MURAKKAB QO`SHMA GAPLAR VA ULARNING TURLARI.

Yuklangan vaqt

2024-10-01

Yuklab olishlar soni

2

Sahifalar soni

7

Faytl hajmi

67,7 KB


 
 
 
 
 
 
MURAKKAB QO`SHMA GAPLAR VA ULARNING TURLARI.  
 
Reja:  
1. Murakkab qo‘shma gap haqida ma’lumot.  
2. Bog‘langan qo‘shma gap toifasidagi (bog‘lanish yo‘li bilan tuzilgan) 
murakkab qo‘shma gaplar  
3. Ergashgan qo‘shma gap toifasidagi (ergashish yo‘li bilan tuzilgan) murakkab 
qo‘shma gaplar. 
4. Bog‘lovchisiz qo‘shma gap toifasidagi (bog‘lovchi vositalarsiz tuzilgan) 
murakkab qo‘shma gaplar 
5. Aralash tipda tuzilgan murakkab qo‘shma gap 
 
Murakkab qo‘shma gap haqida ma’lumot 
 
Qo‘shma gaplar komponentlarning soniga ko‘ra, ikki xil bo‘ladi: 1) ikki 
komponentli qo‘shma gaplar (bog‘langan, ergashgan, bog‘lovchisiz qo‘shma 
gaplar), 2) ko‘p komponentli (murakkab) qo‘shma gaplar. 
Ko‘p komponentli (murakkab) qo‘shma gaplar uch va undan ortiq 
komponentlarning mazmun va grammatik jihatdan birikishidan hosil bo‘ladi. 
Murakkab qo‘shma gap tarkibidagi qismlar (komponentlar) o‘zaro turlicha 
munosabatda bo‘ladi. Shunga ko‘ra, murakkab qo‘shma gaplar quyidagi turlarga 
bo‘linadi: 
1. Bog‘langan qo‘shma gap toifasidagi (bog‘lanish yo‘li bilan tuzilgan) murakkab 
qo‘shma gap. 
2. Ergashgan qo‘shma gap toifasidagi (ergashish yo‘li bilan tuzilgan) murakkab 
qo‘shma gap. 
3. Bog‘lovchisiz qo‘shma gap toifasidagi (bog‘lovchi vositalarsiz tuzilgan) 
murakkab qo‘shma gap. 
MURAKKAB QO`SHMA GAPLAR VA ULARNING TURLARI. Reja: 1. Murakkab qo‘shma gap haqida ma’lumot. 2. Bog‘langan qo‘shma gap toifasidagi (bog‘lanish yo‘li bilan tuzilgan) murakkab qo‘shma gaplar 3. Ergashgan qo‘shma gap toifasidagi (ergashish yo‘li bilan tuzilgan) murakkab qo‘shma gaplar. 4. Bog‘lovchisiz qo‘shma gap toifasidagi (bog‘lovchi vositalarsiz tuzilgan) murakkab qo‘shma gaplar 5. Aralash tipda tuzilgan murakkab qo‘shma gap Murakkab qo‘shma gap haqida ma’lumot Qo‘shma gaplar komponentlarning soniga ko‘ra, ikki xil bo‘ladi: 1) ikki komponentli qo‘shma gaplar (bog‘langan, ergashgan, bog‘lovchisiz qo‘shma gaplar), 2) ko‘p komponentli (murakkab) qo‘shma gaplar. Ko‘p komponentli (murakkab) qo‘shma gaplar uch va undan ortiq komponentlarning mazmun va grammatik jihatdan birikishidan hosil bo‘ladi. Murakkab qo‘shma gap tarkibidagi qismlar (komponentlar) o‘zaro turlicha munosabatda bo‘ladi. Shunga ko‘ra, murakkab qo‘shma gaplar quyidagi turlarga bo‘linadi: 1. Bog‘langan qo‘shma gap toifasidagi (bog‘lanish yo‘li bilan tuzilgan) murakkab qo‘shma gap. 2. Ergashgan qo‘shma gap toifasidagi (ergashish yo‘li bilan tuzilgan) murakkab qo‘shma gap. 3. Bog‘lovchisiz qo‘shma gap toifasidagi (bog‘lovchi vositalarsiz tuzilgan) murakkab qo‘shma gap.  
 
