Ilmiybaza.uz
O‘ZBEK TILI – DAVLAT TILI
Leksik mavzu: “O‘zbek tili” matni
Grammatik mavzu: O‘zbek tili imlo qoidalari
Ilmiybaza.uz
O‘zbеkiston Rеspublikasi Konstitutsiyasining 4-moddasi: O‘zbеkiston
Rеspublikasining davlat tili o‘zbеk tilidir.
Xalqimizning koʻp asrlik madaniy, ilmiy-maʼrifiy va badiiy tafakkuri, intellektual
salohiyatining yorqin va bebaho mahsuli boʻlgan oʻzbek tili jahondagi boy va
qadimiy tillardan biridir. Oʻzbekistonda 1989-yil 21-oktyabrda el-yurtimiz asrlar
davomida orzu qilib, intilib va kurashib kelgan davlat tili haqidagi qonunning qabul
qilinishi mamlakat suvereniteti va mustaqilligi sari qoʻyilgan dastlabki dadil qadam
edi. Aynan ana shu tarixiy hujjatga binoan oʻzbek tili mustahkam huquqiy asos va
yuksak maqomga ega boʻldi. Istiqlol yillarida ona tilimiz tom maʼnoda davlat tiliga
aylanib, xalqimizni yurtimizda erkin va ozod, farovon hayot qurishdek buyuk
marralarga safarbar etadigan beqiyos kuch sifatida maydonga chiqdi.
Bugun Oʻzbekistonimiz “Milliy tiklanishdan – milliy yuksalish sari” degan bosh
tamoyil asosida taraqqiyotning yangi, yanada yuksak bosqichiga koʻtarilmoqda.
Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan keng koʻlamli islohotlar jarayonida davlat
tilining hayotimizdagi oʻrni va nufuzi tobora oshib bormoqda. Oʻzbek tili siyosiy-
huquqiy, ijtimoiy-iqtisodiy, maʼnaviy-maʼrifiy jabhalarda faol qoʻllanib, xalqaro
minbarlarda baralla yangramoqda. Xorijiy mamlakatlarda tilimizga eʼtibor va uni
oʻrganishga qiziqish kuchaymoqda. Ayniqsa Prezidentimiz Sh.Mirziyoyevning
“O‘zbek tilining Davlat tili sifatidagi nufuzi va mavqeyini tubdan oshirish chora-
tadbirlari to‘g‘risida”gi 2019-yil 21-oktabrdagi PF-5850-sonli farmoni o‘zbek
tilining nufuzini oshirishda muhim qadamdir.
“O‘zbek tili” matni
Eski o‘zbek adabiy tili XIV asrning 2-yarmidan XX asrning boshlarigacha mavjud
bo‘lgan. “O‘zbek” atamasi ilk bor (XII asrda) Rashididdinning “Mo‘g‘ullar tarixi”
kitobida uchraydi. Bu atama “o‘ziga bek”, “otliq qo‘shin”, “suyukli”, “sodda”,
Ilmiybaza.uz
“to‘g‘ri”, “insofli”, “saxiy”, “odamoxun”, “diltortar” kabi ma’nolarni bildiradi.
Mazkur atama aslida V asrda xalq nomiga aylangan (O‘rxun-Enasoy bitiklarida bor),
lekin sho‘ro davriga oid manbalarda XIV asrda xalq nomiga aylangan deb
ko‘rsatilgan. Qul Alining “Qissasi Yusuf” (1239), Rabg‘uziyning “Qissasi
Rabg‘uziy” (1309-1310), “Tafsir” (XIII asr), “O‘g‘uznoma”, Qutbning “Xusrav va
Shirin”, Sayfi Saroiyning “Gulistoni bit turkiy”, Xorazmiyning “Muhabbatnoma”
asarlari eski o‘zbek tilida yaratilgan dastlabki namunalar hisoblanadi. Mazkur
tilning takomillashuvida Atoiy, Sakkokiy, Lutfiy singari yuzlab so‘z ustalarining
xizmatlari kattadir. XV asrga kelib Alisher Navoiy bu tilni yanada
mukammallashtirdi, go‘zal nazmiy va nasriy asarlar yaratdi. Bobur, Xoja, Majlisiy
kabi shoirlar ham mazkur tilning taraqqiyotiga o‘z hissalarini qo‘shishdi. XVII asrga
kelib (ba’zi adabiyotlarda “yangi o‘zbek adabiy tili” deb nomlanadi) Turdi Farog‘iy,
Mashrab, Furqat, Muqimiylar ham eski o‘zbek tilining rivojlanishida samarali
mehnat qilishdi.
