Maktabgacha yoshdagi bolalarning jismoniy tarbiyasi
Reja:
1. Jismoniy tarbiya tushunchasi
2. MTT da bolalarning jismoniy rivojlanishiga qo’yiladigan talablar
3. MTTda jismoniy tarbiya berish usullari.
Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi bu – bola jismoniy
tarbiyasi shakllanishining umumiy qonuniyatlaridan saboq beruvchi fandir.
Maktabgacha yoshdagi bolalarni jismoniy tarbiyalash nazariyasi jismoniy
tarbiyaning umumiy nazariyasi bilan yagona mazmunga va o’rganish predmetiga
ega, ayni paytda u 7 yoshgacha bo’lgan bolalar jismoniy tarbiyasi qonuniyatlarini
va shunga muvofiq bolaning ta’lim va tarbiya jarayonidagi rivojlanishini
boshqarishning umumiy qonuniyatlarini maxsus o’rganadi. Bolalar jismoniy
tarbiyasi nazariyasi har bir yosh bosqichini o’rganib, ilmiy ma’lumotlar va amaliy
tajribani umumlashtirib borib, jismoniy tarbiya vazifalarini belgilaydi, ularning
mohiyatini, butun jismoniy tarbiya jarayonini tashkil etishning juda samarali
vositalari va metodlarini, maqsadga muvofiq shakllarini kompleks ravishda ochib
beradi. Solom, baquvvat, chiniqqan, xushchaqchaq, mehribon, tashabbuskor, o’z
harakatini yaxshi boshqara oladigan, jismoniy tarbiya va sport mashqlarini
sevadigan, atrof-muhitda mustaqil harakat qila oladigan, maktabdagi o’qishga
hamda kelgusidagi faol ijodiy faoliyatga nisbatan qobiliyatli bola shaxsini
shakllantirish, jismoniy tarbiyaning shaxsni har tomonlama rivojlantirish asoslari
sifatidagi
alohida
ahamiyatini
belgilab
beruvchi
muhim
vazifasi
hisoblanadi.Jismoniy tarbiya nazariyasi ilk yoshdagi va maktabgacha ta’lim
yoshidagi bolalarning quyidagi psixofiziologik xususiyatlarini o’z ichiga oladi:
organizmning ish qobiliyati imkoniyatlari, yuzaga keluvchi qiziqish va ehtiyojlar,
ko’rgazmali harakat, ko’rgazmali obraz va mantiqiy tafakkur formalari, ustun
turuvchi faoliyat turining o’ziga xosligi, bu faoliyat rivojlanishi bilan boliq
ravishda bola psixikasida muhim o’zgarishlar kechadi va “Bolaning yangi oliy
rivojlanish bosqichiga o’tishi”ga tayyorlanadi. Shunga muvofiq bolalar jismoniy
tarbiya nazariyasi, jismoniy tarbiyani tashkil qilish va ularni optimal pedagogik
sharoitlarda amalga oshirishning barcha formalari mazmunini ishlab chiqadi.
Jismoniy tarbiya nazariyasi har bir yosh bosqichdagi bolaning potensial
imkoniyatlari qonuniyatlarini o’rganib va hisobga ola borib, jismoniy tarbiyaning
butun ta’lim-tarbiya kompleksi ilmiy asoslangan dasturi talablarini (harakat,
ko’nikma va malakalari, jismoniy sifatlar, ba’zi elementar bilimlarni) ko’zda tutadi.
Ularni o’zlashtirish bolalarni maktabda o’qishi uchun zarur jismoniy tayyorgarlik
darajasini ta’minlash imkonini beradi. Jismoniy tarbiya shaxsni har tomonlama
tarbiyalash ishining muhim komponenti hisoblanadi, ayni paytda u aqliy, axloqiy,
estetik va mehnat tarbiyasi vazifalarini kompleks tarzda hal etadi. Bolalar jismoniy
tarbiyasini tashkil etishning turli shakllarida (mashulotlar, harakatli o’yinlar,
mustaqil harakat faoliyati va h.k.) tarbiyachining e’tibori fikrlaydigan, o’z yosh
imkoniyatlariga ko’ra ongli harakat qiladigan, harakat ko’nikmalarini muvaffaqiyat
bilan
egallaydigan,
atrof-muhitda
mo’ljal
ola
biladigan,
uchraydigan
qiyinchiliklarni faol tarzda bartaraf etadigan, ijodiy izlanishga intiladigan bolani
tarbiyalashga qaratiladi. Bolalarni jismoniy tarbiyalash nazariyasi to’xtovsiz
rivojlanmoqda va bola tarbiyasining turli tomonlarini qamrab oluvchi tadqiqotlar
natijasida olinayotgan yangi bilimlar hisobiga boyib bormoqda. Bolalar
muassasalarining ommaviy tajribasida sinovdan o’tgan tadqiqot natijalari dasturlar,
o’quv qo’llanmalari, darsliklarga kiritilmoqda va bolalarbilan ishlash amaliyotiga
joriy qilinmoqda. Bu butun ta’limtarbiya jarayonining taraqqiyotiga yordam beradi.
