriyalar ekanligini esga olish kerak.
Kategoriyalar - bu ma'lum bir fanning eng umumiy va fundamental tushunchalari.
Boshqa fan uchun xuddi shu toifalar faqat tushunchalar bo'lishi mumkin. Bu
tushunchalarga nisbatan yuqori darajadagi umumlashtirish.
Kontseptsiya - bu ob'ektlar va hodisalarning muhim xususiyatlari, aloqalari va o'zaro
munosabatlarini aks ettiradigan fikrlash shakli.
Tadqiqot mavzusiga asoslanib, biz ushbu fanning asosiy tushunchalarini (toifalarini)
ajrata olamiz. Bu tarbiya, o'qitish, ta'lim. Maktabgacha pedagogikaga nisbatan ular
toifadir. Bular ushbu fan uchun eng muhim, etakchi va eng umumiy tushunchalardir.
Ta'lim (keng ma'noda) - bu katta avloddan yosh avlodga hayot tajribasi va mehnatga
tayyorlikni ta'minlaydigan ijtimoiy tajribaga o'tish jarayoni.
Ta'lim
(tor
ma'noda)
bu
o'quvchilarda
shaxsiyat
xususiyatlarini
shakllantirishning qasddan jarayoni, o'zlari va ularning atrofidagi dunyo bilan
munosabatlar tizimi.
“O'rganish” tushunchasining mazmunini aniqlashda ko'p variantlar mavjud.
Ulardagi farqlar ushbu jarayonning funktsiyalari, maqsadlari va natijalari
mualliflarini tushunishga bog'liq. Shunday qilib, Yu.K. Babanskiy o'quv jarayonini
o'qituvchi va bolalar o'rtasidagi yo'naltirilgan, izchil o'zgarib turadigan o'zaro ta'sir
sifatida ochib beradi, uning davomida ularni tarbiyalash, rivojlantirish va tarbiyalash
vazifalari hal qilinadi.
Psixologik-pedagogik lug'atda P.I. Pidkasisty mashg'ulotlari keksa odamlarga
maqsadli, uyushgan, tizimli ravishda etkazish va yosh avlod tomonidan ijtimoiy
munosabatlar, ijtimoiy ong, madaniyat va samarali mehnat sohasidagi tajriba, faol
o'zgarish va atrof-muhitni muhofaza qilish to'g'risidagi bilimlarni o'zlashtirish deb
talqin qilinadi.
VA MEN. Lerner ta'limni ijtimoiy tajriba mazmunining ma'lum bir segmentini
o'zlashtirish uchun o'qituvchi va bolalar o'rtasidagi maqsadli o'zaro ta'sir o'tkazish
jarayoni sifatida tushunadi. Ushbu ta'rif bizga ko'proq ma'qul keladi, chunki
o'rganish nafaqat bilimlarni, faoliyat usullarini, balki atrof-muhit bilan munosabatlar
tizimini, ijodiy faoliyat tajribasini o'zlashtirishni o'z ichiga oladi.
Ta'lim tushunchasi Rossiya Federatsiyasining "Ta'lim to'g'risida" gi qonunida
muntazam ravishda ko'rib chiqiladi. Ta'lim inson, jamiyat va davlat manfaatlariga
qaratilgan ta'lim va o'qitishning davlat tomonidan belgilangan darajadagi fuqarolik
yutuqlari to'g'risidagi bayonoti bilan birga olib boriladigan yo'naltirilgan jarayon
sifatida qaraladi.
V.V. Kraevskiy ta'limni insonni jamiyatda ishtirok etishga tayyorlash uchun insonni,
jamiyat va davlat manfaatlarini ko'zlab amalga oshiriladigan tarbiya va ta'limdan
iborat maxsus maqsadli faoliyat turi sifatida belgilaydi. Yu.K. Babanskiy ta'limni
talabalarning ilmiy bilimlar va kognitiv qobiliyatlar tizimini o'zlashtirishi, ular
asosida insonning dunyoqarashini, axloqiy va boshqa fazilatlarini shakllantirish,
ijodiy kuchlar va qobiliyatlarni rivojlantirish jarayoni va natijasi sifatida tushunadi.
