O’nli kasrlarni qo’shish va ayirish

Yuklangan vaqt

2024-03-08

Yuklab olishlar soni

5

Sahifalar soni

6

Faytl hajmi

1,8 MB


Matematika 5-“A” sinf Mavzu: O’nli kasrlarni qo’shish va ayirish Maqsad: 1.Ta’limiy maqsad a) O’quvchilarga DTS talablari asosida ta’lim berish . b ) O`quvchilarga o’nli kasr haqida ma`lumot berish; 2. Tarbiyaviy maqsad . a) O’quvchilarga axloqiy estetik tarbiya berish; 3.Rivojlantiruvchi maqsad a) Oquvchilarning mustaqil fikrlshga, o’nli kasrlarni ustin shaklida qo’shish va ayrish malaka va ko’nikmalarini shakillantirish ; Tayanch kompetensiyalar: Axborot bilan ishlash kompetensiya elementi: mavzu doirasida ko’rsatilgan multimedia ilovalariga ongli munosabat bildirish. Fanga oid kompetensiyalar:o’quvchilar natural sonlarni qo’shish bilishlari kundalik hayotda hisob – kitoblarni mustaqil bajara olishlari uchun juda zarur. 4. Dars turi: Aralash 5.Dars uslubi : Musobaqa , amaliy 6. Darsning jihozi: elektron darsligi, tarqatmali materiallar ,ko’rgazmalar Darsni lug’ati Minus-minus , plus-plyus,mark-baxolamoq , revision-takrorlash , lesson- dars,how much-qancha,hov many-nechta, homework- uyga vazifa Darsning texnologik xaritasi T/ r B o s q i c h l a r Qo'llaniladiganmetodlar O'quvchilardarivojlanadiganko'nikmavamalakalar V a q t i 1 T a s h k i l i y q i s m Nazorat metodi Javobgarchilik hissi 2 daqiqa 2 O'tilgan mavzuni takrorlash ( m u s t a h k a m l a s h ) "Kosmosgauchish"didaktiko'yini (guruhlardaishlash), savol-javob Geometrikprogressiyagaoidmisollaryechaolish, geometrikprogressiyaqoidalariniamaldaqo'llayolishko'nikmalarinirivojlanadi 7 daqiqa 3 Yangi mavzu bayoni Kichik ma'ruza Savol-javob m u n o z a r a Ijodiymantiqiytafakkurinioshirish, mustaqilfikrlashqobiliyatinirijovlantirishko'nikmalaririvojlanadi 17 daqiqa Matematika 5-“A” sinf Mavzu: O’nli kasrlarni qo’shish va ayirish Maqsad: 1.Ta’limiy maqsad a) O’quvchilarga DTS talablari asosida ta’lim berish . b ) O`quvchilarga o’nli kasr haqida ma`lumot berish; 2. Tarbiyaviy maqsad . a) O’quvchilarga axloqiy estetik tarbiya berish; 3.Rivojlantiruvchi maqsad a) Oquvchilarning mustaqil fikrlshga, o’nli kasrlarni ustin shaklida qo’shish va ayrish malaka va ko’nikmalarini shakillantirish ; Tayanch kompetensiyalar: Axborot bilan ishlash kompetensiya elementi: mavzu doirasida ko’rsatilgan multimedia ilovalariga ongli munosabat bildirish. Fanga oid kompetensiyalar:o’quvchilar natural sonlarni qo’shish bilishlari kundalik hayotda hisob – kitoblarni mustaqil bajara olishlari uchun juda zarur. 