MAKTABGACHA TA’LIM TASHKILOTLARIDA OILA BILAN HAMKORLIK ISHLARINI OLIB BORISH (Ota-onalar va tarbiyachilar o‘rtasida samarali hamkorlik qilish)

Yuklangan vaqt

2024-04-26

Yuklab olishlar soni

7

Sahifalar soni

24

Faytl hajmi

45,0 KB


Ilmiybaza.uz MAVZU: MAKTABGACHA TA’LIM TASHKILOTLARIDA OILA BILAN HAMKORLIK ISHLARINI OLIB BORISH KURS ISHI Ilmiybaza.uz MAVZU: MAKTABGACHA TA’LIM TASHKILOTLARIDA OILA BILAN HAMKORLIK ISHLARINI OLIB BORISH KURS ISHI
MUNDARIJA KIRISH............................................................................. I BOB. Ota-onalar va tarbiyachilar o‘rtasida samarali hamkorlik qilishning tamoillari..................................................................................... 1.1. Maktabgacha ta‘lim tashkilotlarida oila bilan metodik ishlarni olib borish............................................................................................... 1.2 Ota-onalar bilan olib boriladigan pedagogik kengash................... II.BOB. Maktabgacha ta‘lim tashkilotlari va oilada samarali hamkorlik qilish tamoillari................. 2.1 Maktabgacha ta‘lim tashkilotlarida oila bilan olib boriladigan ishlar mazmuni................................................................. 2.2 Ota-onalarni taʼlimga jalb etish strategiyalari................. ............................................ ILOVALAR............................................................................................ XULOSA.................................................................................................. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI..................................... MUNDARIJA KIRISH............................................................................. I BOB. Ota-onalar va tarbiyachilar o‘rtasida samarali hamkorlik qilishning tamoillari..................................................................................... 1.1. Maktabgacha ta‘lim tashkilotlarida oila bilan metodik ishlarni olib borish............................................................................................... 1.2 Ota-onalar bilan olib boriladigan pedagogik kengash................... II.BOB. Maktabgacha ta‘lim tashkilotlari va oilada samarali hamkorlik qilish tamoillari................. 2.1 Maktabgacha ta‘lim tashkilotlarida oila bilan olib boriladigan ishlar mazmuni................................................................. 2.2 Ota-onalarni taʼlimga jalb etish strategiyalari................. ............................................ ILOVALAR............................................................................................ XULOSA.................................................................................................. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI.....................................
Kirish Bizni hamisha o‘ylantirib keladigan yana bir muhim masala – bu yoshlarimizning odob-axloqi, yurish-turishi, bir so‘z bilan aytganda, dunyoqarashi bilan bog‘liq. Bugun zamon shiddat bilan o‘zgaryapti. Bu o‘zgarishlarni hammadan ham ko‘proq his etadigan kim – yoshlar. Mayli, yoshlar o‘z davrining talablari bilan uyg‘un bo‘lsin. Lekin ayni paytda o‘zligini ham unutmasin. Biz kimmiz, qanday ulug‘ zotlarning avlodimiz, degan da’vat ularning qalbida doimo aks-sado berib, o‘zligiga sodiq qolishga undab tursin. Bunga nimaning hisobidan erishamiz? Taʼlim tarbiya, tarbiya va faqat tarbiya hisobidan. O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev. Mavzuning dolzarbligi. Ma'lumki Maktabgacha ta'lim Ta'lim tizimining eng boshlang'ich bo'g'ini hisoblanadi. Maktabgacha ta’lim vazirligi oilalar va mahalliy jamoatchilik bilan hamkorlikka alohida e’tibor qaratmoqda. Maktabgacha yoshdagi bolani to’liq tarbiyalash oila, mahalliy jamoatchilik va Maktabgacha ta`lim tashkiloti o’rtasida yaqin hamkorlik sharoitida amalga oshiriladi.Ma’lumki, oila bolalarni ijtimoiylashishi uchun birinchi va eng muhim institutdir. ”Ilk qadam” davlat o’quv dasturini amalga oshirishda maktabgacha ta’lim tashkilotlariga oila va mahalliy jamoatchiliklar bilan yaqindan hamkorlik qilish vazifalarini qo’ydi. LBolalarni oilaviy tarbiyalashda maktabgacha yoshdagi bolalarni maktabgacha ta’lim tashkilotlari bilan o’zaro hamkorligi boshlang’ich ta’limga bolalarni sifatli tayyorlashning umumiy qoidalarini ishlab chiqishdan iborat. Taʼlim tarbiya jarayoni uchun shart- sharoitlar yaratish kabi dolzarb masalalarni hal etishda alohida ahamiyat kasb etmoqda. Bu muhim vazifalarni hal etish bugungi kunda maktabgacha taʼlim tashkilotlarida taʼlim-tarbiya jarayonini takomillashtirish, shu bilan bir qatorda bolalarning ijodiy faoliyatini to'g'ri tashkil etish va loyihalashtirish asosiy vazifalardan ekanligini koʻrsatadi hamda tanlangan mavzuning dolzarbligini Kirish Bizni hamisha o‘ylantirib keladigan yana bir muhim masala – bu yoshlarimizning odob-axloqi, yurish-turishi, bir so‘z bilan aytganda, dunyoqarashi bilan bog‘liq. Bugun zamon shiddat bilan o‘zgaryapti. Bu o‘zgarishlarni hammadan ham ko‘proq his etadigan kim – yoshlar. Mayli, yoshlar o‘z davrining talablari bilan uyg‘un bo‘lsin. Lekin ayni paytda o‘zligini ham unutmasin. Biz kimmiz, qanday ulug‘ zotlarning avlodimiz, degan da’vat ularning qalbida doimo aks-sado berib, o‘zligiga sodiq qolishga undab tursin. Bunga nimaning hisobidan erishamiz? Taʼlim tarbiya, tarbiya va faqat tarbiya hisobidan. O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev. Mavzuning dolzarbligi. Ma'lumki Maktabgacha ta'lim Ta'lim tizimining eng boshlang'ich bo'g'ini hisoblanadi. Maktabgacha ta’lim vazirligi oilalar va mahalliy jamoatchilik bilan hamkorlikka alohida e’tibor qaratmoqda. Maktabgacha yoshdagi bolani to’liq tarbiyalash oila, mahalliy jamoatchilik va Maktabgacha ta`lim tashkiloti o’rtasida yaqin hamkorlik sharoitida amalga oshiriladi.Ma’lumki, oila bolalarni ijtimoiylashishi uchun birinchi va eng muhim institutdir. ”Ilk qadam” davlat o’quv dasturini amalga oshirishda maktabgacha ta’lim tashkilotlariga oila va mahalliy jamoatchiliklar bilan yaqindan hamkorlik qilish vazifalarini qo’ydi. LBolalarni oilaviy tarbiyalashda maktabgacha yoshdagi bolalarni maktabgacha ta’lim tashkilotlari bilan o’zaro hamkorligi boshlang’ich ta’limga bolalarni sifatli tayyorlashning umumiy qoidalarini ishlab chiqishdan iborat. Taʼlim tarbiya jarayoni uchun shart- sharoitlar yaratish kabi dolzarb masalalarni hal etishda alohida ahamiyat kasb etmoqda. Bu muhim vazifalarni hal etish bugungi kunda maktabgacha taʼlim tashkilotlarida taʼlim-tarbiya jarayonini takomillashtirish, shu bilan bir qatorda bolalarning ijodiy faoliyatini to'g'ri tashkil etish va loyihalashtirish asosiy vazifalardan ekanligini koʻrsatadi hamda tanlangan mavzuning dolzarbligini
aniqlaydi. O’zbekiston Respublikasi maktabgacha ta’lim vaziri Agrepina Shin, o`z nutqida Maktabgacha ta’lim tashkilotlarining oila va mahalliy jamoatchilik bilan hamkorlik aloqalarini o’rnatish zaruriyati hozirgi paytda dolzarb bo’lib kelmoqda.Tarbiyachilar, oilalar va jamoat a’zolari o’rtasidagi kuchli hamkorlik bolalarning rivojlanishi va ta’lim olishiga ijobiy hissa qo’shadi.Shaxsga yo’naltirilgan ta’lim ushbu hamkorlikni Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida berilayotgan ta’limni kuchaytirish va kengaytirish, shuningdek, uyda va jamiyatda sodir bo’layotgan qiziqish va ta’limni rivojlantirish uchun zarur degan ishonchga asoslanadi. Hamkorlik-bu nima ? Hamkorlik-ikkala tomonning ham huquq va majburiyatlari mavjud bo’lib, bir-birlarini layoqatli debilan hamkorligi borasidagi qarashlari turlicha bo’lganligi bois Maktabgacha ta`lim tashkiloti sharoitlaridan ota- onalarning qoniqish jihatlari o’zgarib bormoqda. Ba’zi oilalarda ota-onalarning o’z farzandlarini tarbiyalash va shaxsiy rivojlanishi masalalarini hal qilishdan voz kechish tendensiyasi kuchaygan. Ba’zi ota-onalar esa faqat bolaning ovqatlanishi bilan qiziqishadi, ular Maktabgacha ta’lim tashkilotini faqat bolalarni boqadigan joy deb hisoblashadi.Tarbiyachilarning maslahatlarini e’tiborsiz qoldiradigan ota- onalar toifasi ham uchraydi.Bolalarimizning yuqori sifatli ta’lim olishiga, ota- onalarning ehtiyojlari va bolalarning manfaatlarini to’liq qondirishga, bola uchun yagona ta’lim makonini yaratishga faqat erta bolalikdan vasiylik va oila o’rtasidagi o’zaro hamkorlikning yangi tizimini ishlab chiqqan holdagina erishish mumkin.Maktabgacha ta’lim tashkilotining oila uchun ochiqligi-har bir ota-onaga uning bolasi qanday yashayotganini va rivojlanishini bilish va ko’rish imkoniyatini yaratib berishdan iboratdir. Bu muammoli vaziyatlarning paydo bo’lishining oldini olishda muhim ahamiyatga ega bo’lib, tarbiyachilar va ota-onalar o’rtasida shaxsiy aloqalarni o’rnatish, har kuni ota -onalarga qanday ta‘lim faoliyati o’tkazganligi, nimani o’rganganligi, qanday yutuqlarga erishganligi haqida ma’lumot berib borish kerak.Shuning asosida ota-onalarning psixologik qobiliyatlarini qo’llab-quvvatlash zamonaviy davrning eng dolzarb vazifasiga aylandi. aniqlaydi. O’zbekiston Respublikasi maktabgacha ta’lim vaziri Agrepina Shin, o`z nutqida Maktabgacha ta’lim tashkilotlarining oila va mahalliy jamoatchilik bilan hamkorlik aloqalarini o’rnatish zaruriyati hozirgi paytda dolzarb bo’lib kelmoqda.Tarbiyachilar, oilalar va jamoat a’zolari o’rtasidagi kuchli hamkorlik bolalarning rivojlanishi va ta’lim olishiga ijobiy hissa qo’shadi.Shaxsga yo’naltirilgan ta’lim ushbu hamkorlikni Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida berilayotgan ta’limni kuchaytirish va kengaytirish, shuningdek, uyda va jamiyatda sodir bo’layotgan qiziqish va ta’limni rivojlantirish uchun zarur degan ishonchga asoslanadi. Hamkorlik-bu nima ? Hamkorlik-ikkala tomonning ham huquq va majburiyatlari mavjud bo’lib, bir-birlarini layoqatli debilan hamkorligi borasidagi qarashlari turlicha bo’lganligi bois Maktabgacha ta`lim tashkiloti sharoitlaridan ota- onalarning qoniqish jihatlari o’zgarib bormoqda. Ba’zi oilalarda ota-onalarning o’z farzandlarini tarbiyalash va shaxsiy rivojlanishi masalalarini hal qilishdan voz kechish tendensiyasi kuchaygan. Ba’zi ota-onalar esa faqat bolaning ovqatlanishi bilan qiziqishadi, ular Maktabgacha ta’lim tashkilotini faqat bolalarni boqadigan joy deb hisoblashadi.Tarbiyachilarning maslahatlarini e’tiborsiz qoldiradigan ota- onalar toifasi ham uchraydi.Bolalarimizning yuqori sifatli ta’lim olishiga, ota- onalarning ehtiyojlari va bolalarning manfaatlarini to’liq qondirishga, bola uchun yagona ta’lim makonini yaratishga faqat erta bolalikdan vasiylik va oila o’rtasidagi o’zaro hamkorlikning yangi tizimini ishlab chiqqan holdagina erishish mumkin.Maktabgacha ta’lim tashkilotining oila uchun ochiqligi-har bir ota-onaga uning bolasi qanday yashayotganini va rivojlanishini bilish va ko’rish imkoniyatini yaratib berishdan iboratdir. Bu muammoli vaziyatlarning paydo bo’lishining oldini olishda muhim ahamiyatga ega bo’lib, tarbiyachilar va ota-onalar o’rtasida shaxsiy aloqalarni o’rnatish, har kuni ota -onalarga qanday ta‘lim faoliyati o’tkazganligi, nimani o’rganganligi, qanday yutuqlarga erishganligi haqida ma’lumot berib borish kerak.Shuning asosida ota-onalarning psixologik qobiliyatlarini qo’llab-quvvatlash zamonaviy davrning eng dolzarb vazifasiga aylandi.
