Maktabgacha ta’lim muassasasida pedagogik jarayonni tashkil etish

Time

Yuklangan vaqt

2025-11-08

Downloads

Yuklab olishlar soni

0

Pages

Sahifalar soni

20

File size

Fayl hajmi

83,5 KB

Sotib olish Sotib olish (4900so'm)

Maktabgacha ta’lim muassasasida pedagogik jarayonni tashkil etish Mashg’ulot rejasi: 1. Maktabgacha ta’lim muassasasini boshqarishning nazariy asoslari. 2. Maktabgacha ta’lim muassasalarida pedagogik jarayonni boshqarish. 3. Maktabgacha ta’lim muassasasi va oila hamkorligi. Tayanch tushunchalar: menejment, boshqaruv, nazorat, boshqaruv uslubi, avtokratik uslub, liberal uslub, demokratik uslub, rejalashtirish, yillik rajalashtirish, hamkorlik, maktabgacha ta’lim va oila hamkorligi. 4.1. Maktabgacha ta’lim muassasasini boshqarishning nazariy asoslari "Menejment" inglizcha so'z bo'lib, o'zbek tilida boshqaruvni tashkil etish (boshqarish, boshqaruv hokimiyati, tashkil etish), rahbarlik qilish (rejalashtirish, tartibga solish-muvofiqlashtirish, nazorat qilish) ma'nolarini anglatadi. Menejment ko'zlangan maqsadlarga erishish uchun faoliyatni, ya'ni insonlar yoki ularning guruhlari faoliyatini muvofiqlashtirish hamda boshqarish usullari, shakllari va vositalari majmuidir. Sodda qilib aytganda, menejment umumiy holda u yoki bu faoliyat turini tashkil etishni va unga rahbarlik qilishni, ya'ni turli xil sohalarda faoliyat ko'rsatayotgan insonlarning xatti-harakatlarini, munosabatlarini muvofiqlashtirish, ularning imkoniyatlari va qobiliyatlaridan to'g'ri foydalanishni tashkil etish, nazorat qilish va boshqarishni bildiradi. Menejment eng avvalo insonlami boshqarish, ularni o'z faoliyatiga qiziq-tirish, tadbirkorlikka, mehnatga ijodiy yondashish, o'ziga ishonish tuy-g'ularini shakllantirish, sohalar bo'yicha bilim, ko'nikma va malakalarni Logotip
Maktabgacha ta’lim muassasasida pedagogik jarayonni tashkil etish Mashg’ulot rejasi: 1. Maktabgacha ta’lim muassasasini boshqarishning nazariy asoslari. 2. Maktabgacha ta’lim muassasalarida pedagogik jarayonni boshqarish. 3. Maktabgacha ta’lim muassasasi va oila hamkorligi. Tayanch tushunchalar: menejment, boshqaruv, nazorat, boshqaruv uslubi, avtokratik uslub, liberal uslub, demokratik uslub, rejalashtirish, yillik rajalashtirish, hamkorlik, maktabgacha ta’lim va oila hamkorligi. 4.1. Maktabgacha ta’lim muassasasini boshqarishning nazariy asoslari "Menejment" inglizcha so'z bo'lib, o'zbek tilida boshqaruvni tashkil etish (boshqarish, boshqaruv hokimiyati, tashkil etish), rahbarlik qilish (rejalashtirish, tartibga solish-muvofiqlashtirish, nazorat qilish) ma'nolarini anglatadi. Menejment ko'zlangan maqsadlarga erishish uchun faoliyatni, ya'ni insonlar yoki ularning guruhlari faoliyatini muvofiqlashtirish hamda boshqarish usullari, shakllari va vositalari majmuidir. Sodda qilib aytganda, menejment umumiy holda u yoki bu faoliyat turini tashkil etishni va unga rahbarlik qilishni, ya'ni turli xil sohalarda faoliyat ko'rsatayotgan insonlarning xatti-harakatlarini, munosabatlarini muvofiqlashtirish, ularning imkoniyatlari va qobiliyatlaridan to'g'ri foydalanishni tashkil etish, nazorat qilish va boshqarishni bildiradi. Menejment eng avvalo insonlami boshqarish, ularni o'z faoliyatiga qiziq-tirish, tadbirkorlikka, mehnatga ijodiy yondashish, o'ziga ishonish tuy-g'ularini shakllantirish, sohalar bo'yicha bilim, ko'nikma va malakalarni
egallashiga ko'maklashish, yangilikka va ijodkorlikka chorlash, insonlarning faoliyatini boshqarish demakdir. L.Fishman fikriga ko'ra, ta'lim menejmenti - bu ilmiy asosda tashkil etilgan, o'ziga xos pog'onaviylikka asoslangan boshqaruv: rahbar, pedagogik jamoa, ta'lim oluvchilar jamoasi. Shunga ko'ra boshqaruvni turli xil modellar asosida amalga oshirish mumkin: integral model, birinchi pog'ona - pedagogik jamoa faoliyatini boshqarish; ikkinchi pog'ona - bolalar faoliyatini boshqarish40. Bundan tashqari, olimlar ta'lim menejmetining bir qator o'ziga xos xususiyatlarga ega ekanligini ham ta'kidlab o'tishadi. Ular orasida quyidagi xususiyatlar asosiy hisoblanadi: - ta'lim menejmenti "maqsadga muvofiqlik" so'zi bilan aniqlanadigan ma'naviy o'lchovga ega; - ta'lim menejmenti - bu fan va san'at (chunki bunda insonlar o'rtasidagi o'zaro munosabatlar katta rol o'ynaydi): - menejment mazmunida o'z aksini topadigan shaxs, davlat va jamiyat manfaatlarining o'zaro dialektik birligi; -ta'limni boshqarishdajamoatchilikning faol qatnashuvi. Mamlakatimizda menejment fanining rivojlanishiga salmoqli hissa qo'shgan olimlardan M.Sharifxo'jaev, Yo.Abdullayevlar boshqaruv o'ziga xos yuksak san'at va mahoratni talab qiluvchi tanlov, shu tanlov asosida qaror qabul qilish va uning bajarilishini nazorat qilish ekanligini ta'kidlab, quyidagicha ta'rif beradilar: "Boshqaruv - bu tanlov, qaror qabul qilish va uning bajarilishini nazorat qilish jarayonidir". Ta'lim menejmentida boshqaruvning quyidagi turlari mavjud: Avtokratik rahbar Bunday turdagi rahbar: > buyruq chiqarish, qaror qabul qilish, xodimlarga jazo berish yoki rag'batlantirishda jamoa fikrini hisobga olmaydi; > o'zini jamoadan uzoq tutadi; jamoa a'zolarini bevosita muloqotda bo'lishini chegaralab qo'yadi; > o'zining noo'rin harakatlarining tanqid qilinishiga chiday olmaydi; Logotip
egallashiga ko'maklashish, yangilikka va ijodkorlikka chorlash, insonlarning faoliyatini boshqarish demakdir. L.Fishman fikriga ko'ra, ta'lim menejmenti - bu ilmiy asosda tashkil etilgan, o'ziga xos pog'onaviylikka asoslangan boshqaruv: rahbar, pedagogik jamoa, ta'lim oluvchilar jamoasi. Shunga ko'ra boshqaruvni turli xil modellar asosida amalga oshirish mumkin: integral model, birinchi pog'ona - pedagogik jamoa faoliyatini boshqarish; ikkinchi pog'ona - bolalar faoliyatini boshqarish40. Bundan tashqari, olimlar ta'lim menejmetining bir qator o'ziga xos xususiyatlarga ega ekanligini ham ta'kidlab o'tishadi. Ular orasida quyidagi xususiyatlar asosiy hisoblanadi: - ta'lim menejmenti "maqsadga muvofiqlik" so'zi bilan aniqlanadigan ma'naviy o'lchovga ega; - ta'lim menejmenti - bu fan va san'at (chunki bunda insonlar o'rtasidagi o'zaro munosabatlar katta rol o'ynaydi): - menejment mazmunida o'z aksini topadigan shaxs, davlat va jamiyat manfaatlarining o'zaro dialektik birligi; -ta'limni boshqarishdajamoatchilikning faol qatnashuvi. Mamlakatimizda menejment fanining rivojlanishiga salmoqli hissa qo'shgan olimlardan M.Sharifxo'jaev, Yo.Abdullayevlar boshqaruv o'ziga xos yuksak san'at va mahoratni talab qiluvchi tanlov, shu tanlov asosida qaror qabul qilish va uning bajarilishini nazorat qilish ekanligini ta'kidlab, quyidagicha ta'rif beradilar: "Boshqaruv - bu tanlov, qaror qabul qilish va uning bajarilishini nazorat qilish jarayonidir". Ta'lim menejmentida boshqaruvning quyidagi turlari mavjud: Avtokratik rahbar Bunday turdagi rahbar: > buyruq chiqarish, qaror qabul qilish, xodimlarga jazo berish yoki rag'batlantirishda jamoa fikrini hisobga olmaydi; > o'zini jamoadan uzoq tutadi; jamoa a'zolarini bevosita muloqotda bo'lishini chegaralab qo'yadi; > o'zining noo'rin harakatlarining tanqid qilinishiga chiday olmaydi;
> o'ziga bo'ysinuvchilarning harakatlarini keskin ravishda tanqid qilishni yaxshi ko'radi; > muttasil buyruq berishga, hammani o'z istaklariga so'zsiz bo'y-sindirishga intiladi; > ko'p gapirishni yoqtirmaydi, lekin bo'ysinuvchilari bilan muomila-da bo'lganda uning rahbarlik g'ururi balandligi, o'zini katta tutishi sezilib turadi; > o'ziga bo'ysinuvchilar oldida qovog'i solingan kayfiyatda bo'ladi. Xullas, avtokratik rahbar o'ziga bino qo'ygan, dimog'dor, o'z qobili- yati va imkoniyatlariga ortiqcha ishonadigan, hukmini o'tkazishga inti-ladigan kishilardan yetishib chiqadi. Bunday rahbar nazoratdan chetda qolsa o"sha yerda dag'allik, takab-burlik, tazyiq o'tkazish, majbur qilish kabi o'ta salbiy holatlar avj oladi. Biroq avtokratik boshqamv usulini har jihatdanyomon deb bo'lmaydi. Ba'zi bir hollarda bo'ysinuvchilarning madaniy darajasi, axloqi pastligi sababli avtokratik uslubini tanlab olish ham ish berib qolishi mumkin. Liberal rahbar Bunday turdagi rahbar: > irodasiz, tashabbussiz bo'ladi; > o'z zimmasiga mas'uliyat olishni yoqtirmaydi; > ishni o'z holiga tashlab qo'yadi; > idoraga nisbatan qat'iy bo'lishdan hayiqadi; > o'zini haddan tashqari ehtiyot qiladi; > biron xodim bilan ham aloqani buzishni istamaydi; > talabchan emas, sust nazorat qiladi; > suiste'mollarga bevosita yo'l qo'ymasa ham o'zini bilmaslikka soladi. Bunday rahbar tashqaridan ko'rsatiladigan ta'sirga moyilligi bilan ко'zga tashlanib turadi. Demokratik rahbar bunday turdagi rahbar: > boshqarish funksiyalarini jamoa fikri bilan hisoblashib amalga oshiradi; > ishlab chiqarishni boshqarishga xodimlarni jalb qiladi; > ularning bildirgan fikriga quloq soladi; > ular bilan maslahatlashadi, ijobiy tamonlarini inobatga oladi; Logotip