4. Dars turi: Aralash 5.Dars uslubi : Musobaqa , amaliy 6. Darsning jihozi: elektron darsligi, tarqatmali materiallar ,ko’rgazmalar Darsni lug’ati Minus-minus , plus-plyus,mark-baxolamoq , revision-takrorlash , lesson- dars,how much-qancha,hov many-nechta, homework- uyga vazifa Darsning texnologik xaritasi T/ r B o s q i c h l a r Qo'llaniladiganmetodlar O'quvchilardarivojlanadiganko'nikmavamalakalar V a q t i 1 T a s h k i l i y q i s m Nazorat metodi Javobgarchilik hissi 2 daqiqa 2 O'tilgan mavzuni takrorlash ( m u s t a h k a m l a s h ) "Kosmosgauchish"didaktiko'yini (guruhlardaishlash), savol-javob Geometrikprogressiyagaoidmisollaryechaolish, geometrikprogressiyaqoidalariniamaldaqo'llayolishko'nikmalarinirivojlanadi 7 daqiqa 3 Yangi mavzu bayoni Kichik ma'ruza Savol-javob m u n o z a r a Ijodiymantiqiytafakkurinioshirish, mustaqilfikrlashqobiliyatinirijovlantirishko'nikmalaririvojlanadi 17 daqiqa 4 Yangi mavzuni mustahkamlash Tahlilqilish, kichikguruhlardaishlash, "Bilimdonlarmaydoni"mashqi Geometrikprogressiyaningdastlabki n ta hadiningyig'indisinihisoblashbo'yichahayotiymisollardaqo'llayolishko'nlikmalarioshadi 15 daqiqa 5 O'quvchilarni baholash Nazorat metodi R a g ' b a t l a n t i r i s h 2 daqiqa 6 Uyga vazifa berish Dialog metodi Javobgarchilik hissi 2 daqiqa Darsning borishi: I. Tashkiliy qism.-Salomlashish. Psixologik trening tashkil etiladi. O’quvchilarni o’zida ishonch hissini tuyish maqsadida, psixologik trening tashkil etiladi. -Navbatchining hisobotini tinglash. (Ingliz va o’zbek tilida) Navbatchi hisobotida fasl, oy, hafta, kun, o’sha soatdagi dasrga qatnashayotgan va qatnashmayotgan o’quvchilar, qatnashmayotgan o’quvchining sababi, uyga berilgan topshiriq haqida ma'lumot beradilar. Matematika darsida o’z-o’zini baholash usulidan foydalaniladi. Har bir o’quvchining oldida 8 yaproqli moychechak bor. O’quvchilar har bir to’g’ri javob uchun bittadan yaproqni bo’yab borishadi. Matematika tarixi haqida nimalarni bilasiz? O’quvchilarning har bir javoblari uchun terminlar ortidagi harflar ochilib boradi. -0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 bular 10 raqamlar. Hisob ilmin boyitdi 10 dona mashhur raqam, Sonlar raqamlar ila ma’nolidir bu olam, Raqamlar erur o’nli sistemaning yuragi, Odamlar uchun xizmat qilmoq erur tilagi. -Mana shu raqamlardan foydalanib o’nlik sanoq sistemasini Al-Xorazmiy bobomiz ishlab chiqqanlar -Al-Xorazmiy. U matematika rivojlanishiga ulkan hissa qo’shgan buyuk olimdir. Al-Xorazmiy noldan to’qqizgacha bo’lgan arab raqamlaridan foydalanib, sonlarning o’nlik sanoq sistemasida xona birliklariga ajratib yozishni ko’rsatib bergan. Sonlar ustida amallarning qo’llanishini tushuntirib bergan. Xozirgi kunda ham ana shu sonlar ustida amallar bajarib kelmoqdamiz. II. Otgan mavzuni so’rash va mustahkamlash. O`tilgan darsda 129-betdagi 6-7-misol va masalalar yuzasidan savol-javob o`tkazish, no`to`g`ri bajarilgan misollar yuzasidan ko`rsatma berish. Bunday sonlar qanday ma’noni bildiradi? Bunday