M.I.Glinka (1804-1857)

Yuklangan vaqt

2024-09-10

Yuklab olishlar soni

3

Sahifalar soni

12

Faytl hajmi

41,5 KB


M.I.Glinka (1804-1857) Reja: 1. Glinkaning musiqa olamida tutgan tarixiy roli. 2. Glinka ijodiyotining tadqiqotchilari. 3. Ijodiy hayot yo’li va ijodiga xarakteristika. 1. Glinkaning musiqa olamida tutgan tarixiy roli. Glinkaning musiqa olamidagi tarixiy tutgan o’rni rus adabiyoti olamidagi Pushkin bilan hamohangdir. Bu ikki zamondosh buyuk insonlarning ijodiyotlari ham xarakter jixatidan bir biriga o’xshash va bir biri bilan uzviy bog’langan. Tanqidchi Belinskiy aytganiday ; Bu ikki insonning rus klassik madaniyatiga qo’shgan hissalari juda katta,ular rus adabiy- musiqiy klassik madaniyatining ochilmagan yangi qirralarini ochib bera olgan, rivojlantirish jarayonida yangi turkumlar,yangi janrlar,umuman olganda rus madaniyatida keskin yangilik yaratishga asos solgan tarixiy insonlardir . Pushkin singari Glinka xam o’z asarlarida rus hayoti,rus xarakterining negizi tomonlarini ko’rsata oldi.Glinka rus klassik operasi va rus klassik romanslari yaratuvchisidir. Glinkaning buyuk tarixiy ahamiyatiga tegishli yana bir narsani ta’kidlab o’tishimiz kerak. U nafaqat kompozitor balki, turli xil millatlarning dunyoqarashini, ichki hissiyotini , hayotning ideologik taraflarini his etib, ko’ra bila olgan ruhshunos, buyuk insondir. Glinka ijodining “gullab yashnash”i romantizm davriga to’g’ri keladi. Glinkaga romantiklarning milliy o’ziga xosligi va xarakteri mohiyati yaqin edi. Ammo Glinka romantik bo’lmadi uning “ Ruslan va Lyudmila” rangdor fantastik operasida kishini ulug’lovchi hislar majmui yo’q. Nazorat savollari: M.I.Glinka (1804-1857) Reja: 1. Glinkaning musiqa olamida tutgan tarixiy roli. 2. Glinka ijodiyotining tadqiqotchilari. 3. Ijodiy hayot yo’li va ijodiga xarakteristika. 1. Glinkaning musiqa olamida tutgan tarixiy roli. Glinkaning musiqa olamidagi tarixiy tutgan o’rni rus adabiyoti olamidagi Pushkin bilan hamohangdir. Bu ikki zamondosh buyuk insonlarning ijodiyotlari ham xarakter jixatidan bir biriga o’xshash va bir biri bilan uzviy bog’langan. Tanqidchi Belinskiy aytganiday ; Bu ikki insonning rus klassik madaniyatiga qo’shgan hissalari juda katta,ular rus adabiy- musiqiy klassik madaniyatining ochilmagan yangi qirralarini ochib bera olgan, rivojlantirish jarayonida yangi turkumlar,yangi janrlar,umuman olganda rus madaniyatida keskin yangilik yaratishga asos solgan tarixiy insonlardir . Pushkin singari Glinka xam o’z asarlarida rus hayoti,rus xarakterining negizi tomonlarini ko’rsata oldi.Glinka rus klassik operasi va rus klassik romanslari yaratuvchisidir. Glinkaning buyuk tarixiy ahamiyatiga tegishli yana bir narsani ta’kidlab o’tishimiz kerak. U nafaqat kompozitor balki, turli xil millatlarning dunyoqarashini, ichki hissiyotini , hayotning ideologik taraflarini his etib, ko’ra bila olgan ruhshunos, buyuk insondir. Glinka ijodining “gullab yashnash”i romantizm davriga to’g’ri keladi. Glinkaga romantiklarning milliy o’ziga xosligi va xarakteri mohiyati yaqin edi. Ammo Glinka romantik bo’lmadi uning “ Ruslan va Lyudmila” rangdor fantastik operasida kishini ulug’lovchi hislar majmui yo’q. Nazorat savollari: 1.1.1. Glinkaning musiqa olamidagi tutgan o’rni qaysi rus adibi bilan hamohangdir? 1.1.2. Glinka va Pushkin adabiy-musiqiy klassik madaniyatiga qanday yangilik olib kirdilar? 1.2.1. Glinka ijodining “gullab yashnash”i qaysi davrga to’g’ri keladi? 2-asosiy masala bo’yicha o’qituvchining maqsadi: Mixail Ivanovich Glinka ijodiyotining tadqiqotchilari xaqida so’zlab beradi. Identiv o’quv maqsadlari: 2.1. Rossiya san’atshunoslarining Glinka ijodiyoti doirasida olib borgan izlanishlari bilan tanishadi. 2.2. M.I. Glinkaning ijodiy hayoti aks etgan “Zapiskax”( Xotiralar) kitobi xaqida ma’lumotga ega bo’ladi. 2- masalaning asosiy bayoni: 2. Glinka ijodiyotining tadqiqotchilari. Glinka ijodiyoti davri romantizm davriga to’g’ri keladi. Glinkaga romantizm oqimining xarakteri, ya’ni xalk qadriyatlariga asoslangan xarakteri ma’qul keldi, lekin Glinka xaqiqiy romantik bo’lmadi. “Ruslan va Lyudmila” operasida romantizm xarakteri ifoda topmagan,aksincha fantastik syujetlarga boy. Rus musiqa tarixida Glinka birinchilardan bo’lib xaqiqat va go’zallikni, obrazlarning hayot tarzini jonli ifodalab, ko’rsatib bera olgan kompozitordir. Rossiya san’atshunoslari uchun Glinka ijodiyoti katta musiqali estetik izlanishlar uchun ob’ektdir. Ijodiyotining tahlillar asosi professional adabiy musiqani ko’rsatmoqda. Glinka asarlari tarixiy,estetik ruhda,musiqali ijod aspektlarida(nuqtai nazar, jihat, tomon)idan tahlil qilinmoqda. Uning asarlari tanqidiy maqolalar predmetiga ,musiqali teatr va musiqali ijro, opera dramaturgiyasi, simfonizmning printsiplari, musiqa matnlari spetsifika(o’ziga xoslik) mavzusiga tegishli dolzarb muammolar echimini topish, izlanishlari uchun bebaho namuna bo’lmoqda. V.F. Odoevskiy ,A.N Serov,B.V Asafev ,D.D Shostakovich, G A. Larosh, P.P Veynmarn, 1.1.1. Glinkaning musiqa olamidagi tutgan o’rni qaysi rus adibi bilan hamohangdir? 1.1.2. Glinka va Pushkin adabiy-musiqiy klassik madaniyatiga qanday yangilik olib kirdilar? 1.2.1. Glinka ijodining “gullab yashnash”i qaysi davrga to’g’ri keladi? 