Kurs ishining maqsadi. Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida oila bilan samarali hamkorlik qilish qanchalik muhim ekanligini o'rganish. Kurs ishining predmeti. Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun eng foydali bo‘lgan tomonlarni o'rganish. Kurs ishining obyekti. Mazkur kurs ishining obyekti sifatida maktabgacha ta'lim tashkilotlarida oilalar bilan hamkorlik jarayonining foydalari Kurs ishining nazariy va amaliy ahamiyati. Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida oilalar bilan hamkorlik jarayonining tashkil qilish qanchalik muhim ekanligini o'rganib chiqildi va ushbu sohani rivojlantish uchun bir necha amaliy metodlar tavsiya etiladi. Kurs ishining vazifalari. Har qanday masalani yoki ishni bajarish uchun ma’lum bir reja tuziladi va shu reja asosida amalga oshiriladi. Mazkur kurs ishimizning oldiga qo’yilgan maqsadiga erishish uchun quyidagi vazifalarni reja asosida bajarishga asosiy e’tibor qaratildi: - mazkur kurs ishi hozirgi kunda dolzarb mavzulardan biri ekanligini hayotiy dalillar orqali isbotlash va mavzuning ilmiy-nazariy ahamiyatini asoslab berish; - ushbu mavzu yuzasidan olib borilayotgan tadqiqotning asosiy maqsadi va uning oldiga qo’yilgan vazifalarini aniqlash; - mazkur tadqiqot mavzusining oldin o’rganilganlik darajasini aniqlash va hozirgi kunda qay darajada o’rganilganligini tahlil qilish; Ishni bajarishdan asosiy maqsad uning oldiga qo’yilgan vazifalarni aniqlab olish va amalga oshirish. Kurs ishining tuzilishi. Ushbu kurs ishi kirish, ikkita bob, jumladan, birinchi bobda ikkita ,ikkinchi bobda ikkita paragraf, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati va ilovadan tashkil topgan. I.BOB. Ota-onalar va tarbiyachilar o‘rtasida samarali hamkorlik qilishning tamoillari 1.1 Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida oila bilan metodik ishlarni olib borish. Hozirgi kunda O‘zbekiston Respublikasi maktabgacha ta’lim vazirligi tasarrufidagi Kurs ishining maqsadi. Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida oila bilan samarali hamkorlik qilish qanchalik muhim ekanligini o'rganish. Kurs ishining predmeti. Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun eng foydali bo‘lgan tomonlarni o'rganish. Kurs ishining obyekti. Mazkur kurs ishining obyekti sifatida maktabgacha ta'lim tashkilotlarida oilalar bilan hamkorlik jarayonining foydalari Kurs ishining nazariy va amaliy ahamiyati. Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida oilalar bilan hamkorlik jarayonining tashkil qilish qanchalik muhim ekanligini o'rganib chiqildi va ushbu sohani rivojlantish uchun bir necha amaliy metodlar tavsiya etiladi. Kurs ishining vazifalari. Har qanday masalani yoki ishni bajarish uchun ma’lum bir reja tuziladi va shu reja asosida amalga oshiriladi. Mazkur kurs ishimizning oldiga qo’yilgan maqsadiga erishish uchun quyidagi vazifalarni reja asosida bajarishga asosiy e’tibor qaratildi: - mazkur kurs ishi hozirgi kunda dolzarb mavzulardan biri ekanligini hayotiy dalillar orqali isbotlash va mavzuning ilmiy-nazariy ahamiyatini asoslab berish; - ushbu mavzu yuzasidan olib borilayotgan tadqiqotning asosiy maqsadi va uning oldiga qo’yilgan vazifalarini aniqlash; - mazkur tadqiqot mavzusining oldin o’rganilganlik darajasini aniqlash va hozirgi kunda qay darajada o’rganilganligini tahlil qilish; Ishni bajarishdan asosiy maqsad uning oldiga qo’yilgan vazifalarni aniqlab olish va amalga oshirish. Kurs ishining tuzilishi. Ushbu kurs ishi kirish, ikkita bob, jumladan, birinchi bobda ikkita ,ikkinchi bobda ikkita paragraf, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati va ilovadan tashkil topgan. I.BOB. Ota-onalar va tarbiyachilar o‘rtasida samarali hamkorlik qilishning tamoillari 1.1 Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida oila bilan metodik ishlarni olib borish. Hozirgi kunda O‘zbekiston Respublikasi maktabgacha ta’lim vazirligi tasarrufidagi
maktabgacha ta’lim tashkilotlarida bolalarni sifatli maktab ta’limiga tayyorlashga alohida e’tibor qaratilmoqda. Buning isboti o‘laroq 2018-yilda maktabgacha ta’lim sohasida bolalar qamrovi 34,4% ni tashkil etgan bo’lsa, bu ko‘rsatgich 2019-yil yarim yilligi yakunida 40,5% ni tashkil etdi. Bu albatta davlat rahbarining maktabgacha ta’lim sohasida chiqarayotgan qarorlari va e’tiborlari natijasidir. Shu o‘rinda haqli bir savol tug‘iladi. Qanday qilib ta’lim jarayonini mushkullikdan quvonchli jarayonga aylantirsa bo‘ladi? Shuni aytib o‘tish joizki, sifatli ta’lim birinchi navbatda ta’lim beruvchi tarbiyachi, pedagogning kasbiy mahoratiga bog‘liqdir. Albatta mashg‘ulotlar tarkibiga yangiliklarni kiritish, ilg’or ish uslublari va metodlarni qo‘llash ta’lim sifatini oshirishga olib keladi. Bu esa o‘z o‘rnida pedagogdan kasbiy mahorat talab etadi. Barchamizga ma’lumki, bola uchun birinchi va eng mukammal tarbiyachi bu ota-onadir. Shunday ekan, oila bilan hamkorlik masalalari, ayniqsa bola tarbiyasida otalar o‘rni muhimligiga alohida e’tibor qaratish lozim. Mustaqillik yillarida mamlakatda ta’lim muassasalari faoliyatini me’yorlantiruvchi “Ta’lim to‘g’risidagi qonun’’ qabul qilindi. Ta’lim sohasida, jumladan uning birinchi pog‘onasi sanalmish maktabgacha ta’lim sohasida ham katta o‘zgarishlar yuzaga keldi. “Ta’lim to‘g‘risidagi qonun”ning 30-moddasi orqali farzandlar tarbiyasi va ularning ta’lim olishlari, qonuniy huquqlari va manfaatlari himoyasi borasida ota-onalarning o‘rni va javobgarligi oshirildi. Maktabgacha yoshdagi bolaning maktab ta’limiga o‘tishi, uning hayoti, axloqi, qiziqishi va munosabatlarida jiddiy tub o‘zgarishlarni yuzaga chiqardi. Shuning uchun maktabgacha yoshdagi bolani maktabgacha ta’lim tashkiloti yoki oilada maktab ta’limiga tayyorlash, unga qiyin bo‘lmagan bilim, tushuncha, ko‘nikma va malakalar bilan tanishtirish kerak bo‘ladi. Bolaga oilada yaxshi tarbiya berish, bola hayotining dastlabki davrlaridan boshlaboq ota-ona oldida turgan asosiy maqsad va vazifa, ya’ni ota-ona uchun ham qarz ham farzdir. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil, 30-sentyabrdagi PQ-3955-son “Maktabgacha ta’lim tizimini boshqarishni takomillashtirish chora tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori va O‘zbekiston Respublikasi maktabgacha ta’lim vazirining 2018-yil, 21-noyabr 2-MX sonli buyrug‘i asosida maktabgacha ta’lim tashkilotlarida kuzatuv kengashi ish boshladi. Kuzatuv kengashi raisi ota-onalardan, kengash kotibi maktab o‘qituvchilaridan, a’zolari Maktabgacha ta'lim tashkilotlari pedagoglari, ota-onalar, mahalla vakillaridan tashkil topdi. Bu esa Maktabgacha ta'lim tashkilotlarini yanada ravnaq topishi uchun ayni muddao bo‘ldi. Kuzatuv kengashi Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida bo‘ladigan ta’lim-tarbiya jarayoni, uning moddiy texnik bazasi, tarbiyalanuvchilarga yaratilgan qo‘shimcha xizmat turlari, bolalarni sifatli maktabgacha ta’lim tashkilotlarida bolalarni sifatli maktab ta’limiga tayyorlashga alohida e’tibor qaratilmoqda. Buning isboti o‘laroq 2018-yilda maktabgacha ta’lim sohasida bolalar qamrovi 34,4% ni tashkil etgan bo’lsa, bu ko‘rsatgich 2019-yil yarim yilligi yakunida 40,5% ni tashkil etdi. Bu albatta davlat rahbarining maktabgacha ta’lim sohasida chiqarayotgan qarorlari va e’tiborlari natijasidir. Shu o‘rinda haqli bir savol tug‘iladi. Qanday qilib ta’lim jarayonini mushkullikdan quvonchli jarayonga aylantirsa bo‘ladi? Shuni aytib o‘tish joizki, sifatli ta’lim birinchi navbatda ta’lim beruvchi tarbiyachi, pedagogning kasbiy mahoratiga bog‘liqdir. Albatta mashg‘ulotlar tarkibiga yangiliklarni kiritish, ilg’or ish uslublari va metodlarni qo‘llash ta’lim sifatini oshirishga olib keladi. Bu esa o‘z o‘rnida pedagogdan kasbiy mahorat talab etadi. Barchamizga ma’lumki, bola uchun birinchi va eng mukammal tarbiyachi bu ota-onadir. Shunday ekan, oila bilan hamkorlik masalalari, ayniqsa bola tarbiyasida otalar o‘rni muhimligiga alohida e’tibor qaratish lozim. Mustaqillik yillarida mamlakatda ta’lim muassasalari faoliyatini me’yorlantiruvchi “Ta’lim to‘g’risidagi qonun’’ qabul qilindi. Ta’lim sohasida, jumladan uning birinchi pog‘onasi sanalmish maktabgacha ta’lim sohasida ham katta o‘zgarishlar yuzaga keldi. “Ta’lim to‘g‘risidagi qonun”ning 30-moddasi orqali farzandlar tarbiyasi va ularning ta’lim olishlari, qonuniy huquqlari va manfaatlari himoyasi borasida ota-onalarning o‘rni va javobgarligi oshirildi. Maktabgacha yoshdagi bolaning maktab ta’limiga o‘tishi, uning hayoti, axloqi, qiziqishi va munosabatlarida jiddiy tub o‘zgarishlarni yuzaga chiqardi. Shuning uchun maktabgacha yoshdagi bolani maktabgacha ta’lim tashkiloti yoki oilada maktab ta’limiga tayyorlash, unga qiyin bo‘lmagan bilim, tushuncha, ko‘nikma va malakalar bilan tanishtirish kerak bo‘ladi. Bolaga oilada yaxshi tarbiya berish, bola hayotining dastlabki davrlaridan boshlaboq ota-ona oldida turgan asosiy maqsad va vazifa, ya’ni ota-ona uchun ham qarz ham farzdir. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil, 30-sentyabrdagi PQ-3955-son “Maktabgacha ta’lim tizimini boshqarishni takomillashtirish chora tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori va O‘zbekiston Respublikasi maktabgacha ta’lim vazirining 2018-yil, 21-noyabr 2-MX sonli buyrug‘i asosida maktabgacha ta’lim tashkilotlarida kuzatuv kengashi ish boshladi. Kuzatuv kengashi raisi ota-onalardan, kengash kotibi maktab o‘qituvchilaridan, a’zolari Maktabgacha ta'lim tashkilotlari pedagoglari, ota-onalar, mahalla vakillaridan tashkil topdi. Bu esa Maktabgacha ta'lim tashkilotlarini yanada ravnaq topishi uchun ayni muddao bo‘ldi. Kuzatuv kengashi Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida bo‘ladigan ta’lim-tarbiya jarayoni, uning moddiy texnik bazasi, tarbiyalanuvchilarga yaratilgan qo‘shimcha xizmat turlari, bolalarni sifatli