ko’rinishdagi sonlarni kasr sonlar deyiladi. Kasr (arabcha-bo’lak, parcha) degan ma’noni anglatadi. Kasr sonlar surat va maxrajdan iborat. Maxraj chiziqning ostiga, surat esa ustiga yoziladi. Maxraj bir sonning necha bo’lakka bo’linganini ko’rsatadi. Surat shu kasrda 4 Yangi mavzuni mustahkamlash Tahlilqilish, kichikguruhlardaishlash, "Bilimdonlarmaydoni"mashqi Geometrikprogressiyaningdastlabki n ta hadiningyig'indisinihisoblashbo'yichahayotiymisollardaqo'llayolishko'nlikmalarioshadi 15 daqiqa 5 O'quvchilarni baholash Nazorat metodi R a g ' b a t l a n t i r i s h 2 daqiqa 6 Uyga vazifa berish Dialog metodi Javobgarchilik hissi 2 daqiqa Darsning borishi: I. Tashkiliy qism.-Salomlashish. Psixologik trening tashkil etiladi. O’quvchilarni o’zida ishonch hissini tuyish maqsadida, psixologik trening tashkil etiladi. -Navbatchining hisobotini tinglash. (Ingliz va o’zbek tilida) Navbatchi hisobotida fasl, oy, hafta, kun, o’sha soatdagi dasrga qatnashayotgan va qatnashmayotgan o’quvchilar, qatnashmayotgan o’quvchining sababi, uyga berilgan topshiriq haqida ma'lumot beradilar. Matematika darsida o’z-o’zini baholash usulidan foydalaniladi. Har bir o’quvchining oldida 8 yaproqli moychechak bor. O’quvchilar har bir to’g’ri javob uchun bittadan yaproqni bo’yab borishadi. Matematika tarixi haqida nimalarni bilasiz? O’quvchilarning har bir javoblari uchun terminlar ortidagi harflar ochilib boradi. -0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 bular 10 raqamlar. Hisob ilmin boyitdi 10 dona mashhur raqam, Sonlar raqamlar ila ma’nolidir bu olam, Raqamlar erur o’nli sistemaning yuragi, Odamlar uchun xizmat qilmoq erur tilagi. -Mana shu raqamlardan foydalanib o’nlik sanoq sistemasini Al-Xorazmiy bobomiz ishlab chiqqanlar -Al-Xorazmiy. U matematika rivojlanishiga ulkan hissa qo’shgan buyuk olimdir. Al-Xorazmiy noldan to’qqizgacha bo’lgan arab raqamlaridan foydalanib, sonlarning o’nlik sanoq sistemasida xona birliklariga ajratib yozishni ko’rsatib bergan. Sonlar ustida amallarning qo’llanishini tushuntirib bergan. Xozirgi kunda ham ana shu sonlar ustida amallar bajarib kelmoqdamiz. II. Otgan mavzuni so’rash va mustahkamlash. O`tilgan darsda 129-betdagi 6-7-misol va masalalar yuzasidan savol-javob o`tkazish, no`to`g`ri bajarilgan misollar yuzasidan ko`rsatma berish. Bunday sonlar qanday ma’noni bildiradi? Bunday ko’rinishdagi sonlarni kasr sonlar deyiladi. Kasr (arabcha-bo’lak, parcha) degan ma’noni anglatadi. Kasr sonlar surat va maxrajdan iborat. Maxraj chiziqning ostiga, surat esa ustiga yoziladi. Maxraj bir sonning necha bo’lakka bo’linganini ko’rsatadi. Surat shu kasrda shunday ulushlardan nechta borligini ko’rsatadi. Masalan: da 2-surat, 5 maxraj. Bo’linuvchi kasrning surati, bo’luvchi uning suratidir. O’qituvchi