> o'ziga bo'ysinuvchilarning harakatlarini keskin ravishda tanqid qilishni yaxshi ko'radi; > muttasil buyruq berishga, hammani o'z istaklariga so'zsiz bo'y-sindirishga intiladi; > ko'p gapirishni yoqtirmaydi, lekin bo'ysinuvchilari bilan muomila-da bo'lganda uning rahbarlik g'ururi balandligi, o'zini katta tutishi sezilib turadi; > o'ziga bo'ysinuvchilar oldida qovog'i solingan kayfiyatda bo'ladi. Xullas, avtokratik rahbar o'ziga bino qo'ygan, dimog'dor, o'z qobili- yati va imkoniyatlariga ortiqcha ishonadigan, hukmini o'tkazishga inti-ladigan kishilardan yetishib chiqadi. Bunday rahbar nazoratdan chetda qolsa o"sha yerda dag'allik, takab-burlik, tazyiq o'tkazish, majbur qilish kabi o'ta salbiy holatlar avj oladi. Biroq avtokratik boshqamv usulini har jihatdanyomon deb bo'lmaydi. Ba'zi bir hollarda bo'ysinuvchilarning madaniy darajasi, axloqi pastligi sababli avtokratik uslubini tanlab olish ham ish berib qolishi mumkin. Liberal rahbar Bunday turdagi rahbar: > irodasiz, tashabbussiz bo'ladi; > o'z zimmasiga mas'uliyat olishni yoqtirmaydi; > ishni o'z holiga tashlab qo'yadi; > idoraga nisbatan qat'iy bo'lishdan hayiqadi; > o'zini haddan tashqari ehtiyot qiladi; > biron xodim bilan ham aloqani buzishni istamaydi; > talabchan emas, sust nazorat qiladi; > suiste'mollarga bevosita yo'l qo'ymasa ham o'zini bilmaslikka soladi. Bunday rahbar tashqaridan ko'rsatiladigan ta'sirga moyilligi bilan ко'zga tashlanib turadi. Demokratik rahbar bunday turdagi rahbar: > boshqarish funksiyalarini jamoa fikri bilan hisoblashib amalga oshiradi; > ishlab chiqarishni boshqarishga xodimlarni jalb qiladi; > ularning bildirgan fikriga quloq soladi; > ular bilan maslahatlashadi, ijobiy tamonlarini inobatga oladi;
> barcha bilan barobar va samimiy munosobatda bo'ladi, ustunligini bildirmaydi; > buyruq berish yo'li bilan emas, balki ishontirish uslubida ish tutadi; > buyruq rahbarlik uslubi bo'ysinuvchilarning shaxsiy tashabbusini, ijodiy faoliyatini rivojlantiradi va jamoada o'rtoqlik va ishchan muhitini yaratadi. Boshqaruvchi qaysi boshqaruv shaklini qo'llashidan qat'iy nazar o'zining mustaqil dunyoqarashi, mustaqil fikri va quyidagilarni o'z ichiga olgan ma'naviy qiyofasi bo'lishi kerak. Har qanday holatda ham rahbar qaysi bo'g'inda rahbar bo'lishidan qat'iy nazar o'zining asosiy majburiyati, ya'ni qo'l ostidagilarni o'zining misolida tarbiyalashni unutmasligi kerak. O'zbekiston Respublikasining "Ta'lim to'g'risida"gi qonunida, O'zbekistonda ta'lim sohasini boshqarish respublika tasarrufidagi yuqori hukumat va uning boshqarish organlari hamda mahalliy hukumat va uning boshqarish organlari tomonidan amalga oshirilishi ko'rsatilgan. Maktabgacha ta'lim muassasalari Maktabgacha ta’lim vazirligi tasarrufiga kiradi. Maktabgacha ta’lim Vazirligining mahalliy organlariga quyidagilar kiradi: Maktabgacha ta’lim viloyat boshqarmasi, Toshkent shahar Maktabgacha ta’lim bosh boshqarmasi, tuman Maktabgacha ta’lim bo'limi. Respublikamizda davlat maktabgacha ta'lim muassasalari bilan birga nodavlat maktabgachata' lim muassasalari ham faoliyat yuritadi. Nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasi o'z faoliyatida O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va qonunlariga, O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining qarorlari va boshqa hujjatlariga, O'zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari, qarorlari va farmoyishlariga, O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlari va farmoyishlariga, boshqa normativ-huquqiy hujjatlarga, shuningdek «O'zbekiston Respublikasida nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasi to'g'risida»gi Nizom(2017)ga amal qiladi. Nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasi ta'lim-tarbiya va sog'lomlashtirish muassasasi hisoblanadi, quyidagilar uning asosiy vazifalari hisoblanadi: - bolalarning hayotini muhofaza qilish va sog'lig'ini mustahkamlash; Logotip
> barcha bilan barobar va samimiy munosobatda bo'ladi, ustunligini bildirmaydi; > buyruq berish yo'li bilan emas, balki ishontirish uslubida ish tutadi; > buyruq rahbarlik uslubi bo'ysinuvchilarning shaxsiy tashabbusini, ijodiy faoliyatini rivojlantiradi va jamoada o'rtoqlik va ishchan muhitini yaratadi. Boshqaruvchi qaysi boshqaruv shaklini qo'llashidan qat'iy nazar o'zining mustaqil dunyoqarashi, mustaqil fikri va quyidagilarni o'z ichiga olgan ma'naviy qiyofasi bo'lishi kerak. Har qanday holatda ham rahbar qaysi bo'g'inda rahbar bo'lishidan qat'iy nazar o'zining asosiy majburiyati, ya'ni qo'l ostidagilarni o'zining misolida tarbiyalashni unutmasligi kerak. O'zbekiston Respublikasining "Ta'lim to'g'risida"gi qonunida, O'zbekistonda ta'lim sohasini boshqarish respublika tasarrufidagi yuqori hukumat va uning boshqarish organlari hamda mahalliy hukumat va uning boshqarish organlari tomonidan amalga oshirilishi ko'rsatilgan. Maktabgacha ta'lim muassasalari Maktabgacha ta’lim vazirligi tasarrufiga kiradi. Maktabgacha ta’lim Vazirligining mahalliy organlariga quyidagilar kiradi: Maktabgacha ta’lim viloyat boshqarmasi, Toshkent shahar Maktabgacha ta’lim bosh boshqarmasi, tuman Maktabgacha ta’lim bo'limi. Respublikamizda davlat maktabgacha ta'lim muassasalari bilan birga nodavlat maktabgachata' lim muassasalari ham faoliyat yuritadi. Nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasi o'z faoliyatida O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va qonunlariga, O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining qarorlari va boshqa hujjatlariga, O'zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari, qarorlari va farmoyishlariga, O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlari va farmoyishlariga, boshqa normativ-huquqiy hujjatlarga, shuningdek «O'zbekiston Respublikasida nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasi to'g'risida»gi Nizom(2017)ga amal qiladi. Nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasi ta'lim-tarbiya va sog'lomlashtirish muassasasi hisoblanadi, quyidagilar uning asosiy vazifalari hisoblanadi: - bolalarning hayotini muhofaza qilish va sog'lig'ini mustahkamlash;
- bolaning shaxsi asoslarini shakllantirish, uning bilimga qiziqishlarini rivojlantirish; - bolaning intellektual, shaxsiy va jismoniy rivojlanishini ta'minlash; - bolaning rivojlanishidagi nuqsonlami zarur tarzda tuzatish; - bolaning milliy madaniyat va umuminsoniy qadriyatlar bilan tanishtirish; - bolalarni maktabda o'qishga tayyorlash. Nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasi muassasa sifatidagi tashkiliy-huquqiy shaklda tashkil etiladi va qonun hujjatlariga muvofiq faoliyat ko'rsatadi. Yuridik va jismoniy shaxslar, shu jumladan nodavlat mulkchilik shaklidagi yuridik va jismoniy shaxslar nodavlat maktabgacha ta' lim muassasasining muassislari bo'lishlari mumkin. Nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasi yuridik shaxs maqomiga ega bo'ladi, mustaqil moliya-xo'jalik faoliyatini amalga oshiradi, dumaloq muhrga, burchakli shtampga va o'z logotipi yozilgan blankaga ega bo'ladi. Nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasi qonun hujjatlariga muvofiq belgilangan tartibda litsenziya olgan vaqtdan boshlab ta'lim faoliyatini amalga oshirish huquqiga ega bo'ladi. Nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasini akkreditatsiya qilish vakolati davlat organi tomonidan, attestatsiya asosida amalga oshiriladi. Nodavlat maktabgacha ta' lim muassasasida ta'lim va tarbiya dunyoviy xususiyatga ega bo'ladi. Nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasida ta'lim mazmuni O'zbekiston respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligi tomonidan tavsiya qilingan dasturlar bilan belgilanadi. Muassasa o'z (mualliflik) dasturidan foydalanishga haqlidir. Ushbu dasturlarni tasdiqlash tartibi O'zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligi tomonidan belgilanadi. Nodavlat maktabgacha ta' lim muassasasining ish rejimi va bolalarning u yerda qancha vaqt bo'lishi muassasa ustavida hamda muassasa rahbari (yohud muassis) bilan ota-onalar yoki ularning o'rnini bosuvchi shaxslar o'rtasida tuzilgan shartnomada belgilanadi. Logotip