ovqatlantirishni, Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida joriy ta’mirlash ishlarida, hattoki, Maktabgacha ta'lim tashkiloti rahbarini saylashda o‘z tavsiyasini berish huquqiga ega bo‘ldi. Mahalladagi kam ta’minlangan oilalarni o‘rganib chiqib, ularning farzandlariga Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida ta’lim-tarbiya olish imkonini yaratdi. Bola tarbiyasida oilaning o‘rni beqiyos. Oila bolaga qattiq ta’sir ko‘rsatadi, uni atrofdagi hayotga moslaydi. Jamiyatda esa tarbiya faqat ota-onaning shaxsiy ishigina bo‘lib qolmasdan, balki ularning ijtimoiy burchi hamdir. Ota- onalarni tashkiliy ishlarga jalb etish masalan, yumshoq o‘yinchoq tayyorlash, suv va qum bilan o‘ynashi uchun o‘yinchoqlar yasash, maydonchalarni ko‘kalamzorlashtirish uchun jihozlar tayyorlash muhim tadbirlardir. Bunday tanlovlar tarbiyachining yillik ish rejasida o‘z aksini topgan bo‘lishi kerak. Tanlov shartlarini umumiy ota-onalar yig‘ilishlarida muhokama qilish va ma’qullab olish kerak. Faol ishtirokchi ota-onalarga tashakkurnoma e’lon qilish, bu borada buvi-yu, bobolarning ham maslahatlariga quloq tutmoq lozim.Maktabgacha ta’lim tashkilotining oila bilan ishlash tizimida aniq maqsad mazmun bo‘lishi kerak. Ota- onalar bilan hamkorlik borasida avvalo erishilgan yutuq va tajribalarning natijalarini tahlil qilib, bolaning ijobiy tomonlarini ko‘rsatib, keyin asta-sekinlik bilan ularning xulq-atvoridagi salbiy holatlarni bartaraf etishga, tevarak-atrofga qiziqishlarini oshirib borishga astoydil harakat qilish lozimligini uqtirish kerak. Ota-onalarni maktabgacha ta’limga jalb etish maqsadida turli xil to‘garaklar, tadbirlar, davra suhbatlari, savol-javob kechalari, guruhiy va umumiy ota-onalar yig‘ilishlari, ochiq eshiklar kunini tashkil etish diqqatga sazovor holatlardir. “Bolani qanday sevish kerak?”, “Bola hayotida kitob”, “Bugun biz nima bilan shug‘ullandik”, “Ota-onalar burchagi”, “Maslahat va tavsiyalar”, Ko‘chma papkalar va boshqalar”. Bundan tashqari ruhshunoslar tomonidan tashkil etilgan testlarga murojaat etish ham foydadan holi emas. Masalan, “Biz qanday ota-onamiz?” (Test) “Farzandimizning nihoyatda qiziquvchanligi” (Test). Maktabga borish bola hayotidagi jiddiy o‘zgarishlar davri hisoblanadi. Mazkur davr bilan bolaning rivojlanishida yangi bosqich boshlanadi. Bolaning oldingilardan farq qiladigan faoliyat shakllarini o‘rganishiga to‘g‘ri keladi. Kattalar va tengdoshlar bilan munosabatlarning boshqa uslubini o‘rnatish, fiziologik jihatdan o‘zgarishi ham talab etiladi. Xo‘sh, maktabgacha ta’lim yoshidagi bolaning tayyorgarligi qanday bo‘lishi kerak degan muhim savol yuzaga keladi. Bolalarni maktabga muvoffaqiyatli o‘qishi uchun ularni fanlar bo‘yicha mazmunli tayyorgarligi muhim emas. Chunki uni haddan ziyod yuklatish o‘qishga bo‘lgan xohishni susayishiga olib keladi. Asosiysi, uni psixologik jihatdan maktabga tayyorgarligi, bilishga qiziqishi, o‘zini ovqatlantirishni, Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida joriy ta’mirlash ishlarida, hattoki, Maktabgacha ta'lim tashkiloti rahbarini saylashda o‘z tavsiyasini berish huquqiga ega bo‘ldi. Mahalladagi kam ta’minlangan oilalarni o‘rganib chiqib, ularning farzandlariga Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida ta’lim-tarbiya olish imkonini yaratdi. Bola tarbiyasida oilaning o‘rni beqiyos. Oila bolaga qattiq ta’sir ko‘rsatadi, uni atrofdagi hayotga moslaydi. Jamiyatda esa tarbiya faqat ota-onaning shaxsiy ishigina bo‘lib qolmasdan, balki ularning ijtimoiy burchi hamdir. Ota- onalarni tashkiliy ishlarga jalb etish masalan, yumshoq o‘yinchoq tayyorlash, suv va qum bilan o‘ynashi uchun o‘yinchoqlar yasash, maydonchalarni ko‘kalamzorlashtirish uchun jihozlar tayyorlash muhim tadbirlardir. Bunday tanlovlar tarbiyachining yillik ish rejasida o‘z aksini topgan bo‘lishi kerak. Tanlov shartlarini umumiy ota-onalar yig‘ilishlarida muhokama qilish va ma’qullab olish kerak. Faol ishtirokchi ota-onalarga tashakkurnoma e’lon qilish, bu borada buvi-yu, bobolarning ham maslahatlariga quloq tutmoq lozim.Maktabgacha ta’lim tashkilotining oila bilan ishlash tizimida aniq maqsad mazmun bo‘lishi kerak. Ota- onalar bilan hamkorlik borasida avvalo erishilgan yutuq va tajribalarning natijalarini tahlil qilib, bolaning ijobiy tomonlarini ko‘rsatib, keyin asta-sekinlik bilan ularning xulq-atvoridagi salbiy holatlarni bartaraf etishga, tevarak-atrofga qiziqishlarini oshirib borishga astoydil harakat qilish lozimligini uqtirish kerak. Ota-onalarni maktabgacha ta’limga jalb etish maqsadida turli xil to‘garaklar, tadbirlar, davra suhbatlari, savol-javob kechalari, guruhiy va umumiy ota-onalar yig‘ilishlari, ochiq eshiklar kunini tashkil etish diqqatga sazovor holatlardir. “Bolani qanday sevish kerak?”, “Bola hayotida kitob”, “Bugun biz nima bilan shug‘ullandik”, “Ota-onalar burchagi”, “Maslahat va tavsiyalar”, Ko‘chma papkalar va boshqalar”. Bundan tashqari ruhshunoslar tomonidan tashkil etilgan testlarga murojaat etish ham foydadan holi emas. Masalan, “Biz qanday ota-onamiz?” (Test) “Farzandimizning nihoyatda qiziquvchanligi” (Test). Maktabga borish bola hayotidagi jiddiy o‘zgarishlar davri hisoblanadi. Mazkur davr bilan bolaning rivojlanishida yangi bosqich boshlanadi. Bolaning oldingilardan farq qiladigan faoliyat shakllarini o‘rganishiga to‘g‘ri keladi. Kattalar va tengdoshlar bilan munosabatlarning boshqa uslubini o‘rnatish, fiziologik jihatdan o‘zgarishi ham talab etiladi. Xo‘sh, maktabgacha ta’lim yoshidagi bolaning tayyorgarligi qanday bo‘lishi kerak degan muhim savol yuzaga keladi. Bolalarni maktabga muvoffaqiyatli o‘qishi uchun ularni fanlar bo‘yicha mazmunli tayyorgarligi muhim emas. Chunki uni haddan ziyod yuklatish o‘qishga bo‘lgan xohishni susayishiga olib keladi. Asosiysi, uni psixologik jihatdan maktabga tayyorgarligi, bilishga qiziqishi, o‘zini
nazorat qila olish malakalarini, kommunikativ va ijodiy qobilyatlarini, nutqini, xotirasini, diqqatini, tafakkurini rivojlanishining ma’lum darajasini shakllantirish lozimdir. Ko‘rib turibmizki, bolalarni maktabga tayyorlash katta yoki tayyorlov guruhlarida emas, balki uning maktabgacha ta’lim tashkilotlariga kelgan kunidanoq boshlanishi lozim. Agar aniqroq aytadigan bo‘lsak, uni oldinroq ham boshlash lozim. Chunki bolaning diqqati, qiziquvchan va ba’zi bir topshiriqlarni mustaqil qilishi qiyin bo‘lganidek, uni qisqa muddat ichida birgalikda qandaydir vazifalarni yechishga, kelishishga o‘rgatish ham mushkul bir vazifadir. Ta’lim tashkilotlari va oila o‘rtasida hamkorlik o‘rnatishda mudira, pedagoglar jamoasi va ota-onalar birgalikda faol ishtirok etishlari lozim. Shundagina bola tarbiyasida kutilgan natijalarga erishish mumkin. Ota-onalar bilan ishlashda quyidagi alohida ish shakllaridan foydalaniladi: suhbatlar, maslahatlar, oilalarga borish, ayrim ota-onalarni maktabgacha ta’lim tashkilotlariga taklif etish, alohida esdaliklar va ko‘chma papkalardan foydalanish. Bolaning uyiga borishdan ko‘zlangan maqsad oila sharoiti, bolaning oiladagi hulqi qiziqishlari, ota-onasi va oila a’zolari bilan tanishish, shuningdek, ota-onalarni bola tarbiyasining samarali usullari bilan tanishtirish va oilaning bola tarbiyasidagi ijobiy tajribalarni o‘rganib, ommalashtirishdir. Tarbiyachi bolaning uyiga tekshiruvchi sifatida emas, balki