Микроорганизмлар экологияси. Cув, тупрок, хаво микрофлораси. Одам организмининг нормал миклофлораси

Yuklangan vaqt

2025-09-05

Yuklab olishlar soni

1

Sahifalar soni

20

Faytl hajmi

129,5 KB


 
 
 
 
 
Микроорганизмлар экологияси. Cув, тупрок, хаво микрофлораси. 
Одам организмининг нормал миклофлораси 
 
 
Мавзуни ёритиш буйича саволлар: 
1. Микроорганизмлар экологияси хакида тушунча. 
2. Сув микрофлораси. 
3. Тупрок микрофлораси.     
4.Хаво микрофлораси. 
5.Турар жойлар микрофлораси, медицинага таълукли булган турар 
жойлар 
микрофлораси, 
уларни 
ахамияти, 
юкумли 
касалликларни 
таркалишидаги роли ва уларга бахо бериш принциплари. 
6. Одам организмининг нормал микрофлораси ва унинг ахамияти 
7. Огиз бушлиги микрофлораси ва унинг амалиётда ахамияти. 
8. Дисбактериоз хакида тушунча. 
 
    Микроорганизмлар экологияси. 
Ураб олган мухитнинг нормал микрофлораси. Одам организми нормал 
микрофлораси. 
Огиз 
бушлиги 
микрофлораси. 
Биоцинозлар 
. 
Дисбактериозлар. 
Организмлар бири -бири билан ва ташки мухит билан узаро 
муносабатини экология фани шугулланади. Бутун экологик системанинг 
алохида бир булагинигина микроорганизмлар экологияси текширади. 
Экология сузи юнонча суз булиб, oikos - уй, яшаш жойи, logos-фан, урганиш 
демакдир. Экологиянинг асосий система бирлиги булиб экосистема 
хисобланади. Экосистемага биотик ва абиотик компонентлар киради. 
Микроорганизмлар экологияси. Cув, тупрок, хаво микрофлораси. Одам организмининг нормал миклофлораси Мавзуни ёритиш буйича саволлар: 1. Микроорганизмлар экологияси хакида тушунча. 2. Сув микрофлораси. 3. Тупрок микрофлораси. 4.Хаво микрофлораси. 5.Турар жойлар микрофлораси, медицинага таълукли булган турар жойлар микрофлораси, уларни ахамияти, юкумли касалликларни таркалишидаги роли ва уларга бахо бериш принциплари. 6. Одам организмининг нормал микрофлораси ва унинг ахамияти 7. Огиз бушлиги микрофлораси ва унинг амалиётда ахамияти. 8. Дисбактериоз хакида тушунча. Микроорганизмлар экологияси. Ураб олган мухитнинг нормал микрофлораси. Одам организми нормал микрофлораси. Огиз бушлиги микрофлораси. Биоцинозлар . Дисбактериозлар. Организмлар бири -бири билан ва ташки мухит билан узаро муносабатини экология фани шугулланади. Бутун экологик системанинг алохида бир булагинигина микроорганизмлар экологияси текширади. Экология сузи юнонча суз булиб, oikos - уй, яшаш жойи, logos-фан, урганиш демакдир. Экологиянинг асосий система бирлиги булиб экосистема хисобланади. Экосистемага биотик ва абиотик компонентлар киради. Logotip
Биотик компонентлар Организмлар бирлашмасидан ташкил топган ёки 
биоценоз деб юритилади., 
Биоценоз деб микрорганизмлар популяциясининг бирикмаси булиб , 
улар хар хил сонга ва турга эга. 
Абиотик компонентлар деганда экосистеманинг физик ва химик 
шароити тушунилади. Микроб экосистемасининг улчами хар хилдир . 
Масалан ; ховузлар, куллар ва б. 
Кичик экосистемалар хам булиши мумкин 
- огизнинг бушлиги, ичакнинг бир булакчаси. Биосферани эса гигант 
экосистемаси деб хам каралади. Бу экосистемаларнинг хаммасига ташки 
мухит тушунчаси кушилади. 
Бу мухит маълум бир Организмлар (ёки популяциялар) билан уни ураб 
турган экосистеманинг биотик ва абиотик компонентларининг узаро 
алокасини таъминлаб туради. Хар бир организм учун минимут 1 та яшаш 
жойини курсатиш мумкин, кайсики бунда у яхши яшаши ва купайиши ва яна 
учраб туриши керак. Денгизлар , хосилдор тупроклар, бурун бушлиги ёки 
одам ичаги ва х.к. жойлар яшаш жойи булиши мумкин. Шундан хулосага 
келиш мумкинки микрорганизмларнинг яшаш жойи каерда яшаетганлиги 
тугрисидаги маълумот ёки шу микроорганизмнинг адреси хисобланади. 
Экологик урни. Экологик урни деган суз яшаш жойи деган суздан фарк 
килади. Экологик урин бу микрорганизмларнинг фазодаги ёки бушликдаги 
жойини эмас, балки уларнинг функциясини ёритиб беради. Экологик урин 
турнинг профессиясини характерлаб беради. Хар бир тур ёки популяция 
маълум 
бир 
функцияни 
бажаради, 
бу 
функция 
уларнинг 
овкатга 
талабчанлиги , харакатчаюшги, купайиш хусусияти , структурасининг узига 
хослиги ва б. хусусиятлари билан богликдир. 
Хар бир тур ёки популяция экосистемада маълум бир функция бажариш 
хусусиятига эга, бу эса унинг хусусиятларини йигиндисига богликдир. 
Экосистемада яшовчилар. 
1925 йилда Виноградский концепцияси буйича экосистемада учрайдиган 
микроорганизмлар 2 категорияга булинади. 
Биотик компонентлар Организмлар бирлашмасидан ташкил топган ёки биоценоз деб юритилади., Биоценоз деб микрорганизмлар популяциясининг бирикмаси булиб , улар хар хил сонга ва турга эга. Абиотик компонентлар деганда экосистеманинг физик ва химик шароити тушунилади. Микроб экосистемасининг улчами хар хилдир . Масалан ; ховузлар, куллар ва б. Кичик экосистемалар хам булиши мумкин - огизнинг бушлиги, ичакнинг бир булакчаси. Биосферани эса гигант экосистемаси деб хам каралади. Бу экосистемаларнинг хаммасига ташки мухит тушунчаси кушилади. Бу мухит маълум бир Организмлар (ёки популяциялар) билан уни ураб турган экосистеманинг биотик ва абиотик компонентларининг узаро алокасини таъминлаб туради. Хар бир организм учун минимут 1 та яшаш жойини курсатиш мумкин, кайсики бунда у яхши яшаши ва купайиши ва яна учраб туриши керак. Денгизлар , хосилдор тупроклар, бурун бушлиги ёки одам ичаги ва х.к. жойлар яшаш жойи булиши мумкин. Шундан хулосага келиш мумкинки микрорганизмларнинг яшаш жойи каерда яшаетганлиги тугрисидаги маълумот ёки шу микроорганизмнинг адреси хисобланади. Экологик урни. Экологик урни деган суз яшаш жойи деган суздан фарк килади. Экологик урин бу микрорганизмларнинг фазодаги ёки бушликдаги жойини эмас, балки уларнинг функциясини ёритиб беради. Экологик урин турнинг профессиясини характерлаб беради. Хар бир тур ёки популяция маълум бир функцияни бажаради, бу функция уларнинг овкатга талабчанлиги , харакатчаюшги, купайиш хусусияти , структурасининг узига хослиги ва б. хусусиятлари билан богликдир. Хар бир тур ёки популяция экосистемада маълум бир функция бажариш хусусиятига эга, бу эса унинг хусусиятларини йигиндисига богликдир. Экосистемада яшовчилар. 1925 йилда Виноградский концепцияси буйича экосистемада учрайдиган микроорганизмлар 2 категорияга булинади. Logotip
