MAKTABGACHA TA'LIM MUASSASASIDA OTA -ONALAR BILAN
ISHLASHNING ZAMONAVIY SHAKLLARI
Reja:
1. Farzand tarbiyasida ota-onalarning pedagogik-psixologik bilimlarini
oshirish.
2. Ota-onalar bilan ishlash usullari.
3. Ota-onalar o‘quvini tashkil qilish.
4. Ota-onalar qo‘mitasi va jamoachilik bilan ishlash.
5. MTTning ota-onalar bilan ishining yillik rejasi va umumiy majlislar.
Kalit so’zlar: ota-oan, farzand, yillik reja, umumiy majlislar, qo’mita.
Farzand tarbiyasida ota-onalarning pedagogik-psixologik bilimlarini oshirish.
Barkamol inson tarbiyasi, bola tarbiyasida ota-ona mas`uliyatini oshirish,
ularni pedagogik-psixologik bilimlar bilan qurollantirish bugunning eng dolzarb
masalasidir. O`zbek milliy qadriyatlari, milliy madaniyati, bola tarbiyasi va
rivojlanishi haqidagi pedagogik bilimlarni takomillashtirish bo`yicha yaxlit tarbiya
tizimi ham oila, ham maktabgacha ta`lim muassasalari tomonidan amalga
oshiriladi. Bola tarbiyasida bu ikki yo`nalish biri ikkinchisining o`rnini bosa
olmaydi, balki biri ikkinchisini to`ldiradi. Sog`lom muhitda sog`lom bola o`sib
ulg`aydi. Sog`lom muhitni yaratish oilada oila a`zolarining maktabgacha ta`lim
muassasalarida pedagogik xodimlarning nechog`lik bilimdonligiga, zukkoligiga
bog`liqdir. Ko`p xollarda bir xil yoshdagi bolalarning taraqqiyotida notekislikni
ko`rish mumkin. Masalan: bir yoshli bolalarning ba`zilari 10 taga yaqin so`zni ayta
oladi. Mustaqil yura oladi. Ayni shu yoshdagi ayrim bolalarning esa mustaqil yura
olmasligining, zo`rg`a 1-2 ta so`zni ayta olishining guvoxi bo`lamiz. Shuningdek,
maktabga boruvchi bolalar jismonan baquvvat, sog`lom, fikri teran, tevarak-
atrofdagi narsa va hodisalar to`g`risida oddiy mushohada qiladigan. “Yazshi” bilan
“Yomon”ni, “Gunoh” bilan “Savob”ni ajrata oladigan bo`ladi. Aynan shu yoshdagi
ba`zi bolalarda esa bunga teskari bo`lgan xususiyatlarni uchratish mumkin. Bunday
notekislikka asosiy sabab kattalarning e`tiborsizligi yoki bola tarbiyasi bo`yicha
yetarli bilimga ega bo`lmasligidir.
Bolani jismonan. Ma`nan, ruhan yetuk inson qilib tarbiyalashda oila va
bog`chaning hamkorligi muhim ahamiyati kasb etadi. Shuning uchun xar bir
oiladagi pedagogik madaniyatni takomillashtirish zarur. Bog`cha murabbiylari
tarbiya borasida ota-onalarga ota-onalarga ham ta`sir o`tkaza olishlari, oila
pedagogikasining nozik jihatlarini chuqur bilishlari kerak. Har bir guruh xonalarida
ota-onalar sizlar uchun burchak tashkil qilinib, doimiy ravishda har bir oyda guruh
bolalari taraqqiyotidagi o`zgarishlar aniq tahlil qilib ko`rsatilishi va shu asosda ota-
onalar uchun tegishli maslahatlar, tavsiyalar berish maqsadga muvofiqdir. Ayrim
bolalarning ota-onalari bilan alohida suhbatlar o`tkazib, tegishli yo`l-y`oriqlar
beriladi. Masalan: nutqida, jismoniy o`sishida, xulqida kamchiligi bo`lgan bolalarni
faqat tarbiyachining harakati bilan bartaraf qilish qiyin. Bolaning oiladagi faoliyati
ham, bog`chadagi faoliyati ham yagona maqsadga bo`ysundirilgan bo`lishi kerak.
JISMONAN O`SISHI
№ Ismi va
sharifi
Sakrash Yugurish Muvozana
t
Saqlash
Tishlab
olish va
irg`itish
Emaklash
tirmashib
chiqish
Harakat-
chanligi
1.
Raximov
Dilshod
Sekin
2.
Karimov
Sherzod
Tez
3.
