1
OLTINCHI SINFDA MUSIQA O‘QITISHNI MAZMUNI VA
XUSUSIYATLARI
REJA:
1. Oltinchi sinf o’quvchilarini psixologik-pedagogik xususiyatlari.
2. Oltinchi sinfda musiqa o’qitishni mazmuni.
3. Oltinchi sinfda dars mavzusi va uning o’quvchilar bilim va malakasiga
mosligi.
Ma’ruza matni
Oltinchi sinfda musiqa o’qitishning maqsad va vazifalari, oldingi sinflarda
olgan bilim va malakalarini darajasiga asoslanib belgilandi. Oltinchi sinfda amalga
oshirilishi lozim bo’lgan maqsadlar, musiqa tarbiyasining bosh mezoni –
o’quvchilarning ma’naviy boyligining tarkibiy qismi bo’lgan musiqaviy
madaniyatini shakllantirishga qaratiladi. Mazkur maqsadlarni quyidagicha amalga
oshirish belgilanadi:
1. Darsning barcha faoliyatlari vositasida doimiy ravishda o’quvchilarning
musiqaviy iqtidorini rivojlantirib borish.
2. Vokal-xor malakalarini rivojlantirib, yakka jamoa bo’lib kuylash, ikki
ovozli kuylashga o’rgatish.
3. Musiqa idrokini rivojlantirish va asarlarni tuzilishi, shakli, ladi, tempi,
mualliflari haqida fikr юritishga o’rgatish.
4. Musiqa savodidan, oddiy musiqa terminlarini va atamalarini mohiyatini
musiqa amaliyotida bilish va har bir musiqa asarida kuylab borish.
Oltinchi sinf o’quvchilarining ovoz diapazoni (Do1-Fa2) bo’ladi. Oltinchi
sinfda o’quvchilarni o’spirinlik davri boshlanadi. Buning natijasida organizmda
2
aktiv o’zgarishlar ro’y beradi. Fiziologik-psixologik jihatdan o’quvchilarni ovozini
o’zgarishi, bo’yning o’sishi, fanlarga qiziqishi, mustaqil fikr юrita olishi
qobiliyatlari rivojlana boshlaydi. Natijada bosh miya, yetarli darajada ozuqa
ololmay, horg’inlik holatlari ro’y beradi. YA’ni, dars davomida o’quvchilarni
diqqat-e’tibori tarqaladi. Ularni jalb etish qiyinlashadi. Bu davrda ularga jiddiy,
mehribona munosabatda bo’lish, do’stona suhbatlar o’tkazish talab etiladi. SHuning
uchun o’qituvchi har bir o’quvchini kuzatib, uni o’rganishi lozim. CHunki,
o’quvchilar kattalarni munosabatiga jiddiy e’tibor beradilar, ular ko’proq kattalar
bilan muomalada bo’lishni istaydilar. Bolalarning intizomida ayrim o’zgarishlar
paydo bo’ladi, ularning istagi va qobiliyati orasida tafovutlar sodir bo’lib turadi.
Bularning hammasi o’qituvchidan юqori malaka va tarbiyachitlikni talab etadi.
Bunday holatda o’qituvchi o’quvchilarni quyi sinflarda olgan bilim va malakalariga
va hayotiy dalillarga suyanib ish tutishi yaxshi natija beradi. Buning uchun dars
mazmunini hayot bilan bog’lab olib borish zarur. Qo’shiq o’rgatish va musiqa
tinglash jarayonida asarlardan parchalar kuylab ovozlarini sozlashi bolalarda
qiziqish uyg’otadi. Bunda ijro uslublarini batafsil tushuntirish lozim. Asarlarni tahlil
etishda bolalarni aktiv qatnashtirish maqsadga muvofiqdir. Har bir xalqning o’z
milliy musiqa san’ati mavjudligi, musiqa har bir tarixiy davrning badiiy aksi ekanligi
haqida bolalarda aniq tushuncha hosil qilishi lozim. SHu asosda o’zbek
musiqasining qisqa tarixi cholg’u asboblari va o’zbek xalq musiqa janrlari,
maqomlari, mumtoz qo’shiqlari, zamonaviy qo’shiqlarini taqqoslab ko’rsatish
mumkin. Masalan: «SHashmaqom», tojik va o’zbek xalqlarining azaliy birodarlik
ramzi ekanligi, ularning ko’p cholg’u asboblari bir xilda ekanligi va boshqa xalqlar
foydalanishi mumkinligi haqida, xalq musiqasi asosida yaratilgan kompozitorlik
asarlar va zamonaviy musiqa bilan tanishtirish, taqqoslash lozim.
Musiqa savodidan o’lchovlar, ladlar, ton va yarim ton, alьteratsiya belgilari,
dinamik belgilari, intervallar, reprizalar bilan tanishtirib musiqiy asarlarni tahlil
qilish yaxshi natija beradi. Oltinchi sinfda o’quvchilarni ovoz diapazoni 1-ovozlar
uchun (Do1-Fa2). II-ovozlar uchun (Sikich-Re2), bu davrda o’quvchilarga qo’shiqlarni
ikki ovozlik qilib o’rgatish maqsadga muvofiqdir. CHunki bu paytda, mutatsiya
