MARKETING BOSHQARISH

Yuklangan vaqt

2024-06-27

Yuklab olishlar soni

2

Sahifalar soni

7

Faytl hajmi

50,3 KB


MARKETING BOSHQARISH Reja: 1. Marketing tushunchasi, turlari va strategiyasi. 2. Marketing imkoniyatlarini urganish. 3. Korxona bozorlari. 4. Korxonada marketing xizmati. 11.1. Marketing tushunchasi, turlari va strategiyasi. Marketing - insonning ayirboshlash vositasida talab va extiyojni kondrishga karatilgan faoliyatidir. Marketing tarkibiga bozorni o‘rganish, iste’molchi buyurtmasiga ko‘ra maxsulotlar assortimentini rejalashtirish, bozorni egallash, reklama, tovarlar va xizmatlarni ishlab chikaruvchidan iste’molchiga yetkazib berish bilan bog‘liq tadbirkorlik faoliyati kiradi. Korxonani marketing vositasida boshqarish ancha mushkul bo‘lib, katta hajmda reja-xisob kitoblarini, kadrlarni kayta tayyorlashni, boshqaruv vazifa va usullarini tubdan o‘zgartirishni talabkiladi. Fakat korxona, butun iktisodiyot xujalik mexanizmini tubdan kayta kurishi asosidagina marketing tendensiyasini kullash mumkin. Aks xolda korxona tez o‘zgaruvchan talabga moslasha olmay rakobat kurashiga bardosh bera olmaydi. Bu korxona foyda kurmasligi va undan kelib chikuvchi boshka okibatlarga olib keladi. Chunki fakat iste’molchilar extiyojini xisobga olib, fan-texnika tarakkiyoti yutuklaridan foydalana olgan korxonagina o‘z maxsulotini sotishdan foydaolishi mumkin. Bu ma’noda amerikalik avtomobil magnati G.Fordning fikrini ta’kidlab utish zarur. Undan kanday kilib millioner bo‘lganligini suraganlarida kuyidagicha javob bergan: «Juda oson. Men o‘z avtomobillarimni bozorda boshkalarga nisbatan arzonrok sotib, o‘z ishchilarimga boshkalarga nisbatan ko‘p xak tulaganman». MARKETING BOSHQARISH Reja: 1. Marketing tushunchasi, turlari va strategiyasi. 2. Marketing imkoniyatlarini urganish. 3. Korxona bozorlari. 4. Korxonada marketing xizmati. 11.1. Marketing tushunchasi, turlari va strategiyasi. Marketing - insonning ayirboshlash vositasida talab va extiyojni kondrishga karatilgan faoliyatidir. Marketing tarkibiga bozorni o‘rganish, iste’molchi buyurtmasiga ko‘ra maxsulotlar assortimentini rejalashtirish, bozorni egallash, reklama, tovarlar va xizmatlarni ishlab chikaruvchidan iste’molchiga yetkazib berish bilan bog‘liq tadbirkorlik faoliyati kiradi. Korxonani marketing vositasida boshqarish ancha mushkul bo‘lib, katta hajmda reja-xisob kitoblarini, kadrlarni kayta tayyorlashni, boshqaruv vazifa va usullarini tubdan o‘zgartirishni talabkiladi. Fakat korxona, butun iktisodiyot xujalik mexanizmini tubdan kayta kurishi asosidagina marketing tendensiyasini kullash mumkin. Aks xolda korxona tez o‘zgaruvchan talabga moslasha olmay rakobat kurashiga bardosh bera olmaydi. Bu korxona foyda kurmasligi va undan kelib chikuvchi boshka okibatlarga olib keladi. Chunki fakat iste’molchilar extiyojini xisobga olib, fan-texnika tarakkiyoti yutuklaridan foydalana olgan korxonagina o‘z maxsulotini sotishdan foydaolishi mumkin. Bu ma’noda amerikalik avtomobil magnati G.Fordning fikrini ta’kidlab utish zarur. Undan kanday kilib millioner bo‘lganligini suraganlarida kuyidagicha javob bergan: «Juda oson. Men o‘z avtomobillarimni bozorda boshkalarga nisbatan arzonrok sotib, o‘z ishchilarimga boshkalarga nisbatan ko‘p xak tulaganman».