- bolaning shaxsi asoslarini shakllantirish, uning bilimga qiziqishlarini rivojlantirish; - bolaning intellektual, shaxsiy va jismoniy rivojlanishini ta'minlash; - bolaning rivojlanishidagi nuqsonlami zarur tarzda tuzatish; - bolaning milliy madaniyat va umuminsoniy qadriyatlar bilan tanishtirish; - bolalarni maktabda o'qishga tayyorlash. Nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasi muassasa sifatidagi tashkiliy-huquqiy shaklda tashkil etiladi va qonun hujjatlariga muvofiq faoliyat ko'rsatadi. Yuridik va jismoniy shaxslar, shu jumladan nodavlat mulkchilik shaklidagi yuridik va jismoniy shaxslar nodavlat maktabgacha ta' lim muassasasining muassislari bo'lishlari mumkin. Nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasi yuridik shaxs maqomiga ega bo'ladi, mustaqil moliya-xo'jalik faoliyatini amalga oshiradi, dumaloq muhrga, burchakli shtampga va o'z logotipi yozilgan blankaga ega bo'ladi. Nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasi qonun hujjatlariga muvofiq belgilangan tartibda litsenziya olgan vaqtdan boshlab ta'lim faoliyatini amalga oshirish huquqiga ega bo'ladi. Nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasini akkreditatsiya qilish vakolati davlat organi tomonidan, attestatsiya asosida amalga oshiriladi. Nodavlat maktabgacha ta' lim muassasasida ta'lim va tarbiya dunyoviy xususiyatga ega bo'ladi. Nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasida ta'lim mazmuni O'zbekiston respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligi tomonidan tavsiya qilingan dasturlar bilan belgilanadi. Muassasa o'z (mualliflik) dasturidan foydalanishga haqlidir. Ushbu dasturlarni tasdiqlash tartibi O'zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligi tomonidan belgilanadi. Nodavlat maktabgacha ta' lim muassasasining ish rejimi va bolalarning u yerda qancha vaqt bo'lishi muassasa ustavida hamda muassasa rahbari (yohud muassis) bilan ota-onalar yoki ularning o'rnini bosuvchi shaxslar o'rtasida tuzilgan shartnomada belgilanadi.
Nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasida bolalarni o'qitish va tarbiyalash davlat tilida va «Davlat tili haqida»gi O'zbekiston Respublikasi Qonuniga muvofiq boshqa tillarda olib boriladi. Nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasi tarbiyalanuvchilariga tibbiy yordam ko'rsatish shtatdagi yoki sog'liqni saqlash organlarining shartnoma asosida maxsus biriktirilgan tibbiyot xodimlari tomonidan amalga oshiriladi. Tibbiyot xodimlari nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasi xodimlari bilan birgalikda bolalarning hayoti, sog'lig'i va jismoniy rivojlanishi, davolash-proflaktika tadbirlari o'tkazilishi, sanitariya-gigiena normalariga, ovqatlanish rejimi va sifatiga rioya qilinishi uchun javob beradilar. Nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasi xodimlarini tibbiy ko'rikdan o'tkazish shartnoma asosida amalga oshiriladi. Nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasida bolalarning ovqatlanishi O'zbekiston respublikasi Sog'liqni saqlash vazirligi tomonidan tasdiqlangan tibbiyot, sanitariya- gigiena normalari va talablari asosida amalga oshiriladi. Nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasi ta'limning uzluksizligini ta'minlash maqsadida shartnoma asosida o'z faoliyatini umumiy o'rta ta'lim muassasalari bilan birgalikda amalga oshirishi mumkin. Nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasiga bolalar 2 yoshdan boshlab 6-7 yoshgacha tegishli tibbiy xulosa hisobga olingan holda qabul qilinadi. Nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasiga bolalarni qabul qilish va ularning chiqib ketishi tartibi nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasining ustavi bilan belgilanadi. Nodavlat muassasa guruhlaridagi bolalar soni davlat maktabgacha ta'lim muassasalari uchun belgilangan sondan ortiq bo'lmasligi kerak. Maxsus pedagogik ma'lumotli shaxslar nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasida pedagogik faoliyat bilan shug'ullanish huquqiga egadir. Sud tomonidan yoki tibbiy xulosaga muvofiq bunday faoliyat bilan shug'ullanishita'qiqlangan shaxslar pedagogik faoliyatgaqo'yilmaydilar. Nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasi rahbari belgilangan tartibda pedagog kadrlar malakasini oshirishni va ularni qay ta tayy orlashni ta'min-laydi, ularning sha'ni va qadr-qimmatini himoya qiladi, ilg'or pedagogik va axborot texnologiyalari, Logotip
Nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasida bolalarni o'qitish va tarbiyalash davlat tilida va «Davlat tili haqida»gi O'zbekiston Respublikasi Qonuniga muvofiq boshqa tillarda olib boriladi. Nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasi tarbiyalanuvchilariga tibbiy yordam ko'rsatish shtatdagi yoki sog'liqni saqlash organlarining shartnoma asosida maxsus biriktirilgan tibbiyot xodimlari tomonidan amalga oshiriladi. Tibbiyot xodimlari nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasi xodimlari bilan birgalikda bolalarning hayoti, sog'lig'i va jismoniy rivojlanishi, davolash-proflaktika tadbirlari o'tkazilishi, sanitariya-gigiena normalariga, ovqatlanish rejimi va sifatiga rioya qilinishi uchun javob beradilar. Nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasi xodimlarini tibbiy ko'rikdan o'tkazish shartnoma asosida amalga oshiriladi. Nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasida bolalarning ovqatlanishi O'zbekiston respublikasi Sog'liqni saqlash vazirligi tomonidan tasdiqlangan tibbiyot, sanitariya- gigiena normalari va talablari asosida amalga oshiriladi. Nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasi ta'limning uzluksizligini ta'minlash maqsadida shartnoma asosida o'z faoliyatini umumiy o'rta ta'lim muassasalari bilan birgalikda amalga oshirishi mumkin. Nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasiga bolalar 2 yoshdan boshlab 6-7 yoshgacha tegishli tibbiy xulosa hisobga olingan holda qabul qilinadi. Nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasiga bolalarni qabul qilish va ularning chiqib ketishi tartibi nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasining ustavi bilan belgilanadi. Nodavlat muassasa guruhlaridagi bolalar soni davlat maktabgacha ta'lim muassasalari uchun belgilangan sondan ortiq bo'lmasligi kerak. Maxsus pedagogik ma'lumotli shaxslar nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasida pedagogik faoliyat bilan shug'ullanish huquqiga egadir. Sud tomonidan yoki tibbiy xulosaga muvofiq bunday faoliyat bilan shug'ullanishita'qiqlangan shaxslar pedagogik faoliyatgaqo'yilmaydilar. Nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasi rahbari belgilangan tartibda pedagog kadrlar malakasini oshirishni va ularni qay ta tayy orlashni ta'min-laydi, ularning sha'ni va qadr-qimmatini himoya qiladi, ilg'or pedagogik va axborot texnologiyalari,