O‘zbek tili shu nom bilan ataluvchi xalqining milliy tilidir. Respublikamizda
27 mln. o‘zbek bor. Afg‘onistonda (4 mln.ga yaqin), Xitoy Sharqiy Turkistonida
(13,7 ming), Saudiya Arabistonida (550-600ming), Qirg‘izistonda (550-600 ming),
Qozog‘istonda (320-330 ming), Turkmanistonda (320-330 ming), Rossiyada (123
ming) o‘zbek yashaydi. Shuningdek Turkiya, AQSH, Germaniya, Avstraliya va
boshqa joylarda ham o‘zbeklar istiqomat qilishadi.
O‘zbek milliy tiliga uchta lahja (qarluq, qipchoq, o‘g‘uz) asos bo‘lgan. 1. Qarluq
lahjasi, asosan shahar shevalarini o‘z ichiga oladi. Bu shevalarning muhim fonetik,
morfologik, leksik belgilari quyidagilar: 1) bilay – bilak, teray – terak; 2) oka – aka,
kotta – katta; 3) kevotti – kelutti, kelopti – kelyapti; 4) oshshi – oshni, bizzi – bizni;
5) narvon, go‘sht, do‘st, baland. 2. Qipchoq lahjasida so‘zlashuvchilar
O‘zbekistonning hamma viloyat, shahar va qishloqlarida bor. Bu shevalarning
muhim fonetik, morfologik, leksik belgilari quyidagilar: 1) djo‘l – yo‘l, djo‘q – yo‘q,
djur – yur; 2) tov – tog‘, sov – sog‘; 3) sari... – sariq, kichi... – kichik; 4) o‘qivotir –
o‘qiyotir; 5) checha (kelinoyi), enmoq (sekin tushmoq), adaq (tugash), bo‘sag‘a
(ostona), quvshirmoq (zichlamoq). 3. O‘g‘uz lahjasida so‘zlashuvchilar
Ilmiybaza.uz
Turkmaniston, Janubiy Qozog‘iston, Janubiy Xorazm va boshqa viloyatlarda bor.
Bu shevalarning muhim fonetik, morfologik, leksik belgilari quyidagilar: 1) a:d – ot
(ism), at – ot (hayvon); 2) dil – til, dog‘ – tog‘, dush – tush; 3) atima – otimga,
Hazorasping – Hazoraspning; 4) galajak – kelajak, galayotir – kelayotir, getti –
ketdi; 5) manglay – peshana, chikan – dugona, doyi – tog‘a. Hozirgi o‘zbek adabiy
tiliga qarluq lahjasi asos qilib olingan. Dialektolog olimlar (V.V.Reshetov,
Sh.Shoabdu- rahmonov) o‘zbek tilini hududiy jihatdan uchta guruh shevalarga
ajratishadi: 1. Janubi-sharqiy guruh – bunga ko‘pchilik o‘zbek shahar shevalari
kiradi. 2. Janubi-g‘arbiy guruh – bunga o‘g‘uz shevalari (masalan, Xorazm shevasi,
Janubiy Qozog‘iston va Turkmanistonda yashovchi o‘zbek-o‘g‘uz lahjalari) kiradi.
3. Shimoli-g‘arbiy guruh – bunga qipchoq shevalari kiradi (O‘zME, 10-jild, 432-
bet).
Tayanch so‘z va iboralar: o‘zbek millati, qarluq lahjasi, qipchoq lahjasi,
o‘g‘uz lahjasi, fonetik jihat, morfologik jihat, turkiy adabiy til, eski o‘zbek adabiy
tili, hozirgi o‘zbek adabiy tili.
Lug‘at
Milliy–национальный, lahja, sheva–диалект; so‘zlashmoq–разговаривать,
viloyat–область, shahar–город, qishloq–деревня, guruh–группа, belgi–
признак, hozirgi–современный, hudud–территория, janubi-sharqiy–юго-
восточный, janubi-g‘arbiy-юго-западный, shimoli-g‘arbiy–северо-западный.
Ona tilimga
Ming yillarkim, bulbul kalomi
O‘zgarmaydi, yaxlit hamisha.
Ammo sho‘rlik to‘tining holi
O‘zgalarga taqlid hamisha.
Ona tilim, sen borsan, shaksiz
Bulbul tilin she’rga solaman.
Sen yo‘qolgan kuning, shubhasiz,
Men ham to‘ti bo‘lib qolaman.
