Менингококк инфекцияси

Yuklangan vaqt

2025-09-05

Yuklab olishlar soni

1

Sahifalar soni

36

Faytl hajmi

4,1 MB


“МЕНИНГОКОКК ИНФЕКЦИЯСИ”
“МЕНИНГОКОКК ИНФЕКЦИЯСИ” Logotip
Муаммонинг долзарблиги
Менингокок инфекция барча континентларда учрайди. 
Кенг таркалишга эга, хамда мойиллик хамма учун бир 
хил. Касалланиш юкори даражада сакланмокда, баъзи 
регионларда 100 минг ахолига 20-30 мингни ташкил 
килади. 
Клиник шаклларининг турличалиги, беморлар хаётига 
хавф солувчи симптомларнинг тез ривожланиши билан 
фаркланади.
Умумий амалиёт шифокори агарда  беморда касаллик 
белгиларини аникласа, уни махсус стационар ёки 
реанимация булимига юбориш кераклигини билиши 
зарур.
Муаммонинг долзарблиги Менингокок инфекция барча континентларда учрайди. Кенг таркалишга эга, хамда мойиллик хамма учун бир хил. Касалланиш юкори даражада сакланмокда, баъзи регионларда 100 минг ахолига 20-30 мингни ташкил килади. Клиник шаклларининг турличалиги, беморлар хаётига хавф солувчи симптомларнинг тез ривожланиши билан фаркланади. Умумий амалиёт шифокори агарда беморда касаллик белгиларини аникласа, уни махсус стационар ёки реанимация булимига юбориш кераклигини билиши зарур. Logotip
Менингококк инфекцияси -
Бу одамнинг уткир юкумли касаллиги булиб, менингококклар томонидан 
чакирилади, хаво-томчи йули оркали юкади ва клиник симптомларининг 
турличалиги билан характерланади ; назофарингит ва соглом 
ташувчиликдан то генерализацияланган шаклгача, менингококкемия ( 
септицемии), менингит ва менингоэнцефалит куринишида кечиши мумкин.
Менингококк инфекцияси - Бу одамнинг уткир юкумли касаллиги булиб, менингококклар томонидан чакирилади, хаво-томчи йули оркали юкади ва клиник симптомларининг турличалиги билан характерланади ; назофарингит ва соглом ташувчиликдан то генерализацияланган шаклгача, менингококкемия ( септицемии), менингит ва менингоэнцефалит куринишида кечиши мумкин. Logotip
Менингококк инфекциясининг этиологияси
Кузгатувчиси- Гр (+) диплококк Neisseria meningitis булиб, 
Neisseria авлодига, Neisserisasea оиласига мансуб.
Менингококклар ташки мухит омилларига юкори 
сезгирликка эга: харорат, намлик, куёш радиациясиг 
интенсивлигининг узгариши натижасида халок булади. 
Юкори намликдаги, рН мухити 7,2-7,4, харорати 36-37˚С 
булган натив оксил сакловчи (кон, зардоб, сут ва бошкалар) 
озука мухитларда яхши усади .
Менингококк пенициллин, левомицетин, эритромицин, 
тетрациклинга сезгир.
Оксил-полисахарид комплексидан ташкил топган 
эндотоксин ажратади.
Серогруппаларга булинади: А, В, С, Х, Y, Z.
Менингококк инфекциясининг этиологияси Кузгатувчиси- Гр (+) диплококк Neisseria meningitis булиб, Neisseria авлодига, Neisserisasea оиласига мансуб. Менингококклар ташки мухит омилларига юкори сезгирликка эга: харорат, намлик, куёш радиациясиг интенсивлигининг узгариши натижасида халок булади. Юкори намликдаги, рН мухити 7,2-7,4, харорати 36-37˚С булган натив оксил сакловчи (кон, зардоб, сут ва бошкалар) озука мухитларда яхши усади . Менингококк пенициллин, левомицетин, эритромицин, тетрациклинга сезгир. Оксил-полисахарид комплексидан ташкил топган эндотоксин ажратади. Серогруппаларга булинади: А, В, С, Х, Y, Z. Logotip
Кузгатувчи характеристикаси
хужайра ичида ва ташкарисида кофе 
доначалари шаклида жуфт-жуфт булиб 
жойлашувчи диплококклар куринади. 