Shunday qilib, maktabgacha yoshdagi bolalarni jismoniy tarbiyalash nazariyasi
butun jismoniy tarbiya tizimini takomillashtirishga yordam beradi. Maktabgacha
yoshdagi
bolalarni
maktabgacha
ta’lim
muassasalarida,
oilada
jismoniy
tarbiyalashning asosiy vazifalari ularni solom va baquvvat qilib o’stirish, ular
organizmini chiniqtirish, ta’lim va tarbiyani to’ri tashkil etishdan iboratdir.
Maktabgacha yoshdagi bolalarning solomlashtirish vazifalari - bu jismoniy
tarbiyaning eng asosiy vazifasi bo’lib, bola hayotini muhofaza qilish, uning soliini
mustahkamlash, organizmini chiniqtirish yo’li bilan o’zini himoya qilish va turli
kasalliklarga chidamlilik xislatlarini oshirishdan iborat. Bola organizmining
rivojlanishi o’ziga xos xususiyatga ega bo’lgani sababli, uning vazifalari ancha
aniqroq shaklda ifodalanadi; bola suyagini bexato va o’z vaqtida qotishiga orqa
umurtqadagi
egik
joylarning
shakll
anishiga,
tovon
yuzasining
yaxshi
rivojlanishiga, pay-bo’im apparatlarni pishitishga yordam ko’rsatiladi. Tana
qismlarining (proporsiyalar) to’ri nisbatda rivojlanishiga, suyaklar o’sishi va
vaznini bir tartibga solishga yordam berish; barcha muskullar guruhini
rivojlantirish (tana, oyoq, qo’l va yelka kamari, panja, barmoqlar, tovon, bo’yin,
ko’z, ichki organlar - yurak-qon tomirlar, nafas olish va boshqa muskullar);
ayniqsa, zaif rivojlangan bukuvchi muskullar guruhining rivojlanishiga alohida
e’tibor berish lozim. Yurak-qon tomirlari va nafas olish tizimlari faoliyatini
takomillashtirishga yordam berish, ya’ni yurakka qon oqishini kuchaytirish, uning
qisqarishi ritmini yaxshilash va to’satdan o’zgaradigan yuklamaga moslashish
qobilyatini rivojlantirish; ko’krak qafasi hatakatchanligini o’stirish, chuqur nafas
olish, uning ritmi barqarorligiga, o’pka siimini oshirishga yordam ber ish,
burundan nafas olishni yaxshilash; ichki organlarning (ovqat hazm qilish, modda
ajralish
va
boshqalar)
to’ri
ishlashiga
yordamlashish;
termoregulatsiya
funksiyasiningto’ri rivojlanishiga ko’maklashish. Markaziy asab tizimining
faoliyatini takomillashtirish: qo’zalish va tormozlanish, ularning harakatchanligi
jarayonlarining muqobilligiga, shuningdek, harakat analizatori, sezgi organlarining
takomillashuviga yordam berish. Ta’limiy vazifalar. Maktabgacha yoshdagi
bolalarni jismoniy tarbiyalash jarayonida ta’limiy vazifalarni hal etish ham
muhimdir. Chunonchi: harakat ko’nikma va malakalarini shakllantirish, jismoniy
sifatlar (chaqqonlik, tezkorlik, egiluvchanlik, muvozanat, ko’z bilan chamalash,
kuchlilik, chidamlilik)ni o’stirish, to’ri qaddi-qomat, gigiyena ko’nikmalarini
tarbiyalash, jismoniy tarbiya haqidagi bilimlarni o’zlashtirish. Bolalar asab
tizimining plastikligi tufayli ularda harakat ko’nikmalari nisbatan yengil
shakllanadi. Ularning ko’pchiligidan (emaklash, yurish, chanida yurish,
velosipedda sayr qilish va boshqalar) kundalik hayotda harakat vositasi sifatida
foydalaniladi. Harakat ko’nikmalari tashqi muhit bilan aloqani osonlashtiradi va
uni bilishga yordam beradi: bola emaklab o’zini qiziqtirgan narsalarga yaqinlashadi
va ular bilan tanishadi; velosipedda sayr qila oladigan bolalar qor, shamollarni oson
idrok etadilar; suzish choida esa bolalar suvning xossalari bilan tanishadilar.