4. Aralash tipdagi tuzilgan murakkab qo‘shma gap. 
 
1. Bog‘langan qo‘shma gap toifasidagi (bog‘lanish yo‘li bilan tuzilgan) 
murakkab qo‘shma gaplar  
 
Bog‘langan qo‘shma gap toifasidagi (bog‘lanish yo‘li bilan tuzilgan) 
murakkab qo‘shma gap komponentlari (qismlari) o‘zaro teng bog‘lovchilar yoki teng 
bog‘lovchilar vazifasidagi yuklamalar orqali sintaktik aloqaga kirishadi. 
Bunday murakkab qo‘shma gap, tarkibidagi komponentlarning bog‘lanish usullariga 
ko‘ra, shuningdek, ularning semantik munosabatlariga ko‘ra, bog‘langan qo‘shma 
gapdan farq qilmaydi, lekin bunda komponentlar soni uch va undan ortiq bo‘ladi. 
Masalan: Bugundan boshlab yotoq joylarda... yigitlardan bitta navbatchi qoldirildi-
yu, boshqa hamma paxtaga chiqdi va terimchilar soni to‘rt kishiga ortdi. 
(P.Qodirov). 
Keltirilgan misolda 3 ta komponent murakkab qo‘shma gap tarkibida 
qatnashib, birinchisi ikkinchisiga teng bog‘lovchi vazifasidagi –yu yuklamasi bilan, 
ikkinchisi uchinchisiga va bog‘lovchisi bilan bog‘langan. Bog‘langan qo‘shma gap 
toifasidagi murakkab qo‘shma gapni quyidagi chizgi bilan ko‘rsatish mumkin: 
 
 
  -yu,  
  va 
 
 
2. Ergashgan qo‘shma gap toifasidagi (ergashish yo‘li bilan tuzilgan) 
murakkab qo‘shma gaplar. 
 
Ergashgan qo‘shma gap toifasidagi (ergashish yo‘li bilan tuzilgan) murakkab 
qo‘shma gapda ergash gap bir necha bo‘lib, ular bitta bosh gapga tobelanadi. 
Qo‘shma gapning bu turi bir necha ergash gapli qo‘shma gap deb ham yuritiladi. 
 
Bunday qo‘shma gapda ergash gaplarning bosh gapga bog‘lanishi ikki xil 
bo‘ladi: 
  