do‘st, bola tarbiyasidek murakkab ishda yordam beruvchi sifatida borishi, oila a’zolari bilan nazokat va xushmuomalalik bilan munosabatda bo‘lishi kerak. Tarbiyachi har bir oilaga har gall borishidan avval o‘z oldiga aniq maqsad qo‘yishi, qaysi mavzuda suhbatlashishini oldindan belgilab olishi lozim. Ota-onalarga beriladigan savollar puxta o‘ylangan bo‘lishi kerak. Suhbat shunday tuzilishi kerakki, tarbiyachi bilan ota-ona bir- birlarini yaxshi tushunishlari, ular o‘rtasida ishonchli aloqa o‘rnatilishi darkor. Oilaga borishdan oldin tarbiyachi shu oila to‘g’risida (ota-onalarning fe’l-atvori, oilaviy munosabatlar, bolaning rivojlanish darajasi) to‘g’risida ma’lum tasavvurlarga ega bo‘lishi kerak. Tarbiyachi ota-onalar hurmati va ishonchini qozonmoq uchun avval ota-onalarning bolaning ijobiy fazilatlari to‘g’risida fikr, mulohazalarini bilib oladi va bolaning uyidagi hayotini qanday tashkil etish kerakligi, unga nimalarni o‘qib, hikoya qilib berish mumkinligi, bolaning kun tartibi, uni oila mehnatida qatnashtirish, kattalarga xurmat ruhida tarbiyalash kabi ta’lim- tarbiya ishlari mazmuni va usullari bo‘yicha tavsiyalar beradi. Albatta, tarbiyachining oila bilan olib boradigan ishida bolaning yoshi, imkoniyatlari, o‘ziga xos xususiyatlari e’tiborga olinadi. Oilaga borishning maqsad va mazmuni tarbiyachining rejasi va hisobotida, kundalik daftarida aks ettirilishi kerak. Tarbiyachi har bir bolaning oilasiga yiligi kamida 2 marta borishi kerak. Ota-onalar nazorat qila olish malakalarini, kommunikativ va ijodiy qobilyatlarini, nutqini, xotirasini, diqqatini, tafakkurini rivojlanishining ma’lum darajasini shakllantirish lozimdir. Ko‘rib turibmizki, bolalarni maktabga tayyorlash katta yoki tayyorlov guruhlarida emas, balki uning maktabgacha ta’lim tashkilotlariga kelgan kunidanoq boshlanishi lozim. Agar aniqroq aytadigan bo‘lsak, uni oldinroq ham boshlash lozim. Chunki bolaning diqqati, qiziquvchan va ba’zi bir topshiriqlarni mustaqil qilishi qiyin bo‘lganidek, uni qisqa muddat ichida birgalikda qandaydir vazifalarni yechishga, kelishishga o‘rgatish ham mushkul bir vazifadir. Ta’lim tashkilotlari va oila o‘rtasida hamkorlik o‘rnatishda mudira, pedagoglar jamoasi va ota-onalar birgalikda faol ishtirok etishlari lozim. Shundagina bola tarbiyasida kutilgan natijalarga erishish mumkin. Ota-onalar bilan ishlashda quyidagi alohida ish shakllaridan foydalaniladi: suhbatlar, maslahatlar, oilalarga borish, ayrim ota-onalarni maktabgacha ta’lim tashkilotlariga taklif etish, alohida esdaliklar va ko‘chma papkalardan foydalanish. Bolaning uyiga borishdan ko‘zlangan maqsad oila sharoiti, bolaning oiladagi hulqi qiziqishlari, ota-onasi va oila a’zolari bilan tanishish, shuningdek, ota-onalarni bola tarbiyasining samarali usullari bilan tanishtirish va oilaning bola tarbiyasidagi ijobiy tajribalarni o‘rganib, ommalashtirishdir. Tarbiyachi bolaning uyiga tekshiruvchi sifatida emas, balki do‘st, bola tarbiyasidek murakkab ishda yordam beruvchi sifatida borishi, oila a’zolari bilan nazokat va xushmuomalalik bilan munosabatda bo‘lishi kerak. Tarbiyachi har bir oilaga har gall borishidan avval o‘z oldiga aniq maqsad qo‘yishi, qaysi mavzuda suhbatlashishini oldindan belgilab olishi lozim. Ota-onalarga beriladigan savollar puxta o‘ylangan bo‘lishi kerak. Suhbat shunday tuzilishi kerakki, tarbiyachi bilan ota-ona bir- birlarini yaxshi tushunishlari, ular o‘rtasida ishonchli aloqa o‘rnatilishi darkor. Oilaga borishdan oldin tarbiyachi shu oila to‘g’risida (ota-onalarning fe’l-atvori, oilaviy munosabatlar, bolaning rivojlanish darajasi) to‘g’risida ma’lum tasavvurlarga ega bo‘lishi kerak. Tarbiyachi ota-onalar hurmati va ishonchini qozonmoq uchun avval ota-onalarning bolaning ijobiy fazilatlari to‘g’risida fikr, mulohazalarini bilib oladi va bolaning uyidagi hayotini qanday tashkil etish kerakligi, unga nimalarni o‘qib, hikoya qilib berish mumkinligi, bolaning kun tartibi, uni oila mehnatida qatnashtirish, kattalarga xurmat ruhida tarbiyalash kabi ta’lim- tarbiya ishlari mazmuni va usullari bo‘yicha tavsiyalar beradi. Albatta, tarbiyachining oila bilan olib boradigan ishida bolaning yoshi, imkoniyatlari, o‘ziga xos xususiyatlari e’tiborga olinadi. Oilaga borishning maqsad va mazmuni tarbiyachining rejasi va hisobotida, kundalik daftarida aks ettirilishi kerak. Tarbiyachi har bir bolaning oilasiga yiligi kamida 2 marta borishi kerak. Ota-onalar
bilan olib boriladigan ishlarning mazmuni rang-barang bo‘lib, unda ayrim masalalar birgalikda muhokama qilinishi taqozo etiladi. Masalan: - bolalarni tarbiyalashda oilaning roli, ota-onalarning vazifasi, bolalarni maktabga tayyorlash to‘g’risidagi qonunlar,; - maktabgacha tarbiya tashkilotlarning yillik ish rejasi to‘g’risida ota-onalar jamoatchiligining Bu masalalarni jamoa bo‘lib muhokama qilish uchun ota- onalarning guruxi va umumiy majlislari, maslahatlar, konferensiyalar, ota-onalar kechalari kabi ish shakllari jamoa ish shakllariga kiradi. Bolalarni maktabga tayyorlashda oila alohida ahamiyat kasb etadigan maskandir. Bola tarbiyasida oilaning barcha a’zolaridan nafaqat bolalarga nisbatan to‘g‘ri munosabatni, balki ularning taqdiri uchun yuksak mas’uliyat hissini ham talab qiluvchi qiyin va murakkab ishdir. Oila bolani maktabga tayyorlashda tarbiyani har tomonlama, jumladan, ma’naviy, axloqiy, aqliy, estetik, jismoniy va mehnat tarbiyalarini birgalikda olib borish yaxshi samara beradi. Ma’naviy tarbiyani bolaga o‘tmishda Vatan ravnaqi, el-yurt tinchligi va farovonligi yo‘lida kurashgan xalq qahramonlari haqidagapirib berish, davlatimizning ramziy belgilari bilan tanishtirish, mustaqillik, Vatan haqidagi she’r va qo‘shiqlarni yod oldirish, qadriyat va an’analarimizni o‘rgatish orqali singdirish mumkin. Oilaviy tarbiya jarayonida shaxsning bir qator axloqiy jihatlari shakllanadiki, boshqa hech qaysi tarbiya obyektivi oiladagidek yuqori natija bermaydi. Ularga insonparvarlik, mehr-muruvvat, rahm-shafqat, hamdardlik, muomala madaniyati, burchi va sadoqat minnatdorchilik kabi insoniy fazilatlar turadi. Kelajak avlodga estetik tarbiya berishda ham oilaning muhim o‘rni bor. Oila davrasida qo‘shiqlar kuylanishi, biror ertak yoki asarni oila davrasida o‘qish, birga spektakl, kino ko‘rish va tahlil qilish, kiyinish madaniyatini shakllantirish, uyda gullar parvarish qilish, rasm solish va hokazolar bolani estetik tarbiyasini shakllantirishdagi jihatlardir. Ota-onalar voyaga yetayotgan farzandlarining jismoniy barkamolligiga o‘ta mas’uliyat bilan qarashlari lozim. 1.2. Ota-onalar bilan olib boriladigan pedagogik kengash. Hozirgi vaqtda o'qituvchi va ota-onalar o'rtasidagi muloqot ota-onalarning manfaatlarini va bolalarni tarbiyalashdagi tajribasini hisobga olgan holda ishonch, muloqot, sheriklik tamoyillariga asoslanadi. O'tmish o'qituvchilari - K. D. Ushinskiy, E. N. Vodovozova, L. N. Tolstoy va boshqalar ota-onalarning pedagogik bilimlarni egallashlari zarurligi, ahamiyati va maqsadga muvofiqligi haqida gapirdilar. oilaviy ta'lim bilim va tajribani birlashtirish zarurati haqida. Maktabgacha ta'lim tashkilotlarining o'qituvchilari zamonaviy ota-onalarga bu borada yordam berishga bilan olib boriladigan ishlarning mazmuni rang-barang bo‘lib, unda ayrim masalalar birgalikda muhokama qilinishi taqozo etiladi. Masalan: - bolalarni tarbiyalashda oilaning roli, ota-onalarning vazifasi, bolalarni maktabga tayyorlash to‘g’risidagi qonunlar,; - maktabgacha tarbiya tashkilotlarning yillik ish rejasi to‘g’risida ota-onalar jamoatchiligining Bu masalalarni jamoa bo‘lib muhokama qilish uchun ota- onalarning guruxi va umumiy majlislari, maslahatlar, konferensiyalar, ota-onalar kechalari kabi ish shakllari jamoa ish shakllariga kiradi. Bolalarni maktabga tayyorlashda oila alohida ahamiyat kasb etadigan maskandir. Bola tarbiyasida oilaning barcha a’zolaridan nafaqat bolalarga nisbatan to‘g‘ri munosabatni, balki ularning taqdiri uchun yuksak mas’uliyat hissini ham talab qiluvchi qiyin va murakkab ishdir. Oila bolani maktabga tayyorlashda tarbiyani har tomonlama, jumladan, ma’naviy, axloqiy, aqliy, estetik, jismoniy va mehnat tarbiyalarini birgalikda olib borish yaxshi samara beradi. Ma’naviy tarbiyani bolaga o‘tmishda Vatan ravnaqi, el-yurt tinchligi va farovonligi yo‘lida kurashgan xalq qahramonlari haqidagapirib berish, davlatimizning ramziy belgilari bilan tanishtirish, mustaqillik, Vatan haqidagi she’r va qo‘shiqlarni yod oldirish, qadriyat va an’analarimizni o‘rgatish orqali singdirish mumkin. Oilaviy tarbiya jarayonida shaxsning bir qator axloqiy jihatlari shakllanadiki, boshqa hech qaysi tarbiya obyektivi oiladagidek yuqori natija bermaydi. Ularga insonparvarlik, mehr-muruvvat, rahm-shafqat, hamdardlik, muomala madaniyati, burchi va sadoqat minnatdorchilik kabi insoniy fazilatlar turadi. Kelajak avlodga estetik tarbiya berishda ham oilaning muhim o‘rni bor. Oila davrasida qo‘shiqlar kuylanishi, biror ertak yoki asarni oila davrasida o‘qish, birga spektakl, kino ko‘rish va tahlil qilish, kiyinish madaniyatini shakllantirish, uyda gullar parvarish qilish, rasm solish va hokazolar bolani estetik tarbiyasini shakllantirishdagi jihatlardir. Ota-onalar voyaga yetayotgan farzandlarining jismoniy barkamolligiga o‘ta mas’uliyat bilan qarashlari lozim. 