Jismoniy tarbiya mashqlarini to’ri bajarish muskullar, paylar, bo’imlar, suyak
tizimini rivojlantirishga samarali ta’sir qiladi. Mustahkam shakllangan harakat
ko’nikmalaridan foydalanish bolaga mashqlarni bajarishda jismoniy kuchni tejash
va o’yin faoliyatida e’tiborni kutilmagan vaziyatlarda yuzaga keladigan turli
vazifalarni olishga yo’naltirish imkonini beradi. Bolalarda 7 yoshgacha
shakllangan harakat ko’nikmalari maktabda ularni yanada takomillashtirish uchun
zamin bo’lib xizmat qiladi va kelajakda sportda yuqori natijalarga erishish
imkonini beradi. Bolalarda harakat ko’nikmalarining shakllanishi jarayonida
birmuncha murakkabroq harakatlar va bu harakatlarni o’z ichigaoluvchi turli
faoliyat turlarini osongina egallash qobiliyati hosil qilinadi. Yosh guruhlarga oid
harakat ko’nikmalarining hajmi dasturda berilgan. Maktabgacha yoshdagi
bolalarda saflanish, umum-rivojlantiruvchi mashqlar, asosiy harakatlar, sport
mashqlarini bajarish ko’nikmalarini shakllantirish lozim. Bundan tashqari,
bolalarni sport o’yinlariga (Badminton, stol tennisi) va sport o’yinlari elementlari
(basketbol, xokkey, futbol, voleybol)ni bajarishga o’rgatish zarur. Harakat
ko’nikmalari hajmi maktabgacha ta’lim muassasalarida sharoitning mavjudligi,
bolalarning jismoniy tayyorgarligi, tarbiyachilarning malakasi, ota-onalar
yordamiga qarab kengaytirilishi mumkin. Maktabgacha yoshdagi bolalarni,
o’tirgan, turgan holatda va yurganda qaddi-qomatni to’ri tutish ko’nikmalariga
o’rgatish muhim. Bu yoshda shaxsiy va ijtimoiy gigiyenaning boshlanich
ko’nikmalari (qo’l yuvish, kiyim-kechak, poyabzalni yaxshi tutish, o’yinchoqlar,
jismoniy inventarlari, xona va hokazolarni toza tutish) ko’nikmalarini singdirish
muhim ahamiyat kasb etadi. Maktabgacha yoshdagi bolalarga mashulotlarning
foydasi haqidagi, jismoniy mashqlarning ahamiyati va texnikasi, ularni o’tkazish
metodikasi haqidagi, harakatli o’yinlar va hokazolar haqidagi jismoniy tarbiyaga
oid bilimlarni berish muhimdir. Bolalar gavda qismlarning nomini, harakat
yo’nalishi (yuqoriga, pastga, oldinga, orqaga, o’ngga, chapga, to’la aylanish va
boshqalar), jismoniy inventarlarning nomini, ularni saqlash, kiyim, poyabzallardan
to’ri foydalanish va ularga qarash qoidasini bilishlari lozim. Olingan bilimlar
bolalarga jismoniy mashqlar bilan juda ongli va to’laqonli shuullanish,
maktabgacha ta’lim muassasa va oiladagi jismoniy tarbiya vositalaridan mustaqil
foydalanish imkonini beradi. Jismoniy mashqlar bilan shuullanish jarayonida tabiat
hodisalari, ijtimoiy hayot, hayvonlar, qushlar, hasharotlar haqidagi bilimlarni
mustahkamlash zarur.