Ikromova
Xalima
Meyorida
4.
Mansurov
Ali
Tez
- a`lo
- yaxshi
- past
NUTQ FAOLIYATI
№
Ismi va sharifi
Yoshi
Tovushlarni talaffuz qilishi
Izoh
S | Z | Sh | J | Ch| R | L | T|D|
P| G
1
Raximov Dilshod
5 yosh
4 oy
sh + + + + + + + + + +
Juda sekin
gapiradi
2
Karimov Sherzod
5 yosh
6 oy
+ + + + + L + + + + +
Nutq sur`ati
tez
3
Ikromova Xalima
5 yosh
3 oy
+ + + + + + + + + + +
+
4
Mansurov
5 yosh
4 oy
sh + + + + y + + + + +
So`zlarni
o`rnini
almashtiradi.
Tarbiyachi tomonidan yuqoridagi jadvallar asosida ota-onalar burchagida
qo`yiladi. Har qaysi bolaning kamchiligi xisobga olinib, ota-onaga alohida bartaraf
qilish yo`l-yo`riqlari beriladi. Ilk matematik tushunchalar, ruhiy rivojlanishi, tabiat
haqidagi tushunchalar, tasvirlash faoliyati bo`yicha ilk ko`nikma va malakalar,
badiiy adabiyot, xulq-atvori boyicha ko`rsatkichlari ham xuddi shu tartibda tahlil
qilinib tegishli maslahat beriladi.
Bolalar bog`chasida o`tkaziladigan ota-onalar yig`ilishlarini eski tartibda faqat
ma`ruzalar o`qish usulidan voz kechgan xolda chaynvord yechish, jumboqli
masalalar yechish, anketa savollarga javob olish, ishchanlik o`yinlari o`tkazish kabi
noan`naviy uslublardan foydalanish ota0onalarning bevosita bola tarbiyachi
bo`yicha pedagogik bilimlarga ega bo`lish istak xoxishini paydo qiladi.
Ota-onalar yig`ilishida quyidagi mazmunda anketa savollarga javob olish ham
ota-onalarni bola tarbiyasi bilan shug`ullanishga undaydi.
1. Familiyangiz, ismingiz, otangizning nomi, tug`ilgan yilingiz,
ma`lumotingiz
va
manzilingiz.
2. Nechta farzandingiz bor? Bu guruhdagi farzandingiz nechanchisi? Ismi va
sharifi.
3. Oilangizda farzandlaringiz uchun qanday sharoitlar mavjud. (tagiga
chizing), mahsus xona, burchak, o`yinchoqlar, rasm chizish uchun anjomlar,
plastinkalar, rasmli kitobchalar, sport anjomlari, yassi oyoqlikka qarshi massaj
qiluvchi anjomlar.
4. Bir kunda necha soat bola tarbiyasi bilan shug`ullanasiz?
5. Farzand tarbiyasida qiynalmayapsizmi? Xa yoki yoq. (tagiga chizing).
6. Sizningcha oila tarbiyasini nima qiyinlashtiryapti? (tagiga chizing)
tarbiyaga oid bilimlarning yetishmasligi, davlat ishi bilan band bo`lishlik, bog`cha
bilan oila o`rtasida hamkorlikning yo`ligi.
7. Oilangizda bola tarbiyasi bilan kim ko`proq shug`ullanadi, bobosi, buvisi,
onasi, otasi, akasi, opasi va boshqalar. (tagiga chizing)
8. Siz ko`proq nima tufayli bolangizga tanbeh berasiz, jazolaysiz, kelisha
olmaysiz?
9. Farzandingiz ko`proq nimaga qiziqadi?
10. Farzandingizning kelajakda kim bo`lishini xoxlaysiz?
11. Farzandingizning qiziqishshini, mustaqil harakat qilishini, fikr yuritishni
rag`batlantirasizmi? (tagiga chizing) ha yoki yo’q.
12. Bolangiz nima sababdan u yoki bu nourin xatolarga yo’l qo’yishi hollariga
e`tibor berasizmi? Ha yoki yo`q. Sababini surishtirmay jazolaysizmi?/tagiga
chizing/.
13. Oilangizda o`zaro munosabatni qanday baholaysiz? Juda ham yaxshi,
unchalik xam yaxshi, unchalik yaxshi emas, yomon, juda ham yomon./tagiga
chizing/.
14. Farzandingiz to`g`risida boshqalardan ma`lumot olishga qiziqasizmi? Ha
yoki
yo`q.