1.2. Ota-onalar bilan olib boriladigan pedagogik kengash. Hozirgi vaqtda o'qituvchi va ota-onalar o'rtasidagi muloqot ota-onalarning manfaatlarini va bolalarni tarbiyalashdagi tajribasini hisobga olgan holda ishonch, muloqot, sheriklik tamoyillariga asoslanadi. O'tmish o'qituvchilari - K. D. Ushinskiy, E. N. Vodovozova, L. N. Tolstoy va boshqalar ota-onalarning pedagogik bilimlarni egallashlari zarurligi, ahamiyati va maqsadga muvofiqligi haqida gapirdilar. oilaviy ta'lim bilim va tajribani birlashtirish zarurati haqida. Maktabgacha ta'lim tashkilotlarining o'qituvchilari zamonaviy ota-onalarga bu borada yordam berishga
chaqiriladi, garchi endi bola tarbiyasi to'g'risidagi ma'lumotlarni turli yo'llar bilan olish mumkin. Bu davriy nashrlar, Internet va ota-onalar uchun ko'plab mashhur adabiyotlar. Lekin faqat tarbiyachi har kuni bolalar va ota-onalar bilan muloqot qiladi, har bir oilaning muammolari, qiyinchiliklari, shuningdek, ijobiy tajribasini ko'radi. U ota-onalarga turli shakllarda yordam beradi. Biroq, o'qituvchilar bir qator sabablarga ko'ra har doim ham bu faoliyatga tayyor emaslar. Va bizning bugungi ishimiz, umid qilamanki, sizga o'quvchilarning ota-onalari bilan aloqa o'rnatish, qiyinchiliklar va mavjud ijobiy tajribani aniqlashda amaliy yordam beradi. Birinchi sahifa. Hissiy qulaylik muhitini yaratish.Oila pedagogikasi va uyda tarbiya fanidan test topshiriqlarini bajarish. O'qituvchilar tomonidan ota-onalar bilan muloqot qilish uchun zarur bo'lgan kasbiy mahorat va fazilatlarni baholash. "Maktabgacha ta'lim tashkilot ishining bolalar bog'chasida ota-onalar va bolalar bilan ishlash uslubini belgilaydigan xalqaro standartlarga muvofiqligi" mavzusida ota-onalarning so'rovi. O'qituvchilar kengashi mavzusida ota-onalar uchun material tayyorlash. "Ota-onalar bilan muloqot" amaliy mashg'ulotlar seriyasi. Maktabgacha ta'lim tashkiloti xodimlari va ota-onalar o'rtasida hamkorlik aloqalarini shakllantirishga qaratilgan tadbirlarni rejalashtirish va o'tkazish (dam olish, bayramlar, ko'ngilochar tadbirlar, maslahatlar, ota-onalar yig'ilishlari). Maktabgacha ta'lim tashkiloti rahbarining kirish so'zi. Psixologik trening"Xazina qidirish". "Ota-onalar bilan hamkorlikni tashkil etish" mavzuli audit natijalari bo'yicha ma'lumotnoma. Pedagogik trening "O'qituvchi va ota-onalar o'rtasidagi muloqot darajasini baholash". "Ota-onalarni guruh hayotiga jalb qilish, ta'lim jarayonining barcha ishtirokchilari uchun individual yondashuvni amalga oshirishga imkon beradigan qo'shimcha imkoniyatlar yaratish vositasi sifatida" mavzusidagi xabar. Psixologik isinish "Men o'zim bilan juda faxrlanaman". Pedagogika ustaxonasi. Pedagogik muammolarni hal qilish. Dono fikrlar sahifasi. "Pedagogik g'oyalar auktsioni" biznes o'yini. Direktorlar kengashining qarorini qabul qilish. O'qituvchilar kengashining kursi Maktabgacha ta'lim muassasasi rahbarining kirish so'zi. Qadrli hamkasblar! Pedagoglarimiz kengashimiz maktabgacha ta’lim muassasasining yillik vazifalaridan birini hal etish, o‘zaro hamkorlikning turli shakllarini qo‘llash orqali ota-onalarning pedagogik madaniyatini oshirish uchun qulay shart-sharoitlarni ta’minlashga bag‘ishlangan. Dunyo doimo murakkablashib bormoqda. Bugungi kunda bir marta ta'lim olish va mutaxassislik bo'yicha ishlashning o'zi etarli emas. Barkamollik darajasini saqlab qolish uchun doimo nimanidir o'rganish, hayot davomida o'z-o'zini tarbiyalash bilan shug'ullanish kerak. Uzluksiz ta'lim zaruratga aylanib bormoqda. Zamonaviy oila tobora ko'proq turli xil chaqiriladi, garchi endi bola tarbiyasi to'g'risidagi ma'lumotlarni turli yo'llar bilan olish mumkin. Bu davriy nashrlar, Internet va ota-onalar uchun ko'plab mashhur adabiyotlar. Lekin faqat tarbiyachi har kuni bolalar va ota-onalar bilan muloqot qiladi, har bir oilaning muammolari, qiyinchiliklari, shuningdek, ijobiy tajribasini ko'radi. U ota-onalarga turli shakllarda yordam beradi. Biroq, o'qituvchilar bir qator sabablarga ko'ra har doim ham bu faoliyatga tayyor emaslar. Va bizning bugungi ishimiz, umid qilamanki, sizga o'quvchilarning ota-onalari bilan aloqa o'rnatish, qiyinchiliklar va mavjud ijobiy tajribani aniqlashda amaliy yordam beradi. Birinchi sahifa. Hissiy qulaylik muhitini yaratish.Oila pedagogikasi va uyda tarbiya fanidan test topshiriqlarini bajarish. O'qituvchilar tomonidan ota-onalar bilan muloqot qilish uchun zarur bo'lgan kasbiy mahorat va fazilatlarni baholash. "Maktabgacha ta'lim tashkilot ishining bolalar bog'chasida ota-onalar va bolalar bilan ishlash uslubini belgilaydigan xalqaro standartlarga muvofiqligi" mavzusida ota-onalarning so'rovi. O'qituvchilar kengashi mavzusida ota-onalar uchun material tayyorlash. "Ota-onalar bilan muloqot" amaliy mashg'ulotlar seriyasi. Maktabgacha ta'lim tashkiloti xodimlari va ota-onalar o'rtasida hamkorlik aloqalarini shakllantirishga qaratilgan tadbirlarni rejalashtirish va o'tkazish (dam olish, bayramlar, ko'ngilochar tadbirlar, maslahatlar, ota-onalar yig'ilishlari). Maktabgacha ta'lim tashkiloti rahbarining kirish so'zi. Psixologik trening"Xazina qidirish". "Ota-onalar bilan hamkorlikni tashkil etish" mavzuli audit natijalari bo'yicha ma'lumotnoma. Pedagogik trening "O'qituvchi va ota-onalar o'rtasidagi muloqot darajasini baholash". "Ota-onalarni guruh hayotiga jalb qilish, ta'lim jarayonining barcha ishtirokchilari uchun individual yondashuvni amalga oshirishga imkon beradigan qo'shimcha imkoniyatlar yaratish vositasi sifatida" mavzusidagi xabar. Psixologik isinish "Men o'zim bilan juda faxrlanaman". Pedagogika ustaxonasi. Pedagogik muammolarni hal qilish. Dono fikrlar sahifasi. "Pedagogik g'oyalar auktsioni" biznes o'yini. Direktorlar kengashining qarorini qabul qilish. O'qituvchilar kengashining kursi Maktabgacha ta'lim muassasasi rahbarining kirish so'zi. Qadrli hamkasblar! Pedagoglarimiz kengashimiz maktabgacha ta’lim muassasasining yillik vazifalaridan birini hal etish, o‘zaro hamkorlikning turli shakllarini qo‘llash orqali ota-onalarning pedagogik madaniyatini oshirish uchun qulay shart-sharoitlarni ta’minlashga bag‘ishlangan. Dunyo doimo murakkablashib bormoqda. Bugungi kunda bir marta ta'lim olish va mutaxassislik bo'yicha ishlashning o'zi etarli emas. Barkamollik darajasini saqlab qolish uchun doimo nimanidir o'rganish, hayot davomida o'z-o'zini tarbiyalash bilan shug'ullanish kerak. Uzluksiz ta'lim zaruratga aylanib bormoqda. Zamonaviy oila tobora ko'proq turli xil
bilimlarga muhtoj: tibbiy, pedagogik, psixologik, huquqiy: pedagogik xodimlarning faoliyati. bolalar bog'chasi jamiyatdagi o‘zgaruvchan vaziyatdan chetda qola olmaydi. Oila bilan ishlashda ushbu muammoga zamonaviy yondashuvlarni hisobga olish kerak. Asosiy tendentsiya - ota-onalarni hayotiy muammolarni mustaqil ravishda hal qilishga o'rgatish. Bu "tarbiyachi - ota-ona" tizimidagi o'zgarishlarni nazarda tutadi, undan sa'y-harakatlarni talab qiladi pedagogik xodimlar Bu ―Oila, mahalla, maktab hamkorligi bugungi kunning ma‘naviy, ma‘rifiy, mafkuraviy, tarbiyaviy zarurati ekanligini bildiradi. Yosh avlodni ma‘naviy-axloqiy tarbiyalashda xalqimizning boy milliy, madaniy, tarixiy an‘analariga, urf-odatlariga hamda umumbashariy qadriyatlarga asoslangan samarali, zamonaviy pedagogik texnologiyaning ishlab chiqilib, amaliyotga joriy etilishi; shaxsni tarbiyalash va uni har tomonlama kamol toptirishning ustuvorligini ta‘minlash; umumiy hamda milliy pedagogik madaniyatni oshirish; mamlakatimiz fuqarolari orasida milliy mafkuraviy tarbiya ishlarini takomillashtirish, Oila, mahalla, maktab hamkorligi konsepsiyasining asosiy maqsadidir. O`zbekistonda yuz berayotgan o`zgarishlar oila, mahalla, maktab hamkorligi yo`nalishida bola tarbiyasida oila, ota-ona, mahalla, maktabning asosiy vazifalarini mazmunan yangilab hayotga tatbiq etishni taqazo qiladi. O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida belgilanganidek, ―Oila jamiyatimizning asosiy bo`g`inidir. Haqiqatan ham oila bu jamiyatni tashkil etuvchi katta kuchdir. Oila jamiyatning ajralmas zarur qismidir. Unda inson dunyoga keladi. Shu paytda oila insoniyatning uzluksiz naslini davom ettiruvchi bo`lib qolaveradi. Shundan kelib, oila ikkita ulkan ijtimoiy vazifani farzandlarni dunyoga keltirish hamda ularga to`g`ri tarbiya berishni yo`lga qo`yish muhim ahamiyatga ega. Chunki oilada katta yoki kichik narsa bo`lmaydi. Hamma narsa, xatto eng oddiy bo`lib ko`ringan oilaviy munosabatlar bolaga katta ta`sir ko`rsatadi.