Кузгатувчини ликвор, кон, теридаги 
тошмалар экссудати, бурун халкум 
шиллиги, терининг некротик 
майдонларидан ажратиш мумкин.
Кузгатувчи характеристикаси хужайра ичида ва ташкарисида кофе доначалари шаклида жуфт-жуфт булиб жойлашувчи диплококклар куринади. Кузгатувчини ликвор, кон, теридаги тошмалар экссудати, бурун халкум шиллиги, терининг некротик майдонларидан ажратиш мумкин. Logotip
Менингококк инфекциясининг 
эпидемиологияси
Инфекция манбаи – бемор  ёки  бактерия ташувчи.
Бемор касаллик бошланишида, айникса бурун-халкум катарал
симптомлар булганда юкумли хисобланади.  
“Соглом” бактерия ташувчилар катарал белгиларсиз  булганда  хам катта 
хавф тугдиради, чунки  уларнинг сони беморлар сонидан анча купдир. 
Бактерия ташувчилик давомийлиги уртача 2-3 хафтани  ва  бурун-
халкумда яллигланиш учоклари булганда эса ундан купрокни ташкил 
килади.
Менингококк инфекциясининг эпидемиологияси Инфекция манбаи – бемор ёки бактерия ташувчи. Бемор касаллик бошланишида, айникса бурун-халкум катарал симптомлар булганда юкумли хисобланади. “Соглом” бактерия ташувчилар катарал белгиларсиз булганда хам катта хавф тугдиради, чунки уларнинг сони беморлар сонидан анча купдир. Бактерия ташувчилик давомийлиги уртача 2-3 хафтани ва бурун- халкумда яллигланиш учоклари булганда эса ундан купрокни ташкил килади. Logotip
Менингококк инфекциясининг 
эпидемиологияси
Юкиш механизми- хаво-томчи. 
У хонадаги купчиликка,  мулокотни давомийлигига боглик.
Контагиозлик индекси 0,1-0,15 га тенг
Мавсумийлик – киш-бахор даври, енгинкарчилик куп булганда.
Инкубацион даври 2 - 10 кунгача.
Менингококк инфекциясининг эпидемиологияси Юкиш механизми- хаво-томчи. У хонадаги купчиликка, мулокотни давомийлигига боглик. Контагиозлик индекси 0,1-0,15 га тенг Мавсумийлик – киш-бахор даври, енгинкарчилик куп булганда. Инкубацион даври 2 - 10 кунгача. Logotip
Менингококк инфекцияси патогенези (1)
Асосий ролни 3- та омил уйнайди: 
1.Кузгатувчи
2. Эндотоксини
3. Аллергизирлашган субстанция.
Инфекциянинг кириш дарвозаси – бурун ва огиз халкум шиллик  кавати.
Кузгатувчи кириш жойида назофарингит шаклланиши билан яллигланишли 
узгаришлар пайдо булади.
1-2 % холларда кузгатувчи лимфоген йул билан конга тушади-
менингоккокли сепсис
( менингококкцемия) юзага келади.
Менингококк инфекцияси патогенези (1) Асосий ролни 3- та омил уйнайди: 1.Кузгатувчи 2. Эндотоксини 3. Аллергизирлашган субстанция. Инфекциянинг кириш дарвозаси – бурун ва огиз халкум шиллик кавати. Кузгатувчи кириш жойида назофарингит шаклланиши билан яллигланишли узгаришлар пайдо булади. 1-2 % холларда кузгатувчи лимфоген йул билан конга тушади- менингоккокли сепсис ( менингококкцемия) юзага келади. Logotip
Менингококк инфекцияси патогенези(2)
Кон окими оркали инфекция барча аъзо ва 
системаларга таркалади: тери копламлари, бугимлар, 
буйрак усти бези, буйраклар, эндокард, упка, куз ва 
бошкалар.