2-asosiy masala bo’yicha o’qituvchining maqsadi: Mixail Ivanovich Glinka ijodiyotining tadqiqotchilari xaqida so’zlab beradi. Identiv o’quv maqsadlari: 2.1. Rossiya san’atshunoslarining Glinka ijodiyoti doirasida olib borgan izlanishlari bilan tanishadi. 2.2. M.I. Glinkaning ijodiy hayoti aks etgan “Zapiskax”( Xotiralar) kitobi xaqida ma’lumotga ega bo’ladi. 2- masalaning asosiy bayoni: 2. Glinka ijodiyotining tadqiqotchilari. Glinka ijodiyoti davri romantizm davriga to’g’ri keladi. Glinkaga romantizm oqimining xarakteri, ya’ni xalk qadriyatlariga asoslangan xarakteri ma’qul keldi, lekin Glinka xaqiqiy romantik bo’lmadi. “Ruslan va Lyudmila” operasida romantizm xarakteri ifoda topmagan,aksincha fantastik syujetlarga boy. Rus musiqa tarixida Glinka birinchilardan bo’lib xaqiqat va go’zallikni, obrazlarning hayot tarzini jonli ifodalab, ko’rsatib bera olgan kompozitordir. Rossiya san’atshunoslari uchun Glinka ijodiyoti katta musiqali estetik izlanishlar uchun ob’ektdir. Ijodiyotining tahlillar asosi professional adabiy musiqani ko’rsatmoqda. Glinka asarlari tarixiy,estetik ruhda,musiqali ijod aspektlarida(nuqtai nazar, jihat, tomon)idan tahlil qilinmoqda. Uning asarlari tanqidiy maqolalar predmetiga ,musiqali teatr va musiqali ijro, opera dramaturgiyasi, simfonizmning printsiplari, musiqa matnlari spetsifika(o’ziga xoslik) mavzusiga tegishli dolzarb muammolar echimini topish, izlanishlari uchun bebaho namuna bo’lmoqda. V.F. Odoevskiy ,A.N Serov,B.V Asafev ,D.D Shostakovich, G A. Larosh, P.P Veynmarn, A.N. Rimskiy-Korsakov kabi san’atshunos olimlar va kompozitorlar Glinka ijodiyotini o’rgangan va hanuzgacha o’rganib kelayotgan insonlardir. M.I. Glinkaning ijodiy hayoti uning “Zapiskax”( Xotiralar) hayotiy kechinmalarini yozib qoldirib ketgan kitobida aks etgan. Bu kitobda Glinkaning hayoti 4 davrga bo’lingan. 1.Bolalik va yoshlik,ijodiy printsiplarining shakllanish. 2.Usta darajasigacha yo’l (1830-1836) 3 Markaziy davr (1844-yilgacha bo’lgan davr) 4 So’nggi davr (1844-1854) Uning bu kundalik kitobida kompozitorning oddiyliligi, insoniyligi, o’ziga bo’lgan talabchanligi yaqqol namoyon bo’ladi. M.I .Glinka, janubiy musiqa madaniyatini to’la o’rganib chiqqan holda, ustamonlik bilan o’zining estetik qarash tizimini ishlab chiqdi.U rus klassikasi maktablariga fundament(poydevor) yaratib, milliy ruhda va rus klassika musiqa tilini yaratdi. Glinkaning musiqasida ajralib turuvchi element bu --- kuydir. Asosan kuy uning asarlarida o’zining kuychanligi bilan ,tekis ravon yo’nalishi bilan vokal va ijrochilik yo’nalishlarida asosiy partiyani o’ynaydi. Xalq qo’shiqlari,lad va ritmlari ,xalq kuylarini Glinka o’z asarlarida yaqqol ifoda etgan. Nazorat savollari: 2.1.1. Rus musiqa tarixida Glinka birinchilardan bo’lib nimani ifodalab bergan? 2.1.2. Qaysi san’atshunos olimlar Glinka ijoditida izlanishlar olib borgan? 2.2.1. Glinkaning ijodiy hayoti qaysi kitobda aks etgan? 2.2.2. Rus kalssik musiqa maktablariga poydevor yaratgan kompozitor kim? 3-asosiy masala bo’yicha o’qituvchining maqsadi: Mixail Ivanovich Glinkaning ijod yo’li va ijodiga xarakteristika beradi. Identiv o’quv maqsadlari: 3.1. Glinkaning ijodiy hayot yo’li xaqida so’zlab beradi. 3.2. Glinkaning ijodiy xarakteristikasini sharhlab beradi. 3- masalaning asosiy bayoni: A.N. Rimskiy-Korsakov kabi san’atshunos olimlar va kompozitorlar Glinka ijodiyotini o’rgangan va hanuzgacha o’rganib kelayotgan insonlardir. M.I. Glinkaning ijodiy hayoti uning “Zapiskax”( Xotiralar) hayotiy kechinmalarini yozib qoldirib ketgan kitobida aks etgan. Bu kitobda Glinkaning hayoti 4 davrga bo’lingan. 1.Bolalik va yoshlik,ijodiy printsiplarining shakllanish. 2.Usta darajasigacha yo’l (1830-1836) 3 Markaziy davr (1844-yilgacha bo’lgan davr) 4 So’nggi davr (1844-1854) Uning bu kundalik kitobida kompozitorning oddiyliligi, insoniyligi, o’ziga bo’lgan talabchanligi yaqqol namoyon bo’ladi. M.I .Glinka, janubiy musiqa madaniyatini to’la o’rganib chiqqan holda, ustamonlik bilan o’zining estetik qarash tizimini ishlab chiqdi.U rus klassikasi maktablariga fundament(poydevor) yaratib, milliy ruhda va rus klassika musiqa tilini yaratdi. Glinkaning musiqasida ajralib turuvchi element bu --- kuydir. Asosan kuy uning asarlarida o’zining kuychanligi bilan ,tekis ravon yo’nalishi bilan vokal va ijrochilik yo’nalishlarida asosiy partiyani o’ynaydi. Xalq qo’shiqlari,lad va ritmlari ,xalq kuylarini Glinka o’z asarlarida yaqqol ifoda etgan. Nazorat savollari: 2.1.1. Rus musiqa tarixida Glinka birinchilardan bo’lib nimani ifodalab bergan? 2.1.2. Qaysi san’atshunos olimlar Glinka ijoditida izlanishlar olib borgan? 2.2.1. Glinkaning ijodiy hayoti qaysi kitobda aks etgan? 2.2.2. Rus kalssik musiqa maktablariga poydevor yaratgan kompozitor kim? 3-asosiy masala bo’yicha o’qituvchining maqsadi: Mixail Ivanovich Glinkaning ijod yo’li va ijodiga xarakteristika beradi. Identiv o’quv maqsadlari: 3.1. Glinkaning ijodiy hayot yo’li xaqida so’zlab beradi. 3.2. Glinkaning ijodiy xarakteristikasini sharhlab beradi. 3- masalaning asosiy bayoni: 3 . Ijodiy hayot yo’li va ijodiga xarakteristika. Hayoti. M.I Glinka 1804-yil Smolensk guberniyasi( viloyati) Novospassda tug’ildi. Yoshligidan rus xalq qo’shiqlarini eshitishni yoqtirgan. Uning amakisi qaramidagi dehqonlar orkestri dasturida rus qo’shiqlari, klassik p’esalar va raqslar bor edi. U bolalik davridan boshlab skripka va fortepiano asboblari ta’limini o’zlashtirgan. 