1. Birgalik ergashishda qo‘shma gap tarkibidagi bir necha ergash gaplar biri 
ikkinchisi bilan grammatik aloqaga kirishmay, to‘g‘ridan-to‘g‘ri bosh gapga 
bog‘lanadi. Masalan: Ot to‘xtaganida, u kuch yig‘ib olsin deb, Tanaboy kutib turar 
... edi. (Ch.Aytmatov). 
4. Aralash tipdagi tuzilgan murakkab qo‘shma gap. 1. Bog‘langan qo‘shma gap toifasidagi (bog‘lanish yo‘li bilan tuzilgan) murakkab qo‘shma gaplar Bog‘langan qo‘shma gap toifasidagi (bog‘lanish yo‘li bilan tuzilgan) murakkab qo‘shma gap komponentlari (qismlari) o‘zaro teng bog‘lovchilar yoki teng bog‘lovchilar vazifasidagi yuklamalar orqali sintaktik aloqaga kirishadi. Bunday murakkab qo‘shma gap, tarkibidagi komponentlarning bog‘lanish usullariga ko‘ra, shuningdek, ularning semantik munosabatlariga ko‘ra, bog‘langan qo‘shma gapdan farq qilmaydi, lekin bunda komponentlar soni uch va undan ortiq bo‘ladi. Masalan: Bugundan boshlab yotoq joylarda... yigitlardan bitta navbatchi qoldirildi- yu, boshqa hamma paxtaga chiqdi va terimchilar soni to‘rt kishiga ortdi. (P.Qodirov). Keltirilgan misolda 3 ta komponent murakkab qo‘shma gap tarkibida qatnashib, birinchisi ikkinchisiga teng bog‘lovchi vazifasidagi –yu yuklamasi bilan, ikkinchisi uchinchisiga va bog‘lovchisi bilan bog‘langan. Bog‘langan qo‘shma gap toifasidagi murakkab qo‘shma gapni quyidagi chizgi bilan ko‘rsatish mumkin: -yu, va 2. Ergashgan qo‘shma gap toifasidagi (ergashish yo‘li bilan tuzilgan) murakkab qo‘shma gaplar. Ergashgan qo‘shma gap toifasidagi (ergashish yo‘li bilan tuzilgan) murakkab qo‘shma gapda ergash gap bir necha bo‘lib, ular bitta bosh gapga tobelanadi. Qo‘shma gapning bu turi bir necha ergash gapli qo‘shma gap deb ham yuritiladi. Bunday qo‘shma gapda ergash gaplarning bosh gapga bog‘lanishi ikki xil bo‘ladi: 1. Birgalik ergashishda qo‘shma gap tarkibidagi bir necha ergash gaplar biri ikkinchisi bilan grammatik aloqaga kirishmay, to‘g‘ridan-to‘g‘ri bosh gapga bog‘lanadi. Masalan: Ot to‘xtaganida, u kuch yig‘ib olsin deb, Tanaboy kutib turar ... edi. (Ch.Aytmatov).  
 
Bu qo‘shma gapning sxemasi (chizgisi) quyidagicha: 
 
 
 
 
   
Birgalik ergashish ikki xil bo‘ladi: 
1) bir tipdagi birgalik ergashishda ergash gaplar bir xil turga mansub bo‘ladi 
va ularning har biri bosh gapning ma’lum bo‘lagini yoki bosh gapni butunicha bir 
xilda izohlaydi, aniqlaydi, to‘ldiradi. Ular bir xil so‘roqqa javob bo‘ladi. Bunday 
ergash gaplar uyushgan ergash gaplar deb yuritiladi. Murakkab qo‘shma gap 
tarkibida ergash gapning har bir turi uyushib kelishi mumkin. Ularning ayrimlariga 
misollar: 
a) ega ergash gaplarning uyushib kelishi: Yo‘lchiga shunisi qiziq tuyuldiki, bu 
yerda ... hamma daraxtlar bir chiziq ustida tekis saf tortib turadi, daraxtlar 
o‘rtasidagi masofa ham baravar. (Oybek); 
b) aniqlovchi ergash gaplarning uyushishi: Shunday hayot tug‘ildiki, u sensiz 
yashay olmaydi, sen uning qudratli kuchisan. (A.Muxtor); 
d) sabab ergash gaplarning uyushib kelishi: Kun bo‘yi piyoda yurib 
charchadimmi, karnaydan hadeb yangrayotgan muzika elitdimi, uxlab qolibman. 
(O‘.Hoshimov) 
e) ravish ergash gaplarning uyushib kelishi: Adirlarni qoplab yotgan qor 
tezda erib, kunlar isib, o‘t-o‘lanlar ko‘kara boshladi. (Ch.Aytmatov). 
Bir tipdagi birgalik ergashishni chizgida quyidagicha tasvirlash mumkin: 
 
 
 
2) turli tipdagi birgalik ergashishda ergash gaplar har xil bo‘ladi va ularning har 
biri bosh gapdagi biror bo‘lakni yoki bosh gapni butunicha turli tomondan izohlaydi, 
aniqlaydi, to‘ldiradi. 
  