o’quvchilar bilan siyosiy jarayonlar va Prezidntimizning 5 ta tashabbuslari haqida savol–javob o’tkaziladi. III. Yangi mavzuning bayoni: Shunday kasr sonlar borki , ular ustida amallar xuddi natural sonlardagidek oson bajarish mumkin. Maxraji 10;100;1000 bo’lgan kasrlar yani maxraji bir va undan keyin nollar bo’lgan kasrlar o’nli kasrlar deyiladi.Masalan 10 7 ; 100 13 ; 1000 17 ; 1100 31 . va ko’plab o’nli kasrga misol keltirishimiz mumkin.O’nli kasrlar maxrajsiz quyidagicha yoziladi: 0,7 0,13 0, 017 1,31. Yani 10 7 =0,7; 100 13 =0,13 ; 1000 17 =0, 017;1100 31 =1,31…… va bunday o’qiladi : nol butun o’ndan yeti ; nol butun yuzdan o’n uch ; nol butun mingdan o’n yeti ; bir butun yuzdan o’ttiz bir . Maxraji ... 1000, 10, 100, bo'lgan 1000 2 117 , 100 119 , 100 71 , 10 5 7 , 10 3 , 10 17 kabi kasrlarni kasr chizig'isiz, ixcham qilib yozish mumkin. Buning uchun, kasrning butun qismini kasr qismidan vergul yordamida ajratish kifoya: 7,1 10 1 7 10 17   (o'qilishi: bir butun o'ndan yetti); ,0 71 100 71  (o'qilishi: nol butun yuzdan yetmish bir). O'nli kasrlarning butun qismi verguldan chap tomonda kasr qismi esa o'ng tomonda yoziladi. Yuqoridagi kasrlarning maxraji 10 ning darajasidan iborat ekaniga e'tibor bering: 10 ;... 10 ; 1000 10 ; 100 10 3 2 1    Demak, 10 1 7 va 7,1 ; 100 71 va ,0 71 kabi yozuvlar ayni bir sonning turli ko'rinishda shunday ulushlardan nechta borligini ko’rsatadi. Masalan: da 2-surat, 5 maxraj. Bo’linuvchi kasrning surati, bo’luvchi uning suratidir. O’qituvchi o’quvchilar bilan siyosiy jarayonlar va Prezidntimizning 5 ta tashabbuslari haqida savol–javob o’tkaziladi. III. Yangi mavzuning bayoni: Shunday kasr sonlar borki , ular ustida amallar xuddi natural sonlardagidek oson bajarish mumkin. Maxraji 10;100;1000 bo’lgan kasrlar yani maxraji bir va undan keyin nollar bo’lgan kasrlar o’nli kasrlar deyiladi.Masalan 10 7 ; 100 13 ; 1000 17 ; 1100 31 . va ko’plab o’nli kasrga misol keltirishimiz mumkin.O’nli kasrlar maxrajsiz quyidagicha yoziladi: 0,7 0,13 0, 017 1,31. Yani 10 7 =0,7; 100 13 =0,13 ; 1000 17 =0, 017;1100 31 =1,31…… va bunday o’qiladi : nol butun o’ndan yeti ; nol butun yuzdan o’n uch ; nol butun mingdan o’n yeti ; bir butun yuzdan o’ttiz bir . Maxraji ... 1000, 10, 100, bo'lgan 1000 2 117 , 100 119 , 100 71 , 10 5 7 , 10 3 , 10 17 kabi kasrlarni kasr chizig'isiz, ixcham qilib yozish mumkin. Buning uchun, kasrning butun qismini kasr qismidan vergul yordamida ajratish kifoya: 7,1 10 1 7 10 17   (o'qilishi: bir butun o'ndan yetti); ,0 71 100 71  (o'qilishi: nol butun yuzdan yetmish bir). O'nli kasrlarning butun qismi verguldan chap tomonda kasr qismi esa o'ng tomonda yoziladi. Yuqoridagi kasrlarning maxraji 10 ning darajasidan iborat ekaniga e'tibor bering: 10 ;... 