MILLIY TARBIYANING MAZMUN VA MOHIYATI
Reja:
1. Maktabda yetakchining о‘rni . Bolalar yetakchisining vazifalari.
2. Yetakchining bolalar о‘rtasida tarbiyaviy ishlarni tashkil etish metodlari.
3. Yetakchi va sinf rahbarining hamkorlikdagi faoliyati .
4. Yetakchining faol о‘quvchilar bi lan ishlash metodlari.
Bolalar yetakchisi – maktab bolalar va о‘smirlar uyushmasiniig tashkilotchisi
va tarbiyachisi sifatida sinfdan va maktabdan tashqari tarbiyaviy ishlarni
olib boradi .
Tayanch iboralar: Bola shaxsi, sinf rahbari, pedagogik ta’sir, pedagogik mahorat.
Hozirgi davrida maktab va uydagi о‘quv-tarbiya ishlarini amalga
oshirayotgan pedagogik jamoa oldiga juda katta vazifalar qо‘ymoqda. Maktab
yosh avlodning dunyoqarashini tarkib toptirish, g‘oyaviy, siyosiy jihatdan
chiniqtirish, yuksak axloqiy fazilatlarga ega qilish, mehnatiga va ongli kasb
tanlashga tayyorlash lozim. Bu vazifalarni hal qilishda sinf rahbari muhim rol
о‘ynaydi. Chunki, u bir sinf sharoitida tarbiyaviy vazifalarni amalga oshirishga
qaratilgan ishlarni tashkil etadi va boshqaradi.
Sinf rahbari quyidagi vazifalarni bajaradi:
1. О‘ziga yuklatilgan sinfdagi tarbiyaviy ishlarni amalga oshiradi. Bu vazifani
bajarayotganda u yolg‘iz emas, Shu sinfda dars berayotgan turli fan о‘qituvchilari
bilan hamkorlikda va ularga suyangan holda о‘kuvchilarda milliy dunyoqarash
asoslarini shakllantiradi, axloqiy tarbiyasini rivojlantiradi. О‘quvchilarni darsdan
tashqari tadbirlarni tashkil etadi va sinf jamoasini mustahkamlaydi.
2. О‘quvchilarning bilimga bо‘lgan qiziqiish va qobilyatini о‘stirish har bir
о‘quvchining indivudial-psixik xususiyatlarini hisobga olgan holda kasbga
yо‘naltirish va hayotiy maqsadlarini shakllantirish sinf rahbarining alohida
vazifasidir. Ayni paytda har bir о‘kuvchining sog‘ligini mustahkamlashga ham
e’tibor beradi.
3. Sinf rahbarining diqqat markazida о‘quvchilarning yuqori darsda
о‘zlashtirishini ta’minlash masalasi turadi. Buning uchun u har bir о‘quvchining
kundalik о‘zlashtirishida voqif bо‘lib turadi. Orqada qolayotganlarga о‘z vaqtida,
kechiktirmay yordam uyushtiradi.
4. Sinfdagi о‘quvchilarning о‘z-о‘zini boshqarish ishlarini yо‘naltiradi, ular
ishtirokida sinf jamoasining ijtimoiy foydali ishlardagi ishtirokini ta’min etadi,
maktab miqiyosida uyushtirilayochtan muhim tadbirlarda о‘z sinfining faol
qatnashishini ta’minlaydi.
5. Sinf о‘quvchilarining ota-onalari, о‘quv kuni uzaytirilgan guruhlarining
tarbiyachilari, korxonalar va muassasalardagi, turar joylardagi otaliqqa oluvchilar
bilan yaqin aloqaga о‘rnatadi.
6. Sinf rahbari Shu sinfda dars berayotgan barcha fan о‘qituvchilari о‘rtasida
о‘quvchilarga nisbatan yagona talablar о‘rnatilishiga erishadi, ota-onalarga
pedagogik bilimlar tarqatib, oila bilan maktab о‘rtasidagi aloqani mustahkamlaydi.
7. Sinf rahbari о‘z sinfidagi turli hujjatlarini; sinf jurnali, о‘quvchilarning
kundaliklari, tabellar, shaxsiy ma’lumotlari, turli xil reja va hisobotlarni yuritadi.
Kо‘rinib turibdiki, vazifa keng va murakkab, ularni muvaffaqiyatli hal qilish
sinf rahbarining shaxsiy sifatlariga ham bog‘liqdir. Sinf rahbarining shaxsiy
sifatlariga qо‘yiladigan talablar о‘qituvchiga qо‘yiladigan talablardan farq
qilmaydi. Lekin, sinf rahbari asosiy tarbiyachi, bolalar ma’naviy jihatdan andoza
oladigan shaxs bо‘lganligi uchun ham, bu talablar uning shaxsiy fazilatiga aylanib
ketishi bilan tarbiyada alohida rolь о‘ynaydi.
Tarbiyaviy ishlarning sifat va samaradorligi, avvalo tarbiyachining g‘oyaviy
ishonchiga va siyosiyligining darajasiga bog‘liq. Buning uchun sinf rahbari fan
yangiliklarini muntazam, egallab borishi bilan о‘zining bilimini, ongini oshiradi.
