O‘QITISH TEXNOLOGIYASI: TIZIMLI KOMPONENTLARI, ISHLAB CHIQISHNING VA AMALGA OSHIRISHNING PROTSESSUAL TUZILISHI

Yuklangan vaqt

2024-06-26

Yuklab olishlar soni

1

Sahifalar soni

21

Faytl hajmi

158,0 KB


 
 
 
 
O‘QITISH TEXNOLOGIYASI: TIZIMLI KOMPONENTLARI, ISHLAB 
CHIQISHNING VA AMALGA OSHIRISHNING PROTSESSUAL 
TUZILISHI 
 
 
I. Reja: 
1. O‘qitish texnologiyasi – pedagogik tizim komponenti. 
2. O‘qitish texnologiyasi (elementli) tuzilishi. 
3. O‘qitish texnologiyasining funksional tuzilishi. 
4. O‘qitish texnologiyasining loyixalashtirish va amalga oshirish algoritmi. 
5. Maqsadlashtirish. 
 
 
II. Asosiy turkum va tushunchalar: 
Model, tuzilish, komponent (tarkibiy qismlar), element (belgilar), funksional 
tuzilish, loyixalashtirish, maqsadlashtirish, maqsad, vazifa, natija. 
 
1.  O‘qitish texnologiyasi  – pedagogik tizim komponenti 
 
Tizim – uning ichki tuzilishini yaratadigan, elementlarning uzviy bog‘langan va 
o‘zaro xarakatdagi qat’iy bir tartibini tashkil etgan bir butun ob’ektdir. Bu aniq 
bir maqsadga yo‘naltirilgan faoliyatning ishlab turuvchi tuzilishi. 
 
Pedagogik tizim - quyidagi komponentlardan tarkib topgan:  
1. Ta’lim beruvchi – o‘qituvchi, ustoz, ishlab chiqarish ta’limi ustasi.  
2. Ta’lim oluvchilar  – talaba, qatnashchi, tinglovchi. 
3. Maqsad - ta’lim olish, ya’ni ta’limning nimaga intilishi. 
4. Natija – (1) bu ta’limning nimaga kelishi: bu ta’lim jarayonining vaqti 
O‘QITISH TEXNOLOGIYASI: TIZIMLI KOMPONENTLARI, ISHLAB CHIQISHNING VA AMALGA OSHIRISHNING PROTSESSUAL TUZILISHI I. Reja: 1. O‘qitish texnologiyasi – pedagogik tizim komponenti. 2. O‘qitish texnologiyasi (elementli) tuzilishi. 3. O‘qitish texnologiyasining funksional tuzilishi. 4. O‘qitish texnologiyasining loyixalashtirish va amalga oshirish algoritmi. 5. Maqsadlashtirish. II. Asosiy turkum va tushunchalar: Model, tuzilish, komponent (tarkibiy qismlar), element (belgilar), funksional tuzilish, loyixalashtirish, maqsadlashtirish, maqsad, vazifa, natija. 1. O‘qitish texnologiyasi – pedagogik tizim komponenti Tizim – uning ichki tuzilishini yaratadigan, elementlarning uzviy bog‘langan va o‘zaro xarakatdagi qat’iy bir tartibini tashkil etgan bir butun ob’ektdir. Bu aniq bir maqsadga yo‘naltirilgan faoliyatning ishlab turuvchi tuzilishi. Pedagogik tizim - quyidagi komponentlardan tarkib topgan: 1. Ta’lim beruvchi – o‘qituvchi, ustoz, ishlab chiqarish ta’limi ustasi. 2. Ta’lim oluvchilar – talaba, qatnashchi, tinglovchi. 3. Maqsad - ta’lim olish, ya’ni ta’limning nimaga intilishi. 4. Natija – (1) bu ta’limning nimaga kelishi: bu ta’lim jarayonining vaqti
 
 
tugagandan so‘ng ta’lim oluvchi nimani bilishi, bila olishi va qadrlashi shart; (2) 
ta’lim jarayonini ketishi samarasini namoyon qiladi, maqsadga erishish darajasini 
tavsiflab beradi. O‘qitish va bilim olish jarayoni natijalari qo‘yilgan maqsadga mos 
kelgandagina tugaydi.  
5. O‘quv axborotlar mazmuni – ta’limning predmet bo‘yicha mazmunini 
xosil qiluvchi darslik va o‘quv adabiyotlar matnlarini, lug‘atlar, axborot manbalarini 
o‘z ichiga oladi. O‘quv dasturlari bilan aniqlanadi va ta’lim beruvchi tomonidan 
maqsadga qarab tuzatish kiritiladi.  
6. O‘qitish texnologiyasi – (1) ta’lim modeli: ta’lim berish usullari, shakllari 
va vositalari; yo‘llari va vositalari (2) kommunikatsiya, (3) axborotlar va (4) 
boshqarish. 
7. Analitik-natijaviy komponentlar (tarkibiy qismlari) – o‘qitish 
texnologiyasida olingan natijalarning samaraliligi va optimalliligini (osonligini) 
o‘lchash yo‘llari va vositalari.  
Agar pedagogik tizim tuzilishining biron-bir komponenti yo‘q bo‘lsa, unda 
ta’lim jarayonining o‘zi bo‘lmaydi yoki  u zararli natija beradi. Yoki bo‘lmasa, 
samarali natija tasodifiy bo‘lishi mumkin.1.1. Pedagogik tizim modeli 
 
 
 
Таълим берувчи  
 
Таълим йыллари ва 
воситалари, ахборотлар, 
коммуникация ва бошқарув 
 
Таълим 
олувчилар 
 
Натижалар  
 
Ўқув ахборотлар 
мазмуни 
Аналитик-натижавий 
компонент 
 
Бошланғич ҳолат 
Кўрсатилган 
/инвариатив 
натижа 
 
Педагогик тизим 
Ўқитиш 
технологияси  
 
Мақсадлар 
 
 
 
tugagandan so‘ng ta’lim oluvchi nimani bilishi, bila olishi va qadrlashi shart; (2) ta’lim jarayonini ketishi samarasini namoyon qiladi, maqsadga erishish darajasini tavsiflab beradi. O‘qitish va bilim olish jarayoni natijalari qo‘yilgan maqsadga mos kelgandagina tugaydi. 5. O‘quv axborotlar mazmuni – ta’limning predmet bo‘yicha mazmunini xosil qiluvchi darslik va o‘quv adabiyotlar matnlarini, lug‘atlar, axborot manbalarini o‘z ichiga oladi. O‘quv dasturlari bilan aniqlanadi va ta’lim beruvchi tomonidan maqsadga qarab tuzatish kiritiladi. 6. O‘qitish texnologiyasi – (1) ta’lim modeli: ta’lim berish usullari, shakllari va vositalari; yo‘llari va vositalari (2) kommunikatsiya, (3) axborotlar va (4) boshqarish. 7. Analitik-natijaviy komponentlar (tarkibiy qismlari) – o‘qitish texnologiyasida olingan natijalarning samaraliligi va optimalliligini (osonligini) o‘lchash yo‘llari va vositalari. Agar pedagogik tizim tuzilishining biron-bir komponenti yo‘q bo‘lsa, unda ta’lim jarayonining o‘zi bo‘lmaydi yoki u zararli natija beradi. Yoki bo‘lmasa, samarali natija tasodifiy bo‘lishi mumkin.1.1. Pedagogik tizim modeli Таълим берувчи Таълим йыллари ва воситалари, ахборотлар, коммуникация ва бошқарув Таълим олувчилар Натижалар Ўқув ахборотлар мазмуни Аналитик-натижавий компонент Бошланғич ҳолат Кўрсатилган /инвариатив натижа Педагогик тизим Ўқитиш технологияси Мақсадлар
 
