“Milliy tarbiya” fanini o‘qitishning elektron-modulli shakli. Reja: 1. O‘qitishning elektron-modulli shakli xususiyatlari. 2. “Milliy tarbiya” fanini o‘qitishda elektron-modulli shakldan foydalanish. 3. Elektron-modulli shakldan foydalanish samaradorligi. O‘qitishning elektron-modulli shakli xususiyatlari. O‘zbekistonda pandemiya kabi murakkab sharoitlarda ta’lim tizimining noan’anaviy shakllari kashf etildi. Ta’lim va tarbiya berishning bunday shakllari pedagogikamiz tarixida ilk bor qo‘llanildi. Shu jihatdan o‘qitishning elektron-modulli shakli noan’anaviy ta’lim shakli hisoblanadi. O‘qitishning elektron-modulli shakli quyidagi asosiy xususiyatlarga ega: - texnik vositalarga tayanishi; - kompyuter texnikasi imkoniyatlaridan foydalanishi; - virtual ta’lim berilishi; - ta’limning asosiy qismini mustaqil ta’lim tashkil etishi; - o‘qituvchi va ta’lim oluvchining teng faolligi. E’tibor berilsa, o‘qitishning elektron-modulli shaklida ta’lim oluvchi asosiy vosita hisoblanadi. Shu sababli mamlakatimizning barcha ta’lim muassasalari axborot-kommunikatsion vositalar bilan ta’minlanmoqda. Ayniqsa, umumiy o‘rta ta’lim maktablarining eng chekka hududlardagi tuzulmalari ham bunday vositalar bilan ta’minlanayotganligi o‘qitishning elektron-modulli shaklini amaliyotga jorriy etish imkonini beradi. O‘qitishning bu shakli asosan kompyuterga tayanganligi uchun ta’lim oluvchilarda hoxish va qiziqish uyg‘otadi. Aynan mana shu xususiyatdan foydalangan holda ta’lim va tarbiyani amalga oshirish samarali kechadi. Shuningdek, o‘qituvchining ta’limiy faolligi oshadi. Chunki o‘qitishning bu shaklida barcha o‘quv materiallari o‘qituvchi tomonidan kompyuter dasturiga joylashtiriladi va zaruriyat tug‘ilganida o‘quv materiallarini boyitib boriladi. Shu sababli o‘qitishning elektron-modulli shakli zamonaviy talablarga javob berishi bilan ajralib turadi. O‘qitishning elektron-modulli shakli hozirgi zamon Pedagogika fanida muhim o‘rin tutadi. Bunga quyidagilar sabab hisoblanadi: - bu o‘qitish shakli texnik vositalarga asoslanishi va texnik vositalarning imkoniyatlaridan keng foydalanishi bilan ajralib turadi; - o‘qitishning bu shaklida ta’lim oluvchi nisbatan mustaqil xarakat qiladi va uning axborot olishi kengayadi; - texnik vositalar asosida masofadan turib ta’lim berish imkoniyati ham mavjud; - bularning barchasi o‘qitishning elektron-modulli shakliga bo‘lgan qiziqishning ortib borishiga sabab bo‘lmoqda. Ayni paytda, o‘qitishning elektron-modulli shaklida asosiy e’tibor ta’lim berishga qaratiladi. Buning natijasida ta’lim oluvchining tarbiyalanganlik darajasini kuzatish cheklanadi. Shu sababli ta’lim beruvchi o‘qitish jarayonida ta’lim oluvchini tarbiyalab borishi taqozo etiladi. Bu borada ilmiy-nazariy va amaliy ishlanmalar yaratilmoqda1. O‘qitishning elektron-modulli shakli bo‘yicha xorijiy mamlakatlarda o‘ziga xos tajribalar mavjud. Misol uchun, Rossiya Federatsiyasida oliy pedagogik ta’lim jarayonida nisbatan ko‘proq elektron-modulli shaklidan foydalaniladi. Shu sababli bu mamlakatda mazkur ta’lim shaklining