Ilmiybaza.uz 1 ONA QUYONLARNI URUG‘LANTIRISH VA TUG‘DIRISH YILLIK REJASINI TUZISH Darsning maqsadi: Quyonchilik xo’jaliklar uchun ishlab chiqarish kalendarini tuzish usulini o’rganish. Kerakli o’quv qurollari: Topshiriqlar, kalkulyator, yillik kalendar va ko’rgazmali jadvallar. Darsning mazmuni: Xo’jaliklarda zootexnik tomonidan onaquyonlarni urug’lantirish va tug’dirish kalendari reja asosida tuziladi. Quyonchilikda ishlab chiqarish kalendari deb , ona quyonlarni urug’lantirish, bolalatish, bolalarini onasidan ajratish va yosh quyonchalarni harajatga chiqarishning yillik rejasiga aytiladi. Quyonlarni tug’dirish muddatlari quyidagi mulohazalar asosida belgilanadi: 1) yoz faslida bir marta tug’dirib go’shtga topshiriluvchi yosh urg’ochi quyonlarni yetishtirish maqsadida, ona quyonlarni ishlab chiqarish yili uchun birinchi urug’lantirishni shimoliy tumanlarda dekabr boshlarida, janubda esa. Dekabr oyining oxirlarida amalgaoshirish lozim; 2) har bir ona quyondanbiryilda 4 martabolaolishshart. Bu xo’jalikda mavjud ishchi kuchidan va asbob-anjomlardan to’liq foydalanishnita’minlaydi. 3) ona quyonlardan oxirgi marta bola olishni, shimoliy xududlarda 20 avgustdan, janubiy xududlarda esa, 10 sentyabrdan kechiktirmaslik kerak. Chunki quyon bolalari bu muddatdan kech tug’ilganda sust o’sadi, oziqaga nisbatan kam qo’shimcha vazn yegallaydi. Ona quyonlarni qochirishga tayyorlash esameyordakechmaydi. Quyonlarni urug’lantirish va bolalatish kalendari o’rtacha Ilmiybaza.uz 2 tig’izlikda 4 martani, yarim tig’izda 5 martani, tig’iz bolalatishda 6 marta bolalatishnitashkiletadi. 4) yarim tig’iz va tig’iz bolalatishda, oldingi tug’ishlarda kamroq bola o’stirgan va ko’p vaznini yo’qotmagan ona quyonlardan foydalaniladi. 5) tig’iz bolalatishda ona quyonni tuqqanidan keyin 2-kuni qochirish lozim, yarim tig’iz bolalatishda yesa tuqqanidan 15-20 kundan keyin qochiriladi. 6) quyonlarni tig’iz bolalatish usulidagi kalendarda onasidan quyon bolalari 28 kunlik yoshida, yarim tig’iz bolalatishda yesa 35-40 kunlik yoshida ajralish belgilanadi. 7) ona quyonlarni bolalatishda ba’zan bir marta tig’iz, 2-marta yarim tig’iz ko’rinishida bolalatishimiz ham mumkin. Shunday tarzda bolalatganimizda yil oxirida 6 marta bola olish ta’milanadi. O’rtacha (4 marta) kalendar hisobida bolalatishda ona quyonlarni tuqqanidan 45-60 kundan keyin, ya’ni quyon bolalari onasidan ajralgandan so’ng qochiriladi. 8) bir marta bola olishga mo’ljallangan urg’ochi quyonlardan bolalarini arzon ko’k ozuqalar bilan o’stirib, 120-135 kunlik yoshida yuqori sifatli teri bera olish davrinihisobgaolganholdaurug’lantirishnirejalashtirishlozim. 9) go’sht-teri yo’nalishidagi zotlardan olingan quyon bolalarini 4-4,5 oylik yoshida, ya’ni tullash tamom bo’lgandan so’ng go’shtga topshirish tavsiya etiladi. Shuningdek , tivit yo’nalishidagi quyon bolalarini 4 oylikka yaqin yoshida so’yishga topshirgan ma’qul, chunki bu davrda ularning tiviti birinchi qirqimdan (2 oylikdagi) so’ng ancha o’sgan bo’ladi. Ona quyonlarni urug’lantirish va tug’dirishningo’rtatig’izbolalatishning namunaviy kalendar rejasi. Tug’dirish tartibi M U D D A T L A R Urug’lantirish Tug’dirish Bolasini ajratish 1 1/ II -15/ II 1/ III -15/ III 1/ V - 15/ V 2 1/ V - 15/ V 1/ VI -15/ VI 1/VIII-15/VIII 3 1/VIII-15/VIII 1/IX-15/IX 1/X I -15/X I Ilmiybaza.uz 3 4 1/X I -15/X I 1/XII -15/X II 1/ II -15/ II 1. Topshiriq: Yarim tig’iz tartibda tug’dirish va bolalatishni kalendarini tuzing. Tug’dirish tartibi M U D D A T L A R Urug’lantirish Tug’dirish Bolasini ajratish 1 1/ II -10/ II 2 3 4 5 2. Topshiriq: Yuqoridagilardan tushuncha hosil qilgan holda quyonlardan 6 marta bola olish kalendarini tuzing. 3. Topshiriq: Xo’jalik fermasida 100 bosh ona quyon urchitiladi. Ular har safar 6 boshdan tug’sa, tug’ilgan quyon bolalarini 50 % urg’ochi deb qabul qilinganda, birinchi tug’ishdan o’stirilgan urg’ochi quyonchalardan yil oxirigacha 2 marta, ikkinchi tug’ishda o’stirilganlaridan esa1 marta bola olinsa, yil davomida fermada quyonlarning umumiy soni necha boshga yetishini hisoblang.