 
Izox:  
1. «Boshlang‘ich holat» - pedagogik tizimning komponenti xisoblanmaydi – 
bu o‘qitish texnologiyasini loyixalashtirishning boshidagi keng qamrovli axboroti. 
U ta’lim oluvchilarning bilimliligi va tarbiyaviyligi darajasiga, ularning umumta’lim 
malakalarini shakllanganlik darajasiga hamda o‘quv material bazasining holatiga 
tegishli.  
Boshlang‘ich holatni «oydinlashtirilishi» maqsadlashtirish uchun juda 
muhimdir.   
2. «Ko‘rsatilgan, invariativ natija» - ob’ektiv qonuniy predmet doirasida 
moddiy va texnik faoliyat (masalan ishlab chiqarishda) ta’minlangan. Shuning uchun 
ishlab chiqarish texnologiyalari qattiq berilgan texnologik tartibni ta’riflaydi va har 
doim qo‘yilgan maqsad natijalariga mos kelishini ta’minlab beradi. Shu bilan birga, 
ta’lim faoliyati shaxsiy-sub’ektiv, his-tuyg‘uli xususiyatga ega va u mualliflik, 
individual, ijodiy, improvizatsion ta’biiy ta’limga asoslangan. U ta’lim beruvchining 
psixologik-kasbiy xususiyatlari va ta’lim oluvchilarning shaxsiy o‘ziga xos keng 
qirrali xususiyatlari orqali namoyon bo‘ladi.  Shuning uchun o‘qitish texnologiyasida 
ko‘rsatilgan tartibdan chetga chiqishlar ro‘y beradi. Bu esa yoki bu texnologiyalarni 
amalga oshirishda sub’ektlar tomonidan erishilgan ta’lim natijalarining bir muncha 
keyinga surilishiga, variativ xususiyatga ega bo‘lishiga olib keladi. Biroq erishilgan 
natija turli holatda o‘rtacha indeksga yaqin bo‘ladi.  
  
2. O‘qitish texnologiyasi strukturasi (tuzilishi)  
 
Struktura (lot. structura – tuzilishi, joylashishi), tarkibiy qismlarning aniq uzviy 
bog‘liqliqligi va o‘zaro joylashishi; tuzilishi, biron-bir narsani tuzishdir.  
Struktura elementlari (tarkibiy qismlari, belgilari) – shartli ravishda ajratib 
bo‘lmaydigan va qismlarini qisman taqqoslay bo‘ladigan elementlardir.  
Struktura komponentlari (tarkibiy qismlari) – elementlar uchun bog‘lovchi 
so‘z xisoblanadi.   
 
Izox: 1. «Boshlang‘ich holat» - pedagogik tizimning komponenti xisoblanmaydi – bu o‘qitish texnologiyasini loyixalashtirishning boshidagi keng qamrovli axboroti. U ta’lim oluvchilarning bilimliligi va tarbiyaviyligi darajasiga, ularning umumta’lim malakalarini shakllanganlik darajasiga hamda o‘quv material bazasining holatiga tegishli. Boshlang‘ich holatni «oydinlashtirilishi» maqsadlashtirish uchun juda muhimdir. 2. «Ko‘rsatilgan, invariativ natija» - ob’ektiv qonuniy predmet doirasida moddiy va texnik faoliyat (masalan ishlab chiqarishda) ta’minlangan. Shuning uchun ishlab chiqarish texnologiyalari qattiq berilgan texnologik tartibni ta’riflaydi va har doim qo‘yilgan maqsad natijalariga mos kelishini ta’minlab beradi. Shu bilan birga, ta’lim faoliyati shaxsiy-sub’ektiv, his-tuyg‘uli xususiyatga ega va u mualliflik, individual, ijodiy, improvizatsion ta’biiy ta’limga asoslangan. U ta’lim beruvchining psixologik-kasbiy xususiyatlari va ta’lim oluvchilarning shaxsiy o‘ziga xos keng qirrali xususiyatlari orqali namoyon bo‘ladi. Shuning uchun o‘qitish texnologiyasida ko‘rsatilgan tartibdan chetga chiqishlar ro‘y beradi. Bu esa yoki bu texnologiyalarni amalga oshirishda sub’ektlar tomonidan erishilgan ta’lim natijalarining bir muncha keyinga surilishiga, variativ xususiyatga ega bo‘lishiga olib keladi. Biroq erishilgan natija turli holatda o‘rtacha indeksga yaqin bo‘ladi. 2. O‘qitish texnologiyasi strukturasi (tuzilishi) Struktura (lot. structura – tuzilishi, joylashishi), tarkibiy qismlarning aniq uzviy bog‘liqliqligi va o‘zaro joylashishi; tuzilishi, biron-bir narsani tuzishdir. Struktura elementlari (tarkibiy qismlari, belgilari) – shartli ravishda ajratib bo‘lmaydigan va qismlarini qisman taqqoslay bo‘ladigan elementlardir. Struktura komponentlari (tarkibiy qismlari) – elementlar uchun bog‘lovchi so‘z xisoblanadi.
 