1. автохтонлар (самостоятельный, независимый) 
2. аллохтонлар. 
Автохтон микроорганизмлар - булар шу экосистеманинг асосий 
яшовчилари хисобланади. Масалан; тупрок ва ичак. Бунда микроорганизмлар 
хар доим, хар вактда учрайди. Бундай микроорганизмларни шу экосистемага 
озик моддалар тушса хам , тушмаса хам доимий холда учратиш мумкин. 
Аллохтон (зимоген) микроорганизмлар - экосистемага тасодифан юкори 
концентрацияда озик моддалар тушганда ёки маълум бир модцасининг 
кушилганидан микроорганизмлар пайдо булади. Бунда бу микроорганизмлар 
бу экосистеманинг узининг яшовчиси эмас , балки бегона булиб 
хисобланади, бу микроорганизмлар бу экосистемада вактинча булиб 
хисобланади. 
Экосистеманинг автохтон яшовчиларига асосан юкори махсусликка эга 
булган организмлар , масалан ; иссик манбада яшовчиларни киритишимиз 
мумкин. 
Аллохтон ёки зимоген микроорганизмларга тупрокдаги ва сувдаги 
купгина бактерияларни олишимиз мумкин. 
Экосистемада микроорганизмларнинг хар хиллиги ва микдори. 
Нормал 
шароитда 
тупрокда 
ёки 
сувда 
хар 
хил 
турдаги 
микроорганизмлар куп микдорда купаяди. Нормал шароит деганда биз рН -
нейтрал холда булса , озик моддалар куп микдорда булса, ва сув куп 
микдорда булса - нормал шароитни тушунамиз. Агар экосистемадан шароит 
канча куп нормадан чикиб кетса , шунча мухитни физик ва химик 
характеристикаси узгаради ва микроорганизмларнинг хар хил турлари шунча 
куп учрайди, бунда алохида турлар сони юкори булади. Бундай 
экосистемаларга иссик манбаълар , тузли куллар , шахталардаги аччик сувлар 
, ичак ва курук тупроклар киради. Бу экосистемада шундай организмлар 
яшайдики, шундай шароитга мослашган булади. Буларга термофил, 
психрофил, мезофил ва б. микроорганизмлар киради. 
Микроорганизмларнинг табиатда таркалиши. 
Микроорганизмлар ташки мухитда кенг таркалган . Тупрокда , сувда, 
1. автохтонлар (самостоятельный, независимый) 2. аллохтонлар. Автохтон микроорганизмлар - булар шу экосистеманинг асосий яшовчилари хисобланади. Масалан; тупрок ва ичак. Бунда микроорганизмлар хар доим, хар вактда учрайди. Бундай микроорганизмларни шу экосистемага озик моддалар тушса хам , тушмаса хам доимий холда учратиш мумкин. Аллохтон (зимоген) микроорганизмлар - экосистемага тасодифан юкори концентрацияда озик моддалар тушганда ёки маълум бир модцасининг кушилганидан микроорганизмлар пайдо булади. Бунда бу микроорганизмлар бу экосистеманинг узининг яшовчиси эмас , балки бегона булиб хисобланади, бу микроорганизмлар бу экосистемада вактинча булиб хисобланади. Экосистеманинг автохтон яшовчиларига асосан юкори махсусликка эга булган организмлар , масалан ; иссик манбада яшовчиларни киритишимиз мумкин. Аллохтон ёки зимоген микроорганизмларга тупрокдаги ва сувдаги купгина бактерияларни олишимиз мумкин. Экосистемада микроорганизмларнинг хар хиллиги ва микдори. Нормал шароитда тупрокда ёки сувда хар хил турдаги микроорганизмлар куп микдорда купаяди. Нормал шароит деганда биз рН - нейтрал холда булса , озик моддалар куп микдорда булса, ва сув куп микдорда булса - нормал шароитни тушунамиз. Агар экосистемадан шароит канча куп нормадан чикиб кетса , шунча мухитни физик ва химик характеристикаси узгаради ва микроорганизмларнинг хар хил турлари шунча куп учрайди, бунда алохида турлар сони юкори булади. Бундай экосистемаларга иссик манбаълар , тузли куллар , шахталардаги аччик сувлар , ичак ва курук тупроклар киради. Бу экосистемада шундай организмлар яшайдики, шундай шароитга мослашган булади. Буларга термофил, психрофил, мезофил ва б. микроорганизмлар киради. Микроорганизмларнинг табиатда таркалиши. Микроорганизмлар ташки мухитда кенг таркалган . Тупрокда , сувда, Logotip
хавода, одам организмида ва хайвон организмида булади. Микроорганизмлар 
моддаларни узгартириш процессида , уларни хайвон ва усимликларда 
сурилишида катнашади. Микроорганизмлар ташки мухитнинг хар хил 
шароитига адаптация булиш хусусиятига эга. Улар хар хил 
кушилмалар ва хамда хар хил микдорда учрайди . Хар бир объектнинг 
узига хос микрофлораси характерланади. Куп патоген микроорганизмлар 
баъзи бир органларда купайса, бошка органларда ёки организмда учрамайди.   
Хамма экосистемани куриб чикиш жуда кийин, шунинг учун баъзи 
бирларини куриш билан чегараланамиз. Масалан; тупрокни куриб чикиб 
ер экосистемасини ёки микрофлорасини урганамиз, сув экосистемаси ёки 
микрофлорасини океан ва денгизлардаги микроорганизмларни билишимиз 
билан урганамиз. 
Сув микрофлораси . 
Очик сув хавзалари куп микроорганизмлар учун табиий яшаш мухити 
хисобланади. Улар сувда тупрокдан , одам ва хайвон чикиндилари билан , 
хар хил ахлатларнинг тушиши натижасида пайдо булади. Сувдаги 
микроорганизмлар таркиби ва микдори сувнинг физик ва химик холатига 
(температура, куёш нурларнинг таъсири, СО ва О нинг эрувчанлиги , рН 
мухити , тузлар ва б), сувнинг таркибидаги озик моддаларга , сув 
хавзаларининг чукурлигига ва б. факторларга боглик булади. Сувда 
микроблар биоценозининг хосил булиши купинча сув хавзаларининг тагида 
ва киргок кисмларида усади. Микроб биоценози дарёнинг окфётган сувида 
бир хилда ёки мустахкам эмас. Уларшзвг сувнинг таркиби узгариши билан 
тезда узгаради ва шунга боглик булади. Сувнинг таркиби асосан ювинди 
сувларнинг ва хар хил саноат корхоналари сувининг кушилишидан узгариши 
мумкин, ва микроорганизмлар сони ва микдори узгаради. 
Тоза 
сув 
хавзаларида 
хар 
хил 
сапрофит 
микроорганизмлар 
учрайди:Масалан; микрококклар , протейлар, спириллалар , псевдоманад ва 
б. бактериялар учраши мумкин Агар сувга куп микдорда органик моддалар 
тушадиган булса , сувда клостеридиялар ва б. анаэроб ва аэроб бактериялар , 
вибрионлар, спирохеталар ва . учрайди.  