1818-1822 yillar mobaynida Peterburg shahrida umumiy ta’lim olish bilan birga adabiyot, teatr, poeziya, musiqa sohalarini ham o’zlashtirgan. Glinkaning hayotida uning ustozi Sh. Mayer unga nafaqat pianino chalishni, balki kompozitorlik musiqa asarlarini yaratish sohasini ham o’rgatdi. 1825-yillarda Glinkaning tabiatan tug’ilgan kompozitorlik iste’dodi paydo bo’lib, o’zini to’laqonlik bilan ijodga bag’ishlaydi. Uning birinchi tajribasi ostida fortepiano variatsiyalari tsikli, uvertyuralarning xomaki nusxasi, kamer ansambllari asarlari paydo bo’ladi. Undan so’ng “Ne iskushay” (Vasvasaga tushma), “ Bedno’y pevets» (Bechora qo’shiqchi),“Ne poy krasavitsa pri mne”( Nozanin mening oldimda qo’shiq kuylama) kabi rus xalq qo’shiqlari mavzusiga ahamiyatli romanslari yaratiladi. Bir paytning o’zida uning pianinochi-ijrochi va xonanda mahorati ham shakllana boshlaydi. 20-yillarga kelib Glinka juda mashhur bo’la boshlaydi.Atrofidagi muhit neki berayotgan bo’lsa hammasidan ozuqa ola boshlaydi. Glinka Pushkin, Griboedov, Jukovskiy, Mitskevich kabi shoirlar bilan yaqin edi. Odoevskiy va Varlamov kabi muzikantlar bilan birga polyak millatiga mansub pianinochi Mariya Shimanovskaya xonadonidagi namoyishlarda chiqish qilar edi. Glinka nafaqat rus musiqasini o’rganibgina qolmay, G’arb musiqa madaniyati bilan tanishib chiqishga ham harakat qiladi. 1830-yilda birinchi bor xorij safariga jo’naydi. U Italiyaga ketadi va u erda Milanda yashab Neapol, Rim, Venetsiya shaharlarida ham bo’ladi. U erda italyan opera madaniyatini o’rganadi. Italyancha mavzuda fortepiano uchun yozilgan variatsiyalarida uning Italiya madaniyatiga bo’lgan qiziqish va muhabbatini ko’rish mumkin. Berlinda Glinka muzikant- nazariyotchi Zigfrid Den rahbarligi ostida nazariy bilimlarini tartibga solib, polifonik xat texnikasi ustida ishlaydi.1834-yilda Glinka vataniga qaytib kelib, rus milliy operasi “Ivan Susanin” operasini yaratish g’oyalarini tuzadi. U katta qahramonnona opera yaratish orzusida bo’ladi. “Ivan Susanin” operasi syujeti Jukovskiy tomonidan 3 . Ijodiy hayot yo’li va ijodiga xarakteristika. Hayoti. M.I Glinka 1804-yil Smolensk guberniyasi( viloyati) Novospassda tug’ildi. Yoshligidan rus xalq qo’shiqlarini eshitishni yoqtirgan. Uning amakisi qaramidagi dehqonlar orkestri dasturida rus qo’shiqlari, klassik p’esalar va raqslar bor edi. U bolalik davridan boshlab skripka va fortepiano asboblari ta’limini o’zlashtirgan. 1818-1822 yillar mobaynida Peterburg shahrida umumiy ta’lim olish bilan birga adabiyot, teatr, poeziya, musiqa sohalarini ham o’zlashtirgan. Glinkaning hayotida uning ustozi Sh. Mayer unga nafaqat pianino chalishni, balki kompozitorlik musiqa asarlarini yaratish sohasini ham o’rgatdi. 1825-yillarda Glinkaning tabiatan tug’ilgan kompozitorlik iste’dodi paydo bo’lib, o’zini to’laqonlik bilan ijodga bag’ishlaydi. Uning birinchi tajribasi ostida fortepiano variatsiyalari tsikli, uvertyuralarning xomaki nusxasi, kamer ansambllari asarlari paydo bo’ladi. Undan so’ng “Ne iskushay” (Vasvasaga tushma), “ Bedno’y pevets» (Bechora qo’shiqchi),“Ne poy krasavitsa pri mne”( Nozanin mening oldimda qo’shiq kuylama) kabi rus xalq qo’shiqlari mavzusiga ahamiyatli romanslari yaratiladi. Bir paytning o’zida uning pianinochi-ijrochi va xonanda mahorati ham shakllana boshlaydi. 20-yillarga kelib Glinka juda mashhur bo’la boshlaydi.Atrofidagi muhit neki berayotgan bo’lsa hammasidan ozuqa ola boshlaydi. Glinka Pushkin, Griboedov, Jukovskiy, Mitskevich kabi shoirlar bilan yaqin edi. Odoevskiy va Varlamov kabi muzikantlar bilan birga polyak millatiga mansub pianinochi Mariya Shimanovskaya xonadonidagi namoyishlarda chiqish qilar edi. Glinka nafaqat rus musiqasini o’rganibgina qolmay, G’arb musiqa madaniyati bilan tanishib chiqishga ham harakat qiladi. 1830-yilda birinchi bor xorij safariga jo’naydi. U Italiyaga ketadi va u erda Milanda yashab Neapol, Rim, Venetsiya shaharlarida ham bo’ladi. U erda italyan opera madaniyatini o’rganadi. Italyancha mavzuda fortepiano uchun yozilgan variatsiyalarida uning Italiya madaniyatiga bo’lgan qiziqish va muhabbatini ko’rish mumkin. Berlinda Glinka muzikant- nazariyotchi Zigfrid Den rahbarligi ostida nazariy bilimlarini tartibga solib, polifonik xat texnikasi ustida ishlaydi.1834-yilda Glinka vataniga qaytib kelib, rus milliy operasi “Ivan Susanin” operasini yaratish g’oyalarini tuzadi. U katta qahramonnona opera yaratish orzusida bo’ladi. “Ivan Susanin” operasi syujeti Jukovskiy tomonidan taklif qilingan bo’lib, bu opera ustida katta ish boshlanadi. Ammo operaning librettosi yo’qligi bir qancha qiyinchiliklar tug’diradi. Opera matnini yozish G.F.Rozenga topshiriladi. Dastavval “Ivan Susanin” operasi nomi “Shoh uchun hayot” deb nomlangan, ammo xalq fojeasini va Vatan uchun jonini fido qilgan dehqon jasoratini ko’rsatish uchun keyinchalik “ Ivan Susanin” nomiga o’zgartirildi. Opera taqdimoti 1836-yil 27 noyabrda namoyish qilinib, katta muvaffaqiyat qozonadi. Operani ulkan tarixiy voqea deb qabul qilgan Pushkin, Gogol, Odoevskiylar operani sharafladilar. Qo’shiq