o‘ziga xos shakllari va tushunchalari ishlab chiqilgan. Bu o‘rinda ana shunday tushunchalardan eng muhimlarini e’tiboringizga havola etamiz: Elektron darslik – fanga oid materiallarni dinamik ravishda talqin qiluvchi va maxsus dasturlardan foydalanib tuzilgan o‘quv adabiyoti; Elektron uslubiy qo‘llanma – bu pedagogik tajribani umumlashtirish va uzatish hamda ta’lim faoliyatining yangi modellarini shakllantirish va tarqatishga mo‘ljallangan o‘quv adabiyoti; 1 Қаранг: Мардонов Ш. Педагогика фанидан ўқитишнинг электрон-модулли дидактик таъминотини ишлаб чиқиш технологияси. –Тошкент, 2021 Elektron shakldagi materiallar – bu elektron darslik, elektron o‘quv qo‘llanmalar, elektron ma’ruza matnlari va laboratoriya ishlanmalari majmuidir. Bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari mazkur tushunchalarni o‘zlashtirishi va kelgusi faoliyatida o‘qitishning elektron-modulli shaklidan foydalanish ko‘nikmasini egallashi kerak. “Tarbiya” fanini o‘qitishda elektron-modulli shakldan foydalanish. Boshlang‘ich ta’limda “Tarbiya” fanini o‘qitishda noan’anaviy ta’lim shakllaridan foydalanish muhim o‘rin tutadi. Bu borada mazkur yangi fanning an’anaviy ta’lim shakllaridan ko‘ra, noan’anaviy shakllari asosida o‘qitish asosiy vazifalarimizdan hisoblanadi. “Tarbiya” fanini o‘qitishda elektron-modulli shakldan foydalanish quyidagilarga asoslaniladi: - mazkur fanning har bir mavzusi o‘quv materiallari kompyuter dasturida joylashtiriladi; - o‘quv materiallarini joylashtirishda darslikda berilgan matnlardan tashqari qo‘shimcha ma’lumotlar va axborotlar kiritiladi; - o‘quv materiallarining oltmish-yetmish foizini mustaqil ta’lim topshiriqlari tashkil etadi; - o‘quvchilar aynan mustaqil ta’lim topshiriqlarini bajarishi bilan mavzularni o‘zlashtirgan hisoblanadi; - o‘quvchilarning o‘zlashtirganlik darajasi virtual tarzda baholanadi. O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligining 2020-yil 26-oktabrdagi Buyrug‘i bilan tasdiqlangan “Tarbiya” fani bo‘yicha davlat ta’lim standartlari”da mazkur fanni o‘qitishda ta’limning eng zamonaviy shakllariga tayanish belgilangan. Chunki bu fan shaxs hayotidagi eng muhim masala-tarbiyani amalga oshiradi. O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligining 2020-yil 14-oktabrdagi 235-sonli Buyrug‘i bilan tasdiqlangan “Tarbiya fani uchun umumiy o‘rta ta’limning davlat ta’lim standarti”da quyidagilar belgilangan: - “Tarbiya” fanining asosiy maqsadi ma’naviy barkamol va intellektual rivojlangan shaxsni tarbiyalashdan iborat; - mazkur fan o‘qitish jarayonida umuminsoniy va milliy qadriyatlar asosida o‘quvchilarni tarbiyalaydi; - fan orqali kadrlarni maqsadli va sifatli tayyorlash uchun ta’lim, fan va ishlab chiqarishning samarali integratsiyasiga asoslaniladi va h.k. E’tibor berilsa, “Tarbiya” fani bo‘yicha davlat ta’lim standartlari aniq belgilangan. Shu sababli ushbu fan bo‘yicha elektron-modulli o‘quv materiallarini tayyorlashda ularga asoslanish lozim bo‘ladi. Misol uchun, “ma’naviy barkamol” tushunchasi bo‘yicha tayyorlanadigan elektron-modulli