10 ; 1000 10 ; 100 10 3 2 1    Demak, 10 1 7 va 7,1 ; 100 71 va ,0 71 kabi yozuvlar ayni bir sonning turli ko'rinishda yozilishidir. Maxraji 10 ning darajasidan iborat oddiy kasrlarni o'nli kasr shaklida yozish qoidasi: ,0173 1000 ,012; 173 100 12 ;7,0 10 7    . ,0 003 1000 0003 1000 3 ;7,0 10 07 10 7     ,1 007 1000 1 007 1000 7 ,3 05; 1 100 3 05 100 3 5 ;8,7 10 7 8      . ,2 004 1000 2 004 1000 4 2 1000 ,119; 2004 100 1 19 100 119 ;8,1 10 1 8 10 18        . Yuqorida ko'rilgan qoida va misollarning o'zi o'nli kasrlarni oddiy kasrga aylantirish yo'llarini ko'rsatadi. 1) 100 12 ,012 10; 7 7,0   ; 3) 1000 7 1 ,1 007 ; 100 7 100 07 ,0 07    ; 2) 5 7 4 10 7 8 8,7   ; 4) 100 119 100 1 19 5 ; ,119 9 10 18 10 1 8 8,1      . O'NLI KASRLARNING XONA BIRLIKLARI O'nli kasrda verguldan keyingi birinchi xona o'ndan birlar xonasi deyiladi. Masalan, 3,7 soni 3 ta bir 7 ta o'ndan birlardan tashkil topgan. yozilishidir. Maxraji 10 ning darajasidan iborat oddiy kasrlarni o'nli kasr shaklida yozish qoidasi: ,0173 1000 ,012; 173 100 12 ;7,0 10 7    . ,0 003 1000 0003 1000 3 ;7,0 10 07 10 7     ,1 007 1000 1 007 1000 7 ,3 05; 1 100 3 05 100 3 5 ;8,7 10 7 8      . ,2 004 1000 2 004 1000 4 2 1000 ,119; 2004 100 1 19 100 119 ;8,1 10 1 8 10 18        . Yuqorida ko'rilgan qoida va misollarning o'zi o'nli kasrlarni oddiy kasrga aylantirish yo'llarini ko'rsatadi. 1) 100 12 ,012 10; 7 7,0   ; 3) 1000 7 1 ,1 007 ; 100 7 100 07 ,0 07    ; 2) 5 7 4 10 7 8 8,7   ; 4) 100 119 100 1 19 5 ; ,119 9 10 18 10 1 8 8,1      . O'NLI KASRLARNING XONA BIRLIKLARI O'nli kasrda verguldan keyingi birinchi xona o'ndan birlar xonasi deyiladi. Masalan, 3,7 soni 3 ta bir 7 ta o'ndan birlardan tashkil topgan. O'nli kasrda verguldan keyingi ikkinchi xona yuzdan birlar xonasi, uchinchi xona esa mingdan birlar xonasi deyiladi va hokazo. Bu xonalardagi raqamlar, mos ravishda, о'ndan bir ulushlar, yuzdan bir ulushlar, mingdan bir ulushlar sonini bildiradi. 1-misol. 3,745 o'nli kasrda o'ndan birlar xonasida 7, yuzdan birlar xonasida 4, mingdan birlar xonasida 5 raqami turibdi. Bu 3,745 o'nli kasrda 7 ta o'ndan bir ulush, 4 ta yuzdan bir ulush va 5 ta mingdan bir ulush borligini bildiradi, ya'ni 1000 5 100 4 10 7 3 1000 5 1000 40 1000 700 3 1000 5 40 700 3 1000 3 745 ,3 745              . O'nli kasrlarning xona birliklari jadvalini keltiramiz: Har qanday o'nli kasr o'zining xona qo'shiluvchilari yig'indisi ko'rinishida ifodalanishi mumkin. 2-misol. 100 1 10 7 2 100 1 100 70 2 100 1 70 2 100 71 2 ,2 71            . Bunday yozuv o'nli kasrning xona birliklari bo'yicha yoyilmasi deyiladi. O'nli kasrning kasr qismidagi har bir xonaning martabasi o'zidan bevosita keyin keladigan xona martabasidan 10 marta katta bo'ladi. O’LCHOV BIRLIKLARINI O'NLI KASRLAR BILAN IFODALASH Uzunlik, massa, yuza, hajm o'lchov birliklari va ular orasidagi munosabatlar sizga 4- va 5 - sinflardan tanish. O'lchov birliklarini o'nli kasrlar yordamida ifodalash qulay. Haqiqadan ham: V. Darsni mustahkamlash. O’NLI KASRLARNI QO’SHISH 1 - misol. 