“Oila” deb nom olgan mo’jaz maskan umrimizga mazmun, hayotimizga fayda beribgina qolmay, jamiyat ravnaqi, yurt taraqqiyotida ham muhim o’rin tutadi. Ayni chog’da jamiyatning eng og’riqli nuqtasi - barobod bo’layotgan oilalar hususida so’z borganida, begunoh farzandlar taqdiri kishini beixtiyor tashvishga soladi. Negaki, ota-onaning ajralishidan murg’ak qalb egalari hammadan ko’proq aziyat chekadi, ko’ngli kemtik holda ulg’ayadi. Oilasi parokandalikka yuz tutgan shaxslarning aksariyati nosog’lom turmush kechirishga odatlanib, jinoyatchiik ko’chasiga kirib qolishi jamiyatda o’rnatilgan odob-ahloq qoidalariga rioya etmay huquqbuzarlik sodir etishi yoki farzandariga bee’tibor bo’lib, nazoratsiz qoldirilishiga asosiy sabab sifatida qaralmoqda. Yurtimizda oilaviy nizolarni, ayniqsa, ajrimlarni oldini olish maqsadida oiladagi bilimlarga muhtoj: tibbiy, pedagogik, psixologik, huquqiy: pedagogik xodimlarning faoliyati. bolalar bog'chasi jamiyatdagi o‘zgaruvchan vaziyatdan chetda qola olmaydi. Oila bilan ishlashda ushbu muammoga zamonaviy yondashuvlarni hisobga olish kerak. Asosiy tendentsiya - ota-onalarni hayotiy muammolarni mustaqil ravishda hal qilishga o'rgatish. Bu "tarbiyachi - ota-ona" tizimidagi o'zgarishlarni nazarda tutadi, undan sa'y-harakatlarni talab qiladi pedagogik xodimlar Bu ―Oila, mahalla, maktab hamkorligi bugungi kunning ma‘naviy, ma‘rifiy, mafkuraviy, tarbiyaviy zarurati ekanligini bildiradi. Yosh avlodni ma‘naviy-axloqiy tarbiyalashda xalqimizning boy milliy, madaniy, tarixiy an‘analariga, urf-odatlariga hamda umumbashariy qadriyatlarga asoslangan samarali, zamonaviy pedagogik texnologiyaning ishlab chiqilib, amaliyotga joriy etilishi; shaxsni tarbiyalash va uni har tomonlama kamol toptirishning ustuvorligini ta‘minlash; umumiy hamda milliy pedagogik madaniyatni oshirish; mamlakatimiz fuqarolari orasida milliy mafkuraviy tarbiya ishlarini takomillashtirish, Oila, mahalla, maktab hamkorligi konsepsiyasining asosiy maqsadidir. O`zbekistonda yuz berayotgan o`zgarishlar oila, mahalla, maktab hamkorligi yo`nalishida bola tarbiyasida oila, ota-ona, mahalla, maktabning asosiy vazifalarini mazmunan yangilab hayotga tatbiq etishni taqazo qiladi. O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida belgilanganidek, ―Oila jamiyatimizning asosiy bo`g`inidir. Haqiqatan ham oila bu jamiyatni tashkil etuvchi katta kuchdir. Oila jamiyatning ajralmas zarur qismidir. Unda inson dunyoga keladi. Shu paytda oila insoniyatning uzluksiz naslini davom ettiruvchi bo`lib qolaveradi. Shundan kelib, oila ikkita ulkan ijtimoiy vazifani farzandlarni dunyoga keltirish hamda ularga to`g`ri tarbiya berishni yo`lga qo`yish muhim ahamiyatga ega. Chunki oilada katta yoki kichik narsa bo`lmaydi. Hamma narsa, xatto eng oddiy bo`lib ko`ringan oilaviy munosabatlar bolaga katta ta`sir ko`rsatadi.“Oila” deb nom olgan mo’jaz maskan umrimizga mazmun, hayotimizga fayda beribgina qolmay, jamiyat ravnaqi, yurt taraqqiyotida ham muhim o’rin tutadi. Ayni chog’da jamiyatning eng og’riqli nuqtasi - barobod bo’layotgan oilalar hususida so’z borganida, begunoh farzandlar taqdiri kishini beixtiyor tashvishga soladi. Negaki, ota-onaning ajralishidan murg’ak qalb egalari hammadan ko’proq aziyat chekadi, ko’ngli kemtik holda ulg’ayadi. Oilasi parokandalikka yuz tutgan shaxslarning aksariyati nosog’lom turmush kechirishga odatlanib, jinoyatchiik ko’chasiga kirib qolishi jamiyatda o’rnatilgan odob-ahloq qoidalariga rioya etmay huquqbuzarlik sodir etishi yoki farzandariga bee’tibor bo’lib, nazoratsiz qoldirilishiga asosiy sabab sifatida qaralmoqda. Yurtimizda oilaviy nizolarni, ayniqsa, ajrimlarni oldini olish maqsadida oiladagi
nizoli holatlarni avvalo oilani o’zida er-xotin, qaynona-qayniota yaqin qarindoshlar ichida yoki mahallalarda sektor rahbarlari, huquq-tartibod idoralari, imom-xatib, otinoyilar, mahalla faollari jalb qilgan holda nizoga barham berish, oilani asrab qolish ishlarni mantiqiy davomi sifatida endilikda fuqarolik sudlarida ko’rilayotgan barcha ajrim va me’ros, molk-mulk va boshqa oiladagi nizoli vaziyatlar bilan bog’liq jarayonlar ommaviy axborot vositalari orqali xam keng yoritib borilmoqda. Farobiy bilimidan ma’rifatli yetuk odamning obrazini tasvirlar ekan, bunday deydi: «Har kimki ilm xikmatni o’rganmagan desa, uni yoshligidan boshlasin, sog’– salomatligi yaxshi bo’lsin, yaxshi ahloq va odobi bo’lsin, so’zining uddasidan chiqsin, yomon ishlardan saqlangan bo’lsin, barcha qonun – qoidalarni bilsin, bilimdan va notiq bo’lsin, ilmli va dono kishilarni xurmat qilsin, ilm va ahli ilmdan mol – dunyosini ayamasin, barcha real moddiy narsalar to’g’risida bilimga hega bo’lsin». Bu fikrlardan Farobiyning ta’lim – tarbiyada yoshlarni mukammal inson qilib tarbiyalashda xususan, aqliy – axloqiy tarbiyada aloxida e’tibor berganligi ko’rinib turibdi, uning e’tiqodicha, bilim, ma’rifat, albatta yaxshi axloq bilan bezatmog’i lozim, aks holda kutilgan maqsadga erishilmaydi, bola yetuk bo’lib yetishmaydi. Ibn Sino bola tarbiyasi va tarbiya usullari haqida qimmatli fikrlarini mbildirgan. Ibn Sino bolaning axloqiy tarbiyasi haqida bildirgan fikrlarida uy – ro’zg’or tutish masalalari xususida ham so’z yuritadi. Bolani tarbiyalash oila ota – onaning asosiy maqsadi va vazifasidir. O’z kamchiliklarini tuzatishga qodir bo’lgan ota – ona tarbiyachi bo’lishi mumkin. Axloqiy tarbiyada eng muxim vositalar bolaning nafsoniyatiga, g’ururiga tegmagan holda, yakkama – yakka suhbatga bo’lish unga nasixat qilishdir. Muxammad Rizo Ogahiy o’z ijodiy faoliyatini pedagogik qarashlarida nafosat tarbiyasi ham yuqori baholanadi. Ogahiy milliy an’analarimiz mexmondo’stlikni go’zal fazilatlardan biri hisoblaydi. Mehmonga chuqur xurmat bilan qarash, mehmon kutish, kuzatish odobi Ogahiy ijodidan o’z ifodasini topdi, odamlarni bu fazilatni egallashga da’vat etdi. Ogahiyning ta’kidlashicha, insonga do’st va dushmanni ajratib olish xayotda o’z o’rnini topib olishda g’oyat muximdir. Uning fikricha to’g’ri so’z kishilar xayotda qiyinchilik bilan yashasalarda, dunyoning mavjudligini saqlab turadilar, mangu yashaydilar. Ogahiy ta’lim-tarbiya ilmlarni egallash va tilni bilishda xam muxim axamiyatga molik ekanligini ta’kidlaydi. Muxammad Rizo Ogaxiy o’z ijodiy faoliyatida binobarin yoshlarni odamlarni xalq, vatan, jamiyat farovonligi yo’lida xizmat qilishga da’vat etdi. U do’stlikni mehmondo’stlikni axloqiy go’zallikni ulug’ladi. Insonlarni ziyraklikka, to’g’ri so’zli bo’lishga chorlaydi. Ogahiyning buf ikr o’gitlari hozir ham pedagogik qadriyat sifatida qimmatlidir. Maktabgacha ta’lim tashkilotiga qamrab olinmagan bolalar ota-onalari bilan ish yuritish shakllari. Maktabgacha ta’lim tashkilotsining nizoli holatlarni avvalo oilani o’zida er-xotin, qaynona-qayniota yaqin qarindoshlar ichida yoki mahallalarda sektor rahbarlari, huquq-tartibod idoralari, imom-xatib, otinoyilar, mahalla faollari jalb qilgan holda nizoga barham berish, oilani asrab qolish ishlarni mantiqiy davomi sifatida endilikda fuqarolik sudlarida ko’rilayotgan barcha ajrim va me’ros, molk-mulk va boshqa oiladagi nizoli vaziyatlar bilan bog’liq jarayonlar ommaviy axborot vositalari orqali xam keng yoritib borilmoqda. Farobiy bilimidan ma’rifatli yetuk odamning obrazini tasvirlar ekan, bunday deydi: «Har kimki ilm xikmatni o’rganmagan desa, uni yoshligidan boshlasin, sog’– salomatligi yaxshi bo’lsin, yaxshi ahloq va odobi bo’lsin, so’zining uddasidan chiqsin, yomon ishlardan saqlangan bo’lsin, barcha qonun – qoidalarni bilsin, bilimdan va notiq bo’lsin, ilmli va dono kishilarni xurmat qilsin, ilm va ahli ilmdan mol – dunyosini ayamasin, barcha real moddiy narsalar to’g’risida bilimga hega bo’lsin». Bu fikrlardan Farobiyning ta’lim – tarbiyada yoshlarni mukammal inson qilib tarbiyalashda xususan, aqliy – axloqiy tarbiyada aloxida e’tibor berganligi ko’rinib turibdi, uning e’tiqodicha, bilim, ma’rifat, albatta yaxshi axloq bilan bezatmog’i lozim, aks holda