Bosh 
gap 
Payt erg. 
gap 
Maqsad  
erg. gap 
Bu qo‘shma gapning sxemasi (chizgisi) quyidagicha: Birgalik ergashish ikki xil bo‘ladi: 1) bir tipdagi birgalik ergashishda ergash gaplar bir xil turga mansub bo‘ladi va ularning har biri bosh gapning ma’lum bo‘lagini yoki bosh gapni butunicha bir xilda izohlaydi, aniqlaydi, to‘ldiradi. Ular bir xil so‘roqqa javob bo‘ladi. Bunday ergash gaplar uyushgan ergash gaplar deb yuritiladi. Murakkab qo‘shma gap tarkibida ergash gapning har bir turi uyushib kelishi mumkin. Ularning ayrimlariga misollar: a) ega ergash gaplarning uyushib kelishi: Yo‘lchiga shunisi qiziq tuyuldiki, bu yerda ... hamma daraxtlar bir chiziq ustida tekis saf tortib turadi, daraxtlar o‘rtasidagi masofa ham baravar. (Oybek); b) aniqlovchi ergash gaplarning uyushishi: Shunday hayot tug‘ildiki, u sensiz yashay olmaydi, sen uning qudratli kuchisan. (A.Muxtor); d) sabab ergash gaplarning uyushib kelishi: Kun bo‘yi piyoda yurib charchadimmi, karnaydan hadeb yangrayotgan muzika elitdimi, uxlab qolibman. (O‘.Hoshimov) e) ravish ergash gaplarning uyushib kelishi: Adirlarni qoplab yotgan qor tezda erib, kunlar isib, o‘t-o‘lanlar ko‘kara boshladi. (Ch.Aytmatov). Bir tipdagi birgalik ergashishni chizgida quyidagicha tasvirlash mumkin: 2) turli tipdagi birgalik ergashishda ergash gaplar har xil bo‘ladi va ularning har biri bosh gapdagi biror bo‘lakni yoki bosh gapni butunicha turli tomondan izohlaydi, aniqlaydi, to‘ldiradi. Bosh gap Payt erg. gap Maqsad erg. gap  
 
Ularning so‘roqlari ham har xil bo‘ladi. Bunday ergash gaplar uyushmagan ergash 
gaplar deb yuritiladi: Qor tingach, tashqarida juda sovuq bo‘lsa ham, ular 
tekshirishni davom ettirdilar. (CH.Aytmatov). 
Bu qo‘shma gapda payt ergash gap va to‘siqsiz ergash gap bosh gapni turli tomondan 
izohlab kelgan. 
Turli tipdagi birgalik ergashishni chizgida quyidagicha tasvirlash mumkin: 
 
2. Ketma-ket ergashishda ergash gaplar bosh gapga to‘g‘ridan-to‘g‘ri tobelanmay, 
biri ikkinchisiga bo‘ysunib, so‘ng bosh gapga bog‘lanadi. Bu xil qo‘shma gaplarda 
ergash gaplar mazmunan zich bog‘langan bo‘ladi va ergash gaplardan biri tushirilsa, 
umumiy mazmun anglashilmay qoladi. Masalan: Yuk oz bo‘lsa ham, olis va o‘nqir-
cho‘nqir yo‘llarda motor tez qizib, radiator erib ketishi hech gap emas. 
(Ch.Aytmatov). 
Ketma-ket ergashishni chizgida quyidagicha ko‘rsatish mumkin: 
 
3. Bog‘lovchisiz qo‘shma gap toifasidagi (bog‘lovchi vositalarsiz tuzilgan) 
murakkab qo‘shma gaplar 
Murakkab qo‘shma gapning bu turida uch va undan ortiq gaplar bog‘lovchi 
vositalarsiz, ohang (intonatsiya) orqali bog‘lanadi, bu jihatdan u oddiy bog‘lovchisiz 
qo‘shma gapdan farqlanmaydi, lekin bunda gaplar orasidagi semantik munosabatlar 
murakkabroq bo‘ladi: 
1) gaplar o‘zaro teng munosabatda bo‘ladi:  
Suv tiniq, yaproqlar qirmizi rang tortgan, havo musaffo edi. (F.Musajonov).  
Mazkur gapning chizgisi quyidagicha: 
 
 
 
, 
, 
, 
 , 
 
  
  