Tarbiyaviy vazifalar. Jismoniy tarbiya jarayonida bolalarda rejimga rioya
qilish, jismoniy tarbiya mashqlari bilan har kuni shuullanish ehtiyojini hosil qilish
bu mashqlar bilan maktabgacha ta’lim muassasalarida va oilada mustaqil
shuullanish malakalarini rivojlantirish, ularni o’z tengdoshlari va kichik yoshdagi
bolalar bilan o’tkazish. Bolalarda sport mashulotlariga muhabbat, ularning
natijalariga, sportchilarning yutuqlariga qiziqishini tarbiyalash lozim. Jismoniy
tarbiya jarayonida axloqiy, aqliy, estetik va mehnat tarbiyasini amalga oshirishning
katta imkoniyatlari mavjud. Mashqlarni bajarish jarayonida bolalarda xarakterning
ijobiy xususiyatlari (uyushganlik, intizomlilik, kamtarlik, ko’ngilchanlik va
hokazo) va axloqiy fazilatlari – halollik, haqqoniylik, o’rtoqlik hissi, o’zaro
yordam, jamoada shuullanish malakasi, jismoniy inventarni ehtiyot qilish,
topshiriqni mas’uliyat bilan — botirlik, qat’iylik, o’z kuchiga ishonch,
qiyinchiliklarni yen- gishda sabotlilik, chidamlilik va boshqalarni namoyon qilish
uc- hun juda qulay sharoit yaratiladi. To’ri tashkil etilgan jismoniy tarbiya
bolalarning aqliy o’si shiga yordam beradi, chunki asab tizimi va boshqa organ
hamda tizimlarning normal faoliyati uchun qulay sharoit yaratiladi, bu esa
yaxshiroq idrok etish va eslab qolishga yordam beradi. Bolalarda barcha ruhiy
jarayonlar (idrok, tafakkur, xotira, xayol va boshqalar), shuningdek, tafakkur
jarayonlari (kuzatish, taqqoslash, analiz, sintez, umumlashtirish va boshqalar)
rivojlanadi. Bolalarda harakat faoliyati sohasida olingan bilim va ko’- nikmalardan
faollik, mustaqillik, fahmlilik, ziyraklik va topqirlik ko’rsatgan holda ijodiy
foydalana olish malakasini tarbiyalash zarur. Bolalarda ijobiy emotsiyalar, tetik,
xushchaqchaq kayfiyatni tarbiyalash, shuningdek, salbiy ruhiy holatni tezda yengib
o’tish malakasini rivojlantirish juda muhimdir. Bu shuning uchun ham zarurki,
ijobiy emotsiyalar barcha organlar va organizm tizimlari ishiga yaxshi ta’sir qiladi,
harakat ko’nikmalarining tez va barqaror shakllanishini ta’minlaydi.
Jismoniy tarbiya estetik tarbiyani amalga oshirish uchun qulaylik yaratadi.
Mashqlarni bajarish jarayonida estetik zavqni his qilish va idrok etish, go’zallikni,
harakatlarning ifodaliligini, qomatning nafisligini, kiyim-bosh, sport inventarlari,
tevarakatrofning go’zalligini tushunish va to’ri baholay olish qobiliyatini
rivojlantirish; estetik jihatdan ma’qul xulqqa intilishni, faoliyat, so’z va xatti-
harakatda qo’pollikka murosasiz bo’lishni tarbiyalash lozim. Mehnat tarbiyasi ham
jismoniy tarbiya jarayonida amalga oshiriladi. Bolalar solii mustahkamlanadi,
harakat ko’ nikmalari shakllanadi, mehnat qilish uchun zarur bo’lgan jismoniy
fazilatlar rivojlanadi. Bolalar binoni, maydonchani jihozlash (sakrash uchun qum
to’ldirilgan o’ralar, qor uyumlari), jismoniy tarbiya inventarini yasash va ta’mirlash
(uloqtirish uchun qopchalar tikish, ni t honlarni bo’yash va hokazo), sport
kiyimlari, poyabzalini saqlash, ularga qarash, bino va uchastkani mashulotga
tayyorlash (uchastkani qordan tozalash, to’kilgan barglarni yiib olish,
maydonchaga suv quyish va hokazo) jismoniy tarbiya mashulotlarida jismoniy
inventarlar, atributlar, o’yinchoqlarni yiib olish va joy-joyiga qo’yish bilan boliq
mehnat ko’nikmalarini egallaydilar. Bundan tashqari bolalar jismoniy inventarlarni
saqlashga oid mehnat ko’nikmalarini hosil qiladilar: gimnastika devori,
skameykasi, doska, to’p, tayoqlar, chambarak va boshqalardagi changni artadilar;
foydalangan velosipedni changdan tozalab, o’z o’rniga qo’yadilar. Bolalarda o’z-
o’ziga xizmat qilish (kiyim- boshni, poyabzalni o’zi kiyish va yechish),
shuningdek, chiniqish va hokazo mashulotlarini o’tkazishda tarbiyachiga yordam
lashishga intilish ko’nikmalari shakllanadi. Mashulotlar vaqtida bolalarda kattalar
va tengdoshlari mehnatiga hurmat hissini tarbiyalash zarur. Bolalarda maktabgacha
yoshdanoq ularning mehnatga tayyorlanishlarida jismoniy tarbiyaning rolini
tushunishini shakllantirish muhimdir. Maktabgacha yoshdagi bolalarni jismoniy
tarbiyalash jarayoni solomlashtirish, ta’limiy va tarbiyaviy vazifalari kompleks
ravishda hal etish tarzida qurilishi zarur.