kutilgan maqsadga erishilmaydi, bola yetuk bo’lib yetishmaydi. Ibn Sino bola tarbiyasi va tarbiya usullari haqida qimmatli fikrlarini mbildirgan. Ibn Sino bolaning axloqiy tarbiyasi haqida bildirgan fikrlarida uy – ro’zg’or tutish masalalari xususida ham so’z yuritadi. Bolani tarbiyalash oila ota – onaning asosiy maqsadi va vazifasidir. O’z kamchiliklarini tuzatishga qodir bo’lgan ota – ona tarbiyachi bo’lishi mumkin. Axloqiy tarbiyada eng muxim vositalar bolaning nafsoniyatiga, g’ururiga tegmagan holda, yakkama – yakka suhbatga bo’lish unga nasixat qilishdir. Muxammad Rizo Ogahiy o’z ijodiy faoliyatini pedagogik qarashlarida nafosat tarbiyasi ham yuqori baholanadi. Ogahiy milliy an’analarimiz mexmondo’stlikni go’zal fazilatlardan biri hisoblaydi. Mehmonga chuqur xurmat bilan qarash, mehmon kutish, kuzatish odobi Ogahiy ijodidan o’z ifodasini topdi, odamlarni bu fazilatni egallashga da’vat etdi. Ogahiyning ta’kidlashicha, insonga do’st va dushmanni ajratib olish xayotda o’z o’rnini topib olishda g’oyat muximdir. Uning fikricha to’g’ri so’z kishilar xayotda qiyinchilik bilan yashasalarda, dunyoning mavjudligini saqlab turadilar, mangu yashaydilar. Ogahiy ta’lim-tarbiya ilmlarni egallash va tilni bilishda xam muxim axamiyatga molik ekanligini ta’kidlaydi. Muxammad Rizo Ogaxiy o’z ijodiy faoliyatida binobarin yoshlarni odamlarni xalq, vatan, jamiyat farovonligi yo’lida xizmat qilishga da’vat etdi. U do’stlikni mehmondo’stlikni axloqiy go’zallikni ulug’ladi. Insonlarni ziyraklikka, to’g’ri so’zli bo’lishga chorlaydi. Ogahiyning buf ikr o’gitlari hozir ham pedagogik qadriyat sifatida qimmatlidir. Maktabgacha ta’lim tashkilotiga qamrab olinmagan bolalar ota-onalari bilan ish yuritish shakllari. Maktabgacha ta’lim tashkilotsining
ota-onalar bilan hamkorlikdagi ishining mazmuni va usullari Mustaqil O’zbekiston ravnaqi bugungi yosh, yangi avlodnihar tomonlama, barkamol shaxs sifatida, shakllanishiga ko’p jihatdan bog’liqdir. Chunki mustaqil fikrlaydigan, komil, dili pok insonlar tomonidan quriladi va mustahkamlanadi. Ota-onalarni maktabgacha ta'lim tashkilotsida bola rivojlanishining yagona maydoniga jalb qilish muammosini uchta yo'nalishda hal qilish mumkin: - oila bilan o'zaro munosabatlarni tashkil etish, ularni ota-onalar bilan ishlashning yangi shakllari tizimi bilan tanishtirish bo'yicha maktabgacha tarbiyachilar bilan ishlash; - ota-onalarning pedagogik madaniyatini oshirish; -maktabgacha ta'lim tashkilotsi faoliyatiga ota-onalarni jalb qilish. Oila bilan ishlashda bolalar bog'chasining asosiy vazifalari: - har bir o‘quvchining oilasi bilan hamkorlik, ishbilarmonlik aloqalarini o‘rnatish; - bolalarni rivojlantirish va tarbiyalash uchun sa'y-harakatlarni birlashtirish; - maktabgacha tarbiyachilar va ota- onalar o'rtasida o'zaro tushunish, umumiy manfaatlar muhitini yaratish; - ota- onalarning ta'lim ko'nikmalarini faollashtirish va boyitish; - o'z pedagogik qobiliyatiga ishonchini saqlab qolish. Maktabgacha ta'lim tashkilotlari va ota-onalar o'rtasidagi o'zaromunosabatlar tamoyillari: 1) do'stona muloqot uslubi; 2) har bir ota-onaga individual yondashish; 3) ota-onadan "yuqorida" emas, balki u bilan "birgalikda" hamkorlik qilish; 4) ota-onalarni bolalar bog'chasi faoliyatiga tayyorgarlik ko'rishva ishtirok etishga jalb qilish. Maktabgacha ta'lim tashkilotsi va oila o'rtasidagi o'zaro munosabatlarning yangi tizimining afzalliklari: - ta'lim jarayonining barcha ishtirokchilarining bolalarni rivojlantirish va tarbiyalashda birgalikda ishlashga ijobiy hissiy munosabati; - har bir tarbiyalanuvchining individualligini hisobgaolish; - ota-onalarga bolani rivojlantirish va tarbiyalashda yo'nalish tanlashda yordam berish; - oila ichidagi aloqalarni, ota-onalar o'rtasidagi hissiy muloqotni mustahkamlash; - maktabgacha ta'lim tashkilotlarida va oilada bolani rivojlantirish va tarbiyalashning yagona dasturini amalga oshirish imkoniyati; - oila turini va oilaviy munosabatlar uslubini hisobga olish imkoniyati; ota-onalar bilan hamkorlikdagi ishining mazmuni va usullari Mustaqil O’zbekiston ravnaqi bugungi yosh, yangi avlodnihar tomonlama, barkamol shaxs sifatida, shakllanishiga ko’p jihatdan bog’liqdir. Chunki mustaqil fikrlaydigan, komil, dili pok insonlar tomonidan quriladi va mustahkamlanadi. Ota-onalarni maktabgacha ta'lim tashkilotsida bola rivojlanishining yagona maydoniga jalb qilish muammosini uchta yo'nalishda hal qilish mumkin: - oila bilan o'zaro munosabatlarni tashkil etish, ularni ota-onalar bilan ishlashning yangi shakllari tizimi bilan tanishtirish bo'yicha maktabgacha tarbiyachilar bilan ishlash; - ota-onalarning pedagogik madaniyatini oshirish; -maktabgacha ta'lim tashkilotsi faoliyatiga ota-onalarni jalb qilish. Oila bilan ishlashda bolalar bog'chasining asosiy vazifalari: - har bir o‘quvchining oilasi bilan hamkorlik, ishbilarmonlik aloqalarini o‘rnatish; - bolalarni rivojlantirish va tarbiyalash uchun sa'y-harakatlarni birlashtirish; - maktabgacha tarbiyachilar va ota- onalar o'rtasida o'zaro tushunish, umumiy manfaatlar muhitini yaratish; - ota- onalarning ta'lim ko'nikmalarini faollashtirish va boyitish; - o'z pedagogik qobiliyatiga ishonchini saqlab qolish. Maktabgacha ta'lim tashkilotlari va ota-onalar o'rtasidagi o'zaromunosabatlar tamoyillari: 1) do'stona muloqot uslubi; 2) har bir ota-onaga individual yondashish; 3) ota-onadan "yuqorida" emas, balki u bilan "birgalikda" hamkorlik qilish; 4) ota-onalarni bolalar bog'chasi faoliyatiga tayyorgarlik ko'rishva ishtirok etishga jalb qilish. Maktabgacha ta'lim tashkilotsi va oila o'rtasidagi o'zaro munosabatlarning yangi tizimining afzalliklari: - ta'lim jarayonining barcha ishtirokchilarining bolalarni rivojlantirish va tarbiyalashda birgalikda ishlashga ijobiy hissiy munosabati; - har bir tarbiyalanuvchining individualligini hisobgaolish; - ota-onalarga bolani rivojlantirish va tarbiyalashda yo'nalish tanlashda yordam berish; - oila ichidagi aloqalarni, ota-onalar o'rtasidagi hissiy muloqotni mustahkamlash; - maktabgacha ta'lim tashkilotlarida va oilada bolani rivojlantirish va tarbiyalashning yagona dasturini amalga oshirish imkoniyati; - oila turini va oilaviy munosabatlar uslubini hisobga olish imkoniyati;
- ota-onalar uchun bolalar bog'chasining ochiqligi va foydalanish imkoniyati; - bolalarni rivojlantirish va tarbiyalashda o'qituvchilar va ota-onalarning hamkorligi; - rivojlanayotgan muhitni yaratishda ota-onalarning ishtiroki; - bolani rivojlantirish, o'qitish va tarbiyalashdagi muammolarni aniqlash. Oila bilan ishlashda maktabgacha ta'lim tashkilotsining vazifalari: 1) onalarni maktabgacha ta'lim tashkilotsidagi ta'lim jarayonining mazmuni va metodikasi bilan tanishtirish; 2) ota-onalarning psixologik-pedagogik ta'li 3) ota-onalarni bolalar bilan birgalikdagi faoliyatga jalb qilish; 4) ayniqsa muhtoj oilalarga bolalarni tarbiyalashda yordam berish; 5) ota-onalarning bolalar bog'chasining ijtimoiy sheriklari bilan o'zaro munosabati; 6) ota-onalarning tashkilot mutaxassislari bilan yaqin aloqasi. Oila bilan ishlash jarayonida maktabgacha ta'lim tashkilotsi oilaviy tarbiya an'analarini qayta tiklash, ota-onalar, bolalar va o'qituvchilarni qiziqish va sevimli mashg'ulotlar birlashmalariga jalb qilish, oilaviy bo'sh vaqtni birgalikda tashkil etish bilan bog'liq muammolarni hal qiladi. Ijtimoiy muhofazaga muhtoj bo‘lgan ota- onalar bilan ishlash. - ota-onalar uchun bolalar bog'chasining ochiqligi va foydalanish imkoniyati; - bolalarni rivojlantirish va tarbiyalashda o'qituvchilar va ota-onalarning hamkorligi; - rivojlanayotgan muhitni yaratishda ota-onalarning ishtiroki; - bolani rivojlantirish, o'qitish va tarbiyalashdagi muammolarni aniqlash. Oila bilan ishlashda maktabgacha ta'lim tashkilotsining vazifalari: 1) onalarni maktabgacha ta'lim tashkilotsidagi ta'lim jarayonining mazmuni va metodikasi bilan tanishtirish; 2) ota-onalarning psixologik-pedagogik ta'li 3) ota-onalarni bolalar bilan birgalikdagi faoliyatga jalb qilish; 4) ayniqsa muhtoj oilalarga bolalarni tarbiyalashda yordam berish; 5) ota-onalarning bolalar bog'chasining ijtimoiy sheriklari bilan o'zaro munosabati; 6) ota-onalarning tashkilot mutaxassislari bilan yaqin aloqasi. Oila bilan ishlash jarayonida maktabgacha ta'lim tashkilotsi oilaviy tarbiya an'analarini qayta tiklash, ota-onalar, bolalar va o'qituvchilarni qiziqish va sevimli mashg'ulotlar birlashmalariga jalb qilish, oilaviy bo'sh vaqtni birgalikda tashkil etish bilan bog'liq muammolarni hal qiladi. Ijtimoiy muhofazaga muhtoj bo‘lgan ota- onalar bilan ishlash.