хавода, одам организмида ва хайвон организмида булади. Микроорганизмлар моддаларни узгартириш процессида , уларни хайвон ва усимликларда сурилишида катнашади. Микроорганизмлар ташки мухитнинг хар хил шароитига адаптация булиш хусусиятига эга. Улар хар хил кушилмалар ва хамда хар хил микдорда учрайди . Хар бир объектнинг узига хос микрофлораси характерланади. Куп патоген микроорганизмлар баъзи бир органларда купайса, бошка органларда ёки организмда учрамайди. Хамма экосистемани куриб чикиш жуда кийин, шунинг учун баъзи бирларини куриш билан чегараланамиз. Масалан; тупрокни куриб чикиб ер экосистемасини ёки микрофлорасини урганамиз, сув экосистемаси ёки микрофлорасини океан ва денгизлардаги микроорганизмларни билишимиз билан урганамиз. Сув микрофлораси . Очик сув хавзалари куп микроорганизмлар учун табиий яшаш мухити хисобланади. Улар сувда тупрокдан , одам ва хайвон чикиндилари билан , хар хил ахлатларнинг тушиши натижасида пайдо булади. Сувдаги микроорганизмлар таркиби ва микдори сувнинг физик ва химик холатига (температура, куёш нурларнинг таъсири, СО ва О нинг эрувчанлиги , рН мухити , тузлар ва б), сувнинг таркибидаги озик моддаларга , сув хавзаларининг чукурлигига ва б. факторларга боглик булади. Сувда микроблар биоценозининг хосил булиши купинча сув хавзаларининг тагида ва киргок кисмларида усади. Микроб биоценози дарёнинг окфётган сувида бир хилда ёки мустахкам эмас. Уларшзвг сувнинг таркиби узгариши билан тезда узгаради ва шунга боглик булади. Сувнинг таркиби асосан ювинди сувларнинг ва хар хил саноат корхоналари сувининг кушилишидан узгариши мумкин, ва микроорганизмлар сони ва микдори узгаради. Тоза сув хавзаларида хар хил сапрофит микроорганизмлар учрайди:Масалан; микрококклар , протейлар, спириллалар , псевдоманад ва б. бактериялар учраши мумкин Агар сувга куп микдорда органик моддалар тушадиган булса , сувда клостеридиялар ва б. анаэроб ва аэроб бактериялар , вибрионлар, спирохеталар ва . учрайди. Logotip
Агар сув хавзаларидаги сув НS (сероводород) билан бой булса унда 
бундай сувларда фотосинтез килувчи бактериялар учрайди. 
Ер ости сувларида асосан тупрокдаги микроблар учрайди, уларнинг 
хилма хиллиги ва сони , микдори шу тупрокга , об-хавога, фаслга боглик 
булади. Ёмгирнинг ёгиши , корнинг эриши тупрок сувларида микробларни 
сони ва хилма хиллигини купайишига олиб келади. 
Дарёлар ахоли яшайдиган жойларга якин булса ёки ахоли уртасидан 
утадиган булса , бундай сувларнинг таркибида одам ичаги микрофлорасида 
учрайдиган микроорганизмларни учратамиз. Сувдаги микроорганизмларнинг 
таксимланиши 2 та паралел процесс билан кетади- сувнинг ифлосланиши ва 
уз узидан тозаланиши. Сув хавзаларини патоген ва шартли патоген 
микроблар билан ифлосланиши , ахоли яшайдиган жойдан окинди 
сувларнинг чикиши , саноат корхоналаридан чик£ан окинди сувлар 
таркибида органик моддаларнинг куплиги микробларнинг хавзаларда 
купайишига олиб келади. Тупрок микрофлорасининг , тупрок сувларининг ва 
тупрокни ювган сувларни денгиз ва дарёларга куйилиши натнжасида 
буларнинг таркибини ифлослайди Сув хавзаларини окинди сув билан 
ифлосланишидан улар да Е, coli , энтеробактериялар, Str. faecalis, газли 
гангрена кузгатувчиси, спириллалар, вибрионлар, лептоспира^лар учраши 
мумкин. Бундан ташкари яна бази вируслар, яъни энтеровируслар учрайди. 
Дарёларнинг остки кисмларида анаэроб жуда яхши купаяди. 1 мл сувдаги 
микроорганизмлар бир неча млн.га етиши мумкин.   
Ичак таёкчаси ва б. патоген энтеробактериялар асосан сувда яшамайди 
ва улар сувга тушгандан кейин куп вакт яшай олмайди. Баъзи бир 
бактериялар масалан ; Str. faecalis- бир неча кун , энтеробактериялар -
хафталаб ёки ойлаб яшаши мумкин. Бу курсаткичлар сувни фекалий билан 
ифлосланган 
вактини 
аниклаб 
беради. 
Сувларнинг 
уз-узидан 
микроорганизмлар дан тозаланипг физик , химик ва биологик факторларга 
боглик булади. 
Буларга сувнинг окиш тезлиги киради; окадиган сувлар , айникса туриб 
колган сувларга Караганда даре сувлари тез окиши натижасида тезрок 
Агар сув хавзаларидаги сув НS (сероводород) билан бой булса унда бундай сувларда фотосинтез килувчи бактериялар учрайди. Ер ости сувларида асосан тупрокдаги микроблар учрайди, уларнинг хилма хиллиги ва сони , микдори шу тупрокга , об-хавога, фаслга боглик булади. Ёмгирнинг ёгиши , корнинг эриши тупрок сувларида микробларни сони ва хилма хиллигини купайишига олиб келади. Дарёлар ахоли яшайдиган жойларга якин булса ёки ахоли уртасидан утадиган булса , бундай сувларнинг таркибида одам ичаги микрофлорасида учрайдиган микроорганизмларни учратамиз. Сувдаги микроорганизмларнинг таксимланиши 2 та паралел процесс билан кетади- сувнинг ифлосланиши ва уз узидан тозаланиши. Сув хавзаларини патоген ва шартли патоген микроблар билан ифлосланиши , ахоли яшайдиган жойдан окинди сувларнинг чикиши , саноат корхоналаридан чик£ан окинди сувлар таркибида органик моддаларнинг куплиги микробларнинг хавзаларда купайишига олиб келади. Тупрок микрофлорасининг , тупрок сувларининг ва тупрокни ювган сувларни денгиз ва дарёларга куйилиши натнжасида буларнинг таркибини ифлослайди Сув хавзаларини окинди сув билан ифлосланишидан улар да Е, coli , энтеробактериялар, Str. faecalis, газли гангрена кузгатувчиси, спириллалар, вибрионлар, лептоспира^лар учраши мумкин. Бундан ташкари яна бази вируслар, яъни энтеровируслар учрайди. Дарёларнинг остки кисмларида анаэроб жуда яхши купаяди. 1 мл сувдаги микроорганизмлар бир неча млн.га етиши мумкин. Ичак таёкчаси ва б. патоген энтеробактериялар асосан сувда яшамайди ва улар сувга тушгандан кейин куп вакт яшай олмайди. Баъзи бир бактериялар масалан ; Str. faecalis- бир неча кун , энтеробактериялар - хафталаб ёки ойлаб яшаши мумкин. Бу курсаткичлар сувни фекалий билан ифлосланган вактини аниклаб беради. Сувларнинг уз-узидан микроорганизмлар дан тозаланипг физик , химик ва биологик факторларга боглик булади. Буларга сувнинг окиш тезлиги киради; окадиган сувлар , айникса туриб колган сувларга Караганда даре сувлари тез окиши натижасида тезрок Logotip
тозаланади. Сувлардаги микробларни юкори тезликда окиш тезлиги, 