mualliflik dasturlari, uslubiy qo'llanmalar va didaktik materiallar joriy etilishi uchun shart-sharoitlar yaratadi. Nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasining pedagoglari va boshqa xodimlar bilan mehnat shartnomalari tuzish va ularni bekor qilish qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladi. Nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasida bolalar, ota-onalar yoki ularning o'rnini bosuvchi shaxslar va pedagog xodimlar ta'lim jarayonining qatnashchilari hisoblanadi. Nodavlat maktabgacha ta' lim muassasasida vasiylik kengashlari tashkil etiladi, ularni saylash tartibi va ularning vakolatlari maktabgacha ta'lim muassasalarining ustavlarida belgilanadi. Bolalarni qabul qilishda nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasi ota-onalarni yoki ularning o'rnini bosuvchi shaxslarni muassasaning ustavi va uning faoliyatini tartibga soladigan boshqa hujjatlar bilan tanishtirishi shart. Nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasi bilan ota-onalar yoki ularning o'rnini bosuvchi shaxslar o'rtasidagi o'zaro munosabatlar nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasining ustavi va shartnoma bilan tartibga solinadi. Shartnoma o'qitish, tarbiyalash, qarab turish va parvarlik qilish jarayonida paydo bo'ladigan tomonlaming huquqlari, majburiyatlari va javobgarligini o'z ichiga oladi. Maktabgacha ta'lim muassasasi tarbiyalanuvchisi va xodimi o'rtasidagi munosabatlar o'zaro hamkorlik, bolaning shaxsini hurmat qilish va unga shaxsiy xususiyatlariga muvofiq rivojlanishi uchun erkinlik berish asosida olib boriladi. Maktabgacha ta'lim muassasasida o'quv yili har yili 2-sentabrdan boshlanadi, keyingi yilning 1-iyunida tugallanadi va yangi o'quv yili boshlangimga qadar sog'lomlashtirish davri boshlanadi. Bugungi kunda nodavlat maktabgacha ta'lim muassasalari o'z faoliyatini Vazirlar mahkamasining 2017 yil 17 iyundagi 528-sonli qaroriga ko’ra "O'zbekiston Respublikasida nodavlat maktabgacha ta'lim to'g'risida"gi Nizom(2-ilova) asosida amalga oshiradi. Logotip
mualliflik dasturlari, uslubiy qo'llanmalar va didaktik materiallar joriy etilishi uchun shart-sharoitlar yaratadi. Nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasining pedagoglari va boshqa xodimlar bilan mehnat shartnomalari tuzish va ularni bekor qilish qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladi. Nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasida bolalar, ota-onalar yoki ularning o'rnini bosuvchi shaxslar va pedagog xodimlar ta'lim jarayonining qatnashchilari hisoblanadi. Nodavlat maktabgacha ta' lim muassasasida vasiylik kengashlari tashkil etiladi, ularni saylash tartibi va ularning vakolatlari maktabgacha ta'lim muassasalarining ustavlarida belgilanadi. Bolalarni qabul qilishda nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasi ota-onalarni yoki ularning o'rnini bosuvchi shaxslarni muassasaning ustavi va uning faoliyatini tartibga soladigan boshqa hujjatlar bilan tanishtirishi shart. Nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasi bilan ota-onalar yoki ularning o'rnini bosuvchi shaxslar o'rtasidagi o'zaro munosabatlar nodavlat maktabgacha ta'lim muassasasining ustavi va shartnoma bilan tartibga solinadi. Shartnoma o'qitish, tarbiyalash, qarab turish va parvarlik qilish jarayonida paydo bo'ladigan tomonlaming huquqlari, majburiyatlari va javobgarligini o'z ichiga oladi. Maktabgacha ta'lim muassasasi tarbiyalanuvchisi va xodimi o'rtasidagi munosabatlar o'zaro hamkorlik, bolaning shaxsini hurmat qilish va unga shaxsiy xususiyatlariga muvofiq rivojlanishi uchun erkinlik berish asosida olib boriladi. Maktabgacha ta'lim muassasasida o'quv yili har yili 2-sentabrdan boshlanadi, keyingi yilning 1-iyunida tugallanadi va yangi o'quv yili boshlangimga qadar sog'lomlashtirish davri boshlanadi. Bugungi kunda nodavlat maktabgacha ta'lim muassasalari o'z faoliyatini Vazirlar mahkamasining 2017 yil 17 iyundagi 528-sonli qaroriga ko’ra "O'zbekiston Respublikasida nodavlat maktabgacha ta'lim to'g'risida"gi Nizom(2-ilova) asosida amalga oshiradi.
4.2. Maktabgacha ta’lim muassasalarida pedagogik jarayonni boshqarish Rejalashtirish maktabgacha ta’lim muassasani boshqarishni uning barcha bo’linmalarida rejali, muntazam, ratsional hamda samarali ishlashini ta'minlovchi muhim funksiyasidir. Rejalashtirish – murakkab analitik jarayon. U o'ziga xos ishlab chiqish va uni maktabgacha ta'lim muassasalari amaliyotiga qo’llash bosqichlariga ega. Maktabgacha ta'lim muassasalarida pedagogik jarayonni rejalashtirish quyidagi bosqichlarda amalga oshiriladi: 1-bosqich - tahliliy. Mazkur bosqichda maktabgacha ta'lim muassasalaridagi o'quv-tarbiya jarayonining mavjud holati tahlil etiladi; rejani amalga oshirishga ta'sir etuvchi omillar aniqlanadi. Bu rejalashtirishning muhim bosqichi hisoblanib, Maktabgacha ta'lim muassasalari faoliyatining samaradorligini rejalashtirish jarayonining qanchalik to'g'ri bashorat qilinganligiga bog'liq. Maktabgacha ta'lim muassasalari avvalgi yildagi faoliyatini tahlil etish chuqur va haqqoniy amalga oshirilishi zarur. 2-bosqich - maqsadli. U o'z ichiga ijtimoiy buyurtma bilan bog'-liqlikda rejalashtirilgan bosqichdagi maktabgacha ta'lim muassasala-rining umumiy maqsad va vazifalarini belgilash, natijalarni tahlil etish, rejalashtirilgan topshiriqlarni bajarishga ta'sir ko'rsatuvchi sabablarni aniqlash; maktabgacha ta'lim muassasalari faoliyati turli ish rejalarining mazmunan bir-biriga mosligi; rejada belgilangan ishlarning pedagogik jamoa imkoniyatlari va maktabgacha ta'lim muassasalari faoliyatining moliyaviy-iqtisodiy holatiga muvofiqligi kabilarni qamrab oladi. 3-bosqich - mazmunli: davlat hujjatlari va qo'yilgan maqsadlarga mu-vofiq o'quv-tarbiya jarayonigayo'nalganlikni ajratib ko'rsatish; maktabgacha ta'lim muassasalari faoliyatining alohida yo'nalishlari bo'yicha rejalashtirilgan topshiriqlarni bajarish ketma-ketligini aniqlash. 4-bosqich - normativli. Mazkur bosqichda ajratilgan yo'nalishlar uchun mas'ul kadrlar taqsimlanadi, qo'yilgan vazifalarni hal etish uchun vositalar ajratib olinadi, ishni amalga oshirish muddatlari belgilanadi. 5-bosqich - nazorat: reja bo'limlarining bajarilishi yuzasidan o'tkaziladigan nazorat turlari va mazmunini aniqlash. Logotip
4.2. Maktabgacha ta’lim muassasalarida pedagogik jarayonni boshqarish Rejalashtirish maktabgacha ta’lim muassasani boshqarishni uning barcha bo’linmalarida rejali, muntazam, ratsional hamda samarali ishlashini ta'minlovchi muhim funksiyasidir. Rejalashtirish – murakkab analitik jarayon. U o'ziga xos ishlab chiqish va uni maktabgacha ta'lim muassasalari amaliyotiga qo’llash bosqichlariga ega. Maktabgacha ta'lim muassasalarida pedagogik jarayonni rejalashtirish quyidagi bosqichlarda amalga oshiriladi: 1-bosqich - tahliliy. Mazkur bosqichda maktabgacha ta'lim muassasalaridagi o'quv-tarbiya jarayonining mavjud holati tahlil etiladi; rejani amalga oshirishga ta'sir etuvchi omillar aniqlanadi. Bu rejalashtirishning muhim bosqichi hisoblanib, Maktabgacha ta'lim muassasalari faoliyatining samaradorligini rejalashtirish jarayonining qanchalik to'g'ri bashorat qilinganligiga bog'liq. Maktabgacha ta'lim muassasalari avvalgi yildagi faoliyatini tahlil etish chuqur va haqqoniy amalga oshirilishi zarur. 2-bosqich - maqsadli. U o'z ichiga ijtimoiy buyurtma bilan bog'-liqlikda rejalashtirilgan bosqichdagi maktabgacha ta'lim muassasala-rining umumiy maqsad va vazifalarini belgilash, natijalarni tahlil etish, rejalashtirilgan topshiriqlarni bajarishga ta'sir ko'rsatuvchi sabablarni aniqlash; maktabgacha ta'lim muassasalari faoliyati turli ish rejalarining mazmunan bir-biriga mosligi; rejada belgilangan ishlarning pedagogik jamoa imkoniyatlari va maktabgacha ta'lim muassasalari faoliyatining moliyaviy-iqtisodiy holatiga muvofiqligi kabilarni qamrab oladi. 3-bosqich - mazmunli: davlat hujjatlari va qo'yilgan maqsadlarga mu-vofiq o'quv-tarbiya jarayonigayo'nalganlikni ajratib ko'rsatish; maktabgacha ta'lim muassasalari faoliyatining alohida yo'nalishlari bo'yicha rejalashtirilgan topshiriqlarni bajarish ketma-ketligini aniqlash. 4-bosqich - normativli. Mazkur bosqichda ajratilgan yo'nalishlar uchun mas'ul kadrlar taqsimlanadi, qo'yilgan vazifalarni hal etish uchun vositalar ajratib olinadi, ishni amalga oshirish muddatlari belgilanadi. 5-bosqich - nazorat: reja bo'limlarining bajarilishi yuzasidan o'tkaziladigan nazorat turlari va mazmunini aniqlash.