 
O‘qitish texnollogiyasi – quyidagi element komponentlarini o‘z ichiga olgan 
strukturaviy tuzilishni tashkil etuvchi tizimli kategoriya: 
1. Ta’lim berish yo‘llari va vositalari: 
 Ta’lim usullari;  
 Ta’lim shakllari; 
 Ta’lim texnikasi va uslublari; 
 Ta’lim vositalari.  
2. Kommunikatsiya yo‘llari va vositalari: 
(1) Tezkor qaytar aloqa asosida ta’lim beruvchi bilan ta’lim oluvchilarning 
o‘zaro bevosita xarakati; 
(2) Qaytar aloqa vaqti bo‘yicha bo‘lingan ta’lim beruvchi bilan ta’lim 
oluvchilar o‘rtasidagi bevosita xarakat: 
 
Ta’lim beruvchining minimal ishtirokida ta’lim oluvchilarning ta’lim 
resurslari bilan o‘zaro xarakati; 
 
Faol o‘zaro xarakat: ta’lim beruvchi bitta ta’lim oluvchi bilan, ikkita 
ta’lim oluvchi orasida; 
 
Ta’lim jarayonining hamma qatnashchilari bilan faol o‘zaro xarakat: 
ta’lim beruvchi ta’lim oluvchilar guruxi bilan; ta’lim oluvchi guruxlar orasida. 
3. Axborot yo‘llari va vositalari: 
 
Axborotni berish – monolog, dialog, polilog; 
 
Axborotni qabul qilish (qaytar aloqa) – tashxislash (diagnostika), baho, 
kuzatuv. 
4. Boshqaruv yo‘llari va vositalari: 
 aniqlash; 
 rejalashtirish; 
 nazorat; 
 baho;  
 axborot to‘plash, uni yeg‘ish va taxlil; 
 dinamika va tendensiyalarni ochib berish; 
O‘qitish texnollogiyasi – quyidagi element komponentlarini o‘z ichiga olgan strukturaviy tuzilishni tashkil etuvchi tizimli kategoriya: 1. Ta’lim berish yo‘llari va vositalari:  Ta’lim usullari;  Ta’lim shakllari;  Ta’lim texnikasi va uslublari;  Ta’lim vositalari. 2. Kommunikatsiya yo‘llari va vositalari: (1) Tezkor qaytar aloqa asosida ta’lim beruvchi bilan ta’lim oluvchilarning o‘zaro bevosita xarakati; (2) Qaytar aloqa vaqti bo‘yicha bo‘lingan ta’lim beruvchi bilan ta’lim oluvchilar o‘rtasidagi bevosita xarakat:  Ta’lim beruvchining minimal ishtirokida ta’lim oluvchilarning ta’lim resurslari bilan o‘zaro xarakati;  Faol o‘zaro xarakat: ta’lim beruvchi bitta ta’lim oluvchi bilan, ikkita ta’lim oluvchi orasida;  Ta’lim jarayonining hamma qatnashchilari bilan faol o‘zaro xarakat: ta’lim beruvchi ta’lim oluvchilar guruxi bilan; ta’lim oluvchi guruxlar orasida. 3. Axborot yo‘llari va vositalari:  Axborotni berish – monolog, dialog, polilog;  Axborotni qabul qilish (qaytar aloqa) – tashxislash (diagnostika), baho, kuzatuv. 4. Boshqaruv yo‘llari va vositalari:  aniqlash;  rejalashtirish;  nazorat;  baho;  axborot to‘plash, uni yeg‘ish va taxlil;  dinamika va tendensiyalarni ochib berish;
 
 
 qaror qabul qiluvchi boshqaruvni olish. 
2.1. Ta’lim texnologiyasi modeli 
 
 
Йўллари  
ва  
воситалари 
Таълим  
Бошқарув 
коммуникация 
Ахборотлар 
Усуллар   
Шакллар  
Воситалар 
Техника  
 
Тезкор 
қайтар 
алоқа 
асосида таълим берувчи 
билан таълим олувчи-
ларнинг ўзаро бевосита 
харакати; 
 
Қайтар алоқани вақти 
быйича былинган 
таълим берувчи билан 
таълим олувчилар ўрта-
сидаги бевосита харакат: 
-Таълим берувчининг 
минимал иштирокида 
таълим олувчиларнинг 
таълим ресурслари би-
лан ўзаро харакати; 
-Фаол ызаро харакат: 
таълим берувчи битта 
таълим олувчи билан, 
иккита таълим олувчи 
орасида; 
-Таълим жараёнининг 
ҳамма қатнашчилари 
билан фаол ўзаро хара-
кат: таълим берувчи 
таълим олувчилар гуру-
хи билан; таълим 
олувчи гурухлар ораси-
да. 
 
Монолог  
Диалог  
Полилог  
Ахборотларни 
етказиш  
йыллари: 
Қайтар алоқа 
йыллари: 
Диагностика  
(ташхис)  
Баҳо  
Кузатув,  
назорат 
Режалаштириш  
Назорат 
Баҳо 
Динамика ва тенден-
цияларни очиб бериш 
Ахборотларни  
йиғиш, тўплаш ва 
тахлил 
Қарор 
қабул 
қилувчи 
бошқа-
рувни олиш. 
 
 
Коррекциялаш 
Аниқлаш  
(прогнозлаш) 
Мониторинг 
 
 
 qaror qabul qiluvchi boshqaruvni olish. 2.1. Ta’lim texnologiyasi modeli Йўллари ва воситалари Таълим Бошқарув коммуникация Ахборотлар Усуллар Шакллар Воситалар Техника Тезкор қайтар алоқа асосида таълим берувчи билан таълим олувчи- ларнинг ўзаро бевосита харакати; Қайтар алоқани вақти быйича былинган таълим берувчи билан таълим олувчилар ўрта- сидаги бевосита харакат: -Таълим берувчининг минимал иштирокида таълим олувчиларнинг таълим ресурслари би- лан ўзаро харакати; -Фаол ызаро харакат: таълим берувчи битта таълим олувчи билан, иккита таълим олувчи орасида; -Таълим жараёнининг ҳамма қатнашчилари билан фаол ўзаро хара- кат: таълим берувчи таълим олувчилар гуру- хи билан; таълим олувчи гурухлар ораси- да. Монолог Диалог Полилог Ахборотларни етказиш йыллари: Қайтар алоқа йыллари: Диагностика (ташхис) Баҳо Кузатув, назорат Режалаштириш Назорат Баҳо Динамика ва тенден- цияларни очиб бериш Ахборотларни йиғиш, тўплаш ва тахлил Қарор қабул қилувчи бошқа- рувни олиш. Коррекциялаш Аниқлаш (прогнозлаш) Мониторинг
 
 
3. Ta’lim texnologiyasining funksional  
strukturasi (tuzilishi) 
TT funksional strukturasi (tuzilishi) – bu yo‘naltirilgan faoliyatni ta’minlab 
turuvchi tizimning dinamik xususiyatdir. Ko‘rinib turibdiki, quyidagi asosiy 
funksional bloklarni o‘z ichiga oladi: orientir oluvchi, loyixalashtiruvchi, bajaruvchi 
va analitik-baholovchi. 
 