Bunday xolda u sinishi kerak edi, lekin u rakobatchilarini bozordan sikib chikarib bozorni egallagani uchun millioner buldi. Tovar pul munosabatlari jamiyatni o‘z-o‘zini boshkarish mexanizmi bilan kurollantirgani uchun bebaxo xususiyatga ega. Tartibga solinuvchi bozor xujalik faoliyatini iste’molchiga karatish, tashkiliy tizimlar, boshqaruv tamoyili va usullarini kayta kurish, korxona maksad va vazifalarini o‘zgartirishni talab kiladi. Amerikalik iktisodchi Filipp Kotler o‘zining mashxur «Markting buyicha boshqaruv» kullanmasida marketing turlarining klassifikatsiyasini bergan. Marketing turlari. Talab xolati Marketing vazifasi Marketing turi Salbiy talab Talab yaratish Konversion marketing Talab yuk Talabni ragbatlantirish Ragbatlantiruvchi marketing Mumkin bo‘lgan marketing Talabni oshirish Remarketing O‘zgaruvchan talab Talabni muvozanatlash Sinxromarketing Tulik talab Talabni kullash Kullovchi marketing Ortikcha talab Talabni kamaytirish Demarketing Maqbul bulmagan talab Talabni tugatish Karshilik kiluvchi marketing Marketing strategiyasi jamiyat va korxona jamoasining o‘zviy manfaatlari ishlab chiqarish samaradorligi masalalarini xal qilishga xizmat qilish kerak. Marketing bosqichlari 1-bosqich - talab konyukturasini urganish. Korxona bozordagi iktisodiy vaziyatni xar tomonlama urganadi, talab konyukturasini, shuningdek. Xaridor imkoniyatlarini urganadi. 2-bosqich - bozor sigimini urganadi. Korxona ko‘zda tutilgan savdo sigimini aniklaydi. Bu ushbu soxaga kapital sarflash uchun turtki bulib xizmat kiladi. Bunday xolda u sinishi kerak edi, lekin u rakobatchilarini bozordan sikib chikarib bozorni egallagani uchun millioner buldi. Tovar pul munosabatlari jamiyatni o‘z-o‘zini boshkarish mexanizmi bilan kurollantirgani uchun bebaxo xususiyatga ega. Tartibga solinuvchi bozor xujalik faoliyatini iste’molchiga karatish, tashkiliy tizimlar, boshqaruv tamoyili va usullarini kayta kurish, korxona maksad va vazifalarini o‘zgartirishni talab kiladi. Amerikalik iktisodchi Filipp Kotler o‘zining mashxur «Markting buyicha boshqaruv» kullanmasida marketing turlarining klassifikatsiyasini bergan. Marketing turlari. Talab xolati Marketing vazifasi Marketing turi Salbiy talab Talab yaratish Konversion marketing Talab yuk Talabni ragbatlantirish Ragbatlantiruvchi marketing Mumkin bo‘lgan marketing Talabni oshirish Remarketing O‘zgaruvchan talab Talabni muvozanatlash Sinxromarketing Tulik talab Talabni kullash Kullovchi marketing Ortikcha talab Talabni kamaytirish Demarketing Maqbul bulmagan talab Talabni tugatish Karshilik kiluvchi marketing Marketing strategiyasi jamiyat va korxona jamoasining o‘zviy manfaatlari ishlab chiqarish samaradorligi masalalarini xal qilishga xizmat qilish kerak. Marketing bosqichlari 1-bosqich - talab konyukturasini urganish. Korxona bozordagi iktisodiy vaziyatni xar tomonlama urganadi, talab konyukturasini, shuningdek. Xaridor imkoniyatlarini urganadi. 2-bosqich - bozor sigimini urganadi. Korxona ko‘zda tutilgan savdo sigimini aniklaydi. Bu ushbu soxaga kapital sarflash uchun turtki bulib xizmat kiladi.
3-bosqich - mavjud bozor sharoitida korxona maksad va imkoniyatlarini aniklash. Bozor extiyojlarini bilish ularni korxona imkoniyatlari bilan takkoslashga imkon beradi. 4-bosqich - marketing reja va strategiyasini ishlash. Ґam maksadga erishishning umumiy strategiyasi, xam korxona yunalishi va bulinmalari uchun batafsil reja sifatida ishlanadi. 5-bosqich - limiy-texnik va tajriba konstruktorlik ishlari. 4 ta bosqichda rivojlanish yullari belgilangandan sung bevosita sotish uchun maxsulot ishlab chiqarishga ilmiy-tadkikot , tajriba va konstruktorlik ishlari, texnologiya, ishlab chiqarish rejasi, tajriba ishlab chiqarish va x.k.ga utiladi. Nixoyat, maxsulot yaratildi. 