Rejalashtirish boshqarishga bevosita rahbarlik qilish yoki uni amalga oshirish yo'lidir. Boshqarishda belgilangan maqsad, tadbirlarni hayotga tadbiq etish uchun rejalashtirish kerak. So'ng uni ijrochilar hukmiga havola qilish lozim. Rejalashtirish qaror qabul qilish va ijrosini nazorat qilishdir. Rejalashtirishning mohiyati shundaki, unda boshqarishning maqsad va vazifalari aniqlanadi, har bir tadbirni bajarish muddati, mas'ul shaxs, uning ijrosini tekshirish va nazorat usuli aniqlanadi. Rejalashtirish boshqarish modelini, fikriy nusxasini ishlab chiqish demakdir. Rejalashtirish pedagoglar malakasini oshirish tizimini rivojlantirish maqsadini va bunga erishish vosita, yo'llarini belgilashdir. Bunda amalga oshirilishi lozim bo'lgan talablar ketma-ketligi, bajarish muddati, shakli belgilanadi. Rejalashtirish boshqarish lozim bo'lgan sohalarni ma'lum ketma-ketlik, chizmali, grafik yoki model tariqasida amalga oshirishi mumkin. Rejalashtirishda boshqarish bilan bog'liq ha-rakatlar o'zaro muvofiqlashtirilib, yuqori natijaga erishishni tashkil etish mumkin. Bu esa o'z navbatida jarayonga ishtirok etuvchilardan harakat va munosabatlami ongli va qat'iy tashkil etishni talab qiladi. Shu asosda yagona maqsadga erishish mumkin bo'ladi. Rejalilik - bu ham ijtimoiy-iqtisodiy, ham pedagogik faoliyat sohasini boshqarishning asosidir. Rejaviylik - asosiy tamoyil. Rejali topshiriqlar barcha xizmatning natijaviyligini aniqlash uchun xizmat qiladi. Rejalashtirishning mohiyati faoliyatning asosiy turlari va aniq ijrochilari va rejalashtirish muddati bilan bog'liq chora-tadbirlarni aniqlashga xizmat qiladi. Maktabgacha ta'lim muassasalari faoliyatini rejalashtirishning maqsadi bir tomondan ma'muriy va pedagogik jamoaning, ikkinchi tomondan, tarbiyalanuvchilar jamoasi harakatlari birligini ishlab chiqishda namoyon bo'ladi. Rejalashtirishning maqsadi vazifalari bilan aniqlashtiriladi. Aynan vazifalar aniq maktabgacha ta'lim muassasalari sharoitida amaliy va "ko'ngilli" maqsadni qo'yadi. Rejalashtirishning asosiy vazifalari quyidagilarda ko'rinadi: 1) tarbiya masalalari va o'sib kelayotgan avlodni o'qitish ishlari bo'yicha davlat organlari qarorlari ijrosini ta'minlashda; 2) pedagogik jamoa faoliyatidagi asosiy masalalarni ajratib ko'r-satishda; 3) aniq chora-tadbirlar, ularni ijro etish muddatlari va mas'ullarini aniqlashda; Logotip
Rejalashtirish boshqarishga bevosita rahbarlik qilish yoki uni amalga oshirish yo'lidir. Boshqarishda belgilangan maqsad, tadbirlarni hayotga tadbiq etish uchun rejalashtirish kerak. So'ng uni ijrochilar hukmiga havola qilish lozim. Rejalashtirish qaror qabul qilish va ijrosini nazorat qilishdir. Rejalashtirishning mohiyati shundaki, unda boshqarishning maqsad va vazifalari aniqlanadi, har bir tadbirni bajarish muddati, mas'ul shaxs, uning ijrosini tekshirish va nazorat usuli aniqlanadi. Rejalashtirish boshqarish modelini, fikriy nusxasini ishlab chiqish demakdir. Rejalashtirish pedagoglar malakasini oshirish tizimini rivojlantirish maqsadini va bunga erishish vosita, yo'llarini belgilashdir. Bunda amalga oshirilishi lozim bo'lgan talablar ketma-ketligi, bajarish muddati, shakli belgilanadi. Rejalashtirish boshqarish lozim bo'lgan sohalarni ma'lum ketma-ketlik, chizmali, grafik yoki model tariqasida amalga oshirishi mumkin. Rejalashtirishda boshqarish bilan bog'liq ha-rakatlar o'zaro muvofiqlashtirilib, yuqori natijaga erishishni tashkil etish mumkin. Bu esa o'z navbatida jarayonga ishtirok etuvchilardan harakat va munosabatlami ongli va qat'iy tashkil etishni talab qiladi. Shu asosda yagona maqsadga erishish mumkin bo'ladi. Rejalilik - bu ham ijtimoiy-iqtisodiy, ham pedagogik faoliyat sohasini boshqarishning asosidir. Rejaviylik - asosiy tamoyil. Rejali topshiriqlar barcha xizmatning natijaviyligini aniqlash uchun xizmat qiladi. Rejalashtirishning mohiyati faoliyatning asosiy turlari va aniq ijrochilari va rejalashtirish muddati bilan bog'liq chora-tadbirlarni aniqlashga xizmat qiladi. Maktabgacha ta'lim muassasalari faoliyatini rejalashtirishning maqsadi bir tomondan ma'muriy va pedagogik jamoaning, ikkinchi tomondan, tarbiyalanuvchilar jamoasi harakatlari birligini ishlab chiqishda namoyon bo'ladi. Rejalashtirishning maqsadi vazifalari bilan aniqlashtiriladi. Aynan vazifalar aniq maktabgacha ta'lim muassasalari sharoitida amaliy va "ko'ngilli" maqsadni qo'yadi. Rejalashtirishning asosiy vazifalari quyidagilarda ko'rinadi: 1) tarbiya masalalari va o'sib kelayotgan avlodni o'qitish ishlari bo'yicha davlat organlari qarorlari ijrosini ta'minlashda; 2) pedagogik jamoa faoliyatidagi asosiy masalalarni ajratib ko'r-satishda; 3) aniq chora-tadbirlar, ularni ijro etish muddatlari va mas'ullarini aniqlashda;
4) alohida ijrochilarni ularning faoliyatini ilmiy asoslangan reglament-lash yo'li bilan tartiblashtirishda; 5) jamoa a'zolarida mas'uliyatlilikni tarbiyalashda. Rejalashtirishga kirishish uchun maktabgacha ta'lim muassasasi mu-diri butun ta'lim muassasasi faoliyatini ilmiy asosda tashkil etishga imkon beruvchi asosiy qoidalarga tayanishi zarur. Rejalashtirish tamoyillariga quyidagilarni kiritish mumkin: 1. Rejalashtirining ilmiyligi rejalarni boshqaruvning ilmiy metodologik nuqtayi nazariga asoslangan holda tuzishni talab etadi. Bu erda rejadagi asosiy nuqtayi nazarning aniqligi, uning hayotiyligi, rejalashtirilayotgan chora-tadbirlarni o'tkazishning pedagogik maqsadga muvofiqligi va zarurligi muhimdir; rejalashtirish g'oyasining o'zida aks ettirib, ya'ni nafaqat yaqin va olis kelajak, balki aniq maqsad va vazifalarga yo'naltirilganlikni hisobga olib, maqsadga qaratilgan tarzda ishlashni talab etadi. Istiqbolli va oraliq rejalashtirishni uyg'unlashtirish ta'limiy vazifalarni bir necha yilga mo'ljallab qo'yish, ulardan qanchasini bir yilda hal qilib bo'lmasligini aniqlashni talab qiladi; 3. Ishni real rejalashtirish sharoitida aniq pedagogik jamoaning о 'ziga xosliklarim hisobga olish muhim hisoblanadi. U yoki bu rejani qo"yishda boshqaruvchi MTMning asosiy tarkibi, tarbiyachilarining ma-lakaviy darajasi, yosh bilan bog'liq jihatlari, kasbiy faoliyatida ijobiy motivatsiyaning mavjudligi kabi ta'lim muassasasi jamoasining asosiy tavsifiga tayanadi; 4. Rejaning obyektivligi. Mazkur tamoyilning mohiyati shundaki, rejalar maktabgacha ta'lim muassasalari faoliyatini chuqur va har tomon-lama pedagogik tahlil etish va mazkur yilda uning erishiladigan natijalari, ya'ni ta'lim muassasasining obyektiv shart-sharoitlari bilan bog'liqlikda tashkil etiladi. 5. Aniqlik. Eng avvalo, mazkur tamoyil ta'lim-tarbiya jarayoni, moddiy baza, kadrlar ta'minoti holati haqida ishonchli va ko'p hajmli axborot olish-ni talab etadi. 6. Majmuaviylik. Mazkur tamoyilning muhim talabi - o'quv va tarbi-yaviy ishlar va ularning moddiy-texnik ta'minotining tashkiliy jihatdan o'zaro aloqador va o'zaro bog'liqlikda amalga oshishidir. Tarbiyachilar, ota-onalar va jamoat tashkilotlarining yillik rejalarining o'zaroaloqadorligi va ma' qullanganligidir. Logotip