 
МАҚСАД 
  
Аналитик-
бахоловчи 
 блок 
 
Бажарувчи  
блок 
Билим олиш жараёни 
Н 
А 
Т 
И 
Ж
А 
Л 
А 
Р 
 
Ориентир 
қилувчи блок  
Лойихалаш-
тирувчи блок 
Ўқитиш жараёни 
Ташқи талаблар 
Тузатиш/коррекция 
Тўсиқлар 
 
 
Eslatma: 
1. «Tashqi talablar» – o‘quv xonalarni bezatishda va jixozlashda texnik va 
boshqa ta’lim vositalarining soni, ijtimoiy muxitning holatida namoyon bo‘ladi.  
2. «To‘siqlar» – ular ta’limiy jarayon qatnashchilarining individual, shaxsiy 
va psixologik xususyatlari, ta’lim beruvchilarning aqliy yetukligi, tayyorgarligi va 
ularning imkoniyatlari kabi omillarni ta’lim berish texnologiyalarini amalga oshirish 
va loyihalashtirish jarayonida to‘liq e’tiborga olinmasligi natijasida vujudga keladi. 
3. «Tuzatish / korreksiya» - Ta’lim berish jarayonini tugatishda uning 
yo‘nalishi va natijalarini qayta taxlil qilish nima uchun muhim ahamiyatga ega? 
Javob aniq - jarayon yo‘nalishi va natijalarining mos kelmaslik sabablarini tushunish 
uchun asosiy g‘oyani, xatolarning qaerda va nima uchun yuzaga kelganligini 
aniqlash, tezlik bilan xatolarni tuzatish, ularni o‘z vaqtida amalga oshirish kerak. Bu 
kelajakda har qanday, xattoki juda yaxshi tashkillashtirilgan jarayonlarda, xatolarni 
qayta takrorlamaslikka, keyingi ishlarda barcha to‘siq va tashqi muhitni hisobga 
olishda yordam beradi.   
3. Ta’lim texnologiyasining funksional strukturasi (tuzilishi) TT funksional strukturasi (tuzilishi) – bu yo‘naltirilgan faoliyatni ta’minlab turuvchi tizimning dinamik xususiyatdir. Ko‘rinib turibdiki, quyidagi asosiy funksional bloklarni o‘z ichiga oladi: orientir oluvchi, loyixalashtiruvchi, bajaruvchi va analitik-baholovchi. МАҚСАД Аналитик- бахоловчи блок Бажарувчи блок Билим олиш жараёни Н А Т И Ж А Л А Р Ориентир қилувчи блок Лойихалаш- тирувчи блок Ўқитиш жараёни Ташқи талаблар Тузатиш/коррекция Тўсиқлар Eslatma: 1. «Tashqi talablar» – o‘quv xonalarni bezatishda va jixozlashda texnik va boshqa ta’lim vositalarining soni, ijtimoiy muxitning holatida namoyon bo‘ladi. 2. «To‘siqlar» – ular ta’limiy jarayon qatnashchilarining individual, shaxsiy va psixologik xususyatlari, ta’lim beruvchilarning aqliy yetukligi, tayyorgarligi va ularning imkoniyatlari kabi omillarni ta’lim berish texnologiyalarini amalga oshirish va loyihalashtirish jarayonida to‘liq e’tiborga olinmasligi natijasida vujudga keladi. 3. «Tuzatish / korreksiya» - Ta’lim berish jarayonini tugatishda uning yo‘nalishi va natijalarini qayta taxlil qilish nima uchun muhim ahamiyatga ega? Javob aniq - jarayon yo‘nalishi va natijalarining mos kelmaslik sabablarini tushunish uchun asosiy g‘oyani, xatolarning qaerda va nima uchun yuzaga kelganligini aniqlash, tezlik bilan xatolarni tuzatish, ularni o‘z vaqtida amalga oshirish kerak. Bu kelajakda har qanday, xattoki juda yaxshi tashkillashtirilgan jarayonlarda, xatolarni qayta takrorlamaslikka, keyingi ishlarda barcha to‘siq va tashqi muhitni hisobga olishda yordam beradi.
 
 
 
3.1. Texnologik jarayonning texnik (ishlab chiqarish) mohiyati 
 
Xom-ashyodan oxirgi mahsulotni qayta tayyorlash uchun uning ustida 
boshqarish jarayonini olib borish lozim bo‘ladi. Buning natijasida oxirgi ob’ekt 
(mahsulot) bir qancha oraliq jarayonlardan o‘tib, talab qilingan so‘nggi holatga 
o‘tadi.  
Jarayon xom-ashyoni oraliq holatga olib keluvchi tashqi ta’sirlar, mahsulot 
xususiyatlarining hisobi va qonuniylikka asoslangan holda loyihalashtiriladi va 
amalga oshiriladi.  
Jarayonning borishi o‘lchov protseduralari, tashxis va nazoratning 
standartlashtirilgan vositalari yordamida 2 ta aniq oraliq holatlarda kuzatiladi. 
Jarayon natijasida mahsulotni nafaqat birinchi marta ishlab chiqarilgan joyda, balki 
unga mos sharoit yaratsa bo‘ladigan yer yuzining har qanday nuqtasida ishlab 
chiqarish mumkin (litsenziya asosidagi mahsulot). 
Lekin har qanday tizimda flyuktuatsiya (parametr (o‘lchov)larning birdaniga 
o‘zgarishi) bo‘lishi mumkin va bunda ob’ektning hamma xususiyatlarini nazorat 
qilib bo‘lmaydi, ya’ni,  birinchidan, ta’sir ob’ekti va uni amalga oshiruvchi orasida 
doimiy qaytar aloqa bo‘lishi lozim, ikkinchidan, oxirgi mahsulot xususiyatining bir 
qiymatli bo‘lmagan holda topshirilishini sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan holat 
sifatida qabul qilish lozim, ya’ni ular ehtimolga yaqin qiymatlarning faqatgina ba’zi 
ishonarli oraliqda (intervalida) aniq belgilangan bo‘lishi mumkin. Aynan shuning 
uchun yaroqsiz mahsulot yaratilishi mumkin va olingan mahsulot oldindan 
loyihalashtirilgan va talabga javob bera olmaydigan xususiyatlarga ega bo‘lishi 
mumkin.  
 