6-bosqich - maxsulotni bozorga kiritish. Buning eng muxim sharti bozorga chikishning eng maqbul yulini tanlash bilan birga, narx siyosatini xam belgilashdir. 7-bosqich - reklama bozorda uylab samarali ish yuritmay muvaffakiyatga erishib bulmaydi. Tovar xakida xaridorlarga axborot berish va uni sotib olishga undash - murakkab va ma’suliyatli vazifa bulib, u bilan bir vaktda savdoni ragbatlantirish xakida xam gamxurlik qilish kerak. 8-bosqich - maxsulot assortimentini boshkarish. Talab xaridorning assortiment o‘zgarishiga talabi o‘zgarishini urganish. Assortimentni o‘zgartirish, bozorga taklif etilgan dastlabki variantga to‘zatish kiritish. 9-bosqich - savdo faoliyatini boshkarish. Savdo, ikni tashish, yuklarni kadoklashga aloxida e’tibor beriladi. 10-bosqich - savdodan keyingi xizmat kursatish, iste’molchiga servis xizmati kursatish, tovardan foydalanishda kumaklashish. 11-bosqich - marketing faoliyatini nazorat qilish. Butun faoliyat dasturini nazorat qilish. Oxirgi bosqichning tugashi, birinchi bosqichning boshlanishini bildiradi. Marketing strategiyasini bilish «marketingni boshkarish» tushunchasiga ta’rif berishga imkon yaratadi. Marketingni boshkarish - bu ishlab chiqarish va bozorni foyda olish, savdo xajmini oshirish, bozordagi xissasini oshirish maksadida 3-bosqich - mavjud bozor sharoitida korxona maksad va imkoniyatlarini aniklash. Bozor extiyojlarini bilish ularni korxona imkoniyatlari bilan takkoslashga imkon beradi. 4-bosqich - marketing reja va strategiyasini ishlash. Ґam maksadga erishishning umumiy strategiyasi, xam korxona yunalishi va bulinmalari uchun batafsil reja sifatida ishlanadi. 5-bosqich - limiy-texnik va tajriba konstruktorlik ishlari. 4 ta bosqichda rivojlanish yullari belgilangandan sung bevosita sotish uchun maxsulot ishlab chiqarishga ilmiy-tadkikot , tajriba va konstruktorlik ishlari, texnologiya, ishlab chiqarish rejasi, tajriba ishlab chiqarish va x.k.ga utiladi. Nixoyat, maxsulot yaratildi. 6-bosqich - maxsulotni bozorga kiritish. Buning eng muxim sharti bozorga chikishning eng maqbul yulini tanlash bilan birga, narx siyosatini xam belgilashdir. 7-bosqich - reklama bozorda uylab samarali ish yuritmay muvaffakiyatga erishib bulmaydi. Tovar xakida xaridorlarga axborot berish va uni sotib olishga undash - murakkab va ma’suliyatli vazifa bulib, u bilan bir vaktda savdoni ragbatlantirish xakida xam gamxurlik qilish kerak. 8-bosqich - maxsulot assortimentini boshkarish. Talab xaridorning assortiment o‘zgarishiga talabi o‘zgarishini urganish. Assortimentni o‘zgartirish, bozorga taklif etilgan dastlabki variantga to‘zatish kiritish. 9-bosqich - savdo faoliyatini boshkarish. Savdo, ikni tashish, yuklarni kadoklashga aloxida e’tibor beriladi. 10-bosqich - savdodan keyingi xizmat kursatish, iste’molchiga servis xizmati kursatish, tovardan foydalanishda kumaklashish. 11-bosqich - marketing faoliyatini nazorat qilish. Butun faoliyat dasturini nazorat qilish. Oxirgi bosqichning tugashi, birinchi bosqichning boshlanishini bildiradi. Marketing strategiyasini bilish «marketingni boshkarish» tushunchasiga ta’rif berishga imkon yaratadi. Marketingni boshkarish - bu ishlab chiqarish va bozorni foyda olish, savdo xajmini oshirish, bozordagi xissasini oshirish maksadida