ishqibozi bo’lgan ba’zi oqsuyaklar “izvoshchilar musiqasi” deb qarama- qarshi fikrlarni ham yuritdilar. Glinka ijodining “gullab yashnash”davri boshlandi.Uning san’ati vatanida va xorijda rag’bat qozonadi. Glinka “Ruslan va Lyudmila”operasi, N.K.Kukolnikning “Knyaz Xolmskiy” fojeasiga musiqa yaratishni, “Prohanie s Peterburgom” (Peterburg bilan xayrlashuv) romanslar majmui ustida ish boshlaydi. Bu davrning “ Somnenie” (Shubha), “Nochnoy smotr”(Tungi ko’rik), “Ya pomnyu chudnoe mgnovene”(Ajib bir lahza hamon yodimda) kabi romanslari juda mashhurdir. “Ruslan va Lyudmila” operasi 1842- yil 27 noyabrda namoyish etildi. Opera taqdimotida imperator va uning a’yonlari opera tugamasidan zalni tark etganlariga qaramasdan, musiqiy tanqidchilar operani yuqori baholashgan.1840-yillar Glinkaning estetik qarashlari shakllangan davrdir. Ammo Glinkaning tashqi hayoti sharoitlari noqulay va nomuvofiq edi. Saroy qoshidagi ashulachilik jamoasida kompozitor bo’lib ishlasada, saroy xizmatkori bo’lib ishlayotgani unga alam qilar edi. Jamoaning mayda hasadlari va ayblashlari Glinkaning ijod mehnatiga xalaqit berar edi. Glinkaning ijodiyoti bir maromda omadli kechayotgan bo’lsada, uning shaxsiy hayotini baxtli deb bo’lmasdi. Atrofidagi insonlarning hasadgo’yliklari va uning ijodiyotiga befarq bo’lgan oqsuyak boy pomeshchik qizi, uning rafiqasi M.P. Ivanovaga omadsiz uylanganligi Glinkaning ijod qilishiga ba’zan xalaqit berar edi.Mana shularning barchasi Glinkaning oqsuyak, zodagonlar olami bilan aloqasini uzishga olib keldi. 1844-yilda xorijga Frantsiya va Ispaniyaga jo’nab ketadi. Parijda Glinka Gektor Berlioz bilan tanishadi. Parijda uning asarlaridan tuzilgan kontsert dasturi omadli o’tadi. Hayotining so’nggi yillarida Glinka Peterburgda, Varshavada, Parij va Berlinda yashaydi. Uning uyida doimo, taklif qilingan bo’lib, bu opera ustida katta ish boshlanadi. Ammo operaning librettosi yo’qligi bir qancha qiyinchiliklar tug’diradi. Opera matnini yozish G.F.Rozenga topshiriladi. Dastavval “Ivan Susanin” operasi nomi “Shoh uchun hayot” deb nomlangan, ammo xalq fojeasini va Vatan uchun jonini fido qilgan dehqon jasoratini ko’rsatish uchun keyinchalik “ Ivan Susanin” nomiga o’zgartirildi. Opera taqdimoti 1836-yil 27 noyabrda namoyish qilinib, katta muvaffaqiyat qozonadi. Operani ulkan tarixiy voqea deb qabul qilgan Pushkin, Gogol, Odoevskiylar operani sharafladilar. Qo’shiq ishqibozi bo’lgan ba’zi oqsuyaklar “izvoshchilar musiqasi” deb qarama- qarshi fikrlarni ham yuritdilar. Glinka ijodining “gullab yashnash”davri boshlandi.Uning san’ati vatanida va xorijda rag’bat qozonadi. Glinka “Ruslan va Lyudmila”operasi, N.K.Kukolnikning “Knyaz Xolmskiy” fojeasiga musiqa yaratishni, “Prohanie s Peterburgom” (Peterburg bilan xayrlashuv) romanslar majmui ustida ish boshlaydi. Bu davrning “ Somnenie” (Shubha), “Nochnoy smotr”(Tungi ko’rik), “Ya pomnyu chudnoe mgnovene”(Ajib bir lahza hamon yodimda) kabi romanslari juda mashhurdir. “Ruslan va Lyudmila” operasi 1842- yil 27 noyabrda namoyish etildi. Opera taqdimotida imperator va uning a’yonlari opera tugamasidan zalni tark etganlariga qaramasdan, musiqiy tanqidchilar operani yuqori baholashgan.1840-yillar Glinkaning estetik qarashlari shakllangan davrdir. Ammo Glinkaning tashqi hayoti sharoitlari noqulay va nomuvofiq edi. Saroy qoshidagi ashulachilik jamoasida kompozitor bo’lib ishlasada, saroy xizmatkori bo’lib ishlayotgani unga alam qilar edi. Jamoaning mayda hasadlari va ayblashlari Glinkaning ijod mehnatiga xalaqit berar edi. Glinkaning ijodiyoti bir maromda omadli kechayotgan bo’lsada, uning shaxsiy hayotini baxtli deb bo’lmasdi. Atrofidagi insonlarning hasadgo’yliklari va uning ijodiyotiga befarq bo’lgan oqsuyak boy pomeshchik qizi, uning rafiqasi M.P. Ivanovaga omadsiz uylanganligi Glinkaning ijod qilishiga ba’zan xalaqit berar edi.Mana shularning barchasi Glinkaning oqsuyak, zodagonlar olami bilan aloqasini uzishga olib keldi. 1844-yilda xorijga Frantsiya va Ispaniyaga jo’nab ketadi. Parijda Glinka Gektor Berlioz bilan tanishadi. Parijda uning asarlaridan tuzilgan kontsert dasturi omadli o’tadi. Hayotining so’nggi yillarida Glinka Peterburgda, Varshavada, Parij va Berlinda yashaydi. Uning uyida doimo, yozuvchilar, shoirlar xonandalar, aktyorlar va yosh muzikantlar Balakirev, musiqiy tanqidchilar Serov, Stasov kabilar yig’ilar edilar. 1857-yilda Glinka Berlinda hayotdan ko’z yumdi va uning hoki Peterburgga olib kelindi. Nazorat savollari: 3.1.1. Mixail Glinkaning yoshlik davri xaqida so’zlab bering? 3.1.2. Mixail Glinkaning xorijiy safarlari xaqida so’zlab bering? 3.2.1. Glinka “ Ivan Susanin” operasining yaratilish tarixi to’g’risida so’zlab bering? 3.2.2. Glinkaning shaxsiy hayoti to’g’risida nimalarni bilasiz? 4-asosiy masala bo’yicha o’qituvchining maqsadi: Mixail Ivanovich Glinkaning opera dramaturgiyasini sharhlab beradi. Identiv o’quv maqsadlari: 4.1. Glinkaning opera dramaturgiyasi bilan tanishadi. 4.2. “ Ivan Susanin” operasining badiiy syujeti bilan tanishadi. 