Инфекция гематоэнцефалитик барьердан утиб 
менингит ёки менигоэнцефалит клиникасини 
чакиради. Генерализациялашган шаклларининг 
ривожланишида иммунологик реактивликни 
пасайиши ахамиятга эга.
Эндотоксин томирлар эндотелийси ва хужайралар 
мембранасига таъсир килиб, гемодинамикани –
микроциркуляцияни бузилишига олиб келади.
Менингококк инфекцияси патогенези(2) Кон окими оркали инфекция барча аъзо ва системаларга таркалади: тери копламлари, бугимлар, буйрак усти бези, буйраклар, эндокард, упка, куз ва бошкалар. Инфекция гематоэнцефалитик барьердан утиб менингит ёки менигоэнцефалит клиникасини чакиради. Генерализациялашган шаклларининг ривожланишида иммунологик реактивликни пасайиши ахамиятга эга. Эндотоксин томирлар эндотелийси ва хужайралар мембранасига таъсир килиб, гемодинамикани – микроциркуляцияни бузилишига олиб келади. Logotip
Менингококк инфекцияси патогенези(3)
ДВСиндромга олиб келувчи биологик актив моддалар 
куп микдорда ажралади, натижада тери 
копламларига ва ички аъзоларга кенг таркалган кон 
куйилишлар юзага келади. 
Эндотоксинемия, микроциркуляцияни бузилиши ва 
ДВС, ацидозга, купгина аъзо ва системалар 
функциясини бузилишига олиб келади
Менингококк инфекцияси патогенези(3) ДВСиндромга олиб келувчи биологик актив моддалар куп микдорда ажралади, натижада тери копламларига ва ички аъзоларга кенг таркалган кон куйилишлар юзага келади. Эндотоксинемия, микроциркуляцияни бузилиши ва ДВС, ацидозга, купгина аъзо ва системалар функциясини бузилишига олиб келади Logotip
Асоратлар патогенези
Мия шиши - брадикинин, серотонин, гистамин ва бошка моддалар куп микдорда 
томир деворига ва гематоэнцефалитик барьерга таъсири натижасида ривожланади.
Клиник жихатдан бу - талвасалар, хушнинг то комагача бузилиши билан намоён 
булади.
Инфекцион - токсик шок.
Церебрал гипертензия – бунинг натижасида миячани катта энса тешигига 
тикилиши ва узунчок мияни эзилиши кузатилади.
Асоратлар патогенези Мия шиши - брадикинин, серотонин, гистамин ва бошка моддалар куп микдорда томир деворига ва гематоэнцефалитик барьерга таъсири натижасида ривожланади. Клиник жихатдан бу - талвасалар, хушнинг то комагача бузилиши билан намоён булади. Инфекцион - токсик шок. Церебрал гипертензия – бунинг натижасида миячани катта энса тешигига тикилиши ва узунчок мияни эзилиши кузатилади. Logotip
Асоратлар патогенези
Эпендиматит - коринчалар эпендимасига яллигланиш 
жараёни таркалиши билан юзага келади
Буйрак усти бези инфаркти кескин ривожланган 
эндотоксинемия ва носпецифик гиперсенсибилизация 
билан боглик.
Церебрал коллапс (гипотензия)- ликвор ишлаб 
чикаришда церебрал гемодинамикани бузилиши, 
интенсив дегидратацион терапияни утказиш билан 
боглик
Асоратлар патогенези Эпендиматит - коринчалар эпендимасига яллигланиш жараёни таркалиши билан юзага келади Буйрак усти бези инфаркти кескин ривожланган эндотоксинемия ва носпецифик гиперсенсибилизация билан боглик. Церебрал коллапс (гипотензия)- ликвор ишлаб чикаришда церебрал гемодинамикани бузилиши, интенсив дегидратацион терапияни утказиш билан боглик Logotip
Патоморфологияси
Назофарингитда – халкум орка девори томирлари тулаконлиги, лимфоид тукимани 
гиперплазияси,  шиллик каватлар нейтрофил инфильтрацияси кузатилади. Трахея ва 
бронхларда юзаки, кейин сероз – йирингли яллигланиш белгилари булади. 