2,65 va 6,32 o'nli kasrlar yig'indisini toping. Yechish: ,8 97 100 8 97 100 32 8 65 100 6 32 100 2 65 ,6 32 ,2 65        . Tushuntirish: 1) Yuzdan 5 + yuzdan 2 = yuzdan 7; yig'indining yuzdan birlar xonasiga 7 ni yozamiz. 2) O'ndan 6 + o'ndan 3 = o'ndan 9; yig'indining o'ndan birlar xonasiga 9 ni yozamiz. Sonlarning kasr qismlarini qo'shib bo'ldik. Yig'indida 9 ning oldiga vergul (,) qo'yamiz, vergul qo'shiluvchilardagi vergullar tagiga mos kelishi kerak. Endi kasrlarning butun qismlarini qo'shamiz. 3) 2 birlik + 6 birlik = 8 birlik. Birlar xonasiga 8 ni yozamiz va javobni olamiz: 8,97. 2 - misol. 25,12 va 47,238 o'nli kasrlar yig'indisini toping. Yechish: Verguldan keyingi raqamlar sonini tenglaymiz: 25,12  25,120 . Endi 1 – misoldagi kabi hisoblaymiz. O'NLI KASRLARNI AYIRISH 1 - misol. Ayirmani toping: O'nli kasrda verguldan keyingi ikkinchi xona yuzdan birlar xonasi, uchinchi xona esa mingdan birlar xonasi deyiladi va hokazo. Bu xonalardagi raqamlar, mos ravishda, о'ndan bir ulushlar, yuzdan bir ulushlar, mingdan bir ulushlar sonini bildiradi. 1-misol. 3,745 o'nli kasrda o'ndan birlar xonasida 7, yuzdan birlar xonasida 4, mingdan birlar xonasida 5 raqami turibdi. Bu 3,745 o'nli kasrda 7 ta o'ndan bir ulush, 4 ta yuzdan bir ulush va 5 ta mingdan bir ulush borligini bildiradi, ya'ni 1000 5 100 4 10 7 3 1000 5 1000 40 1000 700 3 1000 5 40 700 3 1000 3 745 ,3 745              . O'nli kasrlarning xona birliklari jadvalini keltiramiz: Har qanday o'nli kasr o'zining xona qo'shiluvchilari yig'indisi ko'rinishida ifodalanishi mumkin. 2-misol. 100 1 10 7 2 100 1 100 70 2 100 1 70 2 100 71 2 ,2 71            . Bunday yozuv o'nli kasrning xona birliklari bo'yicha yoyilmasi deyiladi. O'nli kasrning kasr qismidagi har bir xonaning martabasi o'zidan bevosita keyin keladigan xona martabasidan 10 marta katta bo'ladi. O’LCHOV BIRLIKLARINI O'NLI KASRLAR BILAN IFODALASH Uzunlik, massa, yuza, hajm o'lchov birliklari va ular orasidagi munosabatlar sizga 4- va 5 - sinflardan tanish. O'lchov birliklarini o'nli kasrlar yordamida ifodalash qulay. Haqiqadan ham: V. Darsni mustahkamlash. O’NLI KASRLARNI QO’SHISH 1 - misol. 2,65 va 6,32 o'nli kasrlar yig'indisini toping. Yechish: ,8 97 100 8 97 100 32 8 65 100 6 32 100 2 65 ,6 32 ,2 65        . Tushuntirish: 1) Yuzdan 5 + yuzdan 2 = yuzdan 7; yig'indining yuzdan birlar xonasiga 7 ni yozamiz. 2) O'ndan 6 + o'ndan 3 = o'ndan 9; yig'indining o'ndan birlar xonasiga 9 ni yozamiz. Sonlarning kasr qismlarini qo'shib bo'ldik. Yig'indida 9 ning oldiga vergul (,) qo'yamiz, vergul qo'shiluvchilardagi vergullar tagiga mos kelishi kerak. Endi kasrlarning butun qismlarini qo'shamiz. 