4- masalaning asosiy bayoni: 4.Opera dramaturgiyasi. Glinka tomonidan 2 ta etakchi opera janridagi xalq tarixiy musiqali dramasi” Ivan Susanin”,xamda ertak-epik operasi “Ruslan va Lyudmila” yaratildi.”Ivan Susanin” Glinkaning etilgan ijodiy davridagi mahsulotidir. Opera syujeti Jukovskiy tomonidan yozilgan. Bu syujetda 1612-yilda bosqinchilar tomonidan Rossiyaga qilingan bosqinchilik davrida qaxramonlik bilan jasorat ko’rsatgan dehqon Ivan Osipovich Susanin xaqida tarixiy fakt kiritilgan. ”Ruslan va Lyudmila“ operasi an’anaviy ertak syujetida yozilgan bo’lib, Glinka bu operada fantastik, sehrli, turli xil personaj va obrazlarni yaratish uchun musiqaning turli xil variatsion shakllaridan foydalangan.Bu operada turli xarakterdagi obrazlar,personajlar galereyasi mavjud . Ular orasida olijanob,mard ro’tsar Ruslan, latofatli Lyudmila, ilhomlangan Bayan, sadoqatli Gorislava, sahiy Fin,makkora yozuvchilar, shoirlar xonandalar, aktyorlar va yosh muzikantlar Balakirev, musiqiy tanqidchilar Serov, Stasov kabilar yig’ilar edilar. 1857-yilda Glinka Berlinda hayotdan ko’z yumdi va uning hoki Peterburgga olib kelindi. Nazorat savollari: 3.1.1. Mixail Glinkaning yoshlik davri xaqida so’zlab bering? 3.1.2. Mixail Glinkaning xorijiy safarlari xaqida so’zlab bering? 3.2.1. Glinka “ Ivan Susanin” operasining yaratilish tarixi to’g’risida so’zlab bering? 3.2.2. Glinkaning shaxsiy hayoti to’g’risida nimalarni bilasiz? 4-asosiy masala bo’yicha o’qituvchining maqsadi: Mixail Ivanovich Glinkaning opera dramaturgiyasini sharhlab beradi. Identiv o’quv maqsadlari: 4.1. Glinkaning opera dramaturgiyasi bilan tanishadi. 4.2. “ Ivan Susanin” operasining badiiy syujeti bilan tanishadi. 4- masalaning asosiy bayoni: 4.Opera dramaturgiyasi. Glinka tomonidan 2 ta etakchi opera janridagi xalq tarixiy musiqali dramasi” Ivan Susanin”,xamda ertak-epik operasi “Ruslan va Lyudmila” yaratildi.”Ivan Susanin” Glinkaning etilgan ijodiy davridagi mahsulotidir. Opera syujeti Jukovskiy tomonidan yozilgan. Bu syujetda 1612-yilda bosqinchilar tomonidan Rossiyaga qilingan bosqinchilik davrida qaxramonlik bilan jasorat ko’rsatgan dehqon Ivan Osipovich Susanin xaqida tarixiy fakt kiritilgan. ”Ruslan va Lyudmila“ operasi an’anaviy ertak syujetida yozilgan bo’lib, Glinka bu operada fantastik, sehrli, turli xil personaj va obrazlarni yaratish uchun musiqaning turli xil variatsion shakllaridan foydalangan.Bu operada turli xarakterdagi obrazlar,personajlar galereyasi mavjud . Ular orasida olijanob,mard ro’tsar Ruslan, latofatli Lyudmila, ilhomlangan Bayan, sadoqatli Gorislava, sahiy Fin,makkora Naina, qahrli Chernomor obrazlari shular jumlasidandir. “ Ruslan va Lyudmila“ertak- epik operasining yangi janri musiqali dramaturgiyada o’z afzalliklari bilan ajralib turadi.Musiqiy tanqidchi Stasov, Glinka asarlarida xalq eposiga bo’lgan qiziqishni, rus badiiy san’atiga keng ko’lamda yo’naltirilgan xalq poeziyasini yuksak darajada baholagan. “Ivan Susanin” operasi mazmuni: Domnino qishlog’i dehqonlari ko’ngilli askarlarni jo’shqin kayfiyatda kutib olmoqdalar. Faqatgina Antonida g’amgin. U o’zining ko’ngilli qo’shin bilan polyak mayda dvoryanlarini (zodagonlarini) yakson qilish uchun ketgan kuyovi bo’lmish Bogdan Sobininni kutmoqda. Susaninga qizining hissiyotlari tushunarli bo’lsada, u qizini og’ir yil sinovlariga bardosh berishini hohlaydi.Hozirgi og’ir paytda to’y xaqida o’ylash mavridi emas. To’satdan daryo tomonidan qo’shiq ovozi kela boshlaydi. Sobinin ko’ngilli qo’shin bilan qaytib kelmoqda. Ular yaxshi xabar olib keldilar . Minin va Pojarskiylar rus qo’shiniga etakchilib qilib, har tomondan ularga harbiy askarlar oqib kelmoqda.Dehqonlar ozodlikka erishish yaqin qolganidan shodlanmoqdalar.Susaninning to’yni keyinga qoldirish fikri Sobininni ranjitmoqda,axir u to’y uchun jonajon qishlog’iga qaytib kelgan edi. Avval Susanin gapida qattiq turib oldi, ammo Moskvada dushmanlar qamal qilinganini eshitib to’y o’tkazilishiga ruxsat beradi. Qirol Sigizmund III eski polyak qasrida mayda polyak zodagonlari o’zining g’alaba qilishlariga ishongan holda beparvo ziyofat bazm qilmoqdalar.Yorug’ zal quvnoq mehmonlarga to’la. To’satdan paydo bo’lgan chopar sababli raqslar to’xtatildi. Chopar Moskvada polyak qo’shinining tor-mor qilingaligi xaqida xabar beradi. Polyak zodagonlari sarosimaga tushgan. Ro’tsarlar( Feodalizmlar davrida harbiy zamindorlar tabaqasiga mansub kishilar) o’z qurollarini maqtanchoqlik bilan jaranglatib, nafrat ila, oddiy avom xalqni bo’ysundirishga so’z berib jangga otlanadilar. Susanin xonadonida Antonida va Sobinin to’yiga tayyorgarchilik ketmoqda. Susaninning asrandi o’g’li Vanya Sobinin bilan birga polyaklarga qarshi kurashishda qatnashishni orzu qiladi. Kirib kelayotgan dehqonlar kelin-kuyovni tabriklashmoqda. Susanin ularni to’y kechasiga taklif qiladi. To’satdan otning dukur-dukuri eshitiladi. Naina, qahrli Chernomor obrazlari shular jumlasidandir. “ Ruslan va Lyudmila“ertak- epik operasining yangi janri musiqali dramaturgiyada o’z afzalliklari bilan ajralib turadi.Musiqiy tanqidchi Stasov, Glinka asarlarida xalq eposiga bo’lgan qiziqishni, rus badiiy san’atiga keng ko’lamda yo’naltirilgan xalq poeziyasini yuksak darajada baholagan. “Ivan Susanin” operasi mazmuni: Domnino qishlog’i dehqonlari ko’ngilli askarlarni jo’shqin kayfiyatda kutib olmoqdalar. Faqatgina Antonida g’amgin. U o’zining ko’ngilli qo’shin bilan polyak mayda dvoryanlarini (zodagonlarini) yakson qilish uchun ketgan