Кейинчалик фибриноз- йирингли экссудат характерни эгаллайди.
Йирингли- фибриноз яллигланиш жараёни мия кобиклари ва мия моддасини 
зарарланиши учун хос. Мия моддасида сезиларли шиш, гиперемия, экстравазатлар 
аникланади. 
Патоморфологияси Назофарингитда – халкум орка девори томирлари тулаконлиги, лимфоид тукимани гиперплазияси, шиллик каватлар нейтрофил инфильтрацияси кузатилади. Трахея ва бронхларда юзаки, кейин сероз – йирингли яллигланиш белгилари булади. Кейинчалик фибриноз- йирингли экссудат характерни эгаллайди. Йирингли- фибриноз яллигланиш жараёни мия кобиклари ва мия моддасини зарарланиши учун хос. Мия моддасида сезиларли шиш, гиперемия, экстравазатлар аникланади. Logotip
МИ да аъзолардаги узгаришлар 
патоморфологияси
Даволаш кеч бошланганда эпендиматит (мия 
коринчалари яллигланиши)_ ривожланади.
Ликвор йулларини йирингли экссудат билан эрта 
беркилиб колганда гидроцефалия юзага келади.
Менингококкли менингитда ферментлар таъсирида 
экссудатнинг эриши ва сурилиши кузатилади.
Менингококкемияда кон куйилишлар, некрозлар, 
томирлар тромбози, буйрак усти безида шиш, кенг кон 
куйилишлар ва некроз характерли.
Бугимлар зарарланишида синовиал суюклик ёки 
йирингли артрит булади. 
МИ да аъзолардаги узгаришлар патоморфологияси Даволаш кеч бошланганда эпендиматит (мия коринчалари яллигланиши)_ ривожланади. Ликвор йулларини йирингли экссудат билан эрта беркилиб колганда гидроцефалия юзага келади. Менингококкли менингитда ферментлар таъсирида экссудатнинг эриши ва сурилиши кузатилади. Менингококкемияда кон куйилишлар, некрозлар, томирлар тромбози, буйрак усти безида шиш, кенг кон куйилишлар ва некроз характерли. Бугимлар зарарланишида синовиал суюклик ёки йирингли артрит булади. Logotip
Менингококк инфекциясининг клиник
классификацияси
Локал  шакллари:
Менингококк ташувчилик
менингококкли назофарингит
Генерализациялашган шакллари:
Менингококкемия
Менингит
Менингоэнцефалит
Аралаш шакллари:
Менингит менингококкемия билан
Кам учрайдиган шакллари:
Менингококкли эндокардит
Пневмониялар, иридоциклит, артрит ва бошкалар. 
Менингококк инфекциясининг клиник классификацияси Локал шакллари: Менингококк ташувчилик менингококкли назофарингит Генерализациялашган шакллари: Менингококкемия Менингит Менингоэнцефалит Аралаш шакллари: Менингит менингококкемия билан Кам учрайдиган шакллари: Менингококкли эндокардит Пневмониялар, иридоциклит, артрит ва бошкалар. Logotip
Менингококкли назофарингит
Барча МИ билан касалланганларнинг 80%ида учрайди.
Енгил, урта огир, ва огир шакллари ажратилади.
Касаллик уткир тана хароратининг 37,5˚С дан 39-40˚С гача 
кутарилиши, бош огриги, бош айланиши, катарал белгилар 
билан бошланади. Халкум орка деворини гиперемияси ва 
шиши кузатилади: лимфоид фолликулларнинг гиперплазияси, 
ён  болишларнинг шиши, кам микдорда шиллик ажралиши.
Огир шаклларида тана харорати 39-40,5˚С гача кутарилади, 
характерли симптомлардан ташкари кайт килиш, баъзан 
талвасалар, коринда огрик кушилади. Курувда алохида 
менингеал симптомлар аникланади.