Kimlardan
olasiz?Qo`shnilardan,qarindosh-urug`lardan,
tarbiyachidan, /tagiga chizing/.
15. Tarbiyaga oid adabiyotlarni, ro’znoma va oynomalarni muntazam o’qib
borasizmi?/tagiga chizing/.
Tarbiya haqidagi qanday ro`znoma va oynomalarga obuna bo`lgansiz?
16.Tarbiyaga oid oynai jahon ko`rsatuvlarini tomosha qilasizmi? Ha yoki
yo`q./tagiga chizing/.
17. Farzandingizga ertak, maqol,she`r,hikoyat,rivoyatlar aytib berasizmi? Ha
yoki yo`q./tagiga chizing./
18.Bir oyda necha marta farzandingizning bog’chadagi faoliyatini
kuzatgansiz?
19. Bola tarbiyasi bo’yicha qilayotgan ishlaringizni qanday baholaysiz?
Namunali,qoniqarsiz./tagiga chizing./
20. Farzandingizga milliy qadriyatlarni singdiryapsizmi?Ha yoki
Yo`q.”yaxshi” bilan “yomon”ni, “gunoh” bilan “savob” ni ajrata oladimi? /tagiga
chizing./
Har bir guruh xonasining ota-onalar burchagida quyidagi maslahatlarning
ko’rsatilishi ham ular uchun katta yordan bo’ladi.
- Farzandingiz oldidagi har tomonlama namuna bo’ling.
- Bola bilan g’amxorlik, ruhlantiruvchi, tinchlantiruvchi ohangda gaplashing.
- Bola siz bilan gaplashayotganida uni diqqat bilan eshiting.
- Bola bilan muloqatda bo’lganda tevarak-atrofdagi narsalarning nomini
ko’proq ishlating.
- Sekin gaplashing.
- Sizlarning izohlaringiz juda ham sodda,tushinarli bo’lmog’i lozim.
- Sabr –toqatli bo’ling.
- Dastaval boladan “nima?” keyinchalik “nima uchun?” savollariga javob
olishga harakat qiling.
- Bolaning savol berishga intilishini rag’batlantiring.
- Bolaga aniq va qattiq talablar qo’ying.
- Farzandingizni qiziquvchanligini va tasavvurini rag’batlantiruvini
rag’batlantiring.
- Oilada farzand uchun alohida xona yoki burchak tashkil qiling.
- Sog’lomlashtirish jihozlari, urli xil o’yinchoqlar, bola yoshiga mos qo`shiq,
she`r,ertak yozilgan plastinkalar,kitobchalar,rasm chizish anjomlarining yetarli
bo’lishini ta`minlang.
- Har doim farzandingizga nima “yomon” , nima “yaxshi”, nima
“gunoh”,nima “savob” ekanligini singdirib boring./sharqona odatlar./
- Tarbiyada qiz bolaga alohida,o’g’il bolaga alohida yondoshing.
- O’g’lingiz haqiqiy “alpomish” avlodlarini eslatuvchi, tog’ni talqon qilguvchi
polvon, dovyurak, jismonan baquvvat bo’lib yetishsin.
- Qizingizda o’ziga xos ibo,xayo,iffat,andisha kabi ma`naviy fazilatlar ufurib
tursin.
Shu tariqa maktabgacha ta`lim muassasalari xodimlari va ota-onalar
hamkorlikda uzluksiz ta`limning bosh bug’ini hisoblangan maktabgacha ta`lim
tizimining vazifalarini amalga oshiradi.
Bugungi kunda bolalar bog’chasiga bortilmagan bolalarni maktabga
tayyorlash kechiktirib bo’lmaydigan masaladir.Buning uchun maktabgacha ta`lim
muassasalari qoshida “onalar o`quvi”ni tashkil qilish maqsadga muofiqdir.Buning
uchun alohida xona jihozlanadi.
- “Ta`lim to’g’risida”gi qonunning 11,30-moddalari maktabgacha yoshdagi
bolalarga qo’yiladigan davlat talablari ota-onalar o’quvi rejasi,ota-onalar ro’yhati,
o’quv muddati ko’rsatilgan jadval, bolalarni rivojlantiruvchi o’yinlar, maslahatlar
yozib ko’rsatiladi.
- Uslubiy adabiyotlar, o’yinchoqlar, didaktik materiallar bilan to’ldiriladi.
- Mashg’ulotlar, ma`ruzalar bolalar bog’chasi hodimlari tomonidan
o’tiladi,muddati ota-onalar bilan kelishilgan holda belgilanadi.
Ota-onalar o’quvi rejasi.
