Ilmiybaza.uz MTT TARBIYACHILARINING OILA BILAN OLIB BORADIGAN ISHLARI Reja: 1. MTT bilan ota – onalar hamkorligiga bog’liq jihatlar 2. MTT va oila uyg’unligida bola tarbiyasi 3. Ta`lim-tarbiyada MTT bilan ota-ona hamkorligi. Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar MTT BILAN OTA – ONALAR HAMKORLIGIGA BOG’LIQ JIHATLAR Ko’rinib turibdiki, farzand nafaqat oila tarbiyasi orqali kamol topadi, balki unga Davlatimiz tomonidan berilgan imkoniyatlar asosida tashkil etilgan MTM orqali ham kamol topadi. Chunki, bo’lajak kattalar ana shu kichiklar negizida tayyor bo’ladi. Bundan tashqari xalqimiz bolaparvar va o’z zurriyodini jonidan ham aziz ko’ruvchi xalq. Ular farzandlarini oilasining quvonchi, ota – onasining mehr nuridan yaralgan, ya’ni Alloh ato etgan oliy ne’mat, jamiyatning hayotbaxsh hamda harakatlantiruvchi kuchi, deb biladilar. Shuningdek, farzand umr mevasi, oila faxri va quvonchi hamda davomchisi bo’lganligi uchun ham u oilaning kelajagi baxtidir. Biz oilani davlat ichra kichik davlat deb ataymiz. Unda yangi inson, ya’ni davlatning yangi bir vakili dunyoga keladi. Kichik davlat – oila esa bu inson uchun dastlabki hayot dorilfununi bo’ladi. Shu sababli ota – onalar farzandning birinchi o’qituvchisi va tarbiyachisidir. Farzandni barkamol va ma’naviy yetuk qilib o’stirish uchun, eng avvalo ota – onaning o’zi yuksak axloqiy fazilatlarga ega bo’lishi kerak. Bunday muhim va istiqbolli muammolarni hal qilishda mamlakatimizda ota – onalarga yordam ko’rsatish maqsadida MTT tashkil etilgan. Bu borada MTM bilan ota – onalar hamkorligining ahamiyati katta. Bunday hamkorlikni o’rganish maqsadida so’rovnoma o’tkazdik. So’rovnoma quyidagiga tarkibiy qismlarga bo’linib tayyorlandi: I. Familiyangiz ismingiz. Bunda ota yoki onaning ismi sharifi yoziladi. II. Oila va uning tarkibi. Bu tarkibiy qism 11 punkdan iborat savol bo’lib, unga oid javoblar ham tayyorlandi va to’g’ri javob deb bilgan javobingizni aylana ichiga oling, degan tavsiya berilgan. III. Oilada bola tarbiyasiga oid shart – sharoitlar mavjudligi. Bu tarkibiy qismda 23 ta savol va turli javoblar, to’g’ri deb bilgan javobingizni aylana ichiga oling, degan tavsiya berilgan. IV. Oilada bolaning barkamol bo’lishiga ma’naviy asos yaratilganligi. Bu tarkibiy qism ikkiga, ya’ni 4.1. – otalar uchun savollar va 4.2. – onalar uchun savollarga bo’lindi. Ularning birinchisida 10 ta, ikkinchisida 11 ta savol olindi va yuqoridagi kabi talab qo’yildi. V. Oilada bola tarbiyasi uchun moddiy asoslarning mavjudligi. Bu tarkibiy qism bo’yicha 10 ta savol olindi va ularga yuqoridagi kabi takliflar berildi. VI. Farzandni maktabga tayyorlashga oiladagi shart – sharoitlar mavjudligi. Bu tarkibiy qismda 10 ta savol bo’lib, unga mos turli javoblar berilgan va bu yerda ham to’g’ri javobni aylana ichiga olib belgilash taklif qilingan. Bizni mamnun qilgan narsa shundan iborat bo’ldiki, ota – onalarimiz farzandlarimiz taqdiriga befarq emas. Eng asosiysi ularning 92 foizi farzandlarini ma’naviy yetuk, barkamol qilib tarbiyalashni xohlaydi, shuningdek, ular ichidan 98,2 foizi farzandlarini turli tahdidlar va salbiy ta’sirlardan asrashni istaydilar. Ota – onalarga “Farzandlaringizni MTM negizida maktabga tayyorlashni istaysizmi”? – degan savol berilganda, ular deyarli 100 foiz “ha” degan javobni belgilashgan. Demak, ota – onalarimizning tani – joni xuddi avlod – ajdodlarimizniki kabi ma’naviyat va ma’rifat bilan yo’g’rilgan. Shu sababli biz uzluksiz ta’lim tizimining eng dastlabki qismini oila ma’naviyati va ma’rifatini hisobga olishdan boshlagan ma’qul ekan degan fikrga keldik. Bu fikrimiz ODM da ham ko’p marotaba o’z tasdig’ini ham topdi. “MTT tarbiyachisi ota – onalar bilan suhbat chog’ida dastur talablariga tayanadi, ota – onalarning pedagogik