o‘quv materialida ma’naviyat, barkamollik va ularning shaxs hayotida tutgan o‘rni to‘g‘risida multimediyali, animatsion va tasvirli ma’lumotlarni tayyorlash taqozo etiladi. Shu sababli “Tarbiya” fanini o‘qitishda elektron-modulli shaklning imkoniyatlari keng ekanligini ta’kidlash joiz. Bu o‘rinda namuna sifatida “Tarbiya” fani mavzularini elektron-modulli shaklda o‘tish texnologiyasini keltiramiz. “Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining aqliy tarbiyasi” mavzusi bo‘yicha elektron-modulli ishlanma O`qituvchi Boshlang’ich sinf o’quvchilarining aqliy tarbiyasi Aqliy tarbiya zaruriyati O’quvchilarga aqlni o’stiruvchi topshiriqlar berish Aqlni o’stiruvchi ta’sir vositalari O’quvchilarning aqliy imkoniyatlarini aniqlash Aqliy tarbiya bo’yicha pedagogik tavsiyalar O’quvchilarga ijodiy topshiriqlar berish O’quvchilarga o’qiladigan matnni tavsiya etish Mavzular mantlarining multimediyali shakli Suhbat O’quvchi O’qitish vositalari Bu elektron-modulli shakl o‘qituvchi tomonidan kompyuterda multimediyali shaklda tayyorlanadi va unda o‘quvchilarga mustaqil ta’lim topshiriqlarini nisbatan ko‘p foizda berishga asosiy e’tibor qaratiladi. O‘quvchilarning mavzuni o‘zlashtirganlik darajasi ham kompyuter vositasida baholanadi. Elektron-modulli shakldan foydalanish samaradorligi. Boshlang‘ich ta’limda “Tarbiya” fanini o‘qitishda elektorn-modulli shakldan foydalanish samaradorligi va uni kuzatib borish muhim ahamiyatga ega. Shu sababli bu o‘rinda ushbu fanni elektorn-modulli shaklda o‘qitishning samaradorlik mexanizmlariga e’tiboringizni tortamiz: a) 1-sinfda “Tarbiya” fanini o‘qitishda kompyuterli multimediyali darslardan foydalanish tavsiya etiladi; b) 2-sinfda mazkur fanni o‘qitishda mavzularning kompyuter dasturida matni beriladi va asosiy e’tibor o‘quvchilar bajaradigan mustaqil ta’lim topshiriqlariga qaratiladi; v) 3-sinfda bu fan bo‘yicha aqliy, jismoniy va ruhiy rivojlanishda ijobiy ta’sir etadigan multimediyali va tasvirli darslar mavzular bo‘yicha tashkil etiladi; g) 4-sinfda bu fan bo‘yicha tarbiyalanganlik darajasini belgilovchi ko‘rsatkichlar asosida ko‘proq multimediyali mashg‘ulotlar olib boriladi va bunda o‘quvchilarning faolligi, ularning yo‘naltirilganligi nazorat qilinadi. Bunday yondashuv boshlang‘ich ta’limda “Tarbiya” fanini elektorn-modulli shaklda o‘qitish imkoniyatlaridan oqilona foydalanishni taqozo etadi. Shu sababli oliy pedagogik ta’lim jarayonida bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari o‘qitishning elektron-modulli shaklini chuqur o‘zlashtirishi asosiy vazifalardan biridir. Kezi kelganda eslatib o‘tish joizki, o‘qitishning elektron-modulli shakli bo‘yicha ilmiy, nazariy va metodologik ishlanmalar juda kam yaratilgan. Bu borada ilmiy tadqiqotlar va o‘quv materiallari yaratish endi amalga oshrilmoqda. 