 
 
 
 
3.1. Texnologik jarayonning texnik (ishlab chiqarish) mohiyati Xom-ashyodan oxirgi mahsulotni qayta tayyorlash uchun uning ustida boshqarish jarayonini olib borish lozim bo‘ladi. Buning natijasida oxirgi ob’ekt (mahsulot) bir qancha oraliq jarayonlardan o‘tib, talab qilingan so‘nggi holatga o‘tadi. Jarayon xom-ashyoni oraliq holatga olib keluvchi tashqi ta’sirlar, mahsulot xususiyatlarining hisobi va qonuniylikka asoslangan holda loyihalashtiriladi va amalga oshiriladi. Jarayonning borishi o‘lchov protseduralari, tashxis va nazoratning standartlashtirilgan vositalari yordamida 2 ta aniq oraliq holatlarda kuzatiladi. Jarayon natijasida mahsulotni nafaqat birinchi marta ishlab chiqarilgan joyda, balki unga mos sharoit yaratsa bo‘ladigan yer yuzining har qanday nuqtasida ishlab chiqarish mumkin (litsenziya asosidagi mahsulot). Lekin har qanday tizimda flyuktuatsiya (parametr (o‘lchov)larning birdaniga o‘zgarishi) bo‘lishi mumkin va bunda ob’ektning hamma xususiyatlarini nazorat qilib bo‘lmaydi, ya’ni, birinchidan, ta’sir ob’ekti va uni amalga oshiruvchi orasida doimiy qaytar aloqa bo‘lishi lozim, ikkinchidan, oxirgi mahsulot xususiyatining bir qiymatli bo‘lmagan holda topshirilishini sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan holat sifatida qabul qilish lozim, ya’ni ular ehtimolga yaqin qiymatlarning faqatgina ba’zi ishonarli oraliqda (intervalida) aniq belgilangan bo‘lishi mumkin. Aynan shuning uchun yaroqsiz mahsulot yaratilishi mumkin va olingan mahsulot oldindan loyihalashtirilgan va talabga javob bera olmaydigan xususiyatlarga ega bo‘lishi mumkin.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Texnologik (texnik) jarayon jadvali (1) 
 
(4) Махсулот сифатига 
қўйилган бошланғич 
талаблар  
Дастлабки (бошланғич) махсулотга 
бошланғич стандартлаштирилган таъсир 
Оралиқдаги ҳолатга  стандартлаштирилган 
таъсир 
 
(5) Якуний махсулот 
сифатига қўйилган 
талаблар 
(1) Махсулот 
(3) Якуний 
махсулот  
(2) Оралиқдаги ҳолат 
Кириш (Л.Г.) 
Чиқиш (Л.Г.) 
Жараён 
 
3.2. Pedagogik texnologik jarayon mohiyati  
1. Orientatsiya (yo‘naltirish). Maqsadlashtirish.  
 1.1. Pedagogik g‘oyalarni shakllantirish va uning konseptual asosi.  
1.2. Maqsadlashtirish – ta’lim tizimi oldida turgan umumiy pedagogik 
maqsadni transformatsiya  (o‘zgartirish) qilish. Quyidagi o‘quv kursda (predmetda, 
aniq pedagogik jarayon qismida) berilgan pedagogik vazifalar va o‘quv faoliyatning 
maksimal aniqlangan natijalari.  
Texnologik (texnik) jarayon jadvali (1) (4) Махсулот сифатига қўйилган бошланғич талаблар Дастлабки (бошланғич) махсулотга бошланғич стандартлаштирилган таъсир Оралиқдаги ҳолатга стандартлаштирилган таъсир (5) Якуний махсулот сифатига қўйилган талаблар (1) Махсулот (3) Якуний махсулот (2) Оралиқдаги ҳолат Кириш (Л.Г.) Чиқиш (Л.Г.) Жараён 3.2. Pedagogik texnologik jarayon mohiyati 1. Orientatsiya (yo‘naltirish). Maqsadlashtirish. 1.1. Pedagogik g‘oyalarni shakllantirish va uning konseptual asosi. 1.2. Maqsadlashtirish – ta’lim tizimi oldida turgan umumiy pedagogik maqsadni transformatsiya (o‘zgartirish) qilish. Quyidagi o‘quv kursda (predmetda, aniq pedagogik jarayon qismida) berilgan pedagogik vazifalar va o‘quv faoliyatning maksimal aniqlangan natijalari.
 
 
1.3. Boshlang‘ich vaziyatning pedagogik (tashxislash) diognostikasi – 
kutilgan natijalarga erishishda (tashqi sharoitlar, to‘siqlar) yordam beradigan 
yoki to‘sqinlik qiladigan sabablarning to‘liq taassurotini olishga yo‘naltirilgan 
tadqiqot protsedurasi.  
1.4. 
Ko‘zlangan 
natijalarni, 
ularni 
o‘tkazish 
maqsadida 
tabiiy 
imkoniyatlarga mos keladigan diognostik xulosalar bo‘yicha korrektirovka(tuzatish 
kiritish) qilish  
1.5. Ta’lim jarayonini prognozlash (oldindan aytib berish) – O‘T hali 
amalga oshirilmasdan oldin mavjud bo‘lgan aniq sharoitlarda uning 
kutiladigan samarasini baxolash.   
 
2. Loyixalashtirish  
 
2.1. Ta’lim modelini konstruksiya qilish – quyidagi sharoitlarda va 
ko‘rsatilgan vaqt ichida qo‘yilgan maqsadni va olinishi kerak bo‘lgan natijalarni 
amalga oshirishga imkon beradigan optimal ta’lim usullari, vositalari va shakllarini 
tanlash;   
2.2. Kommunikatsiya yo‘llari va vositalarini tanlash; 
2.3. Axborot tizimini barpo qilish – (1) axborotlarni yetkazish yo‘llari va 
vositalarini tanlash; (2) tezkor qaytar aloqa tizimini barpo qilish; 
2.4. Boshqaruv tizimini ishlab chiqish – (1) rejalashtirish; (2) natijalarni 
nazorat qilish va baholash yo‘llari va vositalarini aniqlash; dasturlarni va monitoring 
instrumentlarini (asboblarini) ishlab chiqish; ta’lim oluvchilar faoliyatini 
qiziqtiruvchi choralarni aniqlash;   
3. Bajarish / Amalga oshirish 
 
Ta’lim jarayoni sub’ektlari tomonidan qo‘yilgan maqsadga erishishning 
shakllangan yo‘llari va vositalarini amalga oshirish jarayoni.   
 
4. Baholovchi –analitik, natijaviy xarakat. 
1.3. Boshlang‘ich vaziyatning pedagogik (tashxislash) diognostikasi – kutilgan natijalarga erishishda (tashqi sharoitlar, to‘siqlar) yordam beradigan yoki to‘sqinlik qiladigan sabablarning to‘liq taassurotini olishga yo‘naltirilgan tadqiqot protsedurasi. 1.4. Ko‘zlangan natijalarni, ularni o‘tkazish maqsadida tabiiy imkoniyatlarga mos keladigan diognostik xulosalar bo‘yicha korrektirovka(tuzatish kiritish) qilish 1.5. Ta’lim jarayonini prognozlash (oldindan aytib berish) – O‘T hali amalga oshirilmasdan oldin mavjud bo‘lgan aniq sharoitlarda uning kutiladigan samarasini baxolash. 2. Loyixalashtirish 2.1. Ta’lim modelini konstruksiya qilish – quyidagi sharoitlarda va ko‘rsatilgan vaqt ichida qo‘yilgan maqsadni va olinishi kerak bo‘lgan natijalarni amalga oshirishga imkon beradigan optimal ta’lim usullari, vositalari va shakllarini tanlash; 2.2. Kommunikatsiya yo‘llari va vositalarini tanlash; 2.3. Axborot tizimini barpo qilish – (1) axborotlarni yetkazish yo‘llari va vositalarini tanlash; (2) tezkor qaytar aloqa tizimini barpo qilish; 2.4. Boshqaruv tizimini ishlab chiqish – (1) rejalashtirish; (2) natijalarni nazorat qilish va baholash yo‘llari va vositalarini aniqlash; dasturlarni va monitoring instrumentlarini (asboblarini) ishlab chiqish; ta’lim oluvchilar faoliyatini qiziqtiruvchi choralarni aniqlash; 3. Bajarish / Amalga oshirish Ta’lim jarayoni sub’ektlari tomonidan qo‘yilgan maqsadga erishishning shakllangan yo‘llari va vositalarini amalga oshirish jarayoni. 4. Baholovchi –analitik, natijaviy xarakat.
 