4) alohida ijrochilarni ularning faoliyatini ilmiy asoslangan reglament-lash yo'li bilan tartiblashtirishda; 5) jamoa a'zolarida mas'uliyatlilikni tarbiyalashda. Rejalashtirishga kirishish uchun maktabgacha ta'lim muassasasi mu-diri butun ta'lim muassasasi faoliyatini ilmiy asosda tashkil etishga imkon beruvchi asosiy qoidalarga tayanishi zarur. Rejalashtirish tamoyillariga quyidagilarni kiritish mumkin: 1. Rejalashtirining ilmiyligi rejalarni boshqaruvning ilmiy metodologik nuqtayi nazariga asoslangan holda tuzishni talab etadi. Bu erda rejadagi asosiy nuqtayi nazarning aniqligi, uning hayotiyligi, rejalashtirilayotgan chora-tadbirlarni o'tkazishning pedagogik maqsadga muvofiqligi va zarurligi muhimdir; rejalashtirish g'oyasining o'zida aks ettirib, ya'ni nafaqat yaqin va olis kelajak, balki aniq maqsad va vazifalarga yo'naltirilganlikni hisobga olib, maqsadga qaratilgan tarzda ishlashni talab etadi. Istiqbolli va oraliq rejalashtirishni uyg'unlashtirish ta'limiy vazifalarni bir necha yilga mo'ljallab qo'yish, ulardan qanchasini bir yilda hal qilib bo'lmasligini aniqlashni talab qiladi; 3. Ishni real rejalashtirish sharoitida aniq pedagogik jamoaning о 'ziga xosliklarim hisobga olish muhim hisoblanadi. U yoki bu rejani qo"yishda boshqaruvchi MTMning asosiy tarkibi, tarbiyachilarining ma-lakaviy darajasi, yosh bilan bog'liq jihatlari, kasbiy faoliyatida ijobiy motivatsiyaning mavjudligi kabi ta'lim muassasasi jamoasining asosiy tavsifiga tayanadi; 4. Rejaning obyektivligi. Mazkur tamoyilning mohiyati shundaki, rejalar maktabgacha ta'lim muassasalari faoliyatini chuqur va har tomon-lama pedagogik tahlil etish va mazkur yilda uning erishiladigan natijalari, ya'ni ta'lim muassasasining obyektiv shart-sharoitlari bilan bog'liqlikda tashkil etiladi. 5. Aniqlik. Eng avvalo, mazkur tamoyil ta'lim-tarbiya jarayoni, moddiy baza, kadrlar ta'minoti holati haqida ishonchli va ko'p hajmli axborot olish-ni talab etadi. 6. Majmuaviylik. Mazkur tamoyilning muhim talabi - o'quv va tarbi-yaviy ishlar va ularning moddiy-texnik ta'minotining tashkiliy jihatdan o'zaro aloqador va o'zaro bog'liqlikda amalga oshishidir. Tarbiyachilar, ota-onalar va jamoat tashkilotlarining yillik rejalarining o'zaroaloqadorligi va ma' qullanganligidir.
7. Jamoaviylik. Mazkur tamoyil o'quv-tarbiyaviy jarayonda barcha tarbiyachilarning ishtirok etishini talab etadi. So'ng uni ijrochilar hukmiga havola qilish lozim. Rejalashtirish qaror qabul qilish va ijrosini nazorat qilishdir. Rejalashtirishning mohiyati shundaki, unda boshqarishning maqsad va vazifalari aniqlanadi, har bir tadbirni bajarish muddati, mas'ul shaxs, uning ijrosini tekshirish va nazorat usuli aniqlanadi. Rejalashtirish boshqarish modelini, fikriy nusxasini ishlab chiqish demakdir. Rejalashtirish pedagoglar malakasini oshirish tizimini rivo-jlantirish maqsadini va bunga erishish vosita, yo'llarini belgilashdir. Bunda amalga oshirilishi lozim bo'lgan talablar ketma-ketligi, bajarish muddati, shakli belgilanadi. Rejalashtirish boshqarish lozim bo'lgan sohalarni ma'lum ketma-ketlik, chizmali, grafik yoki model tariqasida amalga oshirishi mumkin. Rejalashtirishda boshqarish bilan bog'liq ha-rakatlar o'zaro muvofiqlashtirilib, yuqori natijaga erishishni tashkil etish mumkin. Bu esa o'z navbatida jarayonga ishtirok etuvchilardan harakat va munosabatlami ongli va qat'iy tashkil etishni talab qiladi. Shu asosda yagona maqsadga erishish mumkin bo'ladi. Maktabgacha ta'lim muassasasini boshqarish amaliyotida rejalashti-rishning quyidagi uchta asosiy shakli qo'llaniladi: 1) istiqbolli (perspektiv); 2) yillik; 3) yakuniy. Istiqbolli rejalashtirish: Maktabgacha ta'lim muassasa ishining istiqbolli rejasi bolalarning maktabgacha ta'lim muassasasini uzoq mud-datda xalq xo' j aligini rivoj lantirishning rej alariga muvofiq rivoj lantirishning eng asosiy yo'nalishlarini aniqlash maqsadida besh yilga tuziladi. Unga davlat va idoralarning maktabgacha ta'lim muassasa ishining yangi sifat darajasini ta'minlovchi xalq ta'limi va maktabgacha ta'lim muassasasi tarkibida tarbiyalash masalalari haqidagi ko'rsatmalar kiritilishi lozim. Istiqbolli rejalashtirishning taxminiy tuzilishi I. Maktabgacha ta'lim muassasaning muhim vazifalari va uni rivojlantirishning tashkiliy-pedagogik muammolari. II. Kadrlar bilan ishlash. Logotip
7. Jamoaviylik. Mazkur tamoyil o'quv-tarbiyaviy jarayonda barcha tarbiyachilarning ishtirok etishini talab etadi. So'ng uni ijrochilar hukmiga havola qilish lozim. Rejalashtirish qaror qabul qilish va ijrosini nazorat qilishdir. Rejalashtirishning mohiyati shundaki, unda boshqarishning maqsad va vazifalari aniqlanadi, har bir tadbirni bajarish muddati, mas'ul shaxs, uning ijrosini tekshirish va nazorat usuli aniqlanadi. Rejalashtirish boshqarish modelini, fikriy nusxasini ishlab chiqish demakdir. Rejalashtirish pedagoglar malakasini oshirish tizimini rivo-jlantirish maqsadini va bunga erishish vosita, yo'llarini belgilashdir. Bunda amalga oshirilishi lozim bo'lgan talablar ketma-ketligi, bajarish muddati, shakli belgilanadi. Rejalashtirish boshqarish lozim bo'lgan sohalarni ma'lum ketma-ketlik, chizmali, grafik yoki model tariqasida amalga oshirishi mumkin. Rejalashtirishda boshqarish bilan bog'liq ha-rakatlar o'zaro muvofiqlashtirilib, yuqori natijaga erishishni tashkil etish mumkin. Bu esa o'z navbatida jarayonga ishtirok etuvchilardan harakat va munosabatlami ongli va qat'iy tashkil etishni talab qiladi. Shu asosda yagona maqsadga erishish mumkin bo'ladi. Maktabgacha ta'lim muassasasini boshqarish amaliyotida rejalashti-rishning quyidagi uchta asosiy shakli qo'llaniladi: 1) istiqbolli (perspektiv); 2) yillik; 3) yakuniy. Istiqbolli rejalashtirish: Maktabgacha ta'lim muassasa ishining istiqbolli rejasi bolalarning maktabgacha ta'lim muassasasini uzoq mud-datda xalq xo' j aligini rivoj lantirishning rej alariga muvofiq rivoj lantirishning eng asosiy yo'nalishlarini aniqlash maqsadida besh yilga tuziladi. Unga davlat va idoralarning maktabgacha ta'lim muassasa ishining yangi sifat darajasini ta'minlovchi xalq ta'limi va maktabgacha ta'lim muassasasi tarkibida tarbiyalash masalalari haqidagi ko'rsatmalar kiritilishi lozim. Istiqbolli rejalashtirishning taxminiy tuzilishi I. Maktabgacha ta'lim muassasaning muhim vazifalari va uni rivojlantirishning tashkiliy-pedagogik muammolari. II. Kadrlar bilan ishlash.