суюклиги, чукиши, сувнинг тиниклиги ( тиник сув куёш нурларини яхши 
утказади) сувларни тозалашга ёрдам беради. Бундан ташкари сувда озик 
модцаларнинг 
йуклиги 
патоген 
микробларнинг 
усишига 
шароит 
тугдирмайди. Биологик факторларда сувда хар доим яшайдиган микроблар 
(сапрофитлар , сув утлари , содда хайвонлар) патоген , шартли патоген 
микробларга антогонист|»-яъни карши таъсир курсатади. Сув хавзаларини уз-
узидан патоген ва шартли патоген бактериялардан тозалашига карамай сув 
эпидемияси , уткир ичак инфекцияси – салмонеллёзлар, дизентериялар, 
холерани келиб чикишига сабаб булади. Бу асосан канализация системасини 
аварияга учраши натижасида , туриб колган сувларини очик сув хавзаларига 
тушиши , асосан водопровод сувларига тушиши натижасида руй беради. 
Сувнинг санитария-гигиеник бахоланиши ундаги ичак таёкчаси учраши 
ва бу микроорганизмларнинг сувда купайиш даражасига каралади . Бунинг 
учун коли титр ва коли индекс фекал стрептококкининг титри ва микроб 
сони аникланади. 
Коли титр -сувнинг энг кам хажми булиб кайсики бунда Е coli топилади. 
Коли индекс-1 л сувдаги ичак таёкчасининг сони. 
Микробнинг сувда купайиш даражасини микроблар сони билан 
улчанади. Микроб сони 1 мл сувда топилган барча микроорганизмлар 
микдори. Нормада водопровод учун коли титр 300 мл дан кам булмаслиги 
керак , коли индекс 3 дан юкори булмаслиги керак .Микроб сони 1 мл сувда 
100 та^бактерия хужайрасидан ошмаслиги керак. Денгиз ва океан сувлари 
хам микроорганизмларга бой, лекин у ерда камрок булади. Сувнинг 
тозалигини аниклаш ва ифлосланишини олдини олиш -инфекцион касаллик 
билан курашишнинг энг асосий усуллари хисобланади. 
мумкин. Ичак таёкчаси бактерияси эса тупрокда тиф ва дизентерия 
бактерияларига нисбатан узокрок яшайди. Шунинг учун хам ичак таёкчалари 
СКМ килиб олинган. Тупрокнинг санитария курсатгичлиги микроблари . 
перфренгенс ичак таёкчаси ва кластриди перфренгенс бактериялари олинган. 
Тупрокни нажас билан ифлосланиш катталиги, колититр ва клостридиум 
тозаланади. Сувлардаги микробларни юкори тезликда окиш тезлиги, суюклиги, чукиши, сувнинг тиниклиги ( тиник сув куёш нурларини яхши утказади) сувларни тозалашга ёрдам беради. Бундан ташкари сувда озик модцаларнинг йуклиги патоген микробларнинг усишига шароит тугдирмайди. Биологик факторларда сувда хар доим яшайдиган микроблар (сапрофитлар , сув утлари , содда хайвонлар) патоген , шартли патоген микробларга антогонист|»-яъни карши таъсир курсатади. Сув хавзаларини уз- узидан патоген ва шартли патоген бактериялардан тозалашига карамай сув эпидемияси , уткир ичак инфекцияси – салмонеллёзлар, дизентериялар, холерани келиб чикишига сабаб булади. Бу асосан канализация системасини аварияга учраши натижасида , туриб колган сувларини очик сув хавзаларига тушиши , асосан водопровод сувларига тушиши натижасида руй беради. Сувнинг санитария-гигиеник бахоланиши ундаги ичак таёкчаси учраши ва бу микроорганизмларнинг сувда купайиш даражасига каралади . Бунинг учун коли титр ва коли индекс фекал стрептококкининг титри ва микроб сони аникланади. Коли титр -сувнинг энг кам хажми булиб кайсики бунда Е coli топилади. Коли индекс-1 л сувдаги ичак таёкчасининг сони. Микробнинг сувда купайиш даражасини микроблар сони билан улчанади. Микроб сони 1 мл сувда топилган барча микроорганизмлар микдори. Нормада водопровод учун коли титр 300 мл дан кам булмаслиги керак , коли индекс 3 дан юкори булмаслиги керак .Микроб сони 1 мл сувда 100 та^бактерия хужайрасидан ошмаслиги керак. Денгиз ва океан сувлари хам микроорганизмларга бой, лекин у ерда камрок булади. Сувнинг тозалигини аниклаш ва ифлосланишини олдини олиш -инфекцион касаллик билан курашишнинг энг асосий усуллари хисобланади. мумкин. Ичак таёкчаси бактерияси эса тупрокда тиф ва дизентерия бактерияларига нисбатан узокрок яшайди. Шунинг учун хам ичак таёкчалари СКМ килиб олинган. Тупрокнинг санитария курсатгичлиги микроблари . перфренгенс ичак таёкчаси ва кластриди перфренгенс бактериялари олинган. Тупрокни нажас билан ифлосланиш катталиги, колититр ва клостридиум Logotip
перференгинсни титри билан аникланади. 
Коли-титр бу тупрокнинг энг кам микроб топилган ичак таёкчаси ва 
кластр. перфренгенсни сонига айтилади. Буларнинг кандай аниклаш 
методлари практик амалий машгулотда чукуррок утилади. 
Сув микрофлораси. 
Сувда ва сув хавзаларида микроорганизмларнинг куплаб учраши, шу 
сувдаги органик брикмаларни микроблар учун етарли озик мухит ва энергия 
булишидир. 
Сув хавзалари ва дарёлардаги чучук сув узларининг таркибида кам 
бактерияларни тутади. Агар ту сув хавзалари ёки дарёлар ташландик сувлар 
билан ифлосланса, табиий-ки, бу сувларда микробларнинг сони кЙпаяди. 
Табиий сувда газлар хамма вакт эриган холда учрайди: кислород, азот, 
углекислота. Шунинг учун сувда аэроб микроблар яхши ривожлана олади. 
Баъзи бир чучук сувли кулларда сув нихрятда тиник булганлиги учун, карийб 
18 метр чукурликдан хам микроорганизмлар топилган. Денгиз ва океанларда, 
шур сувли ва ишкорий кулларда асосан галофиль микроорганизмлар 
учрайди, чунки бу бактериялар ташки мухитнинг юкори осм0гик босимига 
мослашиб олишган. Агар денгизни шур суви ва ош тузини эритмаси булмаса, 
микроорганизмлар жуда хам ёмон усиши мумкин.   
Сувда канча микдорда организмларни булиши Сапробнеет деб 
юритилади, яъни сувда яшовчи тфрик организмларни сувнинг ифлосланиш 
микдорига караб учта зонага булинади. 
1. Полисапроб зона — энг ифлос, сувда органик модцалар куп, лекин 
кислород кам булган сув хавзалари. Бу хавзаларда 1 мл сувда 1 млн. ва ундан 
хам куп микроблар учрайди. Микроорганизмлардан ичак группаси, асосан 
чиритувчи, бижгитувчи анаэроб бактериялар купрок учрайди. 
2. Мезосапроб зона - (муътадил ифлосланган зона) Бу зонада органик 
брикмаларни интенсив равишда минералланиши руй беради. Бир мг сувда 
100 минглар атрофида микроорганизмлар учрайди. Ичак таёкчасини сони 
анча-мунча кам, полисапроб зонага нисбатан.    