3) 2 birlik + 6 birlik = 8 birlik. Birlar xonasiga 8 ni yozamiz va javobni olamiz: 8,97. 2 - misol. 25,12 va 47,238 o'nli kasrlar yig'indisini toping. Yechish: Verguldan keyingi raqamlar sonini tenglaymiz: 25,12  25,120 . Endi 1 – misoldagi kabi hisoblaymiz. O'NLI KASRLARNI AYIRISH 1 - misol. Ayirmani toping: Yechish: 10,21 100 10 21 100 2 26 100 12 47 ,2 26 12,47      O'nli kasrlarni ayirishni, natural sonlardagi kabi, «ustun» usulida ham bajarish mumkin: Tushuntirish: 1) Yuzdan 7 - yuzdan 6 = yuzdan 1; 1 ni ayirmaning yuzdan birlar xonasiga yozamiz; 2) o'ndan 4 - o'ndan 2 = o'ndan 2; 2 raqamini ayirmaning o'ndan birlar xonasiga yozamiz. Sonlarning kasr qismini ayirib bo'ldik; 3) vergullar tagiga - ayirmaning o'ndan birlar xonasi oldiga - vergul qo'yamiz; 4) kasrlarning butun qismlarini ayiramiz: 2 birlik - 2 birlik = 0 birlik, ayirmaning birlar xonasiga 0 raqamini yozamiz; 5) 1 o'nlik - 0 o'nlik = 1 o'nlik, ayirmaning o'nlar xonasiga 1 raqamini yozamiz va ayirmada 10,21 sonni olamiz. 2-misol. Ayirmani hisoblang: 18,74- 7,875 . Yechish: Verguldan keyingi raqamlar sonini tenglaymiz: 18,74  18,740 Ayirishni «ustun» usulida natural sonlardagi kabi bajaramiz. Javob :10,865 . 3 - misol. Hisoblang: 38 - 17,456 . VI. Uyga vazifa O'nli kasrlarni qo'shish va ayirishga doir mashqlar 1. Amallarni bajaring:1) 7,23-(1,8+ 4,53); Javob: 0,9; 2) 10,62 - (5,7 + 3,92); Javob: 1;3) 23,5 - (8,3 - 5, 27); Javob: 20,47; 4) 72,3 - (18,1 - 7,82); Javob: 62,02. Yechish: 10,21 100 10 21 100 2 26 100 12 47 ,2 26 12,47      O'nli kasrlarni ayirishni, natural sonlardagi kabi, «ustun» usulida ham bajarish mumkin: Tushuntirish: 1) Yuzdan 7 - yuzdan 6 = yuzdan 1; 1 ni ayirmaning yuzdan birlar xonasiga yozamiz; 2) o'ndan 4 - o'ndan 2 = o'ndan 2; 2 raqamini ayirmaning o'ndan birlar xonasiga yozamiz. Sonlarning kasr qismini ayirib bo'ldik; 3) vergullar tagiga - ayirmaning o'ndan birlar xonasi oldiga - vergul qo'yamiz; 4) kasrlarning butun qismlarini ayiramiz: 2 birlik - 2 birlik = 0 birlik, ayirmaning birlar xonasiga 0 raqamini yozamiz; 5) 1 o'nlik - 0 o'nlik = 1 o'nlik, ayirmaning o'nlar xonasiga 1 raqamini yozamiz va ayirmada 10,21 sonni olamiz. 2-misol. Ayirmani hisoblang: 18,74- 7,875 . Yechish: Verguldan keyingi raqamlar sonini tenglaymiz: 18,74  18,740 Ayirishni «ustun» usulida natural sonlardagi kabi bajaramiz. Javob :10,865 . 3 - misol. Hisoblang: 38 - 17,456 . VI. Uyga vazifa O'nli kasrlarni qo'shish va ayirishga doir mashqlar 1. Amallarni bajaring:1) 7,23-(1,8+ 4,53); Javob: 0,9; 2) 10,62 - (5,7 + 3,92); Javob: 1;3) 23,5 - (8,3 - 5, 27); Javob: 20,47; 4) 72,3 - (18,1 - 7,82); Javob: 62,02.