layoqati va oilaviy tarbiya xususiyatlarini hisobga olgan holda maktabgacha tarbiya haqidagi kitoblarda berilgan maslahatlar, tavsiyalardan ijodiy foydalanadi. Suhbat bu ikki tomon – tarbiyachi bilan ota – onaning muloqotidir. U fikr almashishga, muhokama qilinayotgan masalalarda o’zaro hamjihatlik o’rnatilishiga yordam berishi kerak. Bunda muhimi, tarbiyachi tomonidan xayrixohlik, erkinlik muhitining yaratilishidir. Ota – onalarning shakllanib, kamol topib borayotgan farzandga ko’rsatadigan ta’siri juda katta. Ularning bolaga nisbatan beg’araz muhabbati talabchanlik bilan qo’shib olib boradigan g’amxo’rligida namoyon bo’ladi. Muhabbat har qanday yaxshilik, mehribonlik va yorqinlikning ijodkoridir” Demak, farzand tarbiyasini ota – onalar o’z shaxsiy ishi deb bilmasliklari kerak. Aslida bola tarbiyasi ota – onaning jamiyat oldidagi fuqarolik burchi va davlat oldidagi mas’uliyati hamda qarindosh – urug’lar oldidagi javobgarligi. Shuning uchun ham ota – ona obro’si farzand tarbiyasida ma’naviy ozuqa bo’ladi. Bu ma’naviy ozuqa bola tarbiyasida “ufq” ni ko’zlab ish tutishda mustahkam poydevor hisoblanadi. Bunday tarbiyalash jarayonida mehnat va ijtimoiy faoliyatni oilaviy vazifalar bilan qo’shib olib boradigan farzandlari hayotiga qiziqadigan va ularga oqilona, odilona rahbarlik qiladigan ota – onalar ijobiy o’rnak bo’ladigan kishilardir, ya’ni obro’li ota – onalardir. Bunday odamlar o’z farzandlari tarbiyasiga oilada ham, MTM ham e’tibor beradigan aqlli odamlar, namunali oilalar a’zolari bo’ladi. MTT va oila uyg’unligida bola tarbiyasi MTM va oila uyg’unligida bola tarbiyasi samarali kechadi, agarda, birinchidan, MTM laridagi ta’lim – tarbiya jarayonining optimal variantlari yaratilgan bo’lsa, ikkinchidan, ota – onalar bolalar tarbiyasining quyidagi ma’naviy jihatlariga e’tibor berilsa: sog’lom oilaviy muhit; oila ma’naviyati; oilada bolaga ma’naviy – immunologik tarbiya berish omillari; oilada bola tarbiyasiga oid munosabatlar; oilada bola tarbiyasiga oid salbiy holatlarga qarshi munosabatlar; oilada bolani ma’naviy jihatdan tarbiyalashga bag’ishlangan tadbirlar, marosimlar, urf – odatlar, milliy va oilaviy bayramlar, ODM. Bular to’g’risida mazkur tadqiqotimizning keyingi qismlarida batafsil ma’lumot beriladi. Bu jihatlardan ota–onalar tashabbuslari bilan MTM da uyushtiriladigan “Ma’naviyat mashg’ulotlari”da foydalangan holda olib borilsa erkin va ijodiy fikrlaydigan faol shaxsini shakllantirishga erishishiladi. Ishonchimiz komilki, ular ma’naviy yetuk, barkamol inson bo’lib shakllanadilar. Ta`lim-tarbiyada MTT bilan ota-ona hamkorligi. Tarbiyachi tomonidan yuqoridagi jadvallar asosida ota-onalar burchagida qoyiladi. Har qaysi bolaning kamchiligi xisobga olinib, ota-onaga alohida bartaraf qilish yol- yoriqlari beriladi. Ilk matematik tushunchalar, ruhiy rivojlanishi, tabiat haqidagi tushunchalar, tasvirlash faoliyati boyicha ilk konikma va malakalar, badiiy adabiyot, xulq-atvori boyicha korsatkichlari ham xuddi shu tartibda tahlil qilinib tegishli maslahat beriladi. Bolalar bogchasida otkaziladigan ota-onalar yigilishlarini eski tartibda faqat maruzalar oqish usulidan voz kechgan xolda chaynvord yechish, jumboqli masalalar yechish, anketa savollarga javob olish, ishchanlik oyinlari otkazish kabi noannaviy uslublardan foydalanish ota-onalarning bevosita bola tarbiyachi boyicha pedagogik bilimlarga ega bolish istak xoxishini paydo qiladi. Ota-onalar yigilishida quyidagi mazmunda anketa savollarga javob olish ham ota- onalarni bola tarbiyasi bilan shugullanishga undaydi. 1. Familiyangiz, ismingiz, otangizning nomi, tugilgan yilingiz, malumotingiz va manzilingiz. 2. Nechta farzandingiz bor? Bu guruhdagi farzandingiz nechanchisi? Ismi va sharifi. 