3. Олигосапроб зона - (тоза сув зонаси). Бу зонада органик брикмалар 
перференгинсни титри билан аникланади. Коли-титр бу тупрокнинг энг кам микроб топилган ичак таёкчаси ва кластр. перфренгенсни сонига айтилади. Буларнинг кандай аниклаш методлари практик амалий машгулотда чукуррок утилади. Сув микрофлораси. Сувда ва сув хавзаларида микроорганизмларнинг куплаб учраши, шу сувдаги органик брикмаларни микроблар учун етарли озик мухит ва энергия булишидир. Сув хавзалари ва дарёлардаги чучук сув узларининг таркибида кам бактерияларни тутади. Агар ту сув хавзалари ёки дарёлар ташландик сувлар билан ифлосланса, табиий-ки, бу сувларда микробларнинг сони кЙпаяди. Табиий сувда газлар хамма вакт эриган холда учрайди: кислород, азот, углекислота. Шунинг учун сувда аэроб микроблар яхши ривожлана олади. Баъзи бир чучук сувли кулларда сув нихрятда тиник булганлиги учун, карийб 18 метр чукурликдан хам микроорганизмлар топилган. Денгиз ва океанларда, шур сувли ва ишкорий кулларда асосан галофиль микроорганизмлар учрайди, чунки бу бактериялар ташки мухитнинг юкори осм0гик босимига мослашиб олишган. Агар денгизни шур суви ва ош тузини эритмаси булмаса, микроорганизмлар жуда хам ёмон усиши мумкин. Сувда канча микдорда организмларни булиши Сапробнеет деб юритилади, яъни сувда яшовчи тфрик организмларни сувнинг ифлосланиш микдорига караб учта зонага булинади. 1. Полисапроб зона — энг ифлос, сувда органик модцалар куп, лекин кислород кам булган сув хавзалари. Бу хавзаларда 1 мл сувда 1 млн. ва ундан хам куп микроблар учрайди. Микроорганизмлардан ичак группаси, асосан чиритувчи, бижгитувчи анаэроб бактериялар купрок учрайди. 2. Мезосапроб зона - (муътадил ифлосланган зона) Бу зонада органик брикмаларни интенсив равишда минералланиши руй беради. Бир мг сувда 100 минглар атрофида микроорганизмлар учрайди. Ичак таёкчасини сони анча-мунча кам, полисапроб зонага нисбатан. 3. Олигосапроб зона - (тоза сув зонаси). Бу зонада органик брикмалар Logotip
деярли йук, минерал^аниш процесси эса тугалланган булади. 1 мл сувда 
микробларнинг сони бир неча 10 минг булиши мумкин. Ичак таёкчаси 
учрамайди. 
Сувдаги микроорганизмлар сонига, шу сувнинг купгина факторлари 
таъсир килади: 
1. Температура факторлари. Баъзи бир сув хавзаларида бир хил 
шароитда, кишга нисбатан езда микроорганизмларнинг куп учраши шу сув 
хавзаларида езда фтопланктон микробларининг куп купайиши ва шу 
микроблар сувни органик бирикмалар билан бойитишига хам богликдир. 
2. Сув хавзасини чукурлиги. Сув хавзасининг чукурлашиб бориши 
билан чукурликда микроблар хам камайиб боради. Шунингдек Тинч океанда 
июлда 5 м чукурликда 1 мл сувда 282 микроб булса, 200 метр чукурликда эса 
1 та микроб учрайди. 
3. Сувдаги зоопланктонларга боглик. Сувдаги микроорганизмларни 
зоопланктонлар томонидан еб куйилиши (баъзи бир кискичбакасимонлар, 
малюскалар, содда жониворлар ва б.) натижасида микроблар камайиши 
мумкин.        
Даре ва сув хавзаларининг тубидаги усимлик, хайвон колдикларини сув 
микрофлоралари парчалайди. Чукурликда микроблар сони хам камайиб 
боради. 
Чучук сув хавзаларида ва денгизларда купинча кокклар, спорасиз 
бактериялар, актиномицетлар ва бошка замбуруглар учрайди. 
Сув хавзаларини канчалик ифлосланганлигига караб, шу хавзаларда 
баъзи патоген микроблар хам учраб туради ва улагимаълум вактгача хает 
фаолиятини 
саклаб 
туриши 
мумкин. 
Шунингдек 
водород 
сувида 
тифопаратиф группасини микроблари 2-3 кундан 3 ойгача, дизентерия эса 5 
кундан 9 кунгача, вабо вибриони 25 кундан бир неча ойгача сакланиши 
мумкин. 
Сувнинг нажас билан ифлосланганлигини бахолашда коли-титр, коли 
индекс курсатгичлари кулланилади. 
Коли-титр деб у битта микроб топилган сувнинг энг кам микдорига 
деярли йук, минерал^аниш процесси эса тугалланган булади. 1 мл сувда микробларнинг сони бир неча 10 минг булиши мумкин. Ичак таёкчаси учрамайди. Сувдаги микроорганизмлар сонига, шу сувнинг купгина факторлари таъсир килади: 1. Температура факторлари. Баъзи бир сув хавзаларида бир хил шароитда, кишга нисбатан езда микроорганизмларнинг куп учраши шу сув хавзаларида езда фтопланктон микробларининг куп купайиши ва шу микроблар сувни органик бирикмалар билан бойитишига хам богликдир. 2. Сув хавзасини чукурлиги. Сув хавзасининг чукурлашиб бориши билан чукурликда микроблар хам камайиб боради. Шунингдек Тинч океанда июлда 5 м чукурликда 1 мл сувда 282 микроб булса, 200 метр чукурликда эса 1 та микроб учрайди. 3. Сувдаги зоопланктонларга боглик. Сувдаги микроорганизмларни зоопланктонлар томонидан еб куйилиши (баъзи бир кискичбакасимонлар, малюскалар, содда жониворлар ва б.) натижасида микроблар камайиши мумкин. Даре ва сув хавзаларининг тубидаги усимлик, хайвон колдикларини сув микрофлоралари парчалайди. Чукурликда микроблар сони хам камайиб боради. Чучук сув хавзаларида ва денгизларда купинча кокклар, спорасиз бактериялар, актиномицетлар ва бошка замбуруглар учрайди. Сув хавзаларини канчалик ифлосланганлигига караб, шу хавзаларда баъзи патоген микроблар хам учраб туради ва улагимаълум вактгача хает фаолиятини саклаб туриши мумкин. Шунингдек водород сувида тифопаратиф группасини микроблари 2-3 кундан 3 ойгача, дизентерия эса 5 кундан 9 кунгача, вабо вибриони 25 кундан бир неча ойгача сакланиши мумкин. Сувнинг нажас билан ифлосланганлигини бахолашда коли-титр, коли индекс курсатгичлари кулланилади. Коли-титр деб у битта микроб топилган сувнинг энг кам микдорига Logotip
айтилади. Коли индекс деб, 1 литр сувда топилган ичак таёкчасини сонига 
айтилади. Бу усулларни аниклашни сизлар практик машгулотларда 
урганасизлар. 
Водопровод сувида агар коли-титр 300-500 тенг булса, сув тоза 
хисобланади. Кудук, сувида коли-титр 100 дан кам булмаслиги керак. 
Бундан ташкари одам ва хайвонлар ичагида учрайдиган нормал 
микрофлораси булган энтерококкни хам ташки мухитда топилиши сув 
хавзаларини нажас билан ифлосланганидан далолат беради.      
Сувдаги патоген микробларни люминесцент микроскопида ва бактерия-
фагларни тутишни ошишига караб аникланади. 
 