Jismoniy tarbiya jismoniy mehnat jarayonida vujudga keladi, ya’ni mehnat
bilan birga amalga oshadi. Ibtidoiy jamiyatda uning hamma a’zolari qaysi yoshda
bo’lishidan qat’iy nazar mehnat qilishlari kerak bo’lgan. Bolalar va o’smirlar
kattalarning ov qilish vaqtidagi faoliyatlarini kuzatib borib, o’z tajribalarini oshirib
borganlar. Jismoniy tarbiya gohida o’yinlar, gohida maxsus mashqlar sifatida
amalga oshirilgan. U hamma uchun bir xilda teng olib borilgan, bunda tarbiya
masalalarini katta yoshdagilar o’z zimmalariga olganlar. Bu davrda jismoniy
tarbiyaning rivojlanishida urf-odatlar, turli xil o’yinlar, raqslarning tarbiyaga ta’siri
katta bo’lgan. Ibtidoiy tuzumning tugallanishi arafasida ibtidoiy tuzum o’rniga
sinfiy jamiyat (quldorlik) vujudga keldi. Bu esa shaxsiy mulkchilikning
rivojlanishiga yo’l ochib berdi. Jamiyatda o’zaro urush, yerlarni bosib olish va u
yerda yashovchi aholini qullarga aylantirish kuchayib ketib, natijada dastlabki
armiyaning shakllanishiga sharoit yaratib berdi. Armiyaning vujudga kelishi
harbiy-jismoniy tayyorgarlikka bo’lgan talabning oshithiga, armiyada jismoniy
madaniyatning tubdan o’zgarishiga olib keldi. Qadimgi Yunonistondagi Fales,
Pitak, Solen, Biant, Xilen, ikki daryo oraliida joylashgan mamlakatlardan Abu
Muslim, Muqanna, To’maris, Spitamen, Temur Malik, Amir Temur, Jaloliddin
Manguberdi va uning bahodir safdoshlariaqliy, jismoniy, axloqiy jihatdan yetuk
barkamol insonlar edilar. Ular mohir jangchi, kurashchi, chavandoz, qilichboz,
nayza otish san’atini mukammal egallagan davlat arboblari bo’lib yetishganlar.
Jismoniy tarbiya feodalizm va kapitalizm tuzumlarida ham rivojlanib, shakllanib
bordi. Bolalarni yoshlik davridan boshlab sportga jalb etish, sport jamiyatlari
tuzish, turli xil sport o’yinlari, musobaqalar tashkil etila boshlandi. O’zbekistonda
ham sport va jismoniy tarbiyaning rivojlanishi o’ziga xos xususiyatlarga ega. Sharq
mutafakkirlarining konseptual-metodologik merosidan, xalq pedagogikasi
an’analaridan diniy tarbiya jarayonida xalqimiz Abu Nasr Forobiy, Abu Rayhon
Beruniy, Firdavsiy, Alisher Navoiy, Abu Ali ibn Sino, Mirzo Ulubek, Zahiriddin
Muhammad Bobur va boshqa allomalarning jismoniy tarbiyaga oid hozir ham o’z
qimmatini yo’qotmagan va ilmiy asarlardan samarali foydalanib kelgan.