II.BOB. Maktabgacha ta‘lim tashkilotlari va oilada samarali hamkorlik qilish tamoillari. 2.1 Maktabgacha ta‘lim tashkilotlarida oila bilan olib boriladigan ishlar mazmun. Oila va bolalar bog'chasi bizning kelajagimizning asosini tashkil etadigan ikkita jamoat institutidir, lekin ko'pincha ular bir-birini tinglash va tushunish uchun har doim ham o'zaro tushunish, xushmuomalalik, sabr-toqatga ega bo'lmaydilar. Oila va bolalar bog'chasi o'rtasidagi tushunmovchilik bolaga ko'proq bog'liq. Hech kimga sir emaski, ko'pgina ota-onalar faqat bolaning ovqatlanishi bilan qiziqishadi, ular bolalar bog'chasi bu ota-onalar ish paytida faqat bolalarni boqadigan joy deb hisoblashadi. Shu sababli biz, o'qituvchilar, ko'pincha ota-onalar bilan aloqa qilishda katta qiyinchiliklarga duch kelamiz. Maktabgacha ta'lim tashkilotsining oila bilan hamkorligi turli shakllarda amalga oshiriladi. Ushbu shakllar an'anaviy (ota-onalar yig'ilishi, ota-onalar uchun maslahat) va noan'anaviy (ota-onalar bilan davra suhbati, oilaviy klublar) bo'linadi. Oila bilan hamkorlikda maktabgacha ta'lim tashkilotsi o'qituvchilari va ota-onalar maktabgacha yoshdagi bolani tarbiyalashning yagona tizimini ta'minlaydi. Agar o'qituvchilar va ota-onalarning sa'y-harakatlari bir-biridan mustaqil ravishda amalga oshirilsa va ikkala tomon bir-birining rejalari va niyatlaridan bexabar bo'lib qolsa, bolani tarbiyalash uchun yagona maydonni yaratish mumkin emas. Shuning uchun maktabgacha ta'lim tashkilotsining oila bilan hamkorligi har qanday umumiy biznesda, birgalikdagi harakatlarda, bolalarni tarbiyalash jarayonida zarurdir. Maktabgacha ta’lim tashkilotsining oila bilan hamkorligi turli shakllarda amalga oshiriladi. Ushbu shakllar an'anaviy (otaonalar yig'ilishi, ota-onalar uchun maslahat) va noan'anaviy (ota-onalar bilan davra suhbati, oilaviy klublar) bo'linadi. Bog'cha o'qituvchilari, metodistlari, bolalar bog'chasining boshlig'i va boshqa mutaxassislari ushbu ishning mazmuni va shakllarini doimiy ravishda takomillashtirib boradilar, maktabgacha ta'lim tashkilotsida va oilada bolaga tarbiyaviy ta'sirning organik uyg'unligiga erishishga, har tomonlama rivojlanishini ta'minlashga intilishadi. Bola yashab turgan oilani o’rganish ota- II.BOB. Maktabgacha ta‘lim tashkilotlari va oilada samarali hamkorlik qilish tamoillari. 2.1 Maktabgacha ta‘lim tashkilotlarida oila bilan olib boriladigan ishlar mazmun. Oila va bolalar bog'chasi bizning kelajagimizning asosini tashkil etadigan ikkita jamoat institutidir, lekin ko'pincha ular bir-birini tinglash va tushunish uchun har doim ham o'zaro tushunish, xushmuomalalik, sabr-toqatga ega bo'lmaydilar. Oila va bolalar bog'chasi o'rtasidagi tushunmovchilik bolaga ko'proq bog'liq. Hech kimga sir emaski, ko'pgina ota-onalar faqat bolaning ovqatlanishi bilan qiziqishadi, ular bolalar bog'chasi bu ota-onalar ish paytida faqat bolalarni boqadigan joy deb hisoblashadi. Shu sababli biz, o'qituvchilar, ko'pincha ota-onalar bilan aloqa qilishda katta qiyinchiliklarga duch kelamiz. Maktabgacha ta'lim tashkilotsining oila bilan hamkorligi turli shakllarda amalga oshiriladi. Ushbu shakllar an'anaviy (ota-onalar yig'ilishi, ota-onalar uchun maslahat) va noan'anaviy (ota-onalar bilan davra suhbati, oilaviy klublar) bo'linadi. Oila bilan hamkorlikda maktabgacha ta'lim tashkilotsi o'qituvchilari va ota-onalar maktabgacha yoshdagi bolani tarbiyalashning yagona tizimini ta'minlaydi. Agar o'qituvchilar va ota-onalarning sa'y-harakatlari bir-biridan mustaqil ravishda amalga oshirilsa va ikkala tomon bir-birining rejalari va niyatlaridan bexabar bo'lib qolsa, bolani tarbiyalash uchun yagona maydonni yaratish mumkin emas. Shuning uchun maktabgacha ta'lim tashkilotsining oila bilan hamkorligi har qanday umumiy biznesda, birgalikdagi harakatlarda, bolalarni tarbiyalash jarayonida zarurdir. Maktabgacha ta’lim tashkilotsining oila bilan hamkorligi turli shakllarda amalga oshiriladi. Ushbu shakllar an'anaviy (otaonalar yig'ilishi, ota-onalar uchun maslahat) va noan'anaviy (ota-onalar bilan davra suhbati, oilaviy klublar) bo'linadi. Bog'cha o'qituvchilari, metodistlari, bolalar bog'chasining boshlig'i va boshqa mutaxassislari ushbu ishning mazmuni va shakllarini doimiy ravishda takomillashtirib boradilar, maktabgacha ta'lim tashkilotsida va oilada bolaga tarbiyaviy ta'sirning organik uyg'unligiga erishishga, har tomonlama rivojlanishini ta'minlashga intilishadi. Bola yashab turgan oilani o’rganish ota-
onalar bilan yaqin aloqa o’rnatish va ularga yordam, maslahatlar berishning samarali yo’llaridan biridir. Tarbiyachi oilaga tekshiruvchi sifatida emas maslahatchi, do’st va bola tarbiyasiga yordam beruvchi shaxs sifatida boradi. Tarbiyachining oilaga borishidan asosiy maqsad bola yashayotgan sharoitni ko’rish va zarur bo’lsa ota-onalarga yordam ko’rsatishdir. Oilani borib ko’rish va ota-onalar bilan suhbatlashish katta pedagogik odat bilan o’tkazilishi kerak. Ota-onalar bilan suhbatda bolaning eng yaxshi tomonlarini ochib berilsa, ota-onalarning tarbiyachiga bo’lgan hurmati va ishonchi ortadi. Tarbiyachi bolaning uyida ko’rganlarini qayd qilish bilan bir qatorda ularni tahlil qiladi, ota- onalar majlislarida oilaviy tarbiyadagi ijobiy va salbiy tomonlar haqida gapiradi. Ularga o’zining maslahatlarini beradi. Oila tarbiyasidagi ijobiy ishlarni ota-onalar uchun tashkil etilgan testlarda aks ettirish ham mumkin. Oilani borib ko’rgandagi taassurotlarini tarbiyaviy ishlarni hisobga olish ustuniga yozib qo’yishi kerak. Oilaga kamida yiliga 2 marta borib ko’riladi tarbiyachining oilaga borishi ota- onalarda pedagogik madaniyatni oshiradi. Ota-onalar yig'ilishlari guruh va umumiy (butun tashkilotning ota-onalari uchun) o'tkaziladi. Umumiy yig'ilishlar yiliga 2-3 marta tashkil etiladi. Ularda yangi o'quv yili uchun vazifalar, o'quv-tarbiya ishlari natijalari, jismoniy tarbiya masalalari va yozgi dam olish davri muammolari va boshqalar muhokama qilinadi. Umumiy yig'ilishga shifokor, huquqshunos, bolalar yozuvchisini taklif qilishingiz mumkin. Ota-onalar ishtirok etishi kutiladi. Guruh yig'ilishlari har 2-3 oyda bir marta o'tkaziladi. Muhokama uchun 2-3 ta. masala ishlab chiqiladi (bitta savol o'qituvchi tomonidan tayyorlanadi, qolganlari uchun ota-onalar yoki mutaxassislardan biri taklif qilinishi mumkin). Har yili bitta uchrashuvni bolalarni tarbiyalashda oilaviy tajribani muhokama qilish bag'ishlash tavsiya etiladi. Ushbu guruh uchun dolzarb bo'lgan mavzu tanlanadi, masalan, "Nega bizning bolalarimiz ishlashni yoqtirmaydilar?", "Bolalarda kitobga qiziqishni qanday oshirish kerak", "TV - bolalarni tarbiyalashda do'stmi yoki dushmanmi?" mavzulari tanlanishi mumkin. Ota-onalarning guruh yig'ilishlarida ota-onalar ma'lum yoshdagi bolalarni bog'cha va oilada tarbiyalashning mazmuni, vazifalari va usullari bilan tanishtiriladi. Yiliga 3-4 marta 1,5 soat davom etadigan uchrashuv o'tkazish tavsiya etiladi. Ota-onalar bilan shaxsiy suhbatlar: ertalabki qabulda, kechki kuzatish paytida o`tkaziladi. Bu shaklni ota-onalar bilan pedagogik suhbatlar ham deyishimiz mumkin. Ota-onalarga muayyan ta'lim masalasida o'z vaqtida yordam ko'rsatish uchun suhbatlar o`tkaziladi. Suhbatlar ham individual, ham guruh shaklida olib boriladi. Ikkala holatda ham maqsad aniq belgilangan: nimani aniqlash kerak, qanday yordam onalar bilan yaqin aloqa o’rnatish va ularga yordam, maslahatlar berishning samarali yo’llaridan biridir. Tarbiyachi oilaga tekshiruvchi sifatida emas maslahatchi, do’st va bola tarbiyasiga yordam beruvchi shaxs sifatida boradi. Tarbiyachining oilaga borishidan asosiy maqsad bola yashayotgan sharoitni ko’rish va zarur bo’lsa ota-onalarga yordam ko’rsatishdir. Oilani borib ko’rish va ota-onalar bilan suhbatlashish katta pedagogik odat bilan o’tkazilishi kerak. Ota-onalar bilan suhbatda bolaning eng yaxshi tomonlarini ochib berilsa, ota-onalarning tarbiyachiga bo’lgan hurmati va ishonchi ortadi. Tarbiyachi bolaning uyida ko’rganlarini qayd qilish bilan bir qatorda ularni tahlil qiladi, ota- onalar majlislarida oilaviy tarbiyadagi ijobiy va salbiy tomonlar haqida gapiradi. Ularga o’zining maslahatlarini beradi. Oila tarbiyasidagi ijobiy ishlarni ota-onalar uchun tashkil etilgan testlarda aks ettirish ham mumkin. Oilani borib ko’rgandagi taassurotlarini tarbiyaviy ishlarni hisobga olish ustuniga yozib qo’yishi kerak. Oilaga kamida yiliga 2 marta borib ko’riladi tarbiyachining oilaga borishi ota- onalarda pedagogik madaniyatni oshiradi. Ota-onalar yig'ilishlari guruh va umumiy (butun tashkilotning ota-onalari uchun) o'tkaziladi. Umumiy yig'ilishlar yiliga 2-3 marta tashkil etiladi. Ularda yangi o'quv yili uchun vazifalar, o'quv-tarbiya ishlari natijalari, jismoniy tarbiya masalalari va yozgi dam olish davri muammolari va boshqalar muhokama qilinadi. Umumiy yig'ilishga shifokor, huquqshunos, bolalar yozuvchisini taklif qilishingiz mumkin. Ota-onalar ishtirok etishi kutiladi. Guruh yig'ilishlari har 2-3 oyda bir marta o'tkaziladi. Muhokama uchun 2-3 ta. masala ishlab chiqiladi (bitta savol o'qituvchi tomonidan tayyorlanadi, qolganlari uchun ota-onalar yoki mutaxassislardan biri taklif qilinishi mumkin). Har yili bitta uchrashuvni bolalarni tarbiyalashda oilaviy tajribani muhokama qilish bag'ishlash tavsiya etiladi. Ushbu guruh uchun dolzarb bo'lgan mavzu tanlanadi, masalan, "Nega bizning bolalarimiz ishlashni yoqtirmaydilar?", "Bolalarda kitobga qiziqishni qanday oshirish kerak", "TV - bolalarni tarbiyalashda do'stmi yoki dushmanmi?" mavzulari tanlanishi mumkin. Ota-onalarning guruh yig'ilishlarida ota-onalar ma'lum yoshdagi bolalarni bog'cha va oilada tarbiyalashning mazmuni, vazifalari va usullari bilan tanishtiriladi. Yiliga 3-4 marta 1,5 soat davom etadigan uchrashuv o'tkazish tavsiya etiladi. Ota-onalar bilan shaxsiy suhbatlar: ertalabki qabulda, kechki kuzatish paytida o`tkaziladi. Bu shaklni ota-onalar bilan pedagogik suhbatlar ham deyishimiz mumkin. Ota-onalarga muayyan ta'lim masalasida o'z vaqtida yordam ko'rsatish uchun suhbatlar o`tkaziladi. Suhbatlar ham individual, ham guruh shaklida olib boriladi. Ikkala holatda ham maqsad aniq belgilangan: nimani aniqlash kerak, qanday yordam