Maktabgacha pedagogika o'z lug'atida falsafa (muntazamlik, mohiyat, printsip,
mavzu va boshqalar), psixologiya (rivojlanish, shaxsiyat, psixika, hissiy iqlim,
fikrlash va boshqalar), anatomiya (miya, skelet) uchun etakchi bo'lgan ko'plab
boshqa tushunchalardan foydalanadi. , mushaklarning ohanglari, fiziologik
xususiyatlari va boshqalar) va boshqalar. Maktabgacha pedagogika insonni,
jamiyatni o'rganadigan fanlar tilidan foydalanadi. Uning tili boy, rang-barang bo'lib,
bu sizga maktabgacha pedagogika mavzusini har tomonlama tavsiflashga imkon
beradi.
Maktabgacha pedagogikani fan sifatida tavsiflovchi uchinchi element bu tadqiqot
usullari. Bu pedagogik amaliyotni o'rganish va umumlashtirish, mustaqil ilmiy
tadqiqotlar o'tkazish usullari. Bularga quyidagilar kiradi: adabiyotlarni o'rganish va
tahlil qilish, eksperiment, suhbat, so'rovnomalar, suhbatlar, kuzatish, mustaqil
xususiyatlarni yig'ish, pedagogik hujjatlar, bolalar faoliyati mahsulotlarini o'rganish
va boshqalar. Biz ushbu mavzuni keyingi ko'rib chiqishga bag'ishlaymiz.
Maktabgacha pedagogikaning fan sifatida vazifalari
1. Tasviriy - tadqiqotning empirik (eksperimental, boshlang'ich) darajasiga mos
keladi. Bunga pedagogik faktlar va hodisalarning to'planishi, tasnifi kiradi.
2. Izohli (asosiy) - pedagogik hodisalarning mohiyatini ochishga qaratilgan, ya'ni
ushbu hodisaning kelib chiqishi, tuzilishi, rivojlanish naqshlari. Funktsiya
tadqiqotning nazariy darajasiga mos keladi.
3. Proyektiv-konstruktiv - pedagogik faoliyatning o'ziga xos texnologiyalari, o'quv
jarayonidagi pedagogik o'zaro hamkorlikning loyihalari, dasturlari, shakllari,
usullari bilan ifodalangan.
4. Bashoratli - ta'lim va o'qitish qonunlarini bilishga asoslangan holda kelajakda
pedagogik tizimlarning rivojlanishini prognoz qilish.
5. Dunyoqarash - ijtimoiy muhitda pedagogik ongni faol shakllantirishga qaratilgan.
Maktabgacha pedagogika pedagogik amaliyot bilan bog'liq holda rahbarlik qiluvchi
rol o'ynaydi. Maktabgacha pedagogika bolalar bog'chasi, oilaning tarbiyaviy va
tarbiyaviy ta'sirlarining birligini, maktabgacha ta'lim muassasalari va maktablarning
ishining uzluksizligini ta'minlaydi. Maktabgacha pedagogika maktabgacha
ta'limning maqsadi va vazifalari, mazmuni, usullari, vositalari va zarur natijalarini
asoslaydi.
Maktabgacha pedagogikaning fan sifatida vazifalari maktabgacha ta'lim
muassasalarining pedagogik amaliyoti ehtiyojlari bilan belgilanadi. Shu bilan birga,
fanning vazifalari nafaqat mavjud tajribani o'rganish va tushuntirish, balki
amaliyotning yanada rivojlanishini bashorat qilish, yangi, istiqbolli pedagogik
texnologiyalarni yaratish, haqiqiy pedagogik amaliyotdan oldinga chiqish.
Vazifalarning asosiy doirasini ko'rib chiqing.
Maktabgacha pedagogikaning fan sifatida vazifalari
1. Maktabgacha ta'lim sharoitida ta'lim va tarbiya umumiy qonuniyatlarini
moslashtirish va asoslash (maktabgacha yoshdagi bolalarga nisbatan ta'lim va
tarbiya qonunlari ta'sirining xususiyatlarini o'rganish).