Хавони микрофлораси. 
Микроорганизмлар хавода муалак холатда учрайди, хаво окими оркали 
таркалади, лекин улар купаймайди. Мана шу хусусияти билан хаво бошка сув 
ва тупрокдан фарк килади. 
Хавонинг хамма микрофлораси тупрокни юкори катламидан утиши 
мумкин. Шамол билан тупрок заррачалари , усимлик чанглари, турли хил 
толалар, сув томчилари ва бошка нарсалар билан хавога тушади. 
Буларни хаммасини «аэрозоллар» деб аталади. Бу зарралар хавода 
вертикал ва горизантал йуналишда аралашиб кетади. Хавони таркибида 
канча аэрозон куп булса микроблар хам куп учрайди. 
Хавода микроорганизмлар купайиши учун шароит йук. Озик 
моддаларнинг йуклиги , куёш нурини таъсири хароратни узгариши ва б. 
факторлар микробларни тез улиб кетишига сабаб булади. Баъзи бир 
микроорганизмлар 
хавода 
узок 
вакт 
яшаши 
мумкин. 
Хаводаги 
микрофлоранинг таркиби сув ва тупрок микрофлорасига, фаслларга боглик 
булади. Завод ва фабрикалари куп булган шахарлардаги хаво кишлок 
хаволаридан ифлос булади. Урмонлардаги, тоглардаги , денгиз ва кул 
устидаги 
хавода 
микроорганизмлар 
кам 
булади. 
Киш 
хавосига 
солиштирганда езда хавода 2 баробар куп микроорганизмлар булади. 
Атмосферанинг юкори катламида микроорганизмлар кам , пастки катламида 
айтилади. Коли индекс деб, 1 литр сувда топилган ичак таёкчасини сонига айтилади. Бу усулларни аниклашни сизлар практик машгулотларда урганасизлар. Водопровод сувида агар коли-титр 300-500 тенг булса, сув тоза хисобланади. Кудук, сувида коли-титр 100 дан кам булмаслиги керак. Бундан ташкари одам ва хайвонлар ичагида учрайдиган нормал микрофлораси булган энтерококкни хам ташки мухитда топилиши сув хавзаларини нажас билан ифлосланганидан далолат беради. Сувдаги патоген микробларни люминесцент микроскопида ва бактерия- фагларни тутишни ошишига караб аникланади. Хавони микрофлораси. Микроорганизмлар хавода муалак холатда учрайди, хаво окими оркали таркалади, лекин улар купаймайди. Мана шу хусусияти билан хаво бошка сув ва тупрокдан фарк килади. Хавонинг хамма микрофлораси тупрокни юкори катламидан утиши мумкин. Шамол билан тупрок заррачалари , усимлик чанглари, турли хил толалар, сув томчилари ва бошка нарсалар билан хавога тушади. Буларни хаммасини «аэрозоллар» деб аталади. Бу зарралар хавода вертикал ва горизантал йуналишда аралашиб кетади. Хавони таркибида канча аэрозон куп булса микроблар хам куп учрайди. Хавода микроорганизмлар купайиши учун шароит йук. Озик моддаларнинг йуклиги , куёш нурини таъсири хароратни узгариши ва б. факторлар микробларни тез улиб кетишига сабаб булади. Баъзи бир микроорганизмлар хавода узок вакт яшаши мумкин. Хаводаги микрофлоранинг таркиби сув ва тупрок микрофлорасига, фаслларга боглик булади. Завод ва фабрикалари куп булган шахарлардаги хаво кишлок хаволаридан ифлос булади. Урмонлардаги, тоглардаги , денгиз ва кул устидаги хавода микроорганизмлар кам булади. Киш хавосига солиштирганда езда хавода 2 баробар куп микроорганизмлар булади. Атмосферанинг юкори катламида микроорганизмлар кам , пастки катламида Logotip
эса куп учрайди. Ёпик жойларда очик жойлардагидан куп булади. Патоген 
микроорганизмлар организмга сулак томчилари оркали , балгамдан, 
йуталганда , аксирганда , касаллар билан гаплашганда , ифлос буюмлар 
чантидан ва ифлос тупрокдан юкиши мумкин. Хавонинг таркибидаги 
микроорганизмларнинг сифати ва микдори хар доим узгариб туради. Хаввода 
микроорганизмлар аэрозол холида, томчи холида ёки 
майда-майда 
булакчалар холида учрайди. Ифлосланган хаводан нафас олганда одам 
касаллиниши мумкин. Бундай юкишни хаво-томчи оркали юкиш дейилади. 
Чидамлилиги кам патоген микроорганизмлар касал билан якин 
масофадан турганда хам юкади. Масалан ; Кизамик, грипп, кукйутал 
кузгатувчилари. Тупрок оркали юкадиган икроорганизмларга кокклар, 
споралар ва б. чидамли микробларни олишимиз мумкин. (сибир яраси, сил 
кузгатувчиси). 
Аэрозол йул билан купинча касалхона ичидаги бактериялар хисобланган 
стафилококк , ичак таёкчаси, протейлар юкади. Хирургик булимларда куп 
учрайди. Салмонеллалар эса касал болалар булимида куп учрайди. 
Атмосферанинг санитар-гигиеник холатини бахолаш учун микроб сони 
1 мЗ хажмдаги хавода аникланади. Ёпик жойларда эса микроб сонига ва 
санитар-курсатгич бактерияларга каралади. Санитар-курсатгич бактерияларга 
асосан юкори нафас йулларидаги микрофлорага кирувчи микроорганизмлар 
олинади. Буларга альфа ва бетта гемолитик стрептококклар ва гемолитик 
стафилококкларни олишимиз мумкин. Касалликни таркалиши -эпидемияси 
асосан кишда, ёпик жоуларда одам куп йигилган вактда булиши мумкин. 
Бунда хонани кам шамоллатиш натижасида юзага келади. Шундай ёпик 
хоналардаги микробларни зарасизлантириш учун бир неча усуллар 
ишлатилади. Энг самарали методдан бири вентиляциядир. Касалхоналарда, 
операция хоналарида, микробиология лабораторияларда ультра бактериоцид 
фиолет лампалар ишлатилади. Баъзи вактларда химиявий моддаларни 
бут холида ёки аэрозол холида сочиш кулланилади. Масалан; формалин, 
иропелингликол, триэтиленгликол. 
Тупрок микрофлораси. 
эса куп учрайди. Ёпик жойларда очик жойлардагидан куп булади. Патоген микроорганизмлар организмга сулак томчилари оркали , балгамдан, йуталганда , аксирганда , касаллар билан гаплашганда , ифлос буюмлар чантидан ва ифлос тупрокдан юкиши мумкин. Хавонинг таркибидаги микроорганизмларнинг сифати ва микдори хар доим узгариб туради. Хаввода микроорганизмлар аэрозол холида, томчи холида ёки майда-майда булакчалар холида учрайди. Ифлосланган хаводан нафас олганда одам касаллиниши мумкин. Бундай юкишни хаво-томчи оркали юкиш дейилади. Чидамлилиги кам патоген микроорганизмлар касал билан якин масофадан турганда хам юкади. Масалан ; Кизамик, грипп, кукйутал кузгатувчилари. Тупрок оркали юкадиган икроорганизмларга кокклар, споралар ва б. чидамли микробларни олишимиз мумкин. (сибир яраси, сил кузгатувчиси). Аэрозол йул билан купинча касалхона ичидаги бактериялар хисобланган стафилококк , ичак таёкчаси, протейлар юкади. Хирургик булимларда куп учрайди. Салмонеллалар эса касал болалар булимида куп учрайди. Атмосферанинг санитар-гигиеник холатини бахолаш учун микроб сони 1 мЗ хажмдаги хавода аникланади. Ёпик жойларда эса микроб сонига ва санитар-курсатгич бактерияларга каралади. Санитар-курсатгич бактерияларга асосан юкори нафас йулларидаги микрофлорага кирувчи микроорганизмлар олинади. Буларга альфа ва бетта гемолитик стрептококклар ва гемолитик стафилококкларни олишимиз мумкин. Касалликни таркалиши -эпидемияси асосан кишда, ёпик жоуларда одам куп йигилган вактда булиши мумкин. Бунда хонани кам шамоллатиш натижасида юзага келади. Шундай ёпик хоналардаги микробларни зарасизлантириш учун бир неча усуллар ишлатилади. Энг самарали методдан бири вентиляциядир. Касалхоналарда, операция хоналарида, микробиология лабораторияларда ультра бактериоцид фиолет лампалар ишлатилади. Баъзи вактларда химиявий моддаларни бут холида ёки аэрозол холида сочиш кулланилади. Масалан; формалин, иропелингликол, триэтиленгликол. Тупрок микрофлораси. Logotip
Тупрокда микроорганизмлар узининг усиши , ривожланиши учун яхпш 
шароит топади . Органик модцаларнинг , минерал котишмаларнинг , 
намликнинг булиши тупрокда куп микдорда микроорганизмлар йигилишига 
сабаб булади. Тупрок биценозини хосил килишда асосан усимликлар, 
хашаротлар, хайвонлар асосий роль уйнайди. Тупрокдаги микробларнинг 
булиши унинг химиявйй таркибига , намлигига , хароратига , рН мухитга ва 
б. хусусиятларга богликдир. Сувли тупрокда ва микроблар яхши усадиган 
тупрокда 5 млд микроб 1 гр тупрокда учрайди. Чулда, сувсиз, намлиги кам ва 
органик моддалари кам тупрокларда 1 гр тупрокда 200 млн микроб учрайди. 
Энг куп микроорганизмлар тупрокнинг юкори катламида учрайди, 5-15 см 
чукурликда, чукурлашган сари уларнинг сони камайиб боради. 1,5 м 
чукурликда эса алохида 1 та микроблар учраши мумкин . 
Тупрокда автотроф ва гетотрофлар , аэроб ва анаэроб , термо, мезо, 
психрофил микроорганизмлар жойлашган. Булар орасида азотфиксация 
килувчи бактериялар - arotobacter авлодига кирадиган, Clostridium - авлодига 
кирадиган , замбуруглар ва б. бактериялар бор . Тупрокда органик моддалар 
ва уларнинг колдиклари куп учрайди, шунинг учун аэроб ва анаэроб 