kuyovi bo’lmish Bogdan Sobininni kutmoqda. Susaninga qizining hissiyotlari tushunarli bo’lsada, u qizini og’ir yil sinovlariga bardosh berishini hohlaydi.Hozirgi og’ir paytda to’y xaqida o’ylash mavridi emas. To’satdan daryo tomonidan qo’shiq ovozi kela boshlaydi. Sobinin ko’ngilli qo’shin bilan qaytib kelmoqda. Ular yaxshi xabar olib keldilar . Minin va Pojarskiylar rus qo’shiniga etakchilib qilib, har tomondan ularga harbiy askarlar oqib kelmoqda.Dehqonlar ozodlikka erishish yaqin qolganidan shodlanmoqdalar.Susaninning to’yni keyinga qoldirish fikri Sobininni ranjitmoqda,axir u to’y uchun jonajon qishlog’iga qaytib kelgan edi. Avval Susanin gapida qattiq turib oldi, ammo Moskvada dushmanlar qamal qilinganini eshitib to’y o’tkazilishiga ruxsat beradi. Qirol Sigizmund III eski polyak qasrida mayda polyak zodagonlari o’zining g’alaba qilishlariga ishongan holda beparvo ziyofat bazm qilmoqdalar.Yorug’ zal quvnoq mehmonlarga to’la. To’satdan paydo bo’lgan chopar sababli raqslar to’xtatildi. Chopar Moskvada polyak qo’shinining tor-mor qilingaligi xaqida xabar beradi. Polyak zodagonlari sarosimaga tushgan. Ro’tsarlar( Feodalizmlar davrida harbiy zamindorlar tabaqasiga mansub kishilar) o’z qurollarini maqtanchoqlik bilan jaranglatib, nafrat ila, oddiy avom xalqni bo’ysundirishga so’z berib jangga otlanadilar. Susanin xonadonida Antonida va Sobinin to’yiga tayyorgarchilik ketmoqda. Susaninning asrandi o’g’li Vanya Sobinin bilan birga polyaklarga qarshi kurashishda qatnashishni orzu qiladi. Kirib kelayotgan dehqonlar kelin-kuyovni tabriklashmoqda. Susanin ularni to’y kechasiga taklif qiladi. To’satdan otning dukur-dukuri eshitiladi. Eshik ochilib kulbaga polyaklar kirib keladi. Ularga Moskvaga o’tkazuvchi yo’l kerak. Dushmanlar Susaninni yo’l ko’rsatishga ko’ndirmoqchi bo’ladilar, ammo Susanin xoin emas. Shunda polyaklar Susaninga oltin taklif etadilar. Kutilmaganda Susanin rozi bo’ladi. Unda, polyaklarni o’rmon changalzori botqog’iga olib borish fikri tug’iladi. Dushmanlardan sir tutgan holda o’g’li Vanyani xavf xatardan voqif qilish uchun Minin yoniga jo’natib, o’zi polyaklar bilan ketadi. Bo’lib o’tgan voqeadan xabar topgan Sobinin o’zining ko’ngilli qo’shini bilan dushmanlar ortidan quvib ketadi. Vanya rus jangchilariga polyak qo’shini tashrifi xaqidagi xabarni etkazadi. Jangchi askarlar dushmanlarni yakson qilib, Susaninni qutqarishga astoydillik bilan kirishadilar. Minin boshchiligida ular dushman ro’parasiga chiqadilar. O’rmon changalzorlarida holdan toygan va muzlagan polyaklar alahlab yuribdilar. Susaninning yo’ldan adashganligiga gumonsirab yurishibdi. Nihoyat polyak qo’shini yo’lda dam olish uchun to’xtashib, uyquga ketishadi. Faqat Susanin uyquda emas. U o’zining o’limi yaqin ekanligini va polyaklar uning hiylasini tushunayotganlarini sezmoqda. O’lish og’ir, ammo u o’zining burchini ado etdi. Bo’ron ko’tarilib, shamol hushtagi orasida bolachalarning ovozi seziladi. Tong otadi. Uyg’ongan polyaklar vahima bilan ular hech qachon bu changalzordan chiqib keta olmasliklarini tushunib etadilar. Susanin tantana bilan ularga xaqiqatni ochadi. G’azab o’tiga mingan polyaklar uni o’ldiradilar. Moskva Qizil maydonida xalq rus qo’shinini sharaflamoqda. Bu erda Vanya, Antonida va Sobininlar ham bor. Xalq ozodlikni bayram qilib, g’alaba uchun jonini fido qilgan qahramonlarni xotirlab, sharaflamoqda. Nazorat savollari: 4.1.1. Glinka tomonidan nechta opera yaratilgan? 4.1.2. Mixail Glinkaning “ Ruslan va Lyudmila” operasi qanday xarakterga ega? 4.2.1. Glinka “ Ivan Susanin” operasi qaysi tarixiy fakt asosida yaratilgan? 4.2.2. Glinkaning “ Ivan Susanin” operasi syujetini so’zlab bering? 5-asosiy masala bo’yicha o’qituvchining maqsadi: Mixail Ivanovich Glinkaning simfonik musiqasi xaqida so’zlab beradi. Eshik ochilib kulbaga polyaklar kirib keladi. Ularga Moskvaga o’tkazuvchi yo’l kerak. Dushmanlar Susaninni yo’l ko’rsatishga ko’ndirmoqchi bo’ladilar, ammo Susanin xoin emas. Shunda polyaklar Susaninga oltin taklif etadilar. Kutilmaganda Susanin rozi bo’ladi. Unda, polyaklarni o’rmon changalzori botqog’iga olib borish fikri tug’iladi. Dushmanlardan sir tutgan holda o’g’li Vanyani xavf xatardan voqif qilish uchun Minin yoniga jo’natib, o’zi polyaklar bilan ketadi. Bo’lib o’tgan voqeadan xabar topgan Sobinin o’zining ko’ngilli qo’shini bilan dushmanlar ortidan quvib ketadi. Vanya rus jangchilariga polyak qo’shini tashrifi xaqidagi xabarni etkazadi. Jangchi askarlar dushmanlarni yakson qilib, Susaninni qutqarishga astoydillik bilan kirishadilar. Minin boshchiligida ular dushman ro’parasiga chiqadilar. O’rmon changalzorlarida holdan toygan va muzlagan polyaklar alahlab yuribdilar. Susaninning yo’ldan adashganligiga gumonsirab yurishibdi. Nihoyat polyak qo’shini yo’lda dam olish uchun to’xtashib, uyquga ketishadi. Faqat Susanin uyquda emas. U o’zining o’limi yaqin ekanligini va polyaklar uning hiylasini tushunayotganlarini sezmoqda. O’lish og’ir, ammo u o’zining burchini ado etdi. Bo’ron ko’tarilib, shamol hushtagi orasida bolachalarning ovozi seziladi. Tong otadi. Uyg’ongan polyaklar vahima bilan ular hech qachon bu changalzordan chiqib keta olmasliklarini tushunib etadilar. Susanin tantana bilan ularga xaqiqatni ochadi. G’azab o’tiga mingan polyaklar uni o’ldiradilar. Moskva Qizil maydonida xalq rus qo’shinini sharaflamoqda. Bu erda Vanya, Antonida va Sobininlar ham bor. Xalq ozodlikni bayram qilib, g’alaba uchun jonini fido qilgan qahramonlarni xotirlab, sharaflamoqda. Nazorat savollari: 4.1.1. Glinka tomonidan nechta opera yaratilgan? 