Периферик конда лейкоцитоз 15*10*9/л гача, нейтрофиллез, 
СОЭ  20-30 мм/с гача булади.
ОМС узгаришсиз.
Менингококкли назофарингит Барча МИ билан касалланганларнинг 80%ида учрайди. Енгил, урта огир, ва огир шакллари ажратилади. Касаллик уткир тана хароратининг 37,5˚С дан 39-40˚С гача кутарилиши, бош огриги, бош айланиши, катарал белгилар билан бошланади. Халкум орка деворини гиперемияси ва шиши кузатилади: лимфоид фолликулларнинг гиперплазияси, ён болишларнинг шиши, кам микдорда шиллик ажралиши. Огир шаклларида тана харорати 39-40,5˚С гача кутарилади, характерли симптомлардан ташкари кайт килиш, баъзан талвасалар, коринда огрик кушилади. Курувда алохида менингеал симптомлар аникланади. Периферик конда лейкоцитоз 15*10*9/л гача, нейтрофиллез, СОЭ 20-30 мм/с гача булади. ОМС узгаришсиз. Logotip
Менингококкемия  ( менингококкли
бактеремия, менингококкли сепсис)
Касаллик тусатдан бошланади.
Беморлар касалликнинг аник вактини айтадилар. 
Тана харорати 39-40°С гача кутарилади,  калтираш, 
кайт килиш, болаларда купинча талвасалар, хушнинг 
бузилиши кузатилади. Барча клиник симптомлар 1-2 
кун давомида кучайиб боради. 
1-куннинг охирида характерли нотугри шаклдаги ва 
ушлаб курилганда каттик консистенцияли геморрагик 
юлдузчасимон тошма пайдо булади. Тошма бир вактда 
бутун тана буйлаб тошиб, кул-оёкларда, думбада купрок
жойлашади.
Менингококкемия ( менингококкли бактеремия, менингококкли сепсис) Касаллик тусатдан бошланади. Беморлар касалликнинг аник вактини айтадилар. Тана харорати 39-40°С гача кутарилади, калтираш, кайт килиш, болаларда купинча талвасалар, хушнинг бузилиши кузатилади. Барча клиник симптомлар 1-2 кун давомида кучайиб боради. 1-куннинг охирида характерли нотугри шаклдаги ва ушлаб курилганда каттик консистенцияли геморрагик юлдузчасимон тошма пайдо булади. Тошма бир вактда бутун тана буйлаб тошиб, кул-оёкларда, думбада купрок жойлашади. Logotip
Менингококкемия  ( менингококкли
бактеремия, менингококкли сепсис)
Тошма улчамлари нуктали кон куйилишлидан то марказда 
жошлашган йирик некрозалргача булиши мумкин.
Кейинчалик йирик зарарланиш сохаларида некрозлар 
кучади ва чандиклар хосил булади.
Тошманинг кайта ривожланиши зараланишнинг кенглиги 
ва характерига боглик. Розеолез-папулез тошмалар 1-3
кундан сунг изсиз йуколади, чукур некроз сохаларида узок 
вакт битмайдиган яралар хосил булади.
3-7 % холларда бугимлар зараланиши – артритлар 
кузатилади. Увеитлар, хамда бошка аъзо ва тизимларнинг 
зараланиши хам кузатилиши мумкин.
Менингококкемия ( менингококкли бактеремия, менингококкли сепсис) Тошма улчамлари нуктали кон куйилишлидан то марказда жошлашган йирик некрозалргача булиши мумкин. Кейинчалик йирик зарарланиш сохаларида некрозлар кучади ва чандиклар хосил булади. Тошманинг кайта ривожланиши зараланишнинг кенглиги ва характерига боглик. Розеолез-папулез тошмалар 1-3 кундан сунг изсиз йуколади, чукур некроз сохаларида узок вакт битмайдиган яралар хосил булади. 3-7 % холларда бугимлар зараланиши – артритлар кузатилади. Увеитлар, хамда бошка аъзо ва тизимларнинг зараланиши хам кузатилиши мумкин. Logotip
Менингококкемиянинг  клиник 
куринишлари
Менингококкемиянинг клиник куринишлари Logotip
Менингококемиянинг огирлик  мезони
Огирлик буйича: 
енгил, 
урта огир 
огир шакли. 