Ularning so‘roqlari ham har xil bo‘ladi. Bunday ergash gaplar uyushmagan ergash gaplar deb yuritiladi: Qor tingach, tashqarida juda sovuq bo‘lsa ham, ular tekshirishni davom ettirdilar. (CH.Aytmatov). Bu qo‘shma gapda payt ergash gap va to‘siqsiz ergash gap bosh gapni turli tomondan izohlab kelgan. Turli tipdagi birgalik ergashishni chizgida quyidagicha tasvirlash mumkin: 2. Ketma-ket ergashishda ergash gaplar bosh gapga to‘g‘ridan-to‘g‘ri tobelanmay, biri ikkinchisiga bo‘ysunib, so‘ng bosh gapga bog‘lanadi. Bu xil qo‘shma gaplarda ergash gaplar mazmunan zich bog‘langan bo‘ladi va ergash gaplardan biri tushirilsa, umumiy mazmun anglashilmay qoladi. Masalan: Yuk oz bo‘lsa ham, olis va o‘nqir- cho‘nqir yo‘llarda motor tez qizib, radiator erib ketishi hech gap emas. (Ch.Aytmatov). Ketma-ket ergashishni chizgida quyidagicha ko‘rsatish mumkin: 3. Bog‘lovchisiz qo‘shma gap toifasidagi (bog‘lovchi vositalarsiz tuzilgan) murakkab qo‘shma gaplar Murakkab qo‘shma gapning bu turida uch va undan ortiq gaplar bog‘lovchi vositalarsiz, ohang (intonatsiya) orqali bog‘lanadi, bu jihatdan u oddiy bog‘lovchisiz qo‘shma gapdan farqlanmaydi, lekin bunda gaplar orasidagi semantik munosabatlar murakkabroq bo‘ladi: 1) gaplar o‘zaro teng munosabatda bo‘ladi: Suv tiniq, yaproqlar qirmizi rang tortgan, havo musaffo edi. (F.Musajonov). Mazkur gapning chizgisi quyidagicha: , , , ,  
 
2) teng munosabatdagi ikki va undan ortiq gaplar ular uchun umumiy 
gapdan anglashilgan fikrni izohlab keladi: Tushdan keyin hamma jonlanib qoldi: 
birov hazil qilgan, birov shang‘illab qandaydir voqeani so‘zlagan, eng dangasa 
ishyoqmaslar ham allanechuk serg‘ayrat, chaqqon bo‘lib qolgan. (F.Musajonov). 
Keltirilgan gaplarning chizgisi quyidagicha: 
 
 : 
, 
, 
. 
 
5. Aralash tipda tuzilgan murakkab qo‘shma gap 
Aralash murakkab qo‘shma gap bir necha ko‘rinishga ega bo‘lishi mumkin: 
1) bog‘lanish va ergashish yo‘li bilan tuzilgan murakkab qo‘shma gap. 
Bunday gaplarning qismlari ham tenglanish, ham tobelanish aloqalari orqali 
sintaktik munosabatga kirishadi. Masalan: Qutidor do‘koniga jo‘nagandan keyin, 
Oftob oyim To‘ybekani mehmonxonaga buyurdi va o‘zi xamir qilishga o‘tirdi. 
(A.Qodiriy). 
Keltirilgan misolda birinchi gap (payt ergash gap) ikkinchi gapga (bosh gapga) 
ergashish yo‘li bilan birikkan, bularning ikkalasi uchinchi gap bilan va biriktiruv 
bog‘lovchisi orqali teng bog‘lanish yo‘li bilan munosabatga kirishgan.  
Yana bir misol: Qilichdan yetgan jarohat tildan yetgan jarohatga qaraganda 
yengilroqdir, chunki qilich badanni jarohatlaydi, til esa qalbni jarohatlaydi. («Oz-
oz o‘rganib dono bo‘lur»). 
Bunda ikkinchi va uchinchi gaplar o‘zaro esa yordamchisi vositasida 
bog‘lanish yo‘li bilan teng munosabatga kirishgan va yaxlit holda birinchi gapga 
chunki bog‘lovchisi yordamida sabab munosabati orqali ergashish yo‘li bilan 
birikkan.  
2) bog‘lanish yo‘li bilan va bog‘lovchi vositalarsiz tuzilgan murakkab 
qo‘shma gap. 
Bunday aralash murakkab qo‘shma gap qismlari o‘zaro ham teng 
bog‘lovchilar (yoki teng bog‘lovchi vazifasidagi yuklamalar) orqali, ham 
bog‘lovchisiz munosabatga kirishadi: Kiyimlari bezaksiz, odmi ipakdan, kichkina 
sallasiga ham gavhar yoki boshqa toshlar qadalmagan, ammo burgutnikiga o'xshah 
  