4.1.2. Mixail Glinkaning “ Ruslan va Lyudmila” operasi qanday xarakterga ega? 4.2.1. Glinka “ Ivan Susanin” operasi qaysi tarixiy fakt asosida yaratilgan? 4.2.2. Glinkaning “ Ivan Susanin” operasi syujetini so’zlab bering? 5-asosiy masala bo’yicha o’qituvchining maqsadi: Mixail Ivanovich Glinkaning simfonik musiqasi xaqida so’zlab beradi. Identiv o’quv maqsadlari: 5.1. Glinkaning simfonik musiqasi xaqida tasavvurga ega bo’ladi. 5.2. Glinka simfonik janrida qanday asarlar yaratganligi to’g’risida ma’lumotga ega bo’ladi. 5- masalaning asosiy bayoni: 5. Simfonik musiqasi. Glinka simfonik orkestr uchun sanoqli asarlar yozgan. Ularning barchasi bir qismli uvertyura va fantaziyalardan iborat. Asosiylari ispan uvertyuralari “Kamarinskaya”, “Aragonskaya xota”, va “Noch v Madride””Vals fantaziya” va “Knyaz Xolmskiy”fojeasiga musiqadir. Hattoki mana shu asarlar ham rus klassik simfonizmida ancha tarixiy ahamiyatga egadir. Simfonik rivojlanishnig yangi printsiplari Glinkaning umumiy estetik printsiplari bilan uyg’unlashgan.”Kamarinskaya”simfoniyasi ikkita variatsiyali shaklda, “Aragonskaya xota “ simfoniyasi sonatali strukturada, “Vals fantaziya” rondo shaklida yaratilgan. Nazorat savollari: 5.1.1. Glinka tomonidan qanday simfonik asarlar yaratilgan? 5.1.2. Mixail Glinkaning .”Kamarinskaya”simfoniyasi qanday shaklda? 5.2.1. Glinkaning “Aragonskaya xota “ simfoniyasi strukturasi qanaqa? 5.2.2. Glinkaning “Vals fantaziya”uvertyurasi qanday shaklda? 6-asosiy masala bo’yicha o’qituvchining maqsadi: Mixail Ivanovich Glinkaning romans va qo’shiqlari xaqida so’zlab beradi. Identiv o’quv maqsadlari: 6.1. Glinkaning romans va qo’shiqlari xarakteri bilan tanishadi? 6.2. Glinka qanday romanslar yaratganligi xaqida ma’lumotga ega bo’ladi? 6- masalaning asosiy bayoni: Identiv o’quv maqsadlari: 5.1. Glinkaning simfonik musiqasi xaqida tasavvurga ega bo’ladi. 5.2. Glinka simfonik janrida qanday asarlar yaratganligi to’g’risida ma’lumotga ega bo’ladi. 5- masalaning asosiy bayoni: 5. Simfonik musiqasi. Glinka simfonik orkestr uchun sanoqli asarlar yozgan. Ularning barchasi bir qismli uvertyura va fantaziyalardan iborat. Asosiylari ispan uvertyuralari “Kamarinskaya”, “Aragonskaya xota”, va “Noch v Madride””Vals fantaziya” va “Knyaz Xolmskiy”fojeasiga musiqadir. Hattoki mana shu asarlar ham rus klassik simfonizmida ancha tarixiy ahamiyatga egadir. Simfonik rivojlanishnig yangi printsiplari Glinkaning umumiy estetik printsiplari bilan uyg’unlashgan.”Kamarinskaya”simfoniyasi ikkita variatsiyali shaklda, “Aragonskaya xota “ simfoniyasi sonatali strukturada, “Vals fantaziya” rondo shaklida yaratilgan. Nazorat savollari: 5.1.1. Glinka tomonidan qanday simfonik asarlar yaratilgan? 5.1.2. Mixail Glinkaning .”Kamarinskaya”simfoniyasi qanday shaklda? 5.2.1. Glinkaning “Aragonskaya xota “ simfoniyasi strukturasi qanaqa? 5.2.2. Glinkaning “Vals fantaziya”uvertyurasi qanday shaklda? 6-asosiy masala bo’yicha o’qituvchining maqsadi: Mixail Ivanovich Glinkaning romans va qo’shiqlari xaqida so’zlab beradi. Identiv o’quv maqsadlari: 6.1. Glinkaning romans va qo’shiqlari xarakteri bilan tanishadi? 6.2. Glinka qanday romanslar yaratganligi xaqida ma’lumotga ega bo’ladi? 6- masalaning asosiy bayoni: 6. Romans va qo’shiqlari. Glinka butun ijodiy hayotiy davomida romans va qo’shiqlar yaratgan. 70 dan oshiq romanslari bor. Romanslarida turli xil hissiyotlar: sevgi muxabbat, hayratlanish, ko’ngil, qayg’u-alamga botish hissiyotlari ko’proq ifodalangan. Ba’zi romanslarida tabiatning go’zal manzaralari, yashash tarzining holatlari kuylangan. Glinka o’z asarlarida zamonaviylikka xos bo’lgan romansning barcha ko’rinishlarini ya’ni elegiya, serenada, ballada, ommaviy raqslardan vals, mazurka, polka elementlarini uyg’unlashtirgan. Boshqa xalqlar musiqasiga xos bo’lgan ispan bolerosi, va italyan barkarollalarining elementlarini rus romanslarida qo’llagan. Romanslarning ham ko’rinishlari turli xil; oddiy kupletli shaklda, 3 qismli rondo shaklida, murakkab shakldagi, epizod smenasining o’zgarib turishlari uzluksiz dramatik rivojlanishning bir maromda ketishi shular jumlasidandir. Kompozitor 20 dan oshiq shoirlar bilan hamkorlik qilgan. Shoirlarning o’zaro ijodiyoti mazmuniy jihatdan bir biridan farq kiladi shunga qaramay Glinka o’z romanslarida o’z printsipiga tegishli bo’lgan asosiy negizni o’zgartirmagan.Uning mashhur romanslaridan Kukolnik so’zlariga yozilgan “Somnenie” (Ikkilanish) ; Pushkin so’zlariga yozilgan” Krovi gorit ogon jelanya”(Qonimda hohish alangasi yonmoqda),” Ya pomnyu chudnoe mgnovenie” ( Ajib bir lahza hamon yodimda) . Glinka romanslarida fortepiano jo’rligi katta rol o’ynaydi. Nazorat savollari: 6.1.1. Glinka o’z romanslarida qanday elementlarni qo’llagan? 6.1.2. Mixail Glinkaning romanslari ko’rinishalri qanday? 6.2.1. ” Ya pomnyu chudnoe mgnovenie” romansining muallifi kim? 6.2.2. “Somnenie” (Ikkilanish) romansining adabiy muallifi kim? Mavzu bo’yicha umumiy nazorat savollari: 1. Rus madaniyati tarixida M.I. Glinkaning rolini xarakterlab bering. 