xaridorlar bilan foydali ayirboshlashni ta’minlash, mustaxkamlash maksadida urganish va taxlil etishdir. 11.2. Bozor imkoniyatlarini urganish. Bozor o‘zgarmas emas va doimo uni o‘rganishi, savdo imkoniyatlari masalasi bo‘yicha ma’lumotlarni taxlil etishni talab qiladi. Bozorni urganish maksadni belgilash va izlanish rejasini to‘zishdan belgilanadi. Undan keyin bir necha yil davomida maxsulot sotish natijalari taxlil kilinib, xato va noanikliklar aniklanadi, marketing buyicha mutaxassislar fikri o‘rganiladi. Axborot turli manbaalar: matbuot, reklama, telefon orkali, surov anketalari tarkatish va yigish vositasida yigiladi. Anketa surovi intervyu olish yoki telefon orkali surov utkazish bilan tuldirilishi mumkin. Bozorda mavjud vaziyatni bilgan xolda korxonada ishlab chiqarish va ta’minlov - savdo faoliyatini rivojlantirish buyicha tavisiyalar ishlab chikish mumkin. Korxonalar davriy ravishda (yiliga bir necha marta) bozordagi o‘z xolatini anklash lozim. Bozor potensial sigimi deganda ma’lum vakt davomida amalga oshirish mumkin bo‘lgan savdo xajmi tushuniladi. O‘zok istikbol uchun rejalar 15- 2g yilni, urta mudatli 5 yil, kiska muddatli 1-2 yilga muljallangan buladi. Umumiy xolda bozorni egallash strategiyasi quyidagicha bo‘ladi: 1. Kator tadbirlarni amalga oshirish xisobiga dastlabki jamgarish (maksadni aniklash, tashkiliy tarkibni takomillashtirish, kadrlarni tayyorlash va malakasini oshirish, ishlab chiqarish intizomini kuchaytirish, mexnat va moddiy xarajatlarni kiskartirish va x.k.). 2. Yangi texnologiyalarni, imkoni bulsa kushma korxona to‘zish yuli bilan sotib olish. 3. Iktidorli menejer va konstruktorlarni jalb etish yuli bilan yangi, yukori sifatli maxsulot ishlab chiqarish. 4. Xalkaro talabga javob beruvchi maxsulot ishlab chiqarish va uni jaxon xamda ichki bozorga olib chikish. xaridorlar bilan foydali ayirboshlashni ta’minlash, mustaxkamlash maksadida urganish va taxlil etishdir. 11.2. Bozor imkoniyatlarini urganish. Bozor o‘zgarmas emas va doimo uni o‘rganishi, savdo imkoniyatlari masalasi bo‘yicha ma’lumotlarni taxlil etishni talab qiladi. Bozorni urganish maksadni belgilash va izlanish rejasini to‘zishdan belgilanadi. Undan keyin bir necha yil davomida maxsulot sotish natijalari taxlil kilinib, xato va noanikliklar aniklanadi, marketing buyicha mutaxassislar fikri o‘rganiladi. Axborot turli manbaalar: matbuot, reklama, telefon orkali, surov anketalari tarkatish va yigish vositasida yigiladi. Anketa surovi intervyu olish yoki telefon orkali surov utkazish bilan tuldirilishi mumkin. Bozorda mavjud vaziyatni bilgan xolda korxonada ishlab chiqarish va ta’minlov - savdo faoliyatini rivojlantirish buyicha tavisiyalar ishlab chikish mumkin. Korxonalar davriy ravishda (yiliga bir necha marta) bozordagi o‘z xolatini anklash lozim. Bozor potensial sigimi deganda ma’lum vakt davomida amalga oshirish mumkin bo‘lgan savdo xajmi tushuniladi. O‘zok istikbol uchun rejalar 15- 2g yilni, urta mudatli 5 yil, kiska muddatli 1-2 yilga muljallangan buladi. Umumiy xolda bozorni egallash strategiyasi quyidagicha bo‘ladi: 1. Kator tadbirlarni amalga oshirish xisobiga dastlabki jamgarish (maksadni aniklash, tashkiliy tarkibni takomillashtirish, kadrlarni tayyorlash va malakasini oshirish, ishlab chiqarish intizomini kuchaytirish, mexnat va moddiy xarajatlarni kiskartirish va x.k.). 2. Yangi texnologiyalarni, imkoni bulsa kushma korxona to‘zish yuli bilan sotib olish. 3. Iktidorli menejer va konstruktorlarni jalb etish yuli bilan yangi, yukori sifatli maxsulot ishlab chiqarish. 4. Xalkaro talabga javob beruvchi maxsulot ishlab chiqarish va uni jaxon xamda ichki bozorga olib chikish.