 
 
4.1. Qo‘yilgan maqsadga ta’lim jarayoni qatnashchilari erishgan natijalarning 
(mosliligini) adekvatliligini baholash. 
4.2. Jarayon taxlili (qaerda va qachon xatolar vujudga kelganligini aniqlash 
uchun) birlamchi mo‘ljalga jarayon yo‘nalishi va natijalarning to‘liq mos emasligi 
sabablarini ko‘rsatish. Kelajakda bu xatolarni qaytarmaslik uchun keyingi sikllarda 
bu hamma to‘siqlar va tashqi sharoitni nazarda tutish lozim.   
4.3. O‘qitish texnologiyasiga (zaruriy sharoitlarda) tuzatish kiritish  
 
4.1. Qo‘yilgan maqsadga ta’lim jarayoni qatnashchilari erishgan natijalarning (mosliligini) adekvatliligini baholash. 4.2. Jarayon taxlili (qaerda va qachon xatolar vujudga kelganligini aniqlash uchun) birlamchi mo‘ljalga jarayon yo‘nalishi va natijalarning to‘liq mos emasligi sabablarini ko‘rsatish. Kelajakda bu xatolarni qaytarmaslik uchun keyingi sikllarda bu hamma to‘siqlar va tashqi sharoitni nazarda tutish lozim. 4.3. O‘qitish texnologiyasiga (zaruriy sharoitlarda) tuzatish kiritish
 
 
4. O‘T ishlab chiqish va amalga oshirishning  
protsessual tuzilishi  
 
Тайёргарлик босқичи  
(йўналтирилган харакат) 
 
1. Технологик даврни аниқлаб беради. 
2. Мақсадлаштиришни амалга оширади. 
3. Педагогик диагностиканининг (аниқликнинг) 
бошланғич вазиятини олиб боради. 
4. Олдиндан қўйилган натижаларни кўриб чиқади.  
5. Таълим жараёнининг боришини кўриб чиқади.  
Таълим берувчи  
Фаолият  
мазмуни 
Харакатнинг  
кетма-кетлиги 
Лойихалаштирувчи босқич  
(лойихалаштирувчи харакат) 
Амалга оширувчи босқич  
(тезкорликдаги бевосита харакат) 
 
ТТ лойихалаштиради: таълим моделини танлайди, коммуникация 
йўлларини аниқлаб беради, ахборот ва бошқарув тизимини 
ишлаб чиқади; ўзининг ва таълим олувчиларнинг фаолиятини 
ишлаб чиқади. 
Таълим берувчи 
Таълим берувчи 
Таълим олувчилар  
Таълим 
олувчиларга 
ол-
диндаги (былажак) фаолият 
вазифаларини ва натижала-
рини қўяди ва тушунтиради, 
таълим 
моделини 
қабул 
қилишни амалга оширади; 
таълим 
олувчилар 
билан 
ҳамкорликда фаолият кўрса-
тиш учун яхши шароит яра-
тади; 
таълим 
жараёнини 
қайтар алоқа тизими асоси-
да бошқаради. 
Улар олдига қўйилган вази-
фани ечиш жараёнида хара-
катларни тақсимлайди, шах-
сий фаолиятларни бошқара-
ди. 
Таълим берувчи 
 
Таълим олувчилар 
 
Таълимнинг натижавийли-
гини аниқлайди: 
Ўзининг БМКда якуний 
бащони амалга оширади, 
ўзини-ўзи аниқлайди. 
 
Якуний бос=ич  
(якуний, бащоловчи-аналитик  
харакат) 
Якуний назоратни, ўқув машғулотларнинг мазмуни ва сифати-
ни баҳолашни ва тахлилини олиб боради, педагогик ва ўқув 
фаолиятнинг бориши ва натижаларини текширади. Билимлилик 
даражасини текширади: БМК шакилланганлик даражасини 
жорий қилади. Қарор қабул қилади: яна бир мартда қайтаради, 
бошқатдан ўргатади, алохида саволларга, янги мавзуга ўтади. 
эътибор беради. 
 
4. O‘T ishlab chiqish va amalga oshirishning protsessual tuzilishi Тайёргарлик босқичи (йўналтирилган харакат) 1. Технологик даврни аниқлаб беради. 2. Мақсадлаштиришни амалга оширади. 3. Педагогик диагностиканининг (аниқликнинг) бошланғич вазиятини олиб боради. 4. Олдиндан қўйилган натижаларни кўриб чиқади. 5. Таълим жараёнининг боришини кўриб чиқади. Таълим берувчи Фаолият мазмуни Харакатнинг кетма-кетлиги Лойихалаштирувчи босқич (лойихалаштирувчи харакат) Амалга оширувчи босқич (тезкорликдаги бевосита харакат) ТТ лойихалаштиради: таълим моделини танлайди, коммуникация йўлларини аниқлаб беради, ахборот ва бошқарув тизимини ишлаб чиқади; ўзининг ва таълим олувчиларнинг фаолиятини ишлаб чиқади. Таълим берувчи Таълим берувчи Таълим олувчилар Таълим олувчиларга ол- диндаги (былажак) фаолият вазифаларини ва натижала- рини қўяди ва тушунтиради, таълим моделини қабул қилишни амалга оширади; таълим олувчилар билан ҳамкорликда фаолият кўрса- тиш учун яхши шароит яра- тади; таълим жараёнини қайтар алоқа тизими асоси- да бошқаради. Улар олдига қўйилган вази- фани ечиш жараёнида хара- катларни тақсимлайди, шах- сий фаолиятларни бошқара- ди. Таълим берувчи Таълим олувчилар Таълимнинг натижавийли- гини аниқлайди: Ўзининг БМКда якуний бащони амалга оширади, ўзини-ўзи аниқлайди. Якуний бос=ич (якуний, бащоловчи-аналитик харакат) Якуний назоратни, ўқув машғулотларнинг мазмуни ва сифати- ни баҳолашни ва тахлилини олиб боради, педагогик ва ўқув фаолиятнинг бориши ва натижаларини текширади. Билимлилик даражасини текширади: БМК шакилланганлик даражасини жорий қилади. Қарор қабул қилади: яна бир мартда қайтаради, бошқатдан ўргатади, алохида саволларга, янги мавзуга ўтади. эътибор беради.
 