2) teng munosabatdagi ikki va undan ortiq gaplar ular uchun umumiy gapdan anglashilgan fikrni izohlab keladi: Tushdan keyin hamma jonlanib qoldi: birov hazil qilgan, birov shang‘illab qandaydir voqeani so‘zlagan, eng dangasa ishyoqmaslar ham allanechuk serg‘ayrat, chaqqon bo‘lib qolgan. (F.Musajonov). Keltirilgan gaplarning chizgisi quyidagicha: : , , . 5. Aralash tipda tuzilgan murakkab qo‘shma gap Aralash murakkab qo‘shma gap bir necha ko‘rinishga ega bo‘lishi mumkin: 1) bog‘lanish va ergashish yo‘li bilan tuzilgan murakkab qo‘shma gap. Bunday gaplarning qismlari ham tenglanish, ham tobelanish aloqalari orqali sintaktik munosabatga kirishadi. Masalan: Qutidor do‘koniga jo‘nagandan keyin, Oftob oyim To‘ybekani mehmonxonaga buyurdi va o‘zi xamir qilishga o‘tirdi. (A.Qodiriy). Keltirilgan misolda birinchi gap (payt ergash gap) ikkinchi gapga (bosh gapga) ergashish yo‘li bilan birikkan, bularning ikkalasi uchinchi gap bilan va biriktiruv bog‘lovchisi orqali teng bog‘lanish yo‘li bilan munosabatga kirishgan. Yana bir misol: Qilichdan yetgan jarohat tildan yetgan jarohatga qaraganda yengilroqdir, chunki qilich badanni jarohatlaydi, til esa qalbni jarohatlaydi. («Oz- oz o‘rganib dono bo‘lur»). Bunda ikkinchi va uchinchi gaplar o‘zaro esa yordamchisi vositasida bog‘lanish yo‘li bilan teng munosabatga kirishgan va yaxlit holda birinchi gapga chunki bog‘lovchisi yordamida sabab munosabati orqali ergashish yo‘li bilan birikkan. 2) bog‘lanish yo‘li bilan va bog‘lovchi vositalarsiz tuzilgan murakkab qo‘shma gap. Bunday aralash murakkab qo‘shma gap qismlari o‘zaro ham teng bog‘lovchilar (yoki teng bog‘lovchi vazifasidagi yuklamalar) orqali, ham bog‘lovchisiz munosabatga kirishadi: Kiyimlari bezaksiz, odmi ipakdan, kichkina sallasiga ham gavhar yoki boshqa toshlar qadalmagan, ammo burgutnikiga o'xshah  
 
ko'z qarashlari va mag'rur o'ltirishi Bayramxonda hayiqishga o'xshash bir tuyg'u 
uyg'otdi (P.Q.).Bunda birinchi gap ikkinchi gap bilan o‘zaro ohang yordamida, 
ikkinchi bilan uchinchi gap esa ammo zidlov bog`lovchisi orqali aloqaga kirishgan. 
Mazkur gapning chizgisi quyidagicha: 
 
 
 
 
  
ammo 
 
, 
. 
 
3) ergashish yo‘li bilan va bog‘lovchi vositalarsiz tuzilgan aralash murakkab 
qo‘shma gap. 
Bunday aralash murakkab qo‘shma gap qismlari o‘zaro ham ergashtiruvchi 
bog‘lovchilar yoki ergashtiruvchi bog‘lovchi vositalar, ham bog‘lovchisiz 
munosabatga kirishadi: Dilda saqlangan adovat temir zangiga o‘xshaydi, zang 
temirni yegani kabi, adovat qalbni azob va iztirob bilan yemiradi. («Oz-oz o‘rganib 
dono bo‘lur»).  
Bunda ikkinchi gap uchinchi gapga o‘xshatish munosabati orqali ergashish 
yo‘li bilan birikib, birinchi gap esa yaxlit qilib olingan keyingi gaplarga bog‘lovchi 
vositalarsiz munosabatga kirishgan. 
  
4) har uch munosabat: bog‘lanish yo‘li bilan, ergashish yo‘li bilan va 
bog‘lovchi vositalarsiz tuzilgan murakkab qo‘shma gap. Bunday qo‘shma gap 
qismlarining o‘zaro munosabati turlicha bo‘ladi: 
Tolib aka eski xodim, umri shu redaksiyada o‘tgan va uni bu yerdan haydab 
bo‘lmaydi, shuning uchun Ahmadning o‘zi ketishi kerak. (F.Musajonov). 
Bu aralash murakkab qo‘shma gap to‘rtta gapdan tuzilib, birinchisi 
ikkinchisiga bog‘lovchi vositalarsiz, ikkinchisi uchinchisi bilan va biriktiruv 
bog‘lovchisi yordamida bog‘lanish yo‘li bilan munosabatga kirishgan, birinchi 
uchala gap yaxlit holda to‘rtinchi gapga sabab munosabati orqali ergashish yo‘li 
bilan birikib kelgan. Mazkur gapning chizgisi quyidagicha: 
 
 
  
ko'z qarashlari va mag'rur o'ltirishi Bayramxonda hayiqishga o'xshash bir tuyg'u uyg'otdi (P.Q.).Bunda birinchi gap ikkinchi gap bilan o‘zaro ohang yordamida, ikkinchi bilan uchinchi gap esa ammo zidlov bog`lovchisi orqali aloqaga kirishgan. Mazkur gapning chizgisi quyidagicha: ammo , . 3) ergashish yo‘li bilan va bog‘lovchi vositalarsiz tuzilgan aralash murakkab qo‘shma gap. Bunday aralash murakkab qo‘shma gap qismlari o‘zaro ham ergashtiruvchi bog‘lovchilar yoki ergashtiruvchi bog‘lovchi vositalar, ham bog‘lovchisiz munosabatga kirishadi: Dilda saqlangan adovat temir zangiga o‘xshaydi, zang temirni yegani kabi, adovat qalbni azob va iztirob bilan yemiradi. («Oz-oz o‘rganib dono bo‘lur»). Bunda ikkinchi gap uchinchi gapga o‘xshatish munosabati orqali ergashish yo‘li bilan birikib, birinchi gap esa yaxlit qilib olingan keyingi gaplarga bog‘lovchi vositalarsiz munosabatga kirishgan. 4) har uch munosabat: bog‘lanish yo‘li bilan, ergashish yo‘li bilan va bog‘lovchi vositalarsiz tuzilgan murakkab qo‘shma gap. Bunday qo‘shma gap qismlarining o‘zaro munosabati turlicha bo‘ladi: Tolib aka eski xodim, umri shu redaksiyada o‘tgan va uni bu yerdan haydab bo‘lmaydi, shuning uchun Ahmadning o‘zi ketishi kerak. (F.Musajonov). Bu aralash murakkab qo‘shma gap to‘rtta gapdan tuzilib, birinchisi ikkinchisiga bog‘lovchi vositalarsiz, ikkinchisi uchinchisi bilan va biriktiruv bog‘lovchisi yordamida bog‘lanish yo‘li bilan munosabatga kirishgan, birinchi uchala gap yaxlit holda to‘rtinchi gapga sabab munosabati orqali ergashish yo‘li bilan birikib kelgan. Mazkur gapning chizgisi quyidagicha:  
 
 
 
 va  
 
 
 
 
va