бактериялар , актиномицетлар, замбураглар ва содда хайвонлар учратишимиз 
мумкин.* 
Микроб 
биоценозининг 
тупрокда 
узгариши 
асосан 
тупрокнинг 
хосилдорлигига , кунлик ва мавсумий хароратини узгариши , намлигига 
боглик булади. Хосилдор тупрокда' асосан гететроф микроорганизмлар жуда 
тез купаяди. Буларга энтеробактерия оиласига кирувчилар , бацилла, 
псевдомонад оиласига кирувчиларни олишимиз мумкин . Булар мухитнинг 
реакциясини 
кислота 
томонга 
узгартиради, 
ва 
юкори 
ферметатив 
зктивликкаэга булади. Бундай кислотали мухитда сутачитки бактериялар, 
ачиткилар, ваб. микроорганизмлар уса бошлайди. Тупрокнинг биоценозини 
узгариши тупрокнинг химиявйй таркибини узгариши натижасиа боради. 
Тупрокнинг биоценозини узгариб туриши хар хил минерал ва органик 
угитларни ерга солиш натижасида булади. Бу вактда тупрок биоценозида 
микроорганизмлар билан усимликлар, содда хайвонлар уртасида хар хил 
Тупрокда микроорганизмлар узининг усиши , ривожланиши учун яхпш шароит топади . Органик модцаларнинг , минерал котишмаларнинг , намликнинг булиши тупрокда куп микдорда микроорганизмлар йигилишига сабаб булади. Тупрок биценозини хосил килишда асосан усимликлар, хашаротлар, хайвонлар асосий роль уйнайди. Тупрокдаги микробларнинг булиши унинг химиявйй таркибига , намлигига , хароратига , рН мухитга ва б. хусусиятларга богликдир. Сувли тупрокда ва микроблар яхши усадиган тупрокда 5 млд микроб 1 гр тупрокда учрайди. Чулда, сувсиз, намлиги кам ва органик моддалари кам тупрокларда 1 гр тупрокда 200 млн микроб учрайди. Энг куп микроорганизмлар тупрокнинг юкори катламида учрайди, 5-15 см чукурликда, чукурлашган сари уларнинг сони камайиб боради. 1,5 м чукурликда эса алохида 1 та микроблар учраши мумкин . Тупрокда автотроф ва гетотрофлар , аэроб ва анаэроб , термо, мезо, психрофил микроорганизмлар жойлашган. Булар орасида азотфиксация килувчи бактериялар - arotobacter авлодига кирадиган, Clostridium - авлодига кирадиган , замбуруглар ва б. бактериялар бор . Тупрокда органик моддалар ва уларнинг колдиклари куп учрайди, шунинг учун аэроб ва анаэроб бактериялар , актиномицетлар, замбураглар ва содда хайвонлар учратишимиз мумкин.* Микроб биоценозининг тупрокда узгариши асосан тупрокнинг хосилдорлигига , кунлик ва мавсумий хароратини узгариши , намлигига боглик булади. Хосилдор тупрокда' асосан гететроф микроорганизмлар жуда тез купаяди. Буларга энтеробактерия оиласига кирувчилар , бацилла, псевдомонад оиласига кирувчиларни олишимиз мумкин . Булар мухитнинг реакциясини кислота томонга узгартиради, ва юкори ферметатив зктивликкаэга булади. Бундай кислотали мухитда сутачитки бактериялар, ачиткилар, ваб. микроорганизмлар уса бошлайди. Тупрокнинг биоценозини узгариши тупрокнинг химиявйй таркибини узгариши натижасиа боради. Тупрокнинг биоценозини узгариб туриши хар хил минерал ва органик угитларни ерга солиш натижасида булади. Бу вактда тупрок биоценозида микроорганизмлар билан усимликлар, содда хайвонлар уртасида хар хил Logotip
узаро алокани учратиш мумкин, бунда факат карама -каршилик эмас , балки 
бир-бирига ёрдам бериш курилади. Масалан аэроб ва анаэроб бактериялар 
бир-бирига узаро алокада яшашади. Аэроб бактериялар тупрок ичидаги 
кислород билан нафас олиб анаэроб бактерияларга шароит тугдириб беради. 
Тупрокда 
патоген 
ва 
шартли 
патоген 
микроорганизмлар 
хар 
хил 
чикиндиларни ташлаган вактда , инфекцион касал билан улган хайвон ва 
одамларнинг уликлардан , касалларнинг ахлатидан ва б. чикиндилардан 
тупрокка тушиши мумкин. Тупрокка тушган микроорганизмлар хаммаси хам 
тупрок биоценозига химиявйй ва физикавий шароитларнинг нокулайлиги , 
буларга керакли булган озик моддаларнинг йуклиги ва тупрокда доимий 
яшайдиган микроорганизмларнинг каршилик килипга натижасида улар 
улиб кетиши мумкин. Тупрокда доимий яшайдиганларга бактерияларни, 
актинолицетларни 
ва 
замбуругларни 
олишимиз 
мумкин. 
Бу 
микроорганизмларнинг каршилиги ёки антогонизми улардан ажралиб чикган 
моддага 
-антибиотикларга, 
бактериоцинларга 
ва 
бактериофагларнинг 
таъсири натижасида булади. Масалан; стерил (тоза) тупрокга ичак таёкчаси 
микробини ташласак у усиб купаяди, агар устига стерил булмаган тупрок 
ташласак у улади, чунки тупрокдаги микроорганизмлар онтогонизм яъни 
карши таъсир курсатади. Спорасиз патоген бактериялар тупрокда бир неча 
кундан бир неча ойгача яшаши мумкин . Анаэроб бациллаларнинг споралари 
эса масалан; сибир яраси, кокшол таёкчаси тупрокда бир неча йил сакланиши 
мумкин. 
Тупрокнинг 
санитар-гигиеник 
холати 
улардаги 
термофил 
бактерияларни хосил килишига караб ва фекалли ифлосланиш даражасига 
караб белгиланади. 
Термофил бактерияларга спора хосил килувчи грамм мусбат бациллалар 
ва актиномидетлар киради. Термофил бактерияларнинг куп кисмини 
аэроблар хосил килади. Улар 50 С хароратда ва ундан юкори хароратларда 
яхши купаяди. Агар тупрок шартли патоген ва патоген микроорганизмлар 
(эширихийлар, салмонеллалар.ю шигеллалар , сибир яралар ва бациллалар, 
кокшол таё'кчалари ва б.) билан ифлосланган булса , эпид жихатдан хавфли 
хисобланади. Бундай вактда санитар-бактериологик методлар ёрдамида 
узаро алокани учратиш мумкин, бунда факат карама -каршилик эмас , балки бир-бирига ёрдам бериш курилади. Масалан аэроб ва анаэроб бактериялар бир-бирига узаро алокада яшашади. Аэроб бактериялар тупрок ичидаги кислород билан нафас олиб анаэроб бактерияларга шароит тугдириб беради. Тупрокда патоген ва шартли патоген микроорганизмлар хар хил чикиндиларни ташлаган вактда , инфекцион касал билан улган хайвон ва одамларнинг уликлардан , касалларнинг ахлатидан ва б. чикиндилардан тупрокка тушиши мумкин. Тупрокка тушган микроорганизмлар хаммаси хам тупрок биоценозига химиявйй ва физикавий шароитларнинг нокулайлиги , буларга керакли булган озик моддаларнинг йуклиги ва тупрокда доимий яшайдиган микроорганизмларнинг каршилик килипга натижасида улар улиб кетиши мумкин. Тупрокда доимий яшайдиганларга бактерияларни, актинолицетларни ва замбуругларни олишимиз мумкин. Бу микроорганизмларнинг каршилиги ёки антогонизми улардан ажралиб чикган моддага -антибиотикларга, бактериоцинларга ва бактериофагларнинг таъсири натижасида булади. Масалан; стерил (тоза) тупрокга ичак таёкчаси микробини ташласак у усиб купаяди, агар устига стерил булмаган тупрок ташласак у улади, чунки тупрокдаги микроорганизмлар онтогонизм яъни карши таъсир курсатади. Спорасиз патоген бактериялар тупрокда бир неча кундан бир неча ойгача яшаши мумкин . Анаэроб бациллаларнинг споралари эса масалан; сибир яраси, кокшол таёкчаси тупрокда бир неча йил сакланиши мумкин. Тупрокнинг санитар-гигиеник холати улардаги термофил бактерияларни хосил килишига караб ва фекалли ифлосланиш даражасига караб белгиланади. Термофил бактерияларга спора хосил килувчи грамм мусбат бациллалар ва актиномидетлар киради. Термофил бактерияларнинг куп кисмини аэроблар хосил килади. Улар 50 С хароратда ва ундан юкори хароратларда яхши купаяди. Агар тупрок шартли патоген ва патоген микроорганизмлар (эширихийлар, салмонеллалар.ю шигеллалар , сибир яралар ва бациллалар, кокшол таё'кчалари ва б.) билан ифлосланган булса , эпид жихатдан хавфли хисобланади. Бундай вактда санитар-бактериологик методлар ёрдамида Logotip
тупрокнинг санитар-гигиеник холати текширилади. Тупрокдан патоген 
бактерияларни ажратиб олиш анчакийинчиликларга олиб келади. Шунинг 
учун тупрокнинг , сувнинг ва б. объектларнинг фекалли ифлосланишини 
аниклаш учун санитар-курсатгич бактерияси ишлатилади, Буларга Е coli 
билан Str. faecalis ни олишимиз мумкин. Агар тупрокда Е coli ва Str. faecalis 
топилса 
тупрок 
янгидан 
ифлосланган 
булади. 
Агар 
тупрокда 
энтеробактериялар оиласига мансуб бактериялар топилса эски ифлосланган 
тупрок булади. Агар газли гангрена бацилласи топилса жуда хам илгари 
ифлосланган булади. Тупрокни санитар бахосини аниклашда асосан Е coli 
олинади. Бу бактериянинг яшаш мудцати ичакнинг патоген бактерияларини 
яшаш мудцатига тугри келади. Баъзи актериялар куёш нури таъсирида , озик 
моддаларнинг етишмаслиги натижасида, микроантогонистлар таъсирида 
улиб кетади. Баъзи бактериялар жуда куп вакт сакланади, бир неча йиллар-
буларга спорали бациллаларни олишимиз мумкин Улар тупрок оркали одам 
ва хайвонларга касалликни юктиради. 
 