(Abdulla Oripov)
Ilmiybaza.uz
Topshiriq variantlari:
1. Matnni yozing va mazmunini so‘zlab bering.
2. Matnni og‘zaki va yozma tarjima qiling.
3. She’rni yod oling.
4. Til haqidagi qonunni o‘rganing.
1-modda. O‘zbekiston Respublikasining davlat tili o‘zbek tilidir.
2-modda. O‘zbek tiliga davlat tili maqomining berilishi respublika hududida
yashovchi millat va ellatlarning o‘z ona tilini qo‘llashdan iborat konstitutsiyaviy
huquqlariga monelik qilmaydi.
3-modda. O‘zbek tilining O‘zbekiston Respublikasi hududida davlat tili
sifatida amal qilishining huquqiy asoslari ushbu Qonun va boshqa qonunlar bilan
belgilab beriladi.
Tilning Qoraqalpog‘iston Respublikasida amal qilishiga bog‘liq masalalar,
shuningdek, Qoraqalpog‘iston Respublikasining qonuni hujjatlari bilan belgilanadi.
Ushbu Qonun tillarning turmushda, shaxslararo muomalada hamda diniy va
ibodat bilan bog‘liq udumlarni ado etishda qo‘llanishini tartibga solmaydi.
Fuqarolar millatlararo muomala tilini o‘z xohishlariga ko‘ra tanlash huquqiga
egadirlar.
4-modda. O‘zbekiston Respublikasida davlat tilini o‘iganish uchun barcha
fuqarolarga shart-sharoit hamda uning hududida yashovchi millatlar va ellatlarning
tillariga izzat-hurmat bilan munosabatda bo‘lish ta’minlanadi, bu tillarni
rivojlantirish uchun shart-sharoit yaratiladi.
Fuqarolarga davlat tilini o‘qitish bepul amalga oshiriladi.
5-modda. O‘zbekiston Respublikasida davlat tilida faoliyat ko‘rsatadigan,
milliy guruhlar zich yashaydigan joylarda esa ularning tillarida faoliyat
ko‘rsatadigan maktabgacha tarbiya bolalar muassasalarini tashkil etish ta‘minlanadi.
Ilmiybaza.uz
6-modda. O‘zbekiston Respublikasida yashovchi shaxslarga ta’lim olish tilini
erkin tanlash huquqi beriladi. O‘zbekiston Respublikasida davlat tilida, shuningdek,
boshqa tillarda ham umumiy, o‘rta maxsus va oliy ma’lumot olishni ta’minlaydi.
7-modda. Davlat tili rasmiy amal qiladigan doiralarda o‘zbek adabiy tilining
amaldagi ilmiy qoidalari va normalariga rioya etiladi.
Davlat o‘zbek tilining boyitilishi va takomillashtirilishini ta’minlaydi, shu
jumladan, unga hamma e’tirof qilgan ilmiy, texnikaviy va ijtimoiy-siyosiy
atamalarni joriy etish hisobiga ta’minlaydi.
Yangi ilmiy asoslangan atamalar jamoatchilik muhokamasidan keyin va Oliy
Majlis tegishli qo‘mitasining roziligi bilan o‘zbek tilidagi nutqqa joriy etiladi.
8-modda. O‘zbekiston Respublikasining qonunlari, davlat hokimiyati va
boshqaruv organlarining boshqa hujjatlari davlat tilida qabul qilinadi va e’lon etiladi.
Bu hujjatlarning tarjimalari boshqa tillarda ham e’lon qilinadi.
Mahalliy hokimiyat va boshqaruv organlarining hujjatlari davlat tilida qabul
qilinadi va e’lon etiladi. Muayyan millat vakillari zich yashaydigan joylarda
mahalliy hokimiyat va boshqaruv organlarining hujjatlari respublika davlat tilida
hamda mazkur millat tilida qabul qilinadi va e’lon etiladi.
9-modda. Davlat hokimiyati va boshqaruv organlarida ish davlat tilida
yuritiladi va zaruriyatga qarab boshqa tillarga tarjima qilinishi ta’minlanadi.
O‘zbekistonda o‘tkaziladigan xalqaro anjumanlarda davlat tili, shuningdek,
qatnashchilarning o‘zlari tanlagan tillar anjumanning ish tili hisoblanadi.
10-modda. Korxonalar, muassasalar, tashkilotlar va jamoat birlashmalarida ish
yuritish, hisob-kitob, statistika va moliya hujjatlari davlat tilida yuritiladi,
ishlovchilarning ko‘pchiligi o‘zbek tