O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI MUSTAQIL OʻZBEKISTON RESPUBLIKASINING XALQARO TASHKILOTLARGA QOʻSHILISHI Toshkent-2023 1 MUNDARIJA Kirish…………………………………………………………………...............….3 I Bob. Mustaqil Oʻzbekiston Respublikasining xalqaro tashkilotlarga qoʻshilishi…………………………………………………………..………….….5 I.1. Mustaqil Oʻzbekistonning BMTga qabul qilinishi, uning tarixiy ahamiyati……………………………………………………………………….….5 I.2. Oʻzbekistonning Mustaqil Davlatlar Xamdoʻstligidagi oʻrni va mavqeyining oshib borishi……………………………………………..…………18 II Bob. Oʻzbekistonning tashqi siyosatda Yevropa va Osiyo davlatlari bilan aloqalari………………………………………………………..………………..24 II.1. Oʻzbekistonning Markaziy Osiyo davlatlari bilan qardoshlik munosabatlarining yanada rivojlanishi……………………….…………………..24 II.2. Mustaqil Oʻzbekistonning Yevropa davlatlari bilan doʻstona tashqi aloqalari……………………………………………………………..……………27 Xulosa……………………………………………………………………….……30 Foydalanilgan adabiyotlar……………………………………………………...…33 2 Kirish Mavzuning dolzarbligi: O`zbekiston Respublikasi umumbashariyat tafakkurining beshiklaridan biri bo`lmish diyordir. O`zbekiston ko`hna va boy tarixga ega bo`lgan mustaqil davlatdir. O`zbekiston davlatchiligi tarixi o`z ildizlari bilan asrlar qa’riga borib taqaladi va uch ming yildan ko`proq davrni o`z ichiga oladi. Qadimiy Turon, Movarounnahr, Turkiston hududida ravnaq topgan davlatlar jahon madaniyatini rivojlantirishda yorqin iz qoldirgan. Istiqlol yillari mobaynida biz o`zbek milliy davlatchiligimiz va huquqiy tizimimizni shakllantirishda butun bir tarixiy davrni bosib o`tdik, davlat qurilishi va ijtimoiy hayotning barcha jabhalarida tub burilishlar yasadik. Hayotimizning barcha sohalari: siyosat, iqtisodiyot, ma’naviyat, madaniyatda dalil odimlar tashlanmoqda, o`zbek xalqining ezgu niyatlari ushalmoqda. Mustaqil O`zbekistondagi barcha tub o`zgarishlar O`zbekiston Respublikasining birinchi prezidenti Islom Abdug`aniyevich Karimov yuritgan faol tashqi siyosat bilan ham kata ulushda bog`liqdir. “O`zbekiston Respublikasining qonuniy yo`l bilan saylangan birinchi prezidenti I.A.Karimov xizmatlari natijasida vatanimiz tarixini o`rganishda, vatan tarixshunosligi sohasida bir qator ishlar amalga oshirildi. O‘zbekistonning tashqi aloqalari yo`nalishini teran o`rganish hozirgi paytda kun tartibidagi dolzarb masala hisoblanadi. Birinchi prezidentimiz I.A.Karimovning chop etilgan har bir asarlarida vatanimiz tarixini o`rganishning naqadar muhimligi bilan bir qatorda, u inson asos solgan do‘stona tashqi siyosat asoslari aniq dalillar bilan yoritilgan. Shu sababli marhum yurtboshimiz I.Karimovning merosi, uni abadiylashtirish masalasi yana bir dolzarb vazifalardan biri hisoblanadi. Bundan tashqari huquqiy demokratik davlat va fuqarolik jamiyatini o`rnatishda, faol diplomatik aoqalarni yo‘lga qo‘yishda I.A.Karimovning rahbarlik faoliyatidagi o`rni juda beqiyosdir. I.A.Karimovning “O`zbekiston kelajagi buyuk davlat1, “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch”2, “Buyuk maqsad yo`lidan og`ishmaylik”3, “O`zbekiston XXI asr bo`sag`asida: 1 Каримов И А. Ўзбекистоннинг истиқлол ва тараққиёт йўли. – Тошкент: Ўзбекистон, 1992. 124-бет. 2 Каримов И.А. Миллий истиқлол мафкураси халқ эътиқоди ва буюк келажакка ишончдир. – Тошкент: Ўзбекистон, 2000. 148-бет. 3 Каримов И. А. Жамиятимиз мафкура халқни–халқ, миллатни – миллат қилишга хизмат этсин. –Тошкент: Ўзбекистон. 1998. 247-бет. 3 xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari”4 kabi va yana boshqa bir qator asarlarida ushbu masalalar aniq yoritib berilgan. Mavzuning o`rganilganlik darajasi: Mustaqil O‘zbekistonda yuritilgan tashqi aloqalar masalasi to`laqonli va sermazmun siyosiy jamoatchilik faoliyati haqida xorijiy olimlar L.Levitin, D.S Karlayl, M.S. G`attorli, A.Ch. Kasayev, N.L. Mishin va shuningdek, o`zbek mualliflari N.To`xliyev, A.Ibrohimov, A.Erkayev, S.Xolboyev, Q.Radjabov, N.Quvvatov, Sh.Qobilov kabilarning asarlarida ma’lumotlar mavjud. “Ayniqsa, taniqli sharqshunos olim S.Xolboyevning “Milliy mustaqillik va taraqqiyotning o`zbek modeli” nomli salmoqli monografiyasida I.A.Karimovning tashqi siyosat sohasidagi qarashlari tahlil qilingan5. Leonind Levitin Islom Karimov faoliyatiga oid bo`lgan asari “Islom Karimov – yangi O`zbekiston Prezidenti” asarida Karimovning faoliyatini o`rganish sababini Avstriya Respublikasi federal kansleri Frans Vraniski so`zlari bilan quyidagicha izohlaydi: “Sovet ittifoqi parchalanishi bilan O`rta Osiyo mintaqasi chekkachekkalardan jahon hamjamiyati siyosiy manfaatlarining markaziga siljib o`tdi. Mintaqaning yangidan tashkil topgan mamlakatlari: kommunizm merosidan xalos bo`lish, bozor iqtisodiyoti, baquvvat infrastruktura, zamonaviy boshqaruv apparatini yaratish zaruriyatlari singari katta muammolarga to`qnash keldi. Bir vaqtning o`zida demokratiyani va huquqiy davlat prinsiplarini ularning ming yillik tarixi bilan bog`langan holda hayotning barcha sohalarida mustahkamlash zarur. Bu bir necha yil davomida hal etilishi mushkul bo`lgan ulkan va murakkab vazifalardir. Prezident Karimov davlat rahbarlarining yangi avlodini o`zida boshqalardan ko`ra tugalroq mujassam etgan. Kurs ishi shu jihati bilan Yevropa va butun dunyo uchun nihoyatda muhim bo`gan mintaqaning nufuzli siyosiy arboblaridan birining yo‘lga qo‘ygan faol tashqi siysoati va siyosiy istiqbollari bilan jamiyatning keng qatlamlarini tanishtirgan holda axborot yetishmasligini to`ldiradi6. Mavzuning maqsad va vazifalari: O`zbekistonning birinchi prezidenti Islom Karimov rahbarlik faoliyatining jahon hamjamiyatidagi e’tirofi, 4 Каримов И.А. Юксак маънавият-энгилмас куч. – Тошкент: Маънавият, 2008. 178-бет. 5 Холбоев С. Миллий мустақиллик ва тараққиётнинг ўзбек модели. – Т.: Ўқитувчи, 2015. 213-бет. 6 Левитин Л. Ислом Каримов – Янги Ўзбекистон президенти. – Т.: Шарк, 2008. 156-бет. 4 O‘zbekistonning xalqaro nufuzli tashkilotlarga qo‘shlishi va ular tarkibidagi faol va do‘stona siyosat yuritishida bu shaxs ishtirokini va xizmatlarini ochib berish, shunigdek, tashqi siyosatning to‘g‘ri yo‘lga qo‘yilishi yangi rivojanayotgan davlat uchun qay darajada muhim ekanligini ochib berish kurs ishning maqsad va vazifasi hisoblanadi. Kurs ishning tuzilishi: Kurs ishi kirish, ikkita bob, to`rtta paragraf, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro`yxatidan iborat. 5 I.1. Mustaqil Oʻzbekistonning BMTga qabul qilinishi, uning tarixiy ahamiyati Birlashgan millatlar tashkiloti yer yuzida tinchlikni mustahkamlash va xavfsizlikni taʼminlash, davlatlarning oʻzaro hamkorligini rivojlantirish maqsadida tashkil etilgan xalqaro tashkilot. Ushbu tashkilot 1945-yilda tuzilgan. BMTni barpo etish haqidagi qaror SSSR, AQSH, Angliya va Xitoy tashqi ishlar vazirlarining Moskvadagi kengashida 1943-yilda, nizomi esa San-Fransisko konferensiyasida 1945-yilda qabul qilindi7. BMT nizomiga dastlab 51 davlat imzo chekkan, 2000-yilda esa ular soni 189 taga yetdi. BMTning doimiy ish oʻrni (shtab kvartirasi) New York hisoblanadi. BMT nizomida koʻrsatilganidek, u xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash, xalqlarning teng huquqli boʻlishi va oʻz taqdirini oʻzi belgilashi qoidasiga amal qilib, millatlar oʻrtasida doʻstlik munosabatlarini rivojlantirishni, iqtisodiy, ijtimoiy, madaniy muammolarni hal etishda xalqlar oʻrtasida hamkorlik boʻlishini taʼminlashni koʻzda tutib, shu umumiy maqsadlarga erishishda millatlar harakatini uygʻunlashtirib turadigan markaz hisoblanadi. Oʻzbekiston oʻz mustaqilligini eʼlon qilganidan keyin koʻp oʻtmay 1992-yil 21-martda BMTga aʼzo boʻldi. Shu kuni BMT Bosh Assambleyasi binosi oldida Oʻzbekiston Respublikasining Davlat bayrogʻi koʻtarildi. BMTning Toshkentdagi vakolatxonasi ochildi. BMTda Oʻzbekiston Respublikasi vakolatxonasi ish boshladi. Oʻzbekiston Respublikasi BMTning Taʼlim, fan va madaniyat masalalari bilan shugʻullanuvchi tashkiloti YUNESKOga ham aʼzo boʻldi8. Oʻzbekiston oʻz ovozi va mavqeiga ega boʻlgan aʼzo sifatida BMT oldiga muhim va dolzarb masalalarni qoʻyyapti. Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning BMT Bosh Assambleyasi 1993-yil sentabrda 48-sessiyasida BMT tashkil etilganining 50 yilligiga bagʻishlangan sessiyada (1995-yil oktabr), BMT Bosh Assambleyasining „Mingyillik sammiti“ (2000-yil sentabr) da soʻzlagan nutqlari dunyo jamoatchiligida katta qiziqish uygʻotdi. Xususan, ushbu xalqaro tashkilotning XX asr soʻnggidagi eng yirik anjumanida Oʻzbekiston rahbari xalqaro 7 Shamsutdinov R., Mo’minov X. O’zbekiston tarixi. T.: Akademnashr, 2019. 12-bet. 8 Каримов И. Ўзбекистон – келажаги буюк давлат. – Т.: Ўзбекистон, 2008. 431-бет. 6 terrorizm va narkobiznes bilan bogʻliq muammolarni hal etish, mintaqaviy xavfsizlik, jumladan Markaziy Osiyo mintaqasida barqarorlik va xavfsizlikni taʼminlash, jahon xavfsizligi tizimini takomillashtirish, BMT faoliyati va tarkibiy tizimini isloh qilishga taalluqli takliflar bilan chiqdi. Oʻzbekiston Respublikasi BMTning teng huquqli aʼzosi sifatida bu eng nufuzli xalqaro tashkilotning maqsad va qoidalariga qatʼiy amal qilmoqda9. Bugun yurtimizda BMTning oʻndan ortiq dasturi, jamgʻarmasi va agentligi, jumladan, Taraqqiyot dasturi, Taʼlim, fan va madaniyat masalalari boʻyicha tashkiloti YUNESCO, Aholi qatlamlari fondi YUNFPA, Xalqaro bolalar tashkiloti YUNISEF, Jahon sogʻliqni saqlash tashkiloti WHO, Giyohvand moddalar va jinoyatchilik boʻyicha boshqarmasi YUNODC, OIV/OITS boʻyicha qoʻshma dasturi YUNAIDS, Axborot va ijtimoiy aloqalar boʻyicha boʻlimi, Qochoqlar ishlari boʻyicha Oliy Komissar boshqarmasi, Sanoat taraqqiyoti tashkiloti UNIDO, Koʻngillilar dasturi UNV faoliyat olib bormoqda. Nyu-York va Jenevadagi BMT qarorgohlarida Oʻzbekistonning doimiy vakolatxonalari faoliyat yuritib kelmoqda. O‘zbekiston yangi suveren, mustaqil davlat sifatida Birlashgan Millatlar Tashkilotiga 1992-yil 2-martda a’zo bo‘ldi10. Mamlakatimiz ushbu tarixiy voqeadan keyin o‘tgan vaqt mobaynida BMT va uning turli sohalardagi ixtisoslashgan muassasalari bilan samarali hamkorlik qilib kelmoqda. Xususan, xavfsizlikka qarshi zamonaviy tahdid va xavf-xatarlarga qarshi kurashish, Afg‘onistonda barqarorlikka erishish va mamlakat iqtisodiyotini qayta tiklash, ommaviy qirg‘in qurollarini tarqatmaslik, ekologik muammolarni hal qilish, xususan, Orol inqirozi oqibatlarini yumshatish, ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish, inson huquqlarini himoya qilish va ilgari surish, turizmni rivojlantirish kabi ustuvor masalalar ko‘p qirrali hamkorlikning asosiy yo‘nalishlari hisoblanadi11. Toshkentda 1993-yildan buyon BMT vakolatxonasi faoliyat ko‘rsatmoqda. BMT Taraqqiyot dasturi BMTTD, Aholishunoslik jamg‘armasi BMTA, Bolalar jamg‘armasi YUNISEF, Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti JSST, Ta’lim, fan va 9 Левитин Л. Ислом Каримов – Янги Ўзбекистон президенти. – Т.: Шарк, 2008. 126-бет. 10 Shamsutdinov R., Mo’minov X. O’zbekiston tarixi. – T.: Akademnashr, 2019. 62-bet. 11 Каримов И. Янги уйни курмай туриб эскисини бузманг. – Т.: Ўзбекистон, 2008. 121-бет. 7 madaniyat masalalari bo‘yicha tashkiloti YUNESKO, Giyohvand moddalar va jinoyatchilik bo‘yicha boshqarmasi BMT, GMJB, Markaziy Osiyoda preventiv diplomatiya bo‘yicha mintaqaviy markazi (BMT,MOPDMM), Xalqaro mehnat tashkiloti (XMT), Oziq-ovqat va qishloq xo‘jaligi tashkiloti (FAO), Migratsiya bo‘yicha xalqaro tashkilot (MXT), shuningdek, Ko‘ngillilar dasturi O‘zbekistonda “BMT oilasi”ni tashkil qiladi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Sanoatni rivojlantirish tashkiloti (YuNIDO), Atrof-muhit bo‘yicha dasturi (YuNEP) va Yevropa iqtisodiy komissiyasi (BMTEIK) ham BMT faoliyatiga o‘zining munosib hissasini qo‘shib kelmoqda. Shuningdek, Jahon banki BMTning mustaqil ixtisoslashgan organi sifatida tuzilmaning mamlakatimizdagi ishiga salmoqli hissa qo‘shmoqda12. Harakatlar strategiyasida belgilangan asosiy vazifalarni amalga oshirish doirasida so‘nggi to‘rt yilda O‘zbekiston bilan BMT o‘rtasida yuqori darajadagi siyosiy hamkorlik sezilarli faollashdi. Buni BMT Bosh Assambleya va ixtisoslashgan tuzilmalaridagi O‘zbekiston ishtirokining jonlanganidan ham bilish mumkin. BMT Bosh kotibi Antonio Guterrish 2017-yil iyun oyida mamlakatimizga tashrif buyurdi va O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev bilan uchrashdi. Davlatimiz rahbarining BMT Bosh kotibi bilan uchrashuvi, shuningdek, 2017-yil sentyabr oyida AQShning Nyu-York shahrida o‘tgan BMT Bosh Assambleyasining 72-sessiyasi hamda Pekinda o‘tgan "Bir makon, bir yo‘l" ikkinchi xalqaro forumi doirasida Prezidentimizning BMT Bosh kotibi bilan uchrashuvlari bo‘lib o‘tdi. Ushbu muloqotlar natijasida O‘zbekiston – BMT hamkorligini rivojlantirish bo‘yicha uchta amaliy chora-tadbirlar rejasi qabul qilindi va amalga oshirilmoqda. BMT Bosh Assambleyaning 72-sessiyasidagi ishtiroki mamlakatimizning xalqaro tashkilot bilan samarali va o‘zaro manfaatli hamkorligida yangi davrni boshlab berdi. Ushbu tadbir davomida qator muhim xalqaro tashabbuslar ilgari surilib, muvaffaqiyatli amalga oshirib kelinmoqda. Hamkorlikdagi yangi muhit tufayli O‘zbekiston BMTning barcha sohalardagi 12 Левитин Л. Ислом Каримов – Янги Ўзбекистон президенти. – Т.: Шарк, 2008. 256-бет. 8 jarayonlarining faol ishtirokchisiga aylandi. Bu a’zo davlatlarning mamlakatimizga bo‘lgan ijobiy munosabatida namoyon bo‘lmoqda13. Xususan, so‘nggi ikki yilda O‘zbekiston tashabbusi bilan BMT Bosh Assambleyasi doirasida uchta rezolyutsiya ishlab chiqildi va qabul qilindi. Bu haqiqatan O‘zbekiston diplomatiyasi uchun katta yutuqdir. Mamlakatimiz hozirgi kunda ko‘p tomonlama hamkorlikning yangi ruhini qo‘llab-quvvatlagan holda, a’zo davlatlar bilan birgalikda Bosh Assambleyaning yana bir muhim rezolyutsiyasi va Yoshlar huquqlari to‘g‘risidagi konvensiyasi qabul qilinishi ustida ish olib bormoqda14. O‘zbekiston qurolsizlanish va ularni tarqatmaslik sohasida barcha muhim xalqaro shartnomalar, xususan, Yadro qurolini tarqatmaslik to‘g‘risidagi shartnoma, Yadro sinovlarini har tomonlama taqiqlash to‘g‘risidagi shartnoma, Kimyoviy va biologik qurollar to‘g‘risidagi konvensiya va boshqa xalqaro bitimlarga qo‘shilgan.1993-yil O‘zbekiston tomonidan BMT Bosh Assambleyasi minbaridan turib ilgari surilgan Markaziy Osiyoda yadro qurolidan xoli zonani barpo etish bo‘yicha tashabbus yadro qurolini tarqatmaslik va mintaqaviy xavfsizlikni mustahkamlashga qo‘shilgan muhim hissa bo‘ldi. Ushbu tashabbus bo‘yicha shartnoma 2006-yil sentyabr oyida Semipalatinsk shahrida imzolandi. 2009-yil mart oyida esa ushbu shartnoma Markaziy Osiyo mintaqasining besh davlati tomonidan ratifikatsiya qilingach, kuchga kirdi15. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Nyu-Yorkdagi shtab-kvartirasida 2004- yil may kuni tarixiy voqea sodir bo‘ldi – BMT tashkil etilganidan buyon ilk bor yadro quroliga ega besh davlat – AQSh, Buyuk Britaniya, Fransiya, Xitoy va Rossiya vakillari bir vaqtning o‘zida va bir ovozdan muhim xalqaro hujjat – Markaziy Osiyoda yadro qurolidan xoli zona barpo etish to‘g‘risidagi shartnomaga Xavfsizlik kafolatlari to‘g‘risidagi protokolni imzoladi. Shu tariqa Markaziy Osiyo 13 Каримов И.А. Миллий истиқлол мафкураси халқ эътиқоди ва буюк келажакка ишончдир. – Тошкент: Ўзбекистон, 2000. 108-бет. 14 Холбоев С. Миллий мустақиллик ва тараққиётнинг ўзбек модели. – Т.: Ўқитувчи, 2015. 165-бет. 15 Каримов И. Янги уйни курмай туриб эскисини бузманг. – Т.: Ўзбекистон 2008. 211-бет. 9 mintaqasi sayyoramizning shimoliy yarim sharidagi yadro qurolidan xoli yagona zonaga aylandi16. 16 Xalq so’zi gazetasi. // 1991. 2016. 07. 09. 28-son. 31-bet. 10 I.2. Oʻzbekistonning Mustaqil Davlatlar Xamdoʻstligidagi oʻrni va mavqeiyining oshib borishi MDH davlatlari bilan o‘zaro hamkorlikni rivojlantirish mamlakatimiz tashqi siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan biridir. Bu borada ushbu tashkilot tariximizda muhim iz qoldirdi. Joriy yilda O‘zbekiston MDHga raislik qilishdek mas'uliyatli vazifani ilk bor o‘z zimmasiga oldi. Shu o‘rinda, O‘zbekistonning MDHga raislik davri pandemiya va uning salbiy oqibatlariga qarshi kurash sharoitiga to‘g‘ri kelganini ta'kidlash joiz. Rejalashtirilgan tadbirlarning ko‘p qismi yangi noodatiy sharoitlarda va onlayn formatlarda bo‘lib o‘tdi. Shunga qaramay, keskin vaziyatda, har qanday sharoitda ham O‘zbekiston xalqaro majburiyatlarni bajarishda o‘ziga xos salohiyatni namoyish etdi17. Hamkorlikning huquqiy asoslarini mustahkamlashga bag‘ishlangan 70 dan ortiq muhim ko‘p tomonlama hujjatlarning qabul qilinishi MDHning ushbu davrdagi samarali faoliyatidan dalolat beradi. SHu bilan birga, ushbu yil davomida qabul qilingan hujjatlarning ko‘p qismi dasturiy xarakterga ega ekanligi bilan ajralib turdi. ya’ni, rejalashtirilgan tadbirlar aniq ko‘rsatilgan holda dasturlar, strategiyalar va yo‘l xaritalari shaklida qabul qilindi18. Yana bir jihat - O‘zbekistonning savdo-sotiq doirasidagi alohida sheriklar bilan bu yilgi savdosi 20 foizdan oshdi. MDH doirasidagi O‘zbekiston faoliyatining samarali ekanligi ekspertlarning yuqori bahosi bilan ham tasdiqlanadi. Ushbu davr mobaynida O‘zbekiston MDH doirasida ikkita shartnomaga qo‘shildi. Bular 2006- yil 28- noyabrda Minsk shahrida MDH Davlat rahbarlari kengashi majlisida imzolangan Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi ishtirokchi davlatlarining gumanitar hamkorlik bo‘yicha kengashi to‘g‘risidagi bitim; 2008-yil 10-oktyabrda Bishkek shahrida MDH Davlat rahbarlari kengashining majlisida imzolangan Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi ishtirokchi-davlatlarining hududlararo va chegara oldi hamkorligi bo‘yicha kengashi to‘g‘risidagi bitim. MDH doirasidagi ushbu yangi kelishuvlarga qo‘shilish mintaqaviy hamkorlikni mustahkamlashga xizmat qiladi. 17 Bo’riyev O. O’zekistonning birinchi prezidenti Islom Karimovning tarixiy merosi. – T.: O’zbekison, 2010. 225-bet. 18 Каримов И. Ўзбекистон – келажаги буюк давлат. – Т.: Ўзбекистон, 2008. 31-бет. 11 Bundan tashqari, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi ishtirokchi-davlatlarining yoshlar bilan ishlash sohasida hamkorlik to‘g‘risidagi bitimiga O‘zbekistonning qo‘shilishi to‘g‘risida farmonni imzoladi. Ma'lumki, O‘zbekiston BMTning Yoshlar huquqlari to‘g‘risidagi konventsiyani qabul qilish tashabbusini ilgari surgan edi. Joriy yilda ushbu konventsiya loyihasi muhokamasiga bag‘ishlangan yoshlar huquqlari bo‘yicha Samarqand veb-forumi bo‘lib o‘tdi. MDHning yoshlar bilan ishlash sohasidagi hamkorlik to‘g‘risidagi bitimiga qo‘shilish davlatimizning yoshlar huquqlarini ta'minlash borasidagi sa'y-harakatlarining mantiqiy davomi hisoblanadi19. Ushbu davrning eng muhim natijasi MDHning 2030-yilgacha bo‘lgan davr uchun iqtisodiy rivojlanish strategiyasining qabul qilinishi bo‘ldi20. MDH davlatlari Hukumat rahbarlari kengashining videokonferentsiya orqali yig‘ilishi bo‘lib o‘tdi. Uchrashuv doirasida MDHning 2030-yilgacha bo‘lgan davrda iqtisodiy rivojlanish strategiyasi loyihasi muhokama qilindi, keyinchalik strategiya MDH hukumatlari rahbarlari tomonidan ma'qullandi. Strategiya keng qamrovli hujjat hisoblanadi. Ushbu hujjatda hozirgi paytda “global iqtisodiyot yuqori turbulentlik va noaniqlik bilan ajralib turishi” ta'kidlangan. Strategiya ishtirokchi davlatlar o‘rtasida iqtisodiy o‘zaro aloqalarning 30 dan ortiq yo‘nalishlari bo‘yicha o‘zaro manfaatli hamkorlikni izchil rivojlantirish, milliy iqtisodiyotlarning raqobatbardoshligi va Hamdo‘stlik mamlakatlari fuqarolari farovonligini oshirishni, uning ishtirokchi-davlatlarining jahon iqtisodiy aloqalarida mavqeini mustahkamlashni nazarda tutadi. Strategiyani amalga oshirish ikki bosqichga bo‘lingan rejalar asosida amalga oshiriladi21. MDHga raislik nafaqat O‘zbekistonning imiji va obro‘sini mustahkamladi, davlatimizning ishonchli xalqaro sherik sifatida yuqori salohiyatini namoyish etdi, balki MDH maqomini mustahkamlashga ham hissa qo‘shdi. Jumladan, BMT Bosh Assambleyasining maxsus rezolyutsiyasini qabul qilishda muhim qadam bo‘ldi. 19 Shamsutdinov R., Mo’minov X. O’zbekiston tarixi. – T.: Akademnashr, 2019. 126-bet. 20 Каримов И.А. Миллий истиқлол мафкураси халқ эътиқоди ва буюк келажакка ишончдир. – Тошкент: Ўзбекистон, 2000. 176-бет. 21 Левитин Л. Ислом Каримов – Янги Ўзбекистон президенти. – Т.: Шарк, 2008. 131-бет. 12 Birlashgan Millatlar Tashkiloti va Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi o‘rtasidagi hamkorlik maxsus rezolyutsiyasi Nyu-Yorkdagi (AQSH) Birlashgan Millatlar Tashkilotining shtab-kvartirasida qabul qilindi22. O‘zbekistonning ushbu tashabbusi nafaqat MDH a'zolari o‘rtasidagi o‘zaro aloqalarni kuchaytirishga, balki, MDHni global darajada mustahkamlashga ham hissa qo‘shdi. MDH Davlat rahbarlari kengashining majlisida davlatimiz rahbari O‘zbekistonning MDHdagi raisligi yakunlarini sarhisob qilib, kelajakja o‘zaro hamkorlikning barcha yo‘nalishlarini qamrab olgan bir qator tashabbuslarni ilgari surdi. Jumladan, iqtisodiy sohada quyidagi chora-tadbirlarni taklif etdi: Hamdo‘stlik doirasida “yashil” va soddalashtirilgan yo‘laklar amaliyotini amalga oshirish, elektron tijoratni rivojlantirish bo‘yicha yagona platformani ishga tushirish va “Yo‘l xaritasi” ni qabul qilish; sanoat kooperatsiyasining keng qamrovli dasturini ishlab chiqish ijtimoiy sohada: sanitariya-epidemiologiya tusdagi favqulodda vaziyatlarni monitoring qilish va ularga barvaqt javob qaytarishning samarali tizimini shakllantirish;har yili ommaviy sport va madaniy tadbirlarni tashkil etgan holda “MDH salomatlik marafoni”ni o‘tkazish.huquqiy sohada: huquqiy axborot almashish uchun MDHning yagona elektron platformasini yaratish va radikallashuvdan qaytarish sohasidagi hamkorlik dasturini ishlab chiqish; inson huquqlari sohasida: mehnat migrantlarining hujjatlarini o‘zaro tan olishning yagona mexanizmini yaratish va bu sohada alohida dastur qabul qilish; madaniyat sohasida: Toshkentda “Hamdo‘stlik mamlakatlari madaniy merosi” konferentsiyasini o‘tkazish. Ushbu tashabbus BMT Bosh Assambleyasining BMT doirasida ilgari surilgan Xiva shahrida YUNESKO bilan hamkorlikda “Markaziy Osiyo jahon tsivilizatsiyalari chorrahasida” xalqaro forumini o‘tkazish to‘g‘risidagi yana bir tashabbusini mukammal tarzda to‘ldiradi. Ikkala tashabbus ham xalqaro miqyosda O‘zbekistonning madaniy aloqalarini mustahkamlashga hissa qo‘shadi. Shunday qilib, O‘zbekiston MDHga raislik qilish kontseptsiyasini to‘liq amalga oshirdi. 22 Каримов И. Ўзбекистон – келажаги буюк давлат. – Т.: Ўзбекистон, 2008. 43-бет. 13 MDH doirasida ilgari surilgan O‘zbekistonning yangi tashabbuslari mintaqaviy hamkorlikni mustahkamlashga yordam beradi23. 23 Левитин Л. Ислом Каримов – Янги Ўзбекистон президенти. – Т.: Шарк, 2008. 144-бет. 14 II. 1. Oʻzbekistonning Markaziy Osiyo davlatlari bilan qardoshlik munosabatlarining yanada rivojlanishi Oʻzbekiston xalqaro munosabatlarning teng huquqli subyekti sifatida, mintaqa va global darajada faol tashqi siyosatni yoʻlga qoʻyib, xorijiy hamkorlar bilan oʻzaro manfaatli munosabatlarni rivojlantirmoqda. Bunday izchil, aniq va konstruktiv tashqi siyosatni xalqaro ekspertlar va kuzatuvchilar ham eʼtirof etmoqda. Jahon boʻylab tarqalgan koronavirus infeksiyasi va global darajadagi inqirozli xavf-xatarlar davrida ham mamlakatda ijtimoiy-iqtisodiy barqarorlik taʼminlanib, mintaqa davlatlari va jahon hamjamiyati bilan hamkorlik aloqalarini davom ettirishga alohida eʼtibor qaratildi24. Maʼlumki, Oʻzbekiston tashqi siyosiy faoliyatining asosiy vazifalaridan biri – oʻz hududi atrofida tinchlik, barqarorlik va xavfsizlik muhitini shakllantirish hisoblanadi. Shu nuqtayi nazardan, Prezident Shavkat Mirziyoyev qoʻshnilarimiz – Markaziy Osiyo davlatlari bilan doʻstona, yaqin qoʻshnichilik va oʻzaro manfaatli aloqalarni rivojlantirish va mustahkamlashni asosiy ustuvor tashqi siyosiy yoʻnalish sifatida belgilab berdi. 2020-yil – “Ilm, maʼrifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili” Davlat dasturi doirasida Oʻzbekiston ochiq va pragmatik tashqi siyosiy faoliyatini, jumladan, Markaziy Osiyo yoʻnalishida ham izchil davom ettirdi. Xususan, Markaziy Osiyo mintaqasidagi mamlakatlar bilan barcha sohalarda oʻzaro doʻstlik, yaxshi qoʻshnichilik va strategik sheriklik ruhidagi munosabatlarni sifat va mazmun jihatidan yangi bosqichga olib chiqish borasida 2020-yil davomida tashqi siyosiy va iqtisodiy faoliyat boʻyicha davlat idoralari tomonidan 23 ta oliy darajada va 12 ta yuqori darajada tashrif va turli tadbirlar amalga oshirildi25. Bu jarayonda “xalq diplomatiyasi” amalda juda faol boʻlgani kuzatildi. Xususan, xalq vakillari – olimlar va rassomlar, madaniyat va din arboblari, ishbilarmonlar va yoshlar, turizm va sport tashkilotlari, jamoat birlashmalari va nodavlat tashkilotlar ishtirokida 90 dan ortiq turli uchrashuv, anjuman, videokonfrensiya va boshqa shu kabi tadbirlar oʻtkazildi. Qayd etish joizki, soʻnggi 24 Каримов И.А. Миллий истиқлол мафкураси халқ эътиқоди ва буюк келажакка ишончдир. – Тошкент: Ўзбекистон, 2000. 328-бет. 25 Shamsutdinov R., Mo’minov X. O’zbekiston tarixi. – T.: Akademnashr, 2019. 132-bet. 15 yillarda Prezident Shavkat Mirziyoyev tashabbuslari qoʻshni davlatlar rahbarlari tomonidan qoʻllab-quvvatlanishi natijasida Markaziy Osiyoda siyosiy muloqot va oʻzaro ishonch mustahkamlandi. Davlat rahbarlarining Maslahatlashuv uchrashuvlari yoʻlga qoʻyildi. Natijada mintaqadagi ikki va koʻp tomonlama hamkorlik darajasi yangi bosqichga koʻtarildi. Xususan, 2017-2019-yillar davomida Markaziy Osiyo mamlakatlari bilan savdo aylanmasi yillik oʻrtacha 50 foizdan koʻproqqa oʻsib, 5,2 milliard dollarga yetgan. 2020-yil natijalariga koʻra esa, global pandemiya sharoitiga qaramay Oʻzbekistonning Markaziy Osiyo davlatlari bilan savdo aylanmasining umumiy hajmi 5 milliard dollarni tashkil etdi. Jumladan, Oʻzbekistonning umumiy tashqi savdo aylanmasida Markaziy Osiyo davlatlarining ulushi 2019-yildagi 12,4 foizdan, 2020-yilda 13,6 foizga oshgan26. Oʻzbekistonning mintaqadagi umumiy tashqi savdo aylanmasida esa Qozogʻistonning ulushi 61 foiz, Qirgʻiziston – 18,2 foiz, Turkmaniston – 10,6 foiz va Tojikistonning ulushi 10,2 foizni tashkil etdi. Markaziy Osiyo mamlakatlari oʻrtasida savdo-iqtisodiy munosabatlarning mana shunday yaxshilanishi, umuman aytganda, mintaqaning investitsiyaviy jozibadorligini oshirishga yordam berdi. Xususan, 2017-2020-yillar oraligʻida Oʻzbekiston va mintaqa mamlakatlari oʻrtasida 300 dan ortiq shartnoma, shuningdek, qariyb 75 milliard dollarga teng shartnoma va bitimlar imzolangan27. Oʻzbekistonning Markaziy Osiyo mamlakatlariga nisbatan ochiq, konstruktiv, puxta oʻylangan va pragmatik siyosati natijasida suvdan foydalanish, Oʻzbekiston va qoʻshni davlatlar oʻrtasidagi davlat chegaralarini delimitatsiya va demarkatsiya qilish, transport kommunikatsiyalaridan foydalanish, davlat chegaralarini kesib oʻtish kabi murakkab va chalkash muammolarga yechim topildi. Agar besh yil oldin Oʻzbekiston – Qirgʻiziston davlat chegarasini kuniga 200-300 kishi kesib oʻtgan boʻlsa, global pandemiya taʼsirida joriy qilingan cheklovlarga qadar bu koʻrsatkich kuniga 30 ming kishiga yetgan. Oʻzbekiston – Tojikiston chegarasini esa kuniga 20 ming fuqaro kesib oʻtgan. Oʻzbekistonning Markaziy 26 Bo’riyev O. O’zekistonning birinchi prezidenti Islom Karimovning tarixiy merosi. – T.: O’zbekison, 2010. 164-bet. 27 Каримов И. Ўзбекистон – келажаги буюк давлат. – Т.: Ўзбекистон, 2008. 231-бет 16 Osiyo mamlakatlariga nisbatan olib borayotgan ochiq va konstruktiv siyosati naqadar toʻgʻri ekanini global pandemiya davrida mintaqa rahbarlarining oʻzaro yordam va koronavirus tarqalishi oqibatlarini yumshatish boʻyicha amalga oshirgan qoʻshma chora-tadbirlari ham isbotladi. Global pandemiya xavfiga qaramay, Markaziy Osiyo davlatlari rahbarlarining doimiy muloqoti taʼminlandi va mamlakatlar oʻrtasida faol hamkorlik aloqalari davom ettirildi. Mintaqa davlatlari koronavirus infeksiyasi tarqalishining dastlabki kunlaridanoq bir-birlariga ijtimoiy yordam koʻrsatishni boshladilar28. Oʻzbekiston Qozogʻiston, Qirgʻiziston va Tojikistonga bir necha bor gumanitar yordam yubordi. Bunga javoban Qirgʻiziston va Tojikiston singari qoʻshnilarimiz Sardoba suv omborini tiklash uchun insonparvarlik yordamini koʻrsatdilar. Shuningdek, 2020-yilning dekabr oyida Oʻzbekiston koʻmagi bilan Qirgʻizistonda zarur tibbiy jihozlar va mebellar bilan toʻliq jihozlangan 200 oʻrinli yuqumli kasalliklar shifoxonasi foydalanishga topshirildi. Bundan tashqari, pandemiya davrida koronavirusga qarshi kurashda tibbiyot sohasida axborot va tajriba almashinuvi, oʻzaro gumanitar yordam koʻrsatish, chegaralarda yuklarning uzluksiz harakatlanishini yoʻlga qoʻyishga erishildi. Bu esa mintaqada dunyoning boshqa davlatlariga nisbatan koronavirus bilan kasallanish va uning natijasidagi oʻlim sonining kamligini taʼminlash imkonini berdi. Qolaversa, joriy yil yanvar oyida Oʻzbekiston va Qozogʻiston hukumatlari AQSH bilan hamkorlikda mintaqada iqtisodiy aloqalarni kengaytirishga xizmat qiladigan loyihalarni qoʻllab-quvvatlash uchun besh yil ichida kamida 1 milliard dollarga teng mablagʻlarni jalb etish maqsadida “Markaziy Osiyo investitsiyaviy sherikligi” tashabbusini yoʻlga qoʻydi. “C5+1” platformasi orqali amalga oshirilayotgan ushbu tashabbus Markaziy Osiyo mamlakatlari iqtisodiyotini mustahkamlash va oʻsishini taʼminlash, koʻp tomonlama aloqalarni chuqurlashtirishga xizmat qiladi29. II.2. Mustaqil Oʻzbekistonning Yevropa davlatlari bilan doʻstona tashqi aloqalari 28 Холбоев С. Миллий мустақиллик ва тараққиётнинг ўзбек модели. – Т.: Ўқитувчи, 2015. 218-бет. 29 Xalq so’zi gazetasi. // 1991. 2016. 07. 09. 16-son. 11-bet. 17 Mamlakatimiz keyingi yillarda chuqur oʻylangan, oʻzaro manfaatli va amaliy ruhdagi tashqi siyosat yuritish, xorijiy davlatlar bilan doʻstona hamda oʻzaro manfaatli munosabatlarni rivojlantirish borasida muhim natijalarga erishmoqda. Bu jarayonda, ayniqsa, Yevropaning bir qator davlatlari bilan oʻzaro manfaatli hamkorlik sezilarli darajada mustahkamlandi. BMT, YEXHT, SHHT, IHT va boshqa nufuzli xalqaro tashkilotlar bilan sheriklik munosabatlari sifat jihatidan yangi bosqichga koʻtarildi30. Oʻzbekiston Yevropa Ittifoqi va Yevropa davlatlari bilan hamkorlikni oʻz tashqi siyosatining ustuvor yoʻnalishlaridan biri deb biladi. Soʻnggi yillarda Oʻzbekistonning Yevropa mamlakatlari bilan barcha jabhalardagi munosabatlari jadal surʼatlarda rivojlanib borishi natijasida oʻzaro manfaatli hamkorlikning yangi davri boshlandi, deb aytsak boʻladi. Prezidentimizning Fransiya (2018-yil oktyabr), Germaniya (2019-yil yanvar) va Turkiyaga (2017-yil oktyabr va 2020-yil fevral) rasmiy tashriflari tashkil etilib, ularning natijalari boʻyicha siyosiy, savdo-iqtisodiy, investitsiyaviy, madaniy-gumanitar va boshqa sohalarda salmoqli kelishuvlarga erishildi. Oʻz navbatida, GFR Prezidenti Frank-Valter Shtaynmayer (2019-yil may) va Turkiya Prezidenti Rejep Tayyip Erdoʻgʻan (2018-yil aprel) mamlakatimizga javob tashrifini amalga oshirganini alohida qayd etish joiz31. Hozirgi vaqtda Vengriya, Italiya, Belgiya, Buyuk Britaniya va Chexiya kabi davlatlar bilan bilan oliy darajadagi tashriflarni tashkil etish yuzasidan har tomonlama ishlar olib borilmoqda.Soʻnggi bir yil davomida Yevropaning Avstriya, Germaniya, Buyuk Britaniya, Slovakiya, Sloveniya, Ispaniya, Italiya, Turkiya, Fransiya, Shveysariya, Chexiya, Norvegiya, Finlyandiya, Latviya, Litva kabi mamlakatlari Tashqi ishlar vazirliklari bilan 20 dan ziyod siyosiy maslahatlashuv oʻtkazildi.Biz soʻnggi vaqtlarda Yevropa Ittifoqi bilan eng yuqori va oliy darajadagi muloqot ilgari kuzatilmagan darajada faollashayotganiga guvoh boʻldik. Xususan, 2019-yil may oyida Yevropa Kengashi rahbari Donald Tusk ilk marotaba Oʻzbekistonga tashrif buyurdi. Bundan tashqari, YEIning Tashqi ishlar va xavfsizlik 30 Shamsutdinov R., Mo’minov X. O’zbekiston tarixi. – T.: Akademnashr, 2019. 182-bet. 31 Bo’riyev O. O’zekistonning birinchi prezidenti Islom Karimovning tarixiy merosi. – T.: O’zbekison, 2010. 221-bet. 18 siyosati boʻyicha endilikda sobiq oliy vakili Federika Mogerini ikki marta (2017-yil noyabr va 2018-yil mart oylari) respublikamizga tashrif buyurdi. 2020-yilning aprel oyida Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev va Yevropa kengashi rahbari Sharl Mishel oʻrtasida telefon muloqoti oʻtkazildi32. Tashqi ishlar vaziri A. Komilov YEIning Tashqi ishlar va xavfsizlik siyosati boʻyicha oliy vakili, Yevropa Ittifoqi Komissiyasi vitse-prezidenti Jozep Borrel (2020-yil yanvar oyida Berlin shahrida va may oyida telefon orqali) bilan ikki marta suhbatlashdi. Muzokaralar chogʻida Oʻzbekiston va Yevropa Ittifoqi oʻrtasidagi siyosiy-diplomatik, savdo-iqtisodiy, investitsiyaviy va gumanitar sohalarda koʻp qirrali hamkorlikning dolzarb masalalari muhokama qilindi.Mazkur muzokaralar chogʻida Yevropa tomoni iqtisodiyot, savdo, innovatsiya va investitsiya, transport, ilm-fan, taʼlim va sogʻliqni saqlash sohalarida ikki tomonlama hamkorlikni kengaytirishdan manfaatdor ekanini bildirdi33. Shu oʻrinda Yevropa mamlakatlari bilan savdo-iqtisodiy yoʻnalishda hamkorlikni sezilarli tarzda oʻsib, rivojlanib borayotganini alohida taʼkidlab oʻtish lozim. Jumladan, 2019-yil yakunlariga koʻra, Oʻzbekiston va YEI mamlakatlari oʻrtasidagi savdo hajmi 2016-yil bilan taqqoslaganda deyarli 60 foiz oʻsib, 4 milliard AQSH dollarini tashkil etdi34. Mamlakatimizda ishlab chiqarilgan mahsulotlarni Yevropaga eksport qilish 1,5 baravar ortgan holda 580 millionAQSH dollari miqdoriga yetgan boʻlsa, bu davrda import hajmi 1,5 barobar oshdi va 3,42 milliard dollarni tashkil etdi. Joriy yil yanvar-may oylarida tovar ayirboshlash hajmi 1,315 milliard dollarni, shu jumladan, eksport 196,6 million dollarni, import 1,11 milliard dollarni tashkil etdi35. Oʻzaro munosabatlarni sifat jihatidan yangi va yuqori darajaga koʻtarish maqsadida rasmiy Toshkent va Bryussel oʻrtasida yangi keng qamrovli ikki tomonlama hujjat Kengaytirilgan sheriklik va hamkorlik toʻgʻrisidagi bitimni tuzish boʻyicha 2019-yildan boshlab faol muzokaralar oʻtkazilmoqda.Yevropa Ittifoqi 32 Левитин Л. Ислом Каримов – Янги Ўзбекистон президенти. – Т.: Шарк, 2008. 126-бет. 33 Каримов И. Ўзбекистон – келажаги буюк давлат. – Т.: Ўзбекистон, 2008. 114-бет. 34 Каримов И.А. Миллий истиқлол мафкураси халқ эътиқоди ва буюк келажакка ишончдир. – Тошкент: Ўзбекистон, 2000. 213-бет. 35 Shamsutdinov R., Mo’minov X. O’zbekiston tarixi. – T.: Akademnashr, 2019. 423-bet. 19 bilan koʻp jabhali muloqotni rivojlantirishga xizmat qilayotgan mazkur yoʻnalishga, asosan, 2017-2021-yillarga moʻljallangan Harakatlar strategiyasi doirasida Oʻzbekistonda amalga oshirilgan tub islohotlar tufayli erishildi.Soʻnggi yillarda Markaziy Osiyoda kuzatilayotgan hamkorlikning ijobiy dinamikasi, shuningdek, Oʻzbekistonning mintaqa davlatlariga nisbatan yaxshi qoʻshnichilik munosabatlarini mustahkamlash va konstruktiv muloqot orqali barcha masalalarni hal etishga qaratilgan yangi siyosati asosida Bryussel mintaqaga nisbatan siyosatini mintaqalararo aloqalarni rivojlantirish sari tubdan qayta koʻrib chiqdi.Bularning barchasi Bryussel tomonidan Markaziy Osiyo uchun tasdiqlangan (2019-yil iyun oyida) yangi strategiyada yaqqol namoyon boʻldi. Yevropa tomonining pozitsiyasiga koʻra, Yevropa Ittifoqi va unga aʼzo davlatlar Markaziy Osiyoning siyosiy barqarorligi va izchil rivojlanishidan, shuningdek, ikki mintaqa oʻrtasidagi integratsiya aloqalarini faol rivojlantirishdan manfaatdordir. Mintaqamizdagi barqaror vaziyatni eʼtirof etgan holda, rasmiy Toshkent tomonidan ilgari surilgan yaxshi qoʻshnichilik siyosati tufayli rasmiy Rim ilk marta “Italiya –Markaziy Osiyo” formatidagi vazirlar uchrashuvini 2013-yil dekabrda oʻtkazdi. Oʻz navbatida, Markaziy Osiyo bilan hamkorlikni kuchaytirish maqsadida rasmiy Parij ham shu singari muloqotning ikkinchi bosqichini davom ettirishga qaror qildi. 2012-yilning aprel va iyun oylarida Oʻzbekiston Respublikasi Bosh vaziri oʻrinbosari – Investitsiyalar va tashqi savdo vaziri S.Umurzoqov Yevropa Ittifoqi savdo komissari F.Xogan bilan ikki marotaba videokonferensiya shaklida uchrashuvlar oʻtkazdi. Muzokaralar davomida Oʻzbekiston va YEI oʻrtasida kengaytirilgan sherikchilik va hamkorlik toʻgʻrisidagi bitim loyihasi boʻyicha kelishish jarayonini faollashtirish borasida kelishuvga erishildi36. Oʻzbekistonning JSTga aʼzo boʻlishi boʻyicha ishchi guruhning 4- yigʻilishiga tayyorgarlik koʻrish doirasida amalga oshirilayotgan chora-tadbirlarga, shuningdek, Oʻzbekistonning YEI “PBT+” imtiyoz tizimida benefitsiar mamlakat maqomini olishi jarayoniga alohida eʼtibor qaratildi.Taʼkidlash kerakki, bugungi kunda COVID-19ning global miqyosda tarqalishi va butun dunyo iqtisodiyotiga 36 Холбоев С. Миллий мустақиллик ва тараққиётнинг ўзбек модели. – Т.: Ўқитувчи, 2015. 178-бет. 20 salbiy taʼsiri sharoitida Yevropa Ittifoqi uning salbiy oqibatlarini bartaraf etish uchun Oʻzbekistonga 30 million yevrodan koʻproq mablagʻ ajratishga qaror qildi.Bundan tashqari, BMT shafeligida Oʻzbekistonning Orolboʻyi mintaqasi uchun Inson xavfsizligi boʻyicha koʻpsheriklik Trast fondiga Yevropa Ittifoqi 5 million yevro, Norvegiya 1,1 million AQSH dollari va Finlyandiya 1 million yevro miqdorida mablagʻ ajratdi.Yevropa Ittifoqining Oʻzbekiston Respublikasi uchun 2014 – 2020-yillarga moʻljallangan begʻaraz yordami toʻgʻrisidagi koʻp yillik indikativ dasturi doirasida respublikadagi ijtimoiy-iqtisodiy loyihalarni amalga oshirish uchun qariyb 168 million yevro mablagʻ ajratildi.Shu bilan birga, biz Yevropa Ittifoqi mamlakatlaridan Oʻzbekiston Respublikasi rahbariyati tomonidan Afgʻonistondagi mavjud vaziyatni tinch yoʻl bilan hal etish boʻyicha olib borayotgan xalqaro maydondagi saʼy-harakatlarini qoʻllab-quvvatlagani uchun minnatdormiz37. Oʻzbekiston uchun qoʻshni davlatda uzoq kutilgan tinchlikni oʻrnatish ustuvor ahamiyatga egadir. Biz Yevropa bilan ikki va koʻp tomonlama istiqbolli munosabatlarni davom ettiramiz. Savdo-sotiq, investitsiya va moliya, yuqori texnologiyalar transferi, ilm-fan, texnika, taʼlim, ekologiya, sogʻliqni saqlash va madaniyat sohalaridagi hamkorlik, shuningdek, mintaqaviy xavfsizlikni mustahkamlash Oʻzbekiston –Yevropa munosabatlarining asosiy ustuvor yoʻnalishlari hisoblanadi38. Mamlakatimizning milliy manfaatlariga javob beradigan hamda yaqin va uzoq xorijiy davlatlar bilan aloqalarni kengaytirishga qaratilgan faol, ochiq, pragmatik va chuqur o‘ylangan tashqi siyosiy yo‘nalishni rivojlantirish bo‘yicha muayyan natijalarga erishildi.Muhtaram Prezidentimizning “Yangi O‘zbekiston strategiyasi” asarida “Mamlakatimizning tashqi siyosat sohasidagi muhim ustuvor yo‘nalishi dunyoning etakchi davlatlari va xalqaro tashkilotlari bilan strategik sheriklik hamda hamkorlikning muvozanatlangan tizimini shakllantirishdan iborat” ekanligi ta'kidlandi.Barchamizga ma'lumki, O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlis Qonunchilik palatasining 2022-yil 24-iyundagi qarori bilan “O‘zbekiston 37 Каримов И. Ўзбекистон – келажаги буюк давлат. – Т.: Ўзбекистон, 2008. 213-бет. 38 Shamsutdinov R., Mo’minov X. O’zbekiston tarixi. – T.: Akademnashr, 2019. 154-bet. 21 Respublikasi Konstitutsiyasiga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy qonuni loyihasini umumxalq muhokamasiga qo‘yish to‘g‘risidagi qaror qabul qilindi.Konstitutsiyaviy qonun loyihasida Konstitutsiyaning muqaddimasida ham bir qator o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritilganligini kuzatish mumkin. Ma'lumki, Konstitutsiya muqaddimasi uning kirish qismi sifatida u konstitutsiyani qabul qilish maqsadini o‘zida mujassam etadi. Muqaddimada Konstitutsiyaning asosiy qismida batafsil ochib beriladigan konstitutsiyaviy tuzum belgilari va yo‘nalishlari mazmuni ifodalaydi. Binobarin, Konstitutsiyaviy qonun loyihasida muqaddima qismida “O‘zbekistonning jahon hamjamiyati va eng avvalo, qo‘shni mamlakatlar bilan o‘zaro bir-birini qo‘llab-quvvatlash, hamkorlik va hurmat qilish, tinchlik va totuvlik asosidagi uyg‘un, do‘stona munosabatlarini mustahkamlashga hamda rivojlantirishga intilib” degan mazmundagi band kiritilgan. Inson huquq va erkinliklarini xurmat qilish tamoyili. BMT Nizomining 1-moddasida tashkilot a'zolari orasidagi hamkorlik nazarda tutilib, “inson huquqlari va barchaning irqi, jinsi, tili va dinidan qat'i nazar asosiy huquqlarining hukumat tomonidan rag‘batlantirilishi va rivojlantirilishi” nazarda tutilgan. Qonun loyihasiga ushbu tamoyilning kiritilishi inson huquqlariga oid xalqaro huquq normalarini milliy qonunchilikka implementatsiya qilinishini ta'minlaydi39. Tashqi chegaralarning buzilmasligi (yaxlitligi) tamoyili. Xalqaro huquqning an'anaviy tamoyili bo‘lgan davlat chegaralari daxlsizligi tamoyiliga juda o‘xshash bo‘lib, davlat chegaralari daxlsizligi tamoyilining mazmun va mohiyati davlatlarning ma'lum joydagi mavjud chegara chizig‘iga rioya qilish majburiyatlarini o‘z ichiga oladi, bu ma'lum joydagi chegara chizig‘ining bemalol o‘zgartirilishi va tegishli ruxsatsiz yoki qoidadan tashqari ravishda uni kesib o‘tishga yul kuymaslikning oldini oladi.Davlatlarning hududiy yaxlitligi tamoyili40. BMTning Nizomi kuch ishlatish yoki kuch bilan tahdid solish, davlatning hududiy yaxlitligi (daxlsizlik) va har qanday davlatning siyosiy mustaqilligiga 39 Левитин Л. Ислом Каримов – Янги Ўзбекистон президенти. – Т.: Шарк, 2008. 174-бет. 40 Холбоев С. Миллий мустақиллик ва тараққиётнинг ўзбек модели. – Т.: Ўқитувчи, 2015. 222-бет. 22 qarshi qo‘llanishini ta'qiklab qo‘ygan. Inson huquq va erkinliklarini xurmat qilish tamoyili. BMT Nizomining 1-moddasida tashkilot a'zolari orasidagi hamkorlik nazarda tutilib, “inson huquqlari va barchaning irqi, jinsi, tili va dinidan qat'i nazar asosiy huquqlarining hukumat tomonidan rag‘batlantirilishi va rivojlantirilishi” nazarda tutilgan. Qonun loyihasiga ushbu tamoyilning kiritilishi inson huquqlariga oid xalqaro huquq normalarini milliy qonunchilikka implementatsiya qilinishini ta'minlaydi41. Yangi O‘zbekistonning har bir davlat bilan tashqi siyosat olib borishdagi do‘stona munosabati, tashqi siyosiy faoliyatning eng muhim vazifalari sifatida O‘zbekistonning xalqaro maydondagi imidji, o‘rni va obro‘sini mustahkamlashga qaratilgan barcha davlatlar va nufuzli xalqaro tashkilotlar bilan strategik hamkorlik va do‘stlik munosabatlarining barqaror tizimini barpo etish, xorijiy mamlakatlar bilan do‘stona, teng huquqli munosabatlarni va o‘zaro manfaatli hamkorlikni muttasil va izchil rivojlantirishga qaratiladi.Yangi O‘zbekistoning tashqi siyosatida tinchliksevar davlat sifatida jahonga yuzlanshi mamlakatimizning tashqi siyosatda tinchlikparvarlikka asoslangan, yuzaga keladigan ziddiyat va qarama-qarshiliklarni faqat tinch, siyosiy vositalar bilan hal etishga qaratilgan yo‘ldan boradi.Muhtasar aytganda, yangi O‘zbekistonning tashqi siyosatda do‘stona va tinchliksevar davlat sifatida konstitutsiyaviy e'tirof etilishi uning diplomatik imidjini yanada oshirishda muhim o‘rin tutadi. Shu bois, qonun loyihasidagi Konstitutsiyaning O‘zbekiston tashqi siyosatiga oid normalarga kiritilgan o‘zgartirish va qo‘shimchalar xalqaro va davlatlararo munosabatlarda yangicha yondoshuv va samarali tashqi siyosiy faoliyatni amalga oshirishni ta'minlashga xizmat qiladi42. O‘zbekiston Respublikasi o‘z milliy manfaatlariga asoslangan holda ochiq, o‘zaro manfaatli va konstruktiv tashqi siyosat olib boradi. Respublikaning zamonaviy tashiq siyosiy kursi dunyoda va mintaqada shiddat bilan o‘zgarayotgan vaziyat, hamda mamlakatning ichidagi keng ko‘lamli o‘zgarishlarga asoslanib shakllanadi.O‘zbekiston Respublikasi tashqi siyosiy faoliyatining bosh maqsadi – 41 O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. – T.: O’zbekiston, 2003. 115-bet. 42 Левитин Л. Ислом Каримов – Янги Ўзбекистон президенти. – Т.: Шарк, 2008. 174-бет. 23 davlat mustaqilligi va suverenitetini, xalqaro maydondagi o‘rni va rolini mustahkamlash, yon-atrofida xavfsizlik, barqarorlik va ahil qo‘shnichilik muhitini shakllantirish, respublikaning tashqi iqtisodiy manfaatlarini faol tarzda ilgari surish. Respublika harbiy-siyosiy bloklarga qo‘shilmaslik kursiga sodiq bo‘lib, o‘z hududida xorijiy harbiy bazalar va ob'ektlarni joylashtirishga, shuningdek, mamlakat harbiy xizmatchilarining chet eldagi tinchlikparvarlik amaliyotlarida yoki harbiy mojarolarda ishtirok etishiga yo‘l qo‘ymaydi. O‘zbekiston barcha qarama- qarshiliklar va nizolarni faqat tinch siyosiy yo‘llar bilan hal qilish tarafdori.O‘zbekiston davlatlarning suveren tengligi, kuch ishlatmaslik yoki kuch bilan tahdid qilmaslik, chegaralarning daxlsizligi, boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik; xalqaro majburiyatlarni vijdonan bajarish, inson huquqlarini hurmat qilish va himoya qilish va xalqaro huquqning boshqa umume'tirof etilgan tamoyilllari va normalari; xavfsizlikning bo‘linmasligi, ochiqlik va pragmatizm, qo‘shni mamlakatlar bilan har tomonlama yaxshi qo‘shnichilik munosabatlarini rivojlantirish, mintaqaviy va xalqaro hamkorlikni mustahkamlash kabi asosiy tamoyillarga tayangan holda tinchlik, taraqqiyot va farovonlik yo‘lida barcha sheriklar bilan hamkorlikni kengaytirishdan manfaatdor43. Tashqi siyosiy faoliyatning asosiy va birinchi darajali vazifalaridan biri bu 2017-2021-yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasini samarali amalga oshirishdir.Ushbu maqsadga erishish uchun tashqi siyosat idorasi oldiga quyidagi vazifalar qo‘yilgan: - mamlakatimizda olib borilayotgan demokratik islohotlarni hamda jamiyat va iqtisodiyotni modernizatsiya qilishning jadal jarayonlarini samarali amalga oshirish uchun mumkin qadar qulay tashqi siyosiy shart-sharoitlarni shakllantirish; - Markaziy Osiyoda tinchlik va barqarorlikni saqlash hamda mustahkamlash, mintaqani xavfsizlik va barqaror taraqqiyot hududiga aylantirish; - jahonning yetakchi davlatlari va xalqaro tashkilotlar bilan strategik hamkorlik qilishning mutanosib, ko‘p qirrali tizimini shakllantirish; 43 Каримов И. Ўзбекистон – келажаги буюк давлат. – Т.: Ўзбекистон, 2008. 41-бет. 24 - O‘zbekistonning mintaqa va jahon siyosatidagi muhim yo‘nalishlar bo‘yicha xalqaro tashabbuslarini ilgari surish; - mahalliy mahsulotlarning eksport hajmini oshirish va geografiyasini kengaytirish borasida ko‘maklashish; - milliy iqtisodiyotning ustuvor tarmoqlariga to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar va ilg‘or texnologiyalarni jalb etishda faol ko‘mak berish; - mamlakatimizga turistlarni jalb qilish hamda turistik infratuzilmani rivojlantirish borasida amaliy yordam ko‘rsatish; - transport va tranzit sohasidagi hamkorlikni kengaytirish va chuqurlashtirishda hamda xalqaro transport kommunikatsiyalari va logistik infratuzilmalarni rivojlanishiga ko‘maklashish; - xorijdagi O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari va yuridik shaxslari huquq va manfaatlarining har tomonlama himoya qilinishini ta’minlash; - xorijda istiqomat qilayotgan vatandoshlar bilan aloqalarni mustahkamlash44. Mamlakatdagi vaziyatni tinch yo‘l bilan hal etishga qaratilgan xalqaro sa’y- harakatlarda faol ishtirok etishni davom ettiradi. O‘zbekiston tomoni Afg‘oniston iqtisodiyotini qayta tiklanishiga, uning transport, ishlab chiqarish, energetik va ijtimoiy infratuzilmalarini rivojlantirishga ko‘mak berishda davom etadi. Barqaror va ravnaq topayotgan Afg‘oniston Markaziy Osiyodagi mintaqaviy xavfsizlikning kafolatidir. MDH malakatlari bilan hamkorlik ham O‘zbekiston tashqi siyosatining ustuvor yo‘nalishi hisoblanadi. Mazkur davlatlar bilan respublikamiz tarixan shakllangan siyosiy, iqtisodiy, transport-kommunikatsion va boshqa aloqalarga ega. O‘zbekiston Hamdo‘stlik mamlakatlari bilan tenglik, o‘zaro foydalilik, bir-birining manfaatlarini hurmat qilish va e’tiborga olish tamoyillari asosida ikki tomonlama hamkorlik munosabatlarini qurishni davom etadi.O‘zbekiston Afg‘oniston bilan aloqalarni kengaytirishni, mazkur mamlakatdagi vaziyatni tinch yo‘l bilan hal etishga qaratilgan xalqaro sa’y-harakatlarda faol ishtirok etishni davom ettiradi. O‘zbekiston tomoni Afg‘oniston iqtisodiyotini qayta tiklanishiga, uning transport, ishlab chiqarish, energetik va ijtimoiy infratuzilmalarini rivojlantirishga ko‘mak 44 Shamsutdinov R., Mo’minov X. O’zbekiston tarixi. – T.: Akademnashr, 2019. 143-bet. 25 berishda davom etadi. Barqaror va ravnaq topayotgan Afg‘oniston Markaziy Osiyodagi mintaqaviy xavfsizlikning kafolatidir. MDH malakatlari bilan hamkorlik ham O‘zbekiston tashqi siyosatining ustuvor yo‘nalishi hisoblanadi. Mazkur davlatlar bilan respublikamiz tarixan shakllangan siyosiy, iqtisodiy, transport- kommunikatsion va boshqa aloqalarga ega45. O‘zbekiston Hamdo‘stlik mamlakatlari bilan tenglik, o‘zaro foydalilik, bir- birining manfaatlarini hurmat qilish va e’tiborga olish tamoyillari asosida ikki tomonlama hamkorlik munosabatlarini qurishni davom etadi.O‘zbekiston Rossiya bilan 2004-yil 16-iyunda imzolangan Strategik hamkorlik, 2005-yil 14-noyabrdagi Ittifoqchilik munosabatlari to‘g‘risidagi shartnomalar hamda 2012-yil 4-iyunda imzolangan O‘zbekiston Respublikasi va Rossiya Federatsiyasi o‘rtasida Strategik hamkorlikni chuqurlashtirish to‘g‘risidagi deklaratsiya asosida do‘stona munosabatlarni har tomonlama mustahkamlash va tadrijiy rivojlantirish ikki mamlakat manfaatlariga to‘liq mos keladi hamda mintaqadagi tinchlik va xavfsizlikni mustahkamlashga xizmat qiladi. Ikki tomonlama munosabatlarning eng muhim vazifalari O‘zbekiston Respublikasi Rossiyaga davlat tashrifi hamda Rossiya Federatsiyasi Prezidenti V.V.Putinning O‘zbekistonga davlat tashrifi chog‘ida erishilgan kelishuvlarni to‘liq amalga oshirilishini ta’minlashdan iboratdir46. O‘zbekiston Respublikasi global muammolarni hal etishda muhim rol o‘ynaydigan, yaqin mintaqaviy qo‘shni Xitoy bilan strategik hamkorlikni kuchaytirish tarafdori. Xitoy bilan munosabatlarni rivojlantirish 2012-yil 6-iyundagi Strategik hamkorlikni o‘rnatish to‘g‘risidagi qo‘shma deklaratsiya, 2013-yil 9- sentyabrdagi ikki tomonlama strategik hamkorlikni yanada rivojlantirish va chuqurlashtirish to‘g‘risidagi deklaratsiyasi hamda Har tomonlama strategik sheriklik munosabatlarini yanada chuqurlashtirish to‘g‘risida qo‘shma bayonotga asoslangan. O‘zbekiston Respublikasi “Bir makon, bir yo‘l” Ikkinchi xalqaro forum doirasida ilgari surgan tashabbus va takliflarni to‘liq va o‘z vaqtida amalga oshirish ikki mamlakat manfaatlariga mos keladi.O‘zbekiston tashqi siyosatining ustuvor 45 Холбоев С. Миллий мустақиллик ва тараққиётнинг ўзбек модели. – Т.: Ўқитувчи, 2015. 212- бет. 46 Bo’riyev O. O’zekistonning birinchi prezidenti Islom Karimovning tarixiy merosi. – T.: O’zbekison, 2010. 171-bet. 26 yo‘nalishlaridan biri, Amerika Qo‘shma Shtatlari bilan 2002-yil 12-mart oyida imzolangan O‘zbekiston va AQSh o‘rtasida Strategik sherikchilik va hamkorlikning asoslari to‘g‘risidagi deklaratsiyasi asnosida o‘zaro manfaatli va konstruktiv hamkorlikni har tomonlama rivojlantirishdan iboratdir. O‘zbekiston AQSh bilan mamlakatda amalga oshirilayotgan fuqarolik jamiyati asoslarini mustahkamlash va xalq turmush darajasini yaxshilashga qaratilgan modernizatsiya jarayoni va islohotlarni qo‘llab-quvvatlash maqsadida siyosiy, savdo-iqtisodiy, investitiaviy- texnologik va madaniy-gumanitar sohalarda hamkorlikni yanada kengaytirishdan manfaatdor47. Ikki tomonlama hamkorlikning muhim yo‘nalishlari Afg‘onistonda tinchlik va barqarorlikni mustahkamlash, transmilliy tahdid va xatarlarga qarshi kurashga ko‘maklashishdan iboratdir.O‘zbekiston Yevropa Ittifoqi va Yevropa davlatlari bilan har taraflama manfaatli hamkorlikka muhim ahamiyat beradi. Yevropa mamlakatlari bilan hamkorlikni asosiy sohalari savdo-sotiqni rivojlantirish, investitiya va moliya, zamonaviy texnologiyalar transferi, ilm-fan, texnika, ta’lim, ekologiya, sog‘liqni saqlash, madaniyat va mintaqaviy xavfsizlik kabilar hisoblanadi. O‘zbekiston asosiy e’tiborini Yevropaning ilg‘or davlatlari, xususan Germaniya, Fransiya, Buyuk Britaniya, Belgiya, Italiya, Ispaniya, Latviya va boshqa davlatlar bilan ikki tomonlama hamkorlikni yanada yuqori darajaga chiqarishga alohida e’tibor beradi. Respublikamiz ko‘p asrlik umumiy tarix, yagona til va din, umumiy qadriyatlar va o‘xshash urf-odatlarga ega bo‘lgan Turkiya davlati bilan do‘stlik va hamkorlikni mustahkamlashga qaratilgan siyosatni izchil davom ettiradi. Mamlakatimiz Turkiya bilan har taraflama manfaatli hamkorlikni, jumladan savdo- sotiq, investitsiya va turizm kabi sohalarda rivojlantiradi.Osiyo-Tinch okeani hududi mamlakatlari, xususan Koreya Respublikasi va Yaponiya bilan hamkorlik O‘zbekiston tashqi siyosatining muhim yo‘nalishlaridan biri bo‘lib qoladi48. O‘zbekiston ushbu davlatlar bilan investitsiya, savdo-sotiq, yuqori texnologiyalar, madaniy-gumanitar sohalaridagi keng qamrovli hamkorlikni davom 47 www.arboblar.uz 48 Bo’riyev O. O’zekistonning birinchi prezidenti Islom Karimovning tarixiy merosi. – T.: O’zbekison, 2010. 121-bet. 27 ettiradi.O‘zbekiston Janubiy-Sharqiy Osiyodagi mamlakatlar – Malayziya, Indoneziya, Singapur, Vetnam kabi davlatlar bilan hamkorligini rivojlantiradi.O‘zbekiston Janubiy Osiyo mamlakatlari, xususan Hindiston va Pokiston bilan savdo-sotiq, transport-kommunikatsiya, turizm kabi sohalarda har taraflama va o‘zaro manfaatli hamkorlikni rivojlantirishni qo‘llab quvvatlaydi.O‘zbekiston musulmon dunyosi davlatlari bilan o‘zaro manfaatli aloqalarni iqtisodiyot, transport kommunikatsiyasi, moliya, investitsiya va sayyohlik sohalarida, shu jumladan Islom hamkorlik tashkiloti va Islom taraqqiyot banki doirasida faol rivojlantirish va mustahkamlashdan manfaatdor.O‘zbekiston BMT ishida faol ishtirok etishni davom ettiradi, hamda uni xalqaro tinchlik va xavfsizlikni ta’minlashga, tezkor globallashuv jarayonida davlatlarning barqaror rivojlanishida ko‘maklashishga mas’ul bo‘lgan yagona universal tashkilot sifatida ko‘radi.Mamlakatimiz Yevropada xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti, Shanxay hamkorlik tashkiloti va Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi tashkilotlati bilan ushbu tuzilmalarning mexanizmlaridan zamonaviy muammolar va tahdidlarga qarshi kurashishda, ko‘p tomonlama hamkorlikni rivojlantirishda samarali foydalanish maqsadida o‘zaro sherikchilikni yanada rivojlantiradi.O‘zbekiston xalqaro moliya institutlari bilan, shu jumladan, Osiyo taraqqiyot banki, Jahon banki, Xalqaro valyuta jamg‘armasi, Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki, Osiyo infratuzilma investitsiyalari banki va Yevropa investitsiya banklari bilan energetika, transport, qishloq xo‘jaligi, uy-joy qurilishi, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish bo‘yicha yangi loyihalarni amalga oshirishda hamkorlikni faollashtirish uchun barcha sa’y-harakatlarni olib boradi49. 49 Холбоев С. Миллий мустақиллик ва тараққиётнинг ўзбек модели. – Т.: Ўқитувчи, 2015. 213-бет. 28 Xulosa Bugungi kunda O‘zbekiston Respublikasi BMT ishida faol ishtirok etishni davom ettiradi, hamda uni xalqaro tinchlik va xavfsizlikni ta’minlashga, tezkor globallashuv jarayonida davlatlarning barqaror rivojlanishida ko‘maklashishga mas’ul bo‘lgan yagona universal tashkilot sifatida ko‘radi. Mamlakatimiz Yevropada xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti, Shanxay hamkorlik tashkiloti va Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi tashkilotlati bilan ushbu tuzilmalarning mexanizmlaridan zamonaviy muammolar va tahdidlarga qarshi kurashishda, ko‘p tomonlama hamkorlikni rivojlantirishda samarali foydalanish maqsadida o‘zaro sherikchilikni yanada rivojlantiradi. Bugungi kunda O‘zbekiston Respublikasi dunyoning 130 dan ortiq davlatlari bilan diplomatik aloqalar o‘rnatgan. O‘zbekiston Respublikasi o‘z milliy manfaatlariga asoslangan holda ochiq, o‘zaro manfaatli va konstruktiv tashqi siyosat olib boradi. Respublikaning zamonaviy tashiq siyosiy kursi dunyoda va mintaqada shiddat bilan o‘zgarayotgan vaziyat, hamda mamlakatning ichidagi keng ko‘lamli o‘zgarishlarga asoslanib shakllanadi. O‘zbekiston Respublikasi tashqi siyosiy faoliyatining bosh maqsadi – davlat mustaqilligi va suverenitetini, xalqaro maydondagi o‘rni va rolini mustahkamlash, yon-atrofida xavfsizlik, barqarorlik va ahil qo‘shnichilik muhitini shakllantirish, respublikaning tashqi iqtisodiy manfaatlarini faol tarzda ilgari surish. Mamlakatimiz keyingi yillarda chuqur oʻylangan, oʻzaro manfaatli va amaliy ruhdagi tashqi siyosat yuritish, xorijiy davlatlar bilan doʻstona hamda oʻzaro manfaatli munosabatlarni rivojlantirish borasida muhim natijalarga erishmoqda. Bu jarayonda, ayniqsa, Yevropaning bir qator davlatlari bilan oʻzaro manfaatli hamkorlik sezilarli darajada mustahkamlandi. 29 Foydalanilgan adabiyotlar O‘zbekiston Respublikasi qonunlari 1. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. – T.: O‘zbekiston, 2023. 285 bet. Asosiy adabiyotlar 2. Каримов И А. Ўзбекистоннинг истиқлол ва тараққиёт йўли. – Тошкент: Ўзбекистон, 1992. 524 бет. 3. Каримов И.А. Миллий истиқлол мафкураси халқ эътиқоди ва буюк келажакка ишончдир. – Тошкент: Ўзбекистон, 2000. 352 бет. 4. Каримов И. А. Жамиятимиз мафкураси халқни–халқ, миллатни – миллат қилишга хизмат этсин. –Тошкент: Ўзбекистон. 1998. 247 бет. 5. Каримов И.А. Юксак маънавият-энгилмас куч. – Тошкент: Маънавият, 2008. 423 бет. 6. Холбоев С. Миллий мустақиллик ва тараққиётнинг ўзбек модели. – Т.: Ўқитувчи, 2015. 213 бет. 7. Shamsutdinov R., Mo‘minov X. O‘zbekiston tarixi. – T.: Akademnashr, 2019. 570 bet. 8. Shamsutdinov R. Karimov Sh. Vatan tarixi. Uchinchi kitob. – T.: Sharq, 2000. 540 bet. 9. Jo‘rayev N., Fayzullayev T. Mustaqil O‘zbekiston tarixi. – T.: Sharq, 2000. 220 bet. 10. Bo‘riyev O. O‘zekistonning birinchi prezidenti Islom Karimovning tarixiy merosi. – T.: O‘zbekison, 2010. 321 bet. 11. Холбоев С. Миллий мустакиллик ва тараккиетнинг узбек модели. – Т.: Укитувчи, 2015. 213 бет. 12. O‘zbekiston Milliy Ensiklopediyasi. 1-12- jildlar. – T.: O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi, 2000-2006. 13. Shamsutdinov R., Karimov Sh. O‘zbekiston tarixidan materiallar. Uchinchi kitob. – T.: Akademnashr, 2018. 432 bet. 14. Mualliflar jamoasi: O‘zbekistonning tarixi. Birinchi kitob. – T.: Sharq, 2019. 431 bet. 30 15. Левитин Л. Ислом Каримов – Янги Узбекистон президенти. – Т.: Шарк, 2008. 356 бет. Davriy matbuot nashrlari 1. Xalq so‘zi gazetasi. // 1991. 1997. 21.10. 2. Xalq so‘zi gazetasi. // 1991. 2016. 07. 09. Internet saytlari 1. www.xorazmiy.uz 2. www.arboblar.uz 3. www.o‘zlidep.uz