3. Oilangizda farzandlaringiz uchun qanday sharoitlar mavjud. (tagiga chizing), mahsus xona, burchak, oyinchoqlar, rasm chizish uchun anjomlar, plastinkalar, rasmli kitobchalar, sport anjomlari, yassi oyoqlikka qarshi massaj qiluvchi anjomlar. 4. Bir kunda necha soat bola tarbiyasi bilan shugullanasiz? 5. Farzand tarbiyasida qiynalmayapsizmi? Xa yoki yoq. (tagiga chizing). 6. Sizningcha oila tarbiyasini nima qiyinlashtiryapti? (tagiga chizing) tarbiyaga oid bilimlarning yetishmasligi, davlat ishi bilan band bolishlik, bogcha bilan oila ortasida hamkorlikning yoligi. 7. Oilangizda bola tarbiyasi bilan kim koproq shugullanadi, bobosi, buvisi, onasi, otasi, akasi, opasi va boshqalar. (tagiga chizing) 8. Siz koproq nima tufayli bolangizga tanbeh berasiz, jazolaysiz, kelisha olmaysiz? 9. Farzandingiz koproq nimaga qiziqadi? 10. Farzandingizning kelajakda kim bolishini xoxlaysiz? 11. Farzandingizning qiziqishshini, mustaqil harakat qilishini, fikr yuritishni ragbatlantirasizmi? (tagiga chizing) ha yoki yo’q.12. Bolangiz nima sababdan u yoki bu nourin xatolarga yo’l qo’yishi hollariga etibor berasizmi? Ha yoki yoq. Sababini surishtirmay jazolaysizmi?/tagiga chizing/. 13. Oilangizda ozaro munosabatni qanday baholaysiz? Juda ham yaxshi, unchalik xam yaxshi, unchalik yaxshi emas, yomon, juda ham yomon./tagiga chizing/. 14. Farzandingiz togrisida boshqalardan malumot olishga qiziqasizmi? Ha yoki yoq. Kimlardan olasiz?Qoshnilardan,qarindosh-uruglardan, tarbiyachidan, /tagiga chizing/. 15. Tarbiyaga oid adabiyotlarni, ro’znoma va oynomalarni muntazam o’qib borasizmi?/tagiga chizing/. Tarbiya haqidagi qanday roznoma va oynomalarga obuna bolgansiz? 16.Tarbiyaga oid oynai jahon korsatuvlarini tomosha qilasizmi? Ha yoki yoq./tagiga chizing/. 17. Farzandingizga ertak, maqol,sher,hikoyat,rivoyatlar aytib berasizmi? Ha yoki yoq./tagiga chizing./ 18.Bir oyda necha marta farzandingizning bog’chadagi faoliyatini kuzatgansiz? 19. Bola tarbiyasi bo’yicha qilayotgan ishlaringizni qanday baholaysiz? Namunali,qoniqarsiz./tagiga chizing./ 20. Farzandingizga milliy qadriyatlarni singdiryapsizmi?Ha yoki Yoq.”yaxshi” bilan “yomon”ni, “gunoh” bilan “savob” ni ajrata oladimi? /tagiga chizing./ Har bir guruh xonasining ota-onalar burchagida quyidagi maslahatlarning ko’rsatilishi ham ular uchun katta yordan bo’ladi. - Farzandingiz oldidagi har tomonlama namuna bo’ling. - Bola bilan g’amxorlik, ruhlantiruvchi, tinchlantiruvchi ohangda gaplashing. - Bola siz bilan gaplashayotganida uni diqqat bilan eshiting. - Bola bilan muloqatda bo’lganda tevarak-atrofdagi narsalarning nomini ko’proq ishlating. - Sekin gaplashing. - Sizlarning izohlaringiz juda ham sodda,tushinarli bo’lmog’i lozim .- Sabr –toqatli bo’ling. - Dastaval boladan “nima?” keyinchalik “nima uchun?” savollariga javob olishga harakat qiling.- Bolaning savol berishga intilishini rag’batlantiring. Xulosa Shu tariqa maktabgacha talim muassasalari xodimlari va ota-onalar hamkorlikda uzluksiz talimning bosh bug’ini hisoblangan maktabgacha talim tizimining vazifalarini amalga oshiradi. Bugungi kunda bolalar bog’chasiga bortilmagan bolalarni maktabga tayyorlash kechiktirib bo’lmaydigan masaladir.Buning uchun maktabgacha talim muassasalari qoshida “onalar oquvi”ni tashkil qilish maqsadga muofiqdir.Buning uchun alohida xona jihozlanadi. - “Talim to’g’risida”gi qonunning 11,30-moddalari maktabgacha yoshdagi bolalarga qo’yiladigan davlat talablari ota-onalar o’quvi rejasi,ota-onalar ro’yhati, o’quv muddati ko’rsatilgan jadval, bolalarni rivojlantiruvchi o’yinlar, maslahatlar yozib ko’rsatiladi. - Uslubiy adabiyotlar, o’yinchoqlar, didaktik materiallar bilan to’ldiriladi. - Mashg’ulotlar, ma`ruzalar bolalar bog’chasi hodimlari tomonidan o’tiladi,muddati ota-onalar bilan kelishilgan holda belgilanadi.