III. Ta'lim - tarbiyaviy ishlarni takomillashtirish, unga rahbarlik va uni nazorat qilish muammolari. IV. MTMning oila, maktab, jamoatchilik bilan hamkorlikdagi ishi. V. Maktabgacha ta'lim muassasaning o'quv-moddiy bazasini mustahkamlash. Bu bo'limlarning taxminiy mazmunini yoritib o'tamiz. I. Maktabgacha muassasaning muhim vazifalari va uni rivojlantirishning tashkiliy-pedagogik muammolari: - maktabgacha yoshdagi bolalarning MTM va oiladagi mehnat tarbiyasining yo'lga qo'yilishini yaxshilash, ularda mehnatsevarlik va mehnat ahllariga hurmatni tarbiyalash; - jamoaning bolalarni tarbiyalashda oilaga yordamini kuchaytirish va bolalar tarbiyasi uchun uning ma'suliyatini oshirish bo'yicha ishi, oila va MTM kelishilgan holdagi harakatlarini ta'minlash, pedagogik umumiy ta' lim tiziminini ishlab chiqish; - tarbiyachilarning doimiy mustaqil o'qishlari va kasb mahoratlarini o'stirish uchun zaruriy sharoitlarni yaratish va ularning siyosiy ong - bilim doiralarini kengaytirish. II. Kadrlar bilan ishlash: - ilg' or tajriba maktablari, seminar, to’garak, konferentsiyalar ishlarida qatnashtirish, malaka oshirish kurslarida o'qitish orqali tarbiyachilarning dunyoqarashlarini rivoj lantirish hamda kasb mahoratiii takomillashtirish; - tarbiyachilarning mehnat va turmush sharoitlarini yaxshilash, ularning ishlarini ma'naviy va moddiy rag'batlantirishni takomillashtirish bo'yicha tadbirlar; - ilg'or pedagogik tajribani o'rganish, umumlashtirish va joriy etishga doir ish. III. Ta'lim-tarbiyaviy ishlarni takomillashtirish, unga rahbarlik va uni nazorat qilish muammolari: - maktabgacha yoshdaga bolalarni o'qitish va tarbiyalashda MTM va maktab ishi mazmuni, shakl va uslublaridagi izchillikni ta'minlash; - maktabgacha ta'lim muassasasining ta'lim-tarbiyaviy ishiga maktabgacha yoshdagi bolalarni jismoniy, axloqiy, mehnat, aqliy, estetik tarbiyalash birligini ta'minlovchi kompleks yondashuvni amalga oshi-rishga doir ish; Logotip
III. Ta'lim - tarbiyaviy ishlarni takomillashtirish, unga rahbarlik va uni nazorat qilish muammolari. IV. MTMning oila, maktab, jamoatchilik bilan hamkorlikdagi ishi. V. Maktabgacha ta'lim muassasaning o'quv-moddiy bazasini mustahkamlash. Bu bo'limlarning taxminiy mazmunini yoritib o'tamiz. I. Maktabgacha muassasaning muhim vazifalari va uni rivojlantirishning tashkiliy-pedagogik muammolari: - maktabgacha yoshdagi bolalarning MTM va oiladagi mehnat tarbiyasining yo'lga qo'yilishini yaxshilash, ularda mehnatsevarlik va mehnat ahllariga hurmatni tarbiyalash; - jamoaning bolalarni tarbiyalashda oilaga yordamini kuchaytirish va bolalar tarbiyasi uchun uning ma'suliyatini oshirish bo'yicha ishi, oila va MTM kelishilgan holdagi harakatlarini ta'minlash, pedagogik umumiy ta' lim tiziminini ishlab chiqish; - tarbiyachilarning doimiy mustaqil o'qishlari va kasb mahoratlarini o'stirish uchun zaruriy sharoitlarni yaratish va ularning siyosiy ong - bilim doiralarini kengaytirish. II. Kadrlar bilan ishlash: - ilg' or tajriba maktablari, seminar, to’garak, konferentsiyalar ishlarida qatnashtirish, malaka oshirish kurslarida o'qitish orqali tarbiyachilarning dunyoqarashlarini rivoj lantirish hamda kasb mahoratiii takomillashtirish; - tarbiyachilarning mehnat va turmush sharoitlarini yaxshilash, ularning ishlarini ma'naviy va moddiy rag'batlantirishni takomillashtirish bo'yicha tadbirlar; - ilg'or pedagogik tajribani o'rganish, umumlashtirish va joriy etishga doir ish. III. Ta'lim-tarbiyaviy ishlarni takomillashtirish, unga rahbarlik va uni nazorat qilish muammolari: - maktabgacha yoshdaga bolalarni o'qitish va tarbiyalashda MTM va maktab ishi mazmuni, shakl va uslublaridagi izchillikni ta'minlash; - maktabgacha ta'lim muassasasining ta'lim-tarbiyaviy ishiga maktabgacha yoshdagi bolalarni jismoniy, axloqiy, mehnat, aqliy, estetik tarbiyalash birligini ta'minlovchi kompleks yondashuvni amalga oshi-rishga doir ish;
- maktabgacha yoshdagi bolalarni o'qitish va tarbiyalash shakl, uslub va vositalarini takomillashtirishga doir ish; - mashg'ulotlarda o'quv materialini tushuntirishning yuksak g'oyaviyligi: va ilmiyligi, tushunarliligi va ko'rgazmaliligi, aniqligi, ravshanligi va jonliligini ta'minlashga doir ish; - maktabgacha yoshdagi bolalarni axloqiy tarbiyalash ishini takomillashtirish; -maktabgachayoshdagi bolalarni badiiy-estetikjihatdantarbiyalashni yaxshilash: ularda go'zallikni his qilishni, tabiat va jamiyatdagi go'zallik-ni tushunish va qadrlash ko'nikmasini, estetik did va badiiy ijod moho-ratdarini tarbiyalash. IV. Maktabgacha ta'lim muassasasining.oila, maktab, jamoatchilik bilan hamkorlikdagi ishi; - pedagogik umumiy ta'limni ta'minlashga doir (ota-onalar maktablari, lektoriylar, konferentsiyalar, to'garaklar va shu kabilar); - maktablar, jamoatchilik tashkilotlarining maktabgacha ta'lim muas-sasalari ustidan otalig'i; V. Maktabgacha ta'lim muassasaning o'quv-moddiy bazasini mus-tahkamlash: (jihozlar) o'yin, o'quv, sport, xo'jalik) ni olish va remont qilish; o'yin, mehnat, o'quv faoliyati uchun qo'llanma, atributlarni tayyorlash; - uslubika kabinetini ijtimoiy-siyosiy, uslubik, badiiy adabiyot bilan to'ldirish; maktabgacha ta'lim muassasasi binosini va hududini obodonlash-tirish, ko'kalamzorlashtirish. Yillik rejalashtirish: Yillik reja aniq, real, maktabgacha ta'lim muas-sasasining butun hayotini qamrab oladigan, barcha ta'lim-tarbiyaviy ishlarining uzviyligi va izchilligini nazarda tutadigan, pedagoglar jamoasining o'tgan yildagi faoliyati natijalarini hisobga oladigan bo'lishi kerak. Rejaning mazmuni, asosiy bo'limlari, uni tuzish uslubikasi haqida uslubik adabiyot va yo'riqnoma xatlarda tavsiyalar berilgan. Ular maktabgacha ta'lim muassasa tashabbusini qandaydir andaza doirasida bo'g'ib qo'ymaydi. Barcha uchun shart bo'lgan ilmiy asoslangan talablar bilan birga ijodiy variantlash uchun ham o'rin qoldirilgan. Yillik rejani tuzishda kasaba uyushmasi tashkiloti. shifokor, tibbiyot Logotip