2. Kompozitor o’z ijodiy hayotini nechta davrga bo’lgan? 3. Kompozitorning miliy ruhda va tilda rus klassika maktablari uchun yaratib ketgan asoslari. 4. Kompozitorning ijod yo’lini kuzating va o’rganing. 6. Romans va qo’shiqlari. Glinka butun ijodiy hayotiy davomida romans va qo’shiqlar yaratgan. 70 dan oshiq romanslari bor. Romanslarida turli xil hissiyotlar: sevgi muxabbat, hayratlanish, ko’ngil, qayg’u-alamga botish hissiyotlari ko’proq ifodalangan. Ba’zi romanslarida tabiatning go’zal manzaralari, yashash tarzining holatlari kuylangan. Glinka o’z asarlarida zamonaviylikka xos bo’lgan romansning barcha ko’rinishlarini ya’ni elegiya, serenada, ballada, ommaviy raqslardan vals, mazurka, polka elementlarini uyg’unlashtirgan. Boshqa xalqlar musiqasiga xos bo’lgan ispan bolerosi, va italyan barkarollalarining elementlarini rus romanslarida qo’llagan. Romanslarning ham ko’rinishlari turli xil; oddiy kupletli shaklda, 3 qismli rondo shaklida, murakkab shakldagi, epizod smenasining o’zgarib turishlari uzluksiz dramatik rivojlanishning bir maromda ketishi shular jumlasidandir. Kompozitor 20 dan oshiq shoirlar bilan hamkorlik qilgan. Shoirlarning o’zaro ijodiyoti mazmuniy jihatdan bir biridan farq kiladi shunga qaramay Glinka o’z romanslarida o’z printsipiga tegishli bo’lgan asosiy negizni o’zgartirmagan.Uning mashhur romanslaridan Kukolnik so’zlariga yozilgan “Somnenie” (Ikkilanish) ; Pushkin so’zlariga yozilgan” Krovi gorit ogon jelanya”(Qonimda hohish alangasi yonmoqda),” Ya pomnyu chudnoe mgnovenie” ( Ajib bir lahza hamon yodimda) . Glinka romanslarida fortepiano jo’rligi katta rol o’ynaydi. Nazorat savollari: 6.1.1. Glinka o’z romanslarida qanday elementlarni qo’llagan? 6.1.2. Mixail Glinkaning romanslari ko’rinishalri qanday? 6.2.1. ” Ya pomnyu chudnoe mgnovenie” romansining muallifi kim? 6.2.2. “Somnenie” (Ikkilanish) romansining adabiy muallifi kim? Mavzu bo’yicha umumiy nazorat savollari: 1. Rus madaniyati tarixida M.I. Glinkaning rolini xarakterlab bering. 2. Kompozitor o’z ijodiy hayotini nechta davrga bo’lgan? 3. Kompozitorning miliy ruhda va tilda rus klassika maktablari uchun yaratib ketgan asoslari. 4. Kompozitorning ijod yo’lini kuzating va o’rganing. 5. Glinka operalariing dramaturgiyasi xaqida so’zlab bering? 6. Glinkaning simfonik ijodiyotini bayon qiling? 7. Glinkaning romans va qo’shiqlari xaqida so’zlab bering? 8. M.Glinkaning hayoti xaqida so’zlab bering? Tinglash uchun tavsiya etiladigan musiqiy asarlar: 1.“ Ya pomnyu chudnoe mgnovene” 2. “ Somnenie” 3. “ Ne iskushay” 4.“ Ne poy krasavitsa pri mne” 5. “ Ya zdes Inezilya” 6.“ Ivan Susanin” Uvertyura. Akt I- №1 7.“Ivan Susanin” Epilog. № 12 “ Slavsya” Tayanch iboralar : 1.Dramatik musiqa –Dramatik xarakterdagi muzika. Dramatik ko’rinishlar bilan bog’langan musiqa. 2. Opera-muzikali dramatik asar.Operada nutqning ma’lum bir qismi yoki deyarli hammasi kuylanadi. Unda muzika san’atining bir necha turi bo’lishi mumkin.Boshlanilishidagi uvertyura (muqaddimasi)pardalar oralig’ida chalinadigan antraktlardan tashqari ariya, ariozo, duet, tertset ,xor, rechitativlarni o’z ichiga oladi.Dramaturgiya tasviriy san’at (dekoratsiya kostyum) va xoreografiya operada salmoqli o’rin egallaydi. 3.Prolog-Operaning to’liq mazmunini so’zlab beruvchi kirish kismi. 4. Epilog-Tugallanish xarakteriga hos operaning so’nggi bo’limi. Adabiyotlar: 1.M.I. Glinka.Zapiski. L..1953. 2.Asafev. Glinka. Izbranno’e trudo’.t1.M.1952 3.O.Levasheva,A Kandinskiy .”Istoriya russkoy muzo’ki».vo’p.2.M1987. 4.Muzo’kalnaya entsiklopediya .M.1978. 5. “Operno’e libretto”t.1.M.1982 g. 5. Glinka operalariing dramaturgiyasi xaqida so’zlab bering? 6. Glinkaning simfonik ijodiyotini bayon qiling? 7. Glinkaning romans va qo’shiqlari xaqida so’zlab bering? 8. M.Glinkaning hayoti xaqida so’zlab bering? Tinglash uchun tavsiya etiladigan musiqiy asarlar: 1.“ Ya pomnyu chudnoe mgnovene” 2. “ Somnenie” 3. “ Ne iskushay” 4.“ Ne poy krasavitsa pri mne” 5. “ Ya zdes Inezilya” 6.“ Ivan Susanin” Uvertyura. Akt I- №1 7.“Ivan Susanin” Epilog. № 12 “ Slavsya” Tayanch iboralar : 1.Dramatik musiqa –Dramatik xarakterdagi muzika. Dramatik ko’rinishlar bilan bog’langan musiqa. 2. Opera-muzikali dramatik asar.Operada nutqning ma’lum bir qismi yoki deyarli hammasi kuylanadi. Unda muzika san’atining bir necha turi bo’lishi mumkin.Boshlanilishidagi uvertyura (muqaddimasi)pardalar oralig’ida chalinadigan antraktlardan tashqari ariya, ariozo, duet, tertset ,xor, rechitativlarni o’z ichiga oladi.Dramaturgiya tasviriy san’at (dekoratsiya kostyum) va xoreografiya operada salmoqli o’rin egallaydi. 3.Prolog-Operaning to’liq mazmunini so’zlab beruvchi kirish kismi. 4. Epilog-Tugallanish xarakteriga hos operaning so’nggi bo’limi. Adabiyotlar: 1.M.I. Glinka.Zapiski. L..1953. 2.Asafev. Glinka. Izbranno’e trudo’.t1.M.1952 3.O.Levasheva,A Kandinskiy .”Istoriya russkoy muzo’ki».vo’p.2.M1987. 4.Muzo’kalnaya entsiklopediya .M.1978. 5. “Operno’e libretto”t.1.M.1982 g. 6. “ 100 oper” Istoriya sozdaniya. Syujet.Muzo’ka. Izdanie 8-e Leningrad “ Muzo’ka” 1987 g. 6. “ 100 oper” Istoriya sozdaniya. Syujet.Muzo’ka. Izdanie 8-e Leningrad “ Muzo’ka” 1987 g.