2. Maktabgacha ta'limga yangi kontseptual yondashuvlarni asoslash, ularni amalda
qo'llash usullarini ko'rib chiqish ("bolalar bog'chasi - maktab" majmualari,
bolalarning maktabgacha ta'lim muassasalarida, xususiy maktabgacha ta'lim
muassasalarida qisqa muddatli bo'lish guruhlari paydo bo'lishi ularning nazariy
asoslanishini, samarali faoliyatining mexanizmlari va shartlarini ishlab chiqishni
talab qiladi).
3. Maktabgacha ta'limning davlat standartini yaratish (bugungi kunda loyiha sinov
jarayonida).
4. Maktabgacha ta'lim muassasalarida bolalarning rivojlanayotgan faoliyat turlarini
psixologik-pedagogik asoslash, ularni tashkil etish imkoniyatlari va vositalarining
xususiyatlari (ularning to'liq rivojlanishini ta'minlash uchun bolaning maktabgacha
ta'lim muassasalarida bo'lishini ta'minlash uchun qanday tadbirlar).
5. Ta'limning pedagogik texnologiyalarini rivojlantirish, ta'lim muassasasida
maktabgacha yoshdagi bolalarni rivojlantirish (pedagogik texnologiyalar tarkibiy
qismlarini asoslash, ularning samaradorligi ko'rsatkichlari, ta'sir mexanizmlari,
o'zaro ta'sir qilish variantlari).
6. Shaxsga yo'naltirilgan maktabgacha ta'limni mazmunini, shakllarini, usullarini,
pedagogik sharoitlarini aniqlash, pedagogik texnologiyalarni individuallashtirish
usullarini izlash.
7. Ilg'or pedagogik tajribani o'rganish, umumlashtirish, nazariy asoslash.
8. DOEda o'quv jarayoni va natijalarini baholash usullarini loyihalash.
9. Turli xil o'quv dasturlarini amalga oshirish kontekstida o'qituvchining ijodiy
faoliyati imkoniyatlarini aniqlash. Pedagogik improvizatsiya tamoyillari va
shartlarini aniqlash.
10. Zamonaviy professional o'qituvchi modelini yaratish, uni asoslash, DOEda
pedagogik faoliyat samaradorligini baholash mezonlarini aniqlash.
Xulosa.
Demak, maktabgacha tarbiya pedagogikasi - bu bolani o'qitish va tarbiyalash,
odamlarni jamiyat, u bilan bog'liq pedagogik jarayon va pedagogik faoliyat bilan
tanishtirishning qonuniyatlari va maqsadli amaliyotini o'rganadigan fan. Boshqacha
qilib aytganda, pedagogik qonunlarni o'rganish va amalga oshirishni ta'minlaydigan,
aniqlanishi uning ob'ekti va predmetini o'rganish maqsadi va natijasi bo'lgan fan.
Tarkib maqsadlar, vazifalar va texnologiyalarda har xil bo'lganligi sababli
kursivdagi jarayonlar yoritilgan, ular e'tiborning kelib chiqishi va ko'lami va
pedagogikaning ta'sirini to'g'ri aks ettiradi. Buning sababi shundaki, u insoniyat bilan
bir xil yoshda bo'lib, u hali shakllanayotganda, yangi avlodni tarbiyalash haqida
ta'lim haqida o'ylay boshlagan va buning uchun ularga o'z tajribasini etkazish va
o'zidan keyingi avlod tajribasini tashkil etish zarurligi haqida gapirdi. Maktabgacha
pedagogika fan sifatida turli xil vazifalar va funktsiyalarni bajaradi. Ammo
barchasini birlashtiradigan narsa, ular birinchi navbatda zamonaviy jamiyat va
kelajak avlodlar rivojida muhim rol o'ynaydigan odamlarni tarbiyalash va o'qitish
uchun qaratilgan. Har bir inson, umumiy madaniyatning bir qismi sifatida,
pedagogik madaniyat asoslariga egalik qilishga majburdir. Xullas, tizimda yuz
berayotgan bu kabi o‘zgarishlar avvalo kelajagimiz tayanchi bo‘lgan, unib-o‘sib
kelayotgan bolalarimizni barkamol, yetuk, milliy an’ana va qadriyatlarimizdan
boxabar, sog‘lom va rivojlangan shaxs bo‘lib shakllanishini ta’minlab, o‘qishga
bo‘lgan ishtiyoqini uyg‘otib, zamonaviy fan-texnika yutuqlaridan foydalangan holda
ta’lim va tarbiya berish dolzarb vazifalardan hisoblanadi va bu kabi xayrli ishlar
albatta bardavom bo‘lib, soha rivojini yanada yuqori pog‘onaga ko‘tarish ko‘zda
tutilgan.