№
Mavzular
soati
bajaruvchi
muddati
1
Maktabgacha
yoshdagi
bolalarga
qo’yiladigan davlat
talablari
1
Pedagog
2
Bola taraqqoyotidagi
notekis va uning
sabablari.
1
Psixolog
3.
Oilada
bolalarning
rivojlanishi
uchun
sharoit
yaratish
/alohida xona yoki
burchak./
1
Pedagog
4.
Bolalarning
o’ziga
xos xususiyatlari va
ularni xisobga olish.
1
Psixolog
5.
Lotin
yozuviga
asoslangan
o’zbek
alifbosiga o`tishning
sabablari.
1
Pedagog
6.
Bosma va yozma
harflarning yozilishi
hamda
talaffuz
qilinishi.
1
Pedagog
7.
Bosma va yozma
harflarda
so’zlar
yozishni mashq qilish.
1
Pedagog
8.
Matn o`qishni mashq
qilish.
1
Pedagog
9.
Bolalarda uchraydigan
kasallik va ularning
oldini olish.
1
Vrach
10.
Bolalarni
sog’lomlashtirish
borasida
olib
borilayotgan
ishlar
mazmuni.
1
Vrach
11.
Bola hayotida o’yinlar
va ularning ahamiyati.
1
Pedagog
12.
Didaktik
o’yinlar
uchun
material
tayyorlash.
1
Pedagog
13.
Bolalar
nutqini
rivojlantirishning yo’l-
yo’riqlari.
1
Pedagog
14.
Bolalarning fikrlash
qobiliyatlarini
rivojlantiruvchi
omillar.
1
Psixolog
15.
Bolalarga
milliy
qadriyatlarni
singdirish.
1
Pedagog
16.
Oilada
shaxslararo
munosabatlar va uning
bolalar
psixikasiga
ta`siri.
1
Psixolog
17.
Farzand
tarbiyasi
bo’yicha
ota-
onalardan
anketa
savollariga javob olish
va umumlashtirish.
1
Psixolog
18.
Bolalarning maktabga
tayyorgarligining
belgilari,uni aniqlash
yo’llari.
1
Psixolog
19
Bolalarda
oddiy
1
Pedagog
mehnat ko`nikmalari
va
malakalarini
tarbiyalash.
20.
Bolalarga ekologik
tarbiya berish usuli.
1
Pedagog
Jami: 20 soat.
Har bir mavzu yetarlicha ota-onalar tushuna oladigan qilib, amaliy jarayonlar
bilan bog’lab, video tasmalarda bolalar hayotidan lavhalar ko`rsatish, ota-
onalarning o`zlari bilan ish o’yinlari tashkil qilish orqali yuritiladi.Uzundan-uzun
zeriktiradigan ko`rik ma`ruza o`qishning hech qanday samarasi bo`lmaydi.
Maktabgacha ta`lim sohasi bo`yicha yetuk bilimga , katta tajribaga ega
bo`lgan maxsus xodimlarga bu vazifani ishonib topshirish orqali katta natijaga
erishish mumkin.
Ota-onalar farzand tarbiyasi to`g`risidagi uslubiy adabiyotlarni o`qish,
teleko`rsatuvlarni ko`rish, radio eshittiruvlarni eshitish, ro`znoma va
oynomalardagi tegishli maqolalarni o`qish,o`rganish orqali borasidagi pedagik-
psixolik bilimlarga ega bo’ladi.
Soha mutaxassislarining ana shunday amaliy yordamlari tufayli “Qadrlar
tayyorlash bo`yicha milliy dastur”da ko’rsatilgan bolalarni oilada tarbiyalashdek
bosh masala hal qilinadi.
Ota-onalar bilan yakka va jamoatchilik tarzida ishlash
MTTning ota-onalar bilan ishlashining jamoa tarzida va yakkama-yakka holda
ishlash shakllarini mohirlik bilan qo‘shib olib borish, keng aholi orasida pedagogik
tashviqot ishlarini tashkil etish tufayli bolalarni tarbiyalshda ijobiy natijalarga
erishish mumkin.
MTT xodimlarini ota-onalar va oila bilan hamkorlikdagi ishlarining eng keng
tarqalgan shakllaridan bir qanchasini keltiramiz: ota-onalar bilan yakkama-yakka
ishlash.
Ilg‘or pedagogik tajribalarni ko‘rsatishicha, ishning bu turi katta ahamiyatga
ega. Bunda tarbiyachi oila va bolaning shaxsiy xususiyatlarini o‘rganib ularni