 
5. Maqsadlashtirish  
 
Maqsadlashtirish – texnologiyalashtirishning eng muhim omili: undan 
pedagogik texnologiyalarni loyixalashtirish, o‘quv jarayonini konstruksiya qilish va 
tashkillashtirish boshlanadi.   
 
 
Maqsad: – taxmin qilingan natija modeli ko‘rinishidagi maxsulot. Bu faoliyat 
yakunida ta’lim sub’etlarining olishi taxmin qilingan  bilimlari. 
 
Natija – (1) o‘quv faoliyatidan olinadigan mahsulot (bilim)– ta’lim 
oluvchilarning rivojlanishida  ko‘rinarli siljish; (2) u ta’lim jarayonini samarali 
kechishini namoyon etadi, maqsadga erishish darajasini tavsiflaydi: ta’lim berish 
va o‘rganish jarayoni qo‘yilgan maqsad natijalariga mos kelgandagina 
yakunlanadi. Bu ta’lim sub’ektlarining faoliyat yakunida olgan bilimlari 
xisoblanadi.     
Maqsad ko‘yishning o‘qiga xos yo‘llari: (1) mazmunini o‘rganish orqali; 
(2) o‘qituvchi faoliyati orqali; (3) ta’lim oluvchilarning o‘quv faoliyati orqali; (4) 
ta’lim oluvchining ichki rivojlanish jarayoni orqali. Biroq bunday yondoshuvlar 
taxmin qilingan natijalarni (imkoniyatning tushunarsiz va aniq bo‘lmagan ta’rifi, 
instrumentalsiz) to‘liq namoyon qilmaydi.  
Texnologiyalashtirish sharoitida maqsad ta’lim oluvchilar xarakatlarida 
namoyon bo‘lgan ta’lim natijalari orqali shakllantiriladi: (1) ta’lim natijalari 
xarakat tiliga o‘giriladi (fe’l shaklida) va bir ma’noda ifoda etiladi; (2) maqsadlar 
kategoriyalarda (darajalarda) tizimlashtiriladi, ketma-ketlikda joylashtiriladi va 
qiyinlashib (ierarxiya) o‘sib boradi – pedagogik taksonomiya; (3) maqsadlar 
diagnostik aniqlangan holda namoyon bo‘ladi:  shu qadar aniq va ravshanki,  
kutilgan natijani diskreptiv (bayon qiluvchi) modeli hosil bo‘ladi, unda o‘quv 
axborotlar mazmunini tanlash va tuzish uchun ular asosiy masalaga aylanadi, ta’lim 
modelini qurishda, bir ma’noda, ta’lim oluvchilar – ekspertlar oldiga qo‘yilgan 
5. Maqsadlashtirish Maqsadlashtirish – texnologiyalashtirishning eng muhim omili: undan pedagogik texnologiyalarni loyixalashtirish, o‘quv jarayonini konstruksiya qilish va tashkillashtirish boshlanadi. Maqsad: – taxmin qilingan natija modeli ko‘rinishidagi maxsulot. Bu faoliyat yakunida ta’lim sub’etlarining olishi taxmin qilingan bilimlari. Natija – (1) o‘quv faoliyatidan olinadigan mahsulot (bilim)– ta’lim oluvchilarning rivojlanishida ko‘rinarli siljish; (2) u ta’lim jarayonini samarali kechishini namoyon etadi, maqsadga erishish darajasini tavsiflaydi: ta’lim berish va o‘rganish jarayoni qo‘yilgan maqsad natijalariga mos kelgandagina yakunlanadi. Bu ta’lim sub’ektlarining faoliyat yakunida olgan bilimlari xisoblanadi. Maqsad ko‘yishning o‘qiga xos yo‘llari: (1) mazmunini o‘rganish orqali; (2) o‘qituvchi faoliyati orqali; (3) ta’lim oluvchilarning o‘quv faoliyati orqali; (4) ta’lim oluvchining ichki rivojlanish jarayoni orqali. Biroq bunday yondoshuvlar taxmin qilingan natijalarni (imkoniyatning tushunarsiz va aniq bo‘lmagan ta’rifi, instrumentalsiz) to‘liq namoyon qilmaydi. Texnologiyalashtirish sharoitida maqsad ta’lim oluvchilar xarakatlarida namoyon bo‘lgan ta’lim natijalari orqali shakllantiriladi: (1) ta’lim natijalari xarakat tiliga o‘giriladi (fe’l shaklida) va bir ma’noda ifoda etiladi; (2) maqsadlar kategoriyalarda (darajalarda) tizimlashtiriladi, ketma-ketlikda joylashtiriladi va qiyinlashib (ierarxiya) o‘sib boradi – pedagogik taksonomiya; (3) maqsadlar diagnostik aniqlangan holda namoyon bo‘ladi: shu qadar aniq va ravshanki, kutilgan natijani diskreptiv (bayon qiluvchi) modeli hosil bo‘ladi, unda o‘quv axborotlar mazmunini tanlash va tuzish uchun ular asosiy masalaga aylanadi, ta’lim modelini qurishda, bir ma’noda, ta’lim oluvchilar – ekspertlar oldiga qo‘yilgan
 
 
maqsadlarga erishish uchun, ishonchli va ob’ektiv baho berish, ta’lim oluvchilarga 
qaratilgan ularning o‘quv faoliyatini tushuntirish; turli qiziquvchi shaxslarni 
tushunish (ota-onalar, ish beruvchilar va bosh.).     
Maqsadlar shakllanadi – (1) pedagogik vazifalarni xal qilish tizimiga 
o‘xshab: ta’limiy, rivojlantiruvchi, tarbiyalovchi, motivatsion; (2) o‘quv 
faoliyatining kutiladigan natijalariga o‘xshab.  
Uning unumli umumiy tavsifini ta’lim (bilim egallash) darajasi orqali berish 
kerak – ta’lim beruvchilarning didaktik xususiyatlari va bilim orrtirish faoliyati 
darajasi – psixologik xususiyat. Birinchisi asoslan olingan natijalarni ko‘rsatadi, 
ikkinchisi esa ularga erishish yo‘llarini. Ikkala xususiyat bir-biriga yaqin va ular bir 
birini doimo to‘ldirib turadi.    
 
maqsadlarga erishish uchun, ishonchli va ob’ektiv baho berish, ta’lim oluvchilarga qaratilgan ularning o‘quv faoliyatini tushuntirish; turli qiziquvchi shaxslarni tushunish (ota-onalar, ish beruvchilar va bosh.). Maqsadlar shakllanadi – (1) pedagogik vazifalarni xal qilish tizimiga o‘xshab: ta’limiy, rivojlantiruvchi, tarbiyalovchi, motivatsion; (2) o‘quv faoliyatining kutiladigan natijalariga o‘xshab. Uning unumli umumiy tavsifini ta’lim (bilim egallash) darajasi orqali berish kerak – ta’lim beruvchilarning didaktik xususiyatlari va bilim orrtirish faoliyati darajasi – psixologik xususiyat. Birinchisi asoslan olingan natijalarni ko‘rsatadi, ikkinchisi esa ularga erishish yo‘llarini. Ikkala xususiyat bir-biriga yaqin va ular bir birini doimo to‘ldirib turadi.
 