O’zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgandan so’ng ijtimoiy taraqqiyotini
ta’minlovchi ustuvor yo’nalishlardan biri sifatida ta’lim sohasi e’tirof etildi.
Ta’limni tubdan yangilash, uni mazmunan boyitish, ta’lim tizimiga ilg’or pedagogik
texnologiyalarni tadbiq etish va rivojlangan ta’lim darajasiga ko’tarish mamlakatda
olib borilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarning asosiy g’oyasi sanaladi.
O‘zbekiston
Respublikasining
Prezidentining
2017-yil
30-sentabrdagi
“Maktabgacha ta’lim tizimi boshqaruvini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari
to‘g‘risida”gi PF-5198-sonli farmonida keltirilgan sharhida ham maktabgacha
ta’limmuassasalarida yosh bolalarni milliy va umuminsoniy qadriyatlar,
insonparvarlik va yuksak ma’naviyat ruhida tarbiyalash, ularning qalbi va ongiga
mustaqillik, milliy o‘zlikni anglash g‘oyalarni yanada chuqur singdirish, “ommaviy
madaniyat” ko‘rinishidagi yot g‘oyalarga qarshi immunitetni mustahkamlashga
yo‘naltirilgan tadbirlarni amalga oshirish kabi fikrlar ilgari surilgan.
Darhaqiqat, yosh avlodning barkamol inson bo’lib yetishishi uchun u xalq, vatan
tarixi, ta’lim sohasidagi ajdodlar tajribasidan xabardor bo’lishiga zaruriyat seziladi.
Maktabgacha ta’lim muassasalari xalqning boy ma’naviy va intellektual merosi
hamda umumbashariy qadriyatlar asosida shaxs tarbiyasining insonparvarlik
yo’nalishini joriy qilishni taqozo qiladi. Milliy urf odatlar, g’urur, milliy qadriyat,
birdamlik va hamjihatlik urf odatsi zaminida shakllangan vatanparvarlikni ham o’z
ichiga oladi. Yosh avlodlarda ona zaminga bo’lgan muhabbat, u bilan faxrlanish
qanchalik kuchli bo’lsa, Vatanni sevish, yuksak darajada e’zozlash kuchaysa, har bir
inson o’z vatani tarixi, milliy qadriyatlari, o’zining ona tili, madaniyati, nazariy va
milliy, an’analarini mukammalbilsa, millat taqdiri va istiqboli haqida chuqur
tasavvurga ega bo’lsa, mustaqillik shunchalik mustahkam va barqaror bo’ladi.
Kursni tugatish ishi kirish, 3 bob, 6 paragraf, umumiy xulosa va tavsiyalar,
foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati va ilovalardan iborat.
Yosh avlodga milliy g’urur va milliy qadriyatlarni singdirish borasida qilayotgan
ishlarimiz o’z samarasini berdi. Maktabgacha yoshdagi bolalarda xalqimizning
qadriyatlari nazariy va milliy ardoqlashga, ularga amal qilishga, millatimiz fidoiylari
kabi jasur, vatanparvar bo’lish, Vatanimizning gerbi, bayrog’i, madhiyasi bizning
faxrimiz, g’ururimiz ekanligi, Konstitutsiyamizga hurmat, Vatanni ardoqlash
to’g’risidagi tushunchalari hosil bo’ldi.