 
Одам организми микрофлораси. 
Одам организмидаги микрофлора эволюция вактида вужудга келган. 
Микроорганизмлар хужайин организмидаги шароитга мослашган булади. Бу 
шароитга мослашган микроорганизмлар биоценози доимий булади. Шу одам 
организми микрофлорасини ташкил килади. Бу микрорганизмлар микдори ва 
сифати баъзи факторларга боглик. М; Жинсига, ёшига, овкатланишига , 
шароитга ва ташки мухит микроорганизмларга. Микроб биоценозини 
узгаришида антибиотиклар ва б. химиотералевтик ва иммунологик 
препаратларни даволаш учун, профилактика учун кабул килиш натижасида 
руй беради. Одам организмида ташки мухит билан тушадиган(тери, огиз 
бушлиги, тугри ичак , юкори нафас йуллари органлари) ва туташмайдиган 
(кон, юрак, упка, мия , ошкозон, ингичка ичак, жигар ва х.к.) системалар бор. 
Туташадиган кисмда тирик майда жониворларнинг хар хил турлари 
булиб яшаш ва купайишга шароитни канчалик оптимал булишига карамай 
тупрокнинг санитар-гигиеник холати текширилади. Тупрокдан патоген бактерияларни ажратиб олиш анчакийинчиликларга олиб келади. Шунинг учун тупрокнинг , сувнинг ва б. объектларнинг фекалли ифлосланишини аниклаш учун санитар-курсатгич бактерияси ишлатилади, Буларга Е coli билан Str. faecalis ни олишимиз мумкин. Агар тупрокда Е coli ва Str. faecalis топилса тупрок янгидан ифлосланган булади. Агар тупрокда энтеробактериялар оиласига мансуб бактериялар топилса эски ифлосланган тупрок булади. Агар газли гангрена бацилласи топилса жуда хам илгари ифлосланган булади. Тупрокни санитар бахосини аниклашда асосан Е coli олинади. Бу бактериянинг яшаш мудцати ичакнинг патоген бактерияларини яшаш мудцатига тугри келади. Баъзи актериялар куёш нури таъсирида , озик моддаларнинг етишмаслиги натижасида, микроантогонистлар таъсирида улиб кетади. Баъзи бактериялар жуда куп вакт сакланади, бир неча йиллар- буларга спорали бациллаларни олишимиз мумкин Улар тупрок оркали одам ва хайвонларга касалликни юктиради. Одам организми микрофлораси. Одам организмидаги микрофлора эволюция вактида вужудга келган. Микроорганизмлар хужайин организмидаги шароитга мослашган булади. Бу шароитга мослашган микроорганизмлар биоценози доимий булади. Шу одам организми микрофлорасини ташкил килади. Бу микрорганизмлар микдори ва сифати баъзи факторларга боглик. М; Жинсига, ёшига, овкатланишига , шароитга ва ташки мухит микроорганизмларга. Микроб биоценозини узгаришида антибиотиклар ва б. химиотералевтик ва иммунологик препаратларни даволаш учун, профилактика учун кабул килиш натижасида руй беради. Одам организмида ташки мухит билан тушадиган(тери, огиз бушлиги, тугри ичак , юкори нафас йуллари органлари) ва туташмайдиган (кон, юрак, упка, мия , ошкозон, ингичка ичак, жигар ва х.к.) системалар бор. Туташадиган кисмда тирик майда жониворларнинг хар хил турлари булиб яшаш ва купайишга шароитни канчалик оптимал булишига карамай Logotip
мингдан млд.гача булади. Бу кисмга микроблар ташки мухитдан тушиши ва 
яна чикиши мумкин. 
Туташмайдиган кисмда эса микрорганизмлар соглом одамда булмайди, 
тушганда хам организм томонидан тезда йук килинади. 
Соглом одамда доимий учрайдиган ва у билан хар кандай шароитда 
симбиотик муносабатда буладиган доимий микробларга организмнинг 
нормал микрофлораси дейилади. Нормал микрофлора жойлашган кисмда 
доимий учрашига караб ва микдорий томондан 2 булинади. 
1. Доимий учрайдиган ёки облигат. 
2. 
Доимий 
эмас, 
яъни 
факултатив, 
тасодифан 
учрайдиган 
. 
Микрофлоранинг ахамиятига келсак илгари асосан ичак таёкчаси, 
лактобациллалар купрок урганилган ва уларнинг мухимлиги хакида 
айтилган. Хозир эса доимий микробларнинг катта группасини борлиги ва 
уларнинг факат озик овкатларни хазм килишда ёки витамин ишлаб чикишда 
эмас 
балкиодаморганизмининг 
химоя 
вазифасини 
ва 
унинг 
иммун 
системасини 
киригизишдаги 
роли 
хам 
аникланган. 
Бу 
янгиликлар 
микробиологиянинг янги тармокчаси гнотобиология деган фани пайдо 
булишидан келиб чикган. 
Гнотобиология 
одам 
организмининг 
нормал 
микрофлорасини 
ахамиятини урганадиган фан булиб , микробиологиядан фарклирок хар бир 
микробнинг ролини микробсиз ва микробли организмларда солиштириб 
урганади. 
Тери микрофлораси. 
  Терида хар хил микрорганизмлар учрайди . Купинча эпидемик 
стафилококклар , сапрофит стептококклар , коринобактериялар, спора 
хосил килувчи бациллалар, микобактериялар, замбуруглар учрайди . Патоген 
стафилококклар тери 5 % холларда учрашй мумкин. Бу микрооорганизмлар 
учун озик моддалар тер ва ёг безлари ишлаб чиккан моддалар терида улган 
хужайралар хисобланади. Терининг очик жойларида - кул бармокларида, 
юзда , буйин кисмида , кудок супрасида -хар хил микроблар учрашй мумкин. 
Агар микроорганизмлар тоза терига тушса безлар ишлаб чиккан суюкликлар 
мингдан млд.гача булади. Бу кисмга микроблар ташки мухитдан тушиши ва яна чикиши мумкин. Туташмайдиган кисмда эса микрорганизмлар соглом одамда булмайди, тушганда хам организм томонидан тезда йук килинади. Соглом одамда доимий учрайдиган ва у билан хар кандай шароитда симбиотик муносабатда буладиган доимий микробларга организмнинг нормал микрофлораси дейилади. Нормал микрофлора жойлашган кисмда доимий учрашига караб ва микдорий томондан 2 булинади. 1. Доимий учрайдиган ёки облигат. 2. Доимий эмас, яъни факултатив, тасодифан учрайдиган . Микрофлоранинг ахамиятига келсак илгари асосан ичак таёкчаси, лактобациллалар купрок урганилган ва уларнинг мухимлиги хакида айтилган. Хозир эса доимий микробларнинг катта группасини борлиги ва уларнинг факат озик овкатларни хазм килишда ёки витамин ишлаб чикишда эмас балкиодаморганизмининг химоя вазифасини ва унинг иммун системасини киригизишдаги роли хам аникланган. Бу янгиликлар микробиологиянинг янги тармокчаси гнотобиология деган фани пайдо булишидан келиб чикган. Гнотобиология одам организмининг нормал микрофлорасини ахамиятини урганадиган фан булиб , микробиологиядан фарклирок хар бир микробнинг ролини микробсиз ва микробли организмларда солиштириб урганади. Тери микрофлораси. Терида хар хил микрорганизмлар учрайди . Купинча эпидемик стафилококклар , сапрофит стептококклар , коринобактериялар, спора хосил килувчи бациллалар, микобактериялар, замбуруглар учрайди . Патоген стафилококклар тери 5 % холларда учрашй мумкин. Бу микрооорганизмлар учун озик моддалар тер ва ёг безлари ишлаб чиккан моддалар терида улган хужайралар хисобланади. Терининг очик жойларида - кул бармокларида, юзда , буйин кисмида , кудок супрасида -хар хил микроблар учрашй мумкин. Агар микроорганизмлар тоза терига тушса безлар ишлаб чиккан суюкликлар Logotip