 
5.1. Maqsadni qo‘yish yo‘llari: taqqoslovchi taxlil 
 
 
1. Мавзуни  
ўрганиш орқали 
2. 
Таълим 
берувчи 
фаолияти орқали  
«Мавзуни..., 
теоремани..., 
асосий 
қонун-қоидалар-ни..., 
йўлларини 
ва 
бош.  
ўрганиб чиқиш.» 
Ўқув жараёнига алоқадор 
инструментал 
хисобланмайди: 
қўйилган 
мақсад 
ютуқларини 
мухокама 
(суд) қилишни рухсат 
этмайди 
Ўқув 
фаолиятга 
тегишли 
ёки 
ўқув 
машғулотлар қисмига 
алоқадор 
доирани 
кўрсатади 
Қуйидаги мақсад қўйиш 
йўлларининг сифатли тавсифи 
+ 
                     ─ 
 «Таълим олувчиларни 
теорема билан, қонун-
қоидалар 
билан..., 
йўллари 
билан..., 
намойиш... 
ва 
бош. 
билан 
таништириб 
чиқиш». 
Таълим берувчи ызининг 
харакатларини белгилашда 
уларнинг 
оқибатларини, 
таълимнинг 
реал 
натижаларини  
солиштириш имкониятига 
эга эмас. Бу натижалар 
қуйидаги йўл билан мақсад 
қўйишни кўзда тутмаган.   
Қисман, 
қайсидир 
даражада 
таълим 
берувчининг 
шахсий 
фаолиятини 
ойдинлаштиради 
ва 
тўғирлайди.  
3. 
Таълим 
олувчиларнинг 
фаолияти орқали 
4. Таълим олувчининг 
ички интеллектуал, хис-
туйғуси, шахсиятини ва 
бош. ривожлантириш  
 «Билим..., малака..., 
қизиқишларини... 
шакллантириш, 
қобилиятини 
ривожлантириш 
ва 
бош.» 
«Теоремаларни..., 
қонунларни, 
вазифаларни 
ечишнинг... йўлларини 
ўрганиш, 
мустахкамлаш 
ва 
бош.» 
Таълимнинг 
кутиладиган натижалари  
ва оқибатлари аниқ эмас 
Режалаштиришда 
ва 
ва ўқув машғулотни 
ўтказишда баъзи бир 
аниқликларни 
киритиш.  
Ўқув 
машғулотлари 
натижаларига 
қараб 
силжиш, 
мақадга 
эришишишга 
ишонч 
хосил қилувчи мўлжал 
йўқ 
 
Умумлаштирилган 
таълимий мақсад ўқв 
предметнинг 
таълим 
босқичи 
даражасида  
шакллантирилди 
5. 
Таълим 
олувчилар 
харакатида намоён 
бўладиган 
таълим 
натижалари орқали. 
«Теореманинг 
ассосий 
щолатини 
ассослаб 
беради, 
баённинг 
содадиллиги 
(элементарлилиги) 
даражасида 
мазмунини..., 
қонунларини... 
ва 
принципларни... 
тушунтириб беради.  
Таълим 
олувчилар 
харакати тилида таълим 
натижаларининг 
бир 
маъноли 
 
таржимаси 
йўқлиги 
бир 
қанча 
қийинчиликларни  
туғдиради.  
Таълим 
берувчи 
– 
эксперт 
таълим 
натижаларини 
ишончли 
таниши 
мумкин. 
 
Мисол  
Мақсадларни 
жойлаштириш 
йўллари  
5.1. Maqsadni qo‘yish yo‘llari: taqqoslovchi taxlil 1. Мавзуни ўрганиш орқали 2. Таълим берувчи фаолияти орқали «Мавзуни..., теоремани..., асосий қонун-қоидалар-ни..., йўлларини ва бош. ўрганиб чиқиш.» Ўқув жараёнига алоқадор инструментал хисобланмайди: қўйилган мақсад ютуқларини мухокама (суд) қилишни рухсат этмайди Ўқув фаолиятга тегишли ёки ўқув машғулотлар қисмига алоқадор доирани кўрсатади Қуйидаги мақсад қўйиш йўлларининг сифатли тавсифи + ─ «Таълим олувчиларни теорема билан, қонун- қоидалар билан..., йўллари билан..., намойиш... ва бош. билан таништириб чиқиш». Таълим берувчи ызининг харакатларини белгилашда уларнинг оқибатларини, таълимнинг реал натижаларини солиштириш имкониятига эга эмас. Бу натижалар қуйидаги йўл билан мақсад қўйишни кўзда тутмаган. Қисман, қайсидир даражада таълим берувчининг шахсий фаолиятини ойдинлаштиради ва тўғирлайди. 3. Таълим олувчиларнинг фаолияти орқали 4. Таълим олувчининг ички интеллектуал, хис- туйғуси, шахсиятини ва бош. ривожлантириш «Билим..., малака..., қизиқишларини... шакллантириш, қобилиятини ривожлантириш ва бош.» «Теоремаларни..., қонунларни, вазифаларни ечишнинг... йўлларини ўрганиш, мустахкамлаш ва бош.» Таълимнинг кутиладиган натижалари ва оқибатлари аниқ эмас Режалаштиришда ва ва ўқув машғулотни ўтказишда баъзи бир аниқликларни киритиш. Ўқув машғулотлари натижаларига қараб силжиш, мақадга эришишишга ишонч хосил қилувчи мўлжал йўқ Умумлаштирилган таълимий мақсад ўқв предметнинг таълим босқичи даражасида шакллантирилди 5. Таълим олувчилар харакатида намоён бўладиган таълим натижалари орқали. «Теореманинг ассосий щолатини ассослаб беради, баённинг содадиллиги (элементарлилиги) даражасида мазмунини..., қонунларини... ва принципларни... тушунтириб беради. Таълим олувчилар харакати тилида таълим натижаларининг бир маъноли таржимаси йўқлиги бир қанча қийинчиликларни туғдиради. Таълим берувчи – эксперт таълим натижаларини ишончли таниши мумкин. Мисол Мақсадларни жойлаштириш йўллари