Maktabgacha yoshdagi bolalarda buyuk siymolar bilan tanishtirish orqali
bobolarimiz ibratini o’zlariga singdirib oladilar. Bobolarimiz qanchalar xalq,
manfaatini ko’zlab tutishganliklari, ularga o’xshash inson bo’lishga harakat
qilishlari kerakligini anglab yetadilar.
Mashg’ulotlar bolalarni qiziqishlaridan kelib chiqqan holda ekskursiyalar,
sayohatlar, suhbatlar, bahs-munozaralar, tarbiyaviy-tadbirlar uyushtirish orqali olib
boriladi.Biz maxsus shakl va metodlardan foydalanib, “Bolajon” tayanch dasturiga
asoslanib, maktabgacha ta’lim muassasalari tarbiyalanuvchilarida milliy urf odatsh
shakllantirish bevosita tarbiyachi-pedagoglarga va ota-onalarga bog’liq, ikki
tomonlama harakat ekani tadqiqotlarimiz davomida ko’rindi. SHuning uchun ham
tarbiyachi-pedagoglar va ota-onalar uchun quyidagi tavsiyalarni beramiz.
Foydalanilgan adabiyotlar.
1. «Bolalar bog`chasida ta'lim-tarbiya dasturi» - Toshkеnt 1993 y.Tuzuvchi
mualliflar:L.Mo’minova, M.Ayupova, S.Karimova.
2. «Maktabgacha tarbiya pedagogikasi » Toshkent, Ilm-ziyo, 2006y
3. «Oila pedagogikasi» O.Hasanboyeva, Aloqachi nashryoti, 2007y
4. Aidasheva G.A. Maktabgacha pedagogika / G.A. Aydasheva, N.O. Pichugina,
S.V. Assaulova. - Rostov n / a: Feniks, 2004 .-- 384 p.
5. Bolalarni rivojlantirish va maktabga tayyorlash tayanch-sinov dasturi.
Toshkеnt - 1998 y.
6. Chmeleva E.V. XIX asr oxiri - XX asr boshlarida Rossiyada maktabgacha
yoshdagi bolalik pedagogikasi: tarixiy-pedagogik insho: monografiya / E.V.
Chmeleva. - Smolensk: SmolSU nashriyoti, 2008. - 220 s
7. I.A.Karimov ‖Barkamol avlod - O’zbekiston taraqqiyotining poydevori
‖.Toshkent, Sharq, 1997y
8. I.A.Karimov ―O’zbekiston XXI asrga intilmoqda‖. Toshkent, O’zbekiston,
1999y
9. I.A.Karimov «Barkamol avlod orzusi» - Toshkеnt 1999 y.
10. I.A.Karimov «Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir»- Toshkеnt 1995 y.
11. I.Karimov«Yuksak ma’naviyat-yengilmas kuch».Toshkent 2008y
12. Kadrlar tayyorlash bo`yicha «Milliy dastur» - Toshkеnt 1997 y.
13. Lobanova E.A. Maktabgacha pedagogika: o'quv qo'llanma / E.A. Lobanova -
Balashov: Nikolaev, 2005 .-- 76 b
14. Maktabgacha yoshdagi bolalar ta’lim-tarbiyasiga qo’yiladigan davlat
talablari.T, O’zPFITI, 2000. Tuzuvchi mualliflar:M.Rasulova,
H.Abdurahmonova va boshqalar.
15. Maktabgacha pedagogika. Darslik / Ed. IN va. Loginova, P.G. Samorukova. -
M .: "Ta'lim" nashriyot uyi, 1983. - 280 b.
16. Maktabgacha ta'lim jurnali. №1 -2000 y. .
17. Maktabgacha tarbiya muassasasi to`g`risidagi nizom. - Toshkеnt 1995 y.
18. Miklyaeva N. Maktabgacha pedagogika. Korrektsiya pedagogikasining nazariy
va uslubiy asoslari: o'quv qo'llanma / N. Miklyaeva, Yu.Miklyaeva. - M .:
Vlados, 2008 .-- 263 p.
19. Uchinchi ming yillikning bolasi tayanch dasturi.2002y