- maktabgacha yoshdagi bolalarni o'qitish va tarbiyalash shakl, uslub va vositalarini takomillashtirishga doir ish; - mashg'ulotlarda o'quv materialini tushuntirishning yuksak g'oyaviyligi: va ilmiyligi, tushunarliligi va ko'rgazmaliligi, aniqligi, ravshanligi va jonliligini ta'minlashga doir ish; - maktabgacha yoshdagi bolalarni axloqiy tarbiyalash ishini takomillashtirish; -maktabgachayoshdagi bolalarni badiiy-estetikjihatdantarbiyalashni yaxshilash: ularda go'zallikni his qilishni, tabiat va jamiyatdagi go'zallik-ni tushunish va qadrlash ko'nikmasini, estetik did va badiiy ijod moho-ratdarini tarbiyalash. IV. Maktabgacha ta'lim muassasasining.oila, maktab, jamoatchilik bilan hamkorlikdagi ishi; - pedagogik umumiy ta'limni ta'minlashga doir (ota-onalar maktablari, lektoriylar, konferentsiyalar, to'garaklar va shu kabilar); - maktablar, jamoatchilik tashkilotlarining maktabgacha ta'lim muas-sasalari ustidan otalig'i; V. Maktabgacha ta'lim muassasaning o'quv-moddiy bazasini mus-tahkamlash: (jihozlar) o'yin, o'quv, sport, xo'jalik) ni olish va remont qilish; o'yin, mehnat, o'quv faoliyati uchun qo'llanma, atributlarni tayyorlash; - uslubika kabinetini ijtimoiy-siyosiy, uslubik, badiiy adabiyot bilan to'ldirish; maktabgacha ta'lim muassasasi binosini va hududini obodonlash-tirish, ko'kalamzorlashtirish. Yillik rejalashtirish: Yillik reja aniq, real, maktabgacha ta'lim muas-sasasining butun hayotini qamrab oladigan, barcha ta'lim-tarbiyaviy ishlarining uzviyligi va izchilligini nazarda tutadigan, pedagoglar jamoasining o'tgan yildagi faoliyati natijalarini hisobga oladigan bo'lishi kerak. Rejaning mazmuni, asosiy bo'limlari, uni tuzish uslubikasi haqida uslubik adabiyot va yo'riqnoma xatlarda tavsiyalar berilgan. Ular maktabgacha ta'lim muassasa tashabbusini qandaydir andaza doirasida bo'g'ib qo'ymaydi. Barcha uchun shart bo'lgan ilmiy asoslangan talablar bilan birga ijodiy variantlash uchun ham o'rin qoldirilgan. Yillik rejani tuzishda kasaba uyushmasi tashkiloti. shifokor, tibbiyot
hamshirasi, tarbiyachilarning qatnashishlari muhimdir. Shundagina u bog'cha xodimlari jamoa, ijodiy fikryatning natijasi bo'ladi. Yillik rejalashtirish butun o'quv yilini qamrab oladi. Yillik rejalashtirish o'quv yili davomida amalga oshiriladi va ta'lim jarayonini tashkil etilishiga qarab bir necha bosqichlarni o'z ichiga oladi. Yillik ish rejasi o'quv yilining boshlanishidan oldin avgust oyi pedagogik kengashida muhokama qilinadi va tasdiqlanadi. Yillik reja o'quv yilining boshlanishiga toman (shahar) uslub kabinetining maktabgacha tarbiya uslubisti tomonidan tasdiqlangan bo'lishi kerak. Maktabgacha ta'lim muassasasining o'quv yili uchun yillik ish rejasini davlatimiz tomonidan barcha sohalar bo'yicha qabul qilingan qonun hujjatlari, maktabgacha ta'lim bo'yicha me'yoriy hujjatlari, "Bolajon" dasturi "Davlat talablari", "Maktabagcha ta'lim konsepsiyasi" shuningdek maktabgacha ta'lim muassasaning o'tgan yildagi ishining tahlili asosida ishlab chiqiladi. Yillik reja aniq, maktabgacha ta'lim muassasasining butun hayotini qamrab oladigan, barcha ta'lim-tarbiyaviy ishlarining uzviyligi va izchilligini nazarda tutadigan, pedagoglar jamoasining o'tgan yildagi faoliyati natijalarini hisobga oladigan bo'lishi kerak. Rejaning mazmuni, asosiy bo'limlari, uning tuzilishi va uslubikasi haqida uslubik adabiyot va yo'1-yo'riq hujjatlarida tavsiyalar berilgan. Barcha uchun shart bo'lgan ilmiy asoslangan talablar bilan birga ijodiy variantlash uchun ham o'rin qoldirilgan. Ytllik rejani tuzishda kasaba uyushmasi tashkiloti va shifokor, tibbiyot hamshirasi, tarbiyachilarning qatnashishlari muhimdir. Shundagina u maktabgacha ta'lim muassasasi xodimlari jamoa, ijodiy fikrining natijasi bo'ladi. Yillik ish rejaning strukturasi Kirish qismi. I. Maktabgacha ta'lim muassasa ishining asosiy vazifalari. II. Tashkiliy-pedagogik ish. III. Kadrlar bilan ishlash. IV. Ta'lim-tarbiyaviy ishga rahbarlnk va uni kontrol qilish. V. Ota-onalar bilan ishlash. Logotip
hamshirasi, tarbiyachilarning qatnashishlari muhimdir. Shundagina u bog'cha xodimlari jamoa, ijodiy fikryatning natijasi bo'ladi. Yillik rejalashtirish butun o'quv yilini qamrab oladi. Yillik rejalashtirish o'quv yili davomida amalga oshiriladi va ta'lim jarayonini tashkil etilishiga qarab bir necha bosqichlarni o'z ichiga oladi. Yillik ish rejasi o'quv yilining boshlanishidan oldin avgust oyi pedagogik kengashida muhokama qilinadi va tasdiqlanadi. Yillik reja o'quv yilining boshlanishiga toman (shahar) uslub kabinetining maktabgacha tarbiya uslubisti tomonidan tasdiqlangan bo'lishi kerak. Maktabgacha ta'lim muassasasining o'quv yili uchun yillik ish rejasini davlatimiz tomonidan barcha sohalar bo'yicha qabul qilingan qonun hujjatlari, maktabgacha ta'lim bo'yicha me'yoriy hujjatlari, "Bolajon" dasturi "Davlat talablari", "Maktabagcha ta'lim konsepsiyasi" shuningdek maktabgacha ta'lim muassasaning o'tgan yildagi ishining tahlili asosida ishlab chiqiladi. Yillik reja aniq, maktabgacha ta'lim muassasasining butun hayotini qamrab oladigan, barcha ta'lim-tarbiyaviy ishlarining uzviyligi va izchilligini nazarda tutadigan, pedagoglar jamoasining o'tgan yildagi faoliyati natijalarini hisobga oladigan bo'lishi kerak. Rejaning mazmuni, asosiy bo'limlari, uning tuzilishi va uslubikasi haqida uslubik adabiyot va yo'1-yo'riq hujjatlarida tavsiyalar berilgan. Barcha uchun shart bo'lgan ilmiy asoslangan talablar bilan birga ijodiy variantlash uchun ham o'rin qoldirilgan. Ytllik rejani tuzishda kasaba uyushmasi tashkiloti va shifokor, tibbiyot hamshirasi, tarbiyachilarning qatnashishlari muhimdir. Shundagina u maktabgacha ta'lim muassasasi xodimlari jamoa, ijodiy fikrining natijasi bo'ladi. Yillik ish rejaning strukturasi Kirish qismi. I. Maktabgacha ta'lim muassasa ishining asosiy vazifalari. II. Tashkiliy-pedagogik ish. III. Kadrlar bilan ishlash. IV. Ta'lim-tarbiyaviy ishga rahbarlnk va uni kontrol qilish. V. Ota-onalar bilan ishlash.