1. Mashg’ulot vositalari 2. Auditoriyadan tashqari mashg’ulotlar jihozlari 3. Maxsus mashg’ulot Boshlang’ich sinf o’quvchilarining aqlini o’stirish ko’rsatkichlari Shu sababli pedagogik oliy ta’lim jarayonida “Ta’limning elektron-modulli shakli” maxsus kursni tashkil etish maqsadga muvofiq bo‘ladi. Bunday kurslar o‘qituvchilarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish kurslarida ham o‘qitilishi dolzarb bo‘lib turibdi. Chunki o‘qitishning elektron-modulli shakli murakkab sharoitlarda ta’lim va tarbiya jarayonini kutilgan darajada amalga oshirish imkonini beradi. Bunday zamonaviy o‘qitish shakllarini o‘zlashtirish har bir pedagogning burchidir. “Tarbiya” fanini o‘qitishda elektron-modulli shakldan foydalanish uchun quyidagilarga e’tibor berilsa samarali hisoblanadi: - maktabning texnik jihozlaridan oqilona foydalanish; - boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining kompyuter bilan ishlash ko‘nikmasini shakllantirish; - o‘quv materiallarining qiziqarli va qulay bo‘lishiga erishish; - imkon qadar axborot-kommunikatsiya vositalar bo‘yicha mutaxassislar ko‘magidan foydalanish; - o‘quvchilarning mavzularni mustaqil o‘zlashtirishiga ahamiyat berish. Bunday yondashuv “Tarbiya” fanini elektorn-modulli shakldan foydalangan holda o‘qitishning samaradorligiga olib keladi. Bugungi kunda barcha boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari texnik jihozlardan foydalanish imkoniyatiga ega. Shu sababli o‘qitish jarayoniga elektron-modulli kabi noan’anaviy ta’lim shakllarini tadbiq etish maqsadga muvofiq hisoblanadi. Mustahkamlash uchun savollar va topshiriq: 1. O‘qitishning elektron-modulli shakli xususiyatlari nimalardan iborat? 2. “Tarbiya” fanini o‘qitishda elektron-modulli shakldan foydalanish deganda nimalarni bilasiz? 3. Elektron-modulli shakldan foydalanish samaradorligining asoslari nimalardan iborat? “Milliy tarbiya” fanini o‘qitishning elektron-modulli shakli metodologiyasi Elektron-modulli o‘qitish shakli kompyuter dasturi va texnologiyasiga asoslanadi. Buning uchun o‘qituvchi tomonidan har bir mashg‘ulotlar uchun loyihalar tayyorlanadi. Mashg‘ulotlar loyihalarida quyidagilar aks etishi kerak: - mavzu bo‘yicha ma’lumotlar matnini berish; - har bir mavzu bo‘yicha bir necha topshiriqlar majmuini ishlab chiqish; - ishlab chiqilgan topshiriqlarda o‘quvchilarning mustaqil fikrlashi va ijodiy yondashuvini hisobga olish; - har bir topshiriqlarni jadvallar, diagrammalar va tasvirli shakllar bilan taqdim etish; - o‘quvchilar bilan virtual aloqaga kirishish. “Tarbiya” fanini boshlang‘ich ta’limda o‘qitishda elektron-modulli shaklga asoslanish uchun oliy pedagogik ta’lim jarayonida bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari quyidagilarni o‘zlashtirishi kutilgan samarani beradi: - o‘qitishning elektron-modulli shakli asoslarini o‘zlashtirish; - turli mavzular bo‘yicha elektron-modulli materiallar tayyorlashni o‘rganish; - “Tarbiya” fanini elektron-modulli o‘qitish shaklida amalga oshirish metodikasini egallash; - elektron-modulli o‘quv materiallari tayyorlash ko‘nikmasi bilan qurollanish. Hozirgi zamon oliy pedagogik ta’lim jarayonida pedagogik turkumdagi fanlar vositasida o‘qitishning elektron-modulli shakli bo‘yicha yetarli ma’lumotlar berilmoqda. Quyidiga kitobni o‘qib chiqing: Mardonov