Огирлик  мезони :
токсикоз симптомнинг намоенлиги
хушнинг узгариши
тана хароратининг даражаси
геморрагик- некротик тошманинг куплиги ва размерлари
Менингококемиянинг огирлик мезони Огирлик буйича: енгил, урта огир огир шакли. Огирлик мезони : токсикоз симптомнинг намоенлиги хушнинг узгариши тана хароратининг даражаси геморрагик- некротик тошманинг куплиги ва размерлари Logotip
Менингококкемиянинг  яшинсимон 
кечадиган шакли - (ута уткир 
менингококкли сепсис)
Касаллик уткир, тусатдан харорат кутарилиши  39-
40•С билан бошланади, калтираш, эт увишиши, 
купгина геморрагик тошиши билан намоенланади, 
катта кисмига кон куйилиш кузатилади, АБ тушади, 
кон айланиш етишмовчилиги, ДВС,, мушаклар
гипотонияси, талвасаланиш ривожланади.
Бу шакл инфекцион - токсик шок деб бахоланади. 
Адекват ва уз вактида  даво чоралари олиб борилмаса 
12-24 соатдан кейин улим юзага келиши мумкин.
Купинча бу касалликнинг биринчи соатларида буйрак 
усти безида тотал кон куюлишларидан келиб чикади 
(Уотерхауз-_Фридрексен синдром).
Менингококкемиянинг яшинсимон кечадиган шакли - (ута уткир менингококкли сепсис) Касаллик уткир, тусатдан харорат кутарилиши 39- 40•С билан бошланади, калтираш, эт увишиши, купгина геморрагик тошиши билан намоенланади, катта кисмига кон куйилиш кузатилади, АБ тушади, кон айланиш етишмовчилиги, ДВС,, мушаклар гипотонияси, талвасаланиш ривожланади. Бу шакл инфекцион - токсик шок деб бахоланади. Адекват ва уз вактида даво чоралари олиб борилмаса 12-24 соатдан кейин улим юзага келиши мумкин. Купинча бу касалликнинг биринчи соатларида буйрак усти безида тотал кон куюлишларидан келиб чикади (Уотерхауз-_Фридрексен синдром). Logotip
Менингококкемиянинг клиник куриниши
Менингококкемиянинг клиник куриниши Logotip
Менингококкемиянинг клиник куриниши
Менингококкемиянинг клиник куриниши Logotip
Геморрагик тошмалар ва узига хос 
менингеал холат.
Геморрагик тошмалар ва узига хос менингеал холат. Logotip
Менингококкли  менингит
Касаллик калтираш, тана хароратини 39-40˚С 
кутарилиши билан бошланади. Беморлар 
касалликнинг куни ва соатини аник айтиши 
мумкин, кучли бош огриши, диффуз характерли 
кайт килиш, гиперстезияга  шикоят килади, эрта 
ёшдаги боларида талвасалар кузатилади. 
Касаллик 2-3 кунларида менингеал симптомлар: 
энса мушаклари ригидлиги, Керниг симптомлар, 
юкори Брудзинский кузатилади.
Пастки симптом  Брудзинского 7 % беморларда 
кузатилади. 
Менингококкли менингит Касаллик калтираш, тана хароратини 39-40˚С кутарилиши билан бошланади. Беморлар касалликнинг куни ва соатини аник айтиши мумкин, кучли бош огриши, диффуз характерли кайт килиш, гиперстезияга шикоят килади, эрта ёшдаги боларида талвасалар кузатилади. Касаллик 2-3 кунларида менингеал симптомлар: энса мушаклари ригидлиги, Керниг симптомлар, юкори Брудзинский кузатилади. Пастки симптом Брудзинского 7 % беморларда кузатилади. Logotip