Sinf rahbarining axloqiy obrо‘si g‘oyat darajada yuqori bо‘lishi ham bu
о‘rinda muhimdir. Sinf rahbari ana Shundagina tarbiyaviy ta’sir kо‘rsatishga ega
bо‘ladi. Tarbiyachining shaxsiy fazilatlari, ma’naviy qiyofasi о‘quvchilar ongining
va xulqining shakllanishiga katta ta’sir kо‘rsatadi. Sinf rahbari uchun malaka va
kо‘nikmalarga ega bо‘lishni о‘zi yetarli emas. U о‘z tarbiyaviy faoliyatida yuksak
darajadagi insonparvarlik fazilatlari, о‘z ishiga sadoqati, intizomi, odamiyligi,
axloqiy sifatlari bilan ham ta’sir о‘gkazadi. Chunki, tarbiyachilik qobilyati juda
kо‘p sifatlarni: chuqur bilim, keng fikrlilik, ishga jon dildan kо‘ngil qо‘yish,
bolalarga bо‘lgan cheksiz, muhabbat muomala nazokatlilik, qalb yoshligi, serzavq
temperament, oqil va adolatlilik namunasi, alohida nazokat sipolik va vazminlik
kabi fazilatlarning bо‘lishini taqozo qiladi. Bunga yana tarbiyachilik texnikasi
qо‘shimcha ishda muvaffaqiyat ta’minlanishi tabiiydir. Tarbiyachilik texnikasi sinf
rahbarining asosiy qurolidir.
Sinf rahbarlaridan madaniyat darajasining kengligi, pedagogik odob
talablariga rioya qilish, har bir bola shaxsini inson sifatida hurmat qilish bilan unga
nisbatan talabchanlikni unutmaslik, tashkilotchilik malakalariga ega bо‘lish, о‘z
muomolasini tinimsiz oshirib borish bilan ishga ijodiy yondashish talab qilinadi.
Muhimi Shundaki, sinf rahbarining о‘zi bolalarni tarbiyalamoqchi bо‘lgan
g‘oyaviy-axloqiy barkamollikka mos bо‘lishi kerak. Tarbiyadagi xatolarning
kо‘pchiligiga asogiy sabab, bolaning oldiga qо‘yilayotgan talablar tarbiyachi
harakterida hamisha ham namoyon bо‘lavermasligidadir.
Sinf rahbarining faol jamoatchi sifatida hamisha namuna kо‘rsatishi muhim
ahamiyatga ega. Ayni vaqta u kommunikativ qobilyatga ega bо‘lishi, rо‘y
berayotgan voqea va hodisalarni faqat pedagogik qoidalarga bog‘lab baholashgina
emas, balki rо‘y berishni sababiga qarab hukm ham chiqarishni, ijod qilish
qobilyatiga ega bо‘lishi kerak.; Sinf rahbari maktabdagi eng yetuk pedagog
hisoblanib, u bajaradigan mehnatining о‘lchovi, chegarasi yо‘q. Uning bilmagan
ishi uddasidan chiqa olmaydigan sohasi bо‘lmaydi. Shu bilan bir qatorda, u
beg‘araz, xolis shaxs bо‘lib, jamoatchilik asosida ishlaydp. Sinf rahbari
pedagoglar, ota onalar va о‘quvchilarni о‘zaro bog‘lovchi shaxs sifatida barcha
tomonlarining nuqtai nazarini hisobga olishi, harakatlarni bir markazga
birlashtirish, о‘zaro aloqalarning tо‘g‘ri bо‘lishiga ta’sir о‘tkazish va ayni vaqtda
о‘zining о‘rnini aniq ta’minlay olishi kerak. Mana Shu fazilatlar sinf rahbarining
tarbiyaviy ishlari samarasini oshirishga va uning muvaffaqiyatini ta’minlashga
garov bо‘ladi. Sinf rahbari о‘quvchilarga puxta bilim berishga, ularni fikrlash
qobilyatini faollashtirishga hamisha g‘amxо‘rlik qilib boradi. Hatto о‘zlashtirish
yuqori bо‘lgan sinflarda ham bolalarda ilmga bо‘lgan qiziqish va muhabbatni
о‘stirishga, ta’lim sifatini oshirishga harakat qilish zarur.
Ayrim maktablarda yuqori о‘zlashtirishga erishishga о‘quv, didaktik masala
sifatida maktabda ta’lim-tarbiyani tо‘g‘ri yо‘lga qо‘yishga bog‘liq bо‘ladi. О‘qish
jarayonida bolalarda mehnatsevarlik, diqqatni, matonat kabi sifatlarni tarbiyalash
bilimni muvaffaqiyatli о‘zlashtirishga yordam beradi.
Maktabda olib boriladigan tarbiyaviy ishlar sistemasi tо‘g‘ri va bevosita
sinfda о‘zlashtirishni kо‘tarishga ta’sir etadi. Sinf rahbari о‘qituvchilar bilan
hamkorlikda
bolalarni
о‘qishga
ongli
munosabatda
bо‘lishga
о‘rgatadi.
О‘quvchilarning о‘qishlarini nazorat qiladi, darslarga kiradi, kuzatadi va о‘z