Chunonchi, tibbiy olamning sultoni Abu Ali ibn Sino o’zining “Tib qonunlari”
asarida “Jismoniy mashqlar bilan muntazam ravishda shuullangan odam hech
qachon davolanishga muhtoj bo’lmaydi”, – deb aytgan. Sohibqiron Amir Temur
o’z “Tuzuklari”da shunday deydi: “Qo’shin tarkibiga yosh navkarlar olishda 3
qoidaga amal qilindi: Bitinchisi – solom va baquvvat bo’lishi, ikkinchisi –
qilichdan mohirona foydalanishi, uchinchisi – aql-zakovatiga va barkamolligiga”.
Ulu munajjim va davlat arbobi Mirzo Ulubekning pedagogik qarashlari diqqatga
sazovordir. Uning “Farzandingiz solom va baquvvat bo’lib o’sishini istasangiz, uni
kichik yoshdan jismoniy mashqlar bilan shuullantiring va chiniqtiring”, degan
so’zlarining ahamiyati beqiyosdir. Hozirgi davrda O’zbekistonda va rivojlangan
mamlakatlarda jismoniy tarbiya va sport yuqori rivojlanish darajasiga ko’tarilgan.
O’zbekistonda jismoniy tarbiyani tashkil etish maktabgacha ta’lim muassasalarida,
umumta’lim maktablarida, o’rta maxsus va oliy o’quv yurtlarida, maxsus sport
ta’lim muassasalarining o’quv rejalariga fan sifatida kiritilib, o’qitiladi.
O’zbekistonda sportni rivojlantirish borasida, ayniqsa, yoshlar orasida
jismoniy tarbiya va sportni ommalashtirish, yoshlarni jismonan solom va baquvvat,
ma’nan barkamol avlod bo’lib yetishtirish, aholining turmush darajasi va soliini
mustahkamlash, sport maydonchalari va shaharchalari, sport inshootlari qurish,
xalqaro musobaqalar tashkil etish borasida xayrli ishlar amalga oshirilmoqda.
Sportni rivojlantirish va tarib qilish davlat siyosatining ustuvor yo’nalishlaridan
biriga aylantirildi. Jumladan, Respublikamizda 1993-yil 4-mart kuni “Solom avlod
uchun” ordeni ta’sis etildi, 1995-yil 13-aprelda “Solom avlod uchun” oynomasi,
1998-yilda “O’zbekiston iftixorlari” unvoni ta’sis etildi, 2000-yil – “Solom avlod
yili”, 2001-yil “Ona va bola yili”, 2002-yilning 24-oktabrida “O’zbekistonda
bolalar sportini rivojlantirish jamarmasini tuzish” to’risida farmon qabul qilindi.
2005-yil – “Sihat-salomatlik yili”, 2008-yil – “Yoshlar yili”, 2010-yil – “Barkamol
avlod yili”, 2012-yil – “Mustahkam oila yili”, 2013-yil – “Obod turmush yili”,
2014-yil – “Solom bola yili”, 2016 – yil “Solom ona va solom bola” yili deb e’lon
qilindi. O’zbekiston Respublikasida sportga berilayotgan yuqori e’tibor natijasida
jahon miqyosida yuqori natijalarga erishgan Muhammadqodir Abdullayev, Artur
Grigoryan, Lazizbek Zokirov, Timur Tulyakov, Shuhrat Xojayev, Lina
Chiryazova, Olmos Yusupov, Abbos Atoyev, Rishod Sobirov, Ruslan Nuritdinov
singari elga manzur va mashhur sportchilar yetishib chiqdilar. Xususan
sportchilarimiz 2016-yili Braziliyada o’tgan Olimpiya o’yinlarida 13 ta,
Paralimpiya o’yinlarida 31 ta medalga sazavvor bo’lib, yurtimiz sporti tarixidagi
eng yuqori natijalarga erishdi.
Jismoniy tarbiya jarayonida bolalarni harakatga o’rgatish tarbiyachining
bevosita rahbarligi hamda uning kuzatuvi ostidagi bolalarning mustaqil faoliyatida
amalga oshiriladi. Harakat faoliyatiga o’rgatishda bolaning anglash, irodaviy va
emotsional kuchlari rivojlanadi hamda uning amaliy harakat ko’nikmalari