Sh.Q. Pedagogika fanidan o‘qitishning elektron-modulli didiaktik ta’minotini ishlab chiqish texnologiyasi. – Toshkent, 2021 O‘qitish jarayoni yaxlit tizim sifatida. Ta’lim qonuniyatlari va tamoyillari” mavzusidagi amaliy mashg‘ulot ishlanmasi Amaliy mashg‘ulot 1. Ushbu amaliy mashg‘ulotdagi topshiriqlar bilan tanishish uchun ro‘yxatdan o‘tishingiz lozim. Familiyangiz: Ismingiz: Sharifingiz: 1-sahifa Ta’lim jarayoni “FORMULA”si DJ=M+Abf+Ab DJ - M - Abf - Ab - *Kiritilayotgan so‘zlarni xatolarsiz va faqat kichik lotin harflarda yozing!!! 2-sahifa 1. Keys topshirig‘i: “Ta’lim jarayoni yaxlit hodisa sifatida” Izoh: odatda formula deganda ko’z o’ngimizda matematik-fizik hodisalar gavdalanadi. Biroq ta’lim jarayoni ham o’ziga xos formulalardan foydalanish xususiyatiga ega. Quyidagi formulaga e’tibor qarating va izohlang. Sizningcha, unda qanday ma’no ifoda etilgan? Quyida keltirilgan chizmaga e’tibor qarating. Unda grafik ifoda etilgan, biroq unda aks etishi lozim bo’lgan jumlalar chizma ostida berilgan. Mazkur jumlalarni shunday ketma-ketlikda joylashtiringki, natijada ta’lim jarayoni tarkibiy qismlarining o’zaro aloqadorligi va bog’liqligi aniq namoyon bo’lsin. Raqam kiriting Raqam kiriting Raqam kiriting Raqam kiriting * Kiritilgan so‘z yoki jumlaning faqat raqamini kiriting! “Milliy tarbiya” fanini o‘qitishning elektron-modulli shakli metodologiyasi Raqam kiriting Raqam kiriting Raqam kiriting Raqam kiriting Chizmada aks etishi lozim bo’lgan jumlalar: 1. Maqsad.2. Natija. 3. O’qituvchi faoliyati. 4. Talaba faoliyati. 5. Mazmun. 6. Shakl. 7. Metod. 8. Vosita. 3-sahifa 2. Ijodiy TEST Topshirig‘i 1. Gapni tugallang: Barqaror, takrorlanuvchi, invariantli, tavsifga ega narsa-hodisa va jarayonlarning ichki mavjud aloqalari Nuqtalar o‘rniga kerakli so‘z yoki jumlani topib qo‘ying. Didaktika deganda ta’limiy hodisalarning namayon bo‘lishi va rivojlanishi bilan shartlanadigan ichki mavjud aloqalar tushuniladi. 3. Gapni tugallang. Ta’lim jarayonining tarkibiy qismlari orasidagi ob’ektiv, mavjud, barqaror, takrorlanuvchi aloqadorlik deyiladi. 4. Nuqtalar o‘rniga kerakli jumlani topib qo‘ying. o‘quv jarayonining umumiy maqsadlari va qonuniyatlariga binoan uning mazmuni, tashkiliy shakli va metodlarini belgilovchi boshlang‘ich qoidalardir. 5. Gapni tugallang. Ta’lim tamoyillarini amalga oshirish texnologiyasi 6. Nuqtalar o‘rniga kerakli jumlani topib qo‘ying (o‘quv rejasi). O‘quv shakllari, o‘quv predmetlari ro‘yxati va hajmini, ularning o‘quv haftalari, yarim yilliklari bo‘yicha taqsimlanishini belgilaydigan, bo‘lajak mutaxassislarni o‘quv predmetlari, kasbiy va umumiy tayyorgarligi orasida o‘zaro bog‘liqlikni ta’minlovchi me’yoriy hujjat bu – 7. Gapni tugallang (darslik). O‘quv dasturi va o‘qitishning maqsadiga mos holda biror o‘quv predmeti haqida ilmiy bilimlarni aks etiruvchi kitob bu - 8. Nuqtalar o‘rniga kerakli so‘z yoki jumlani topib qo‘ying (o‘quv dasturi). Ta’lim mazmuni, uni talabalar tomonidan o‘zlashtirishining eng maqbul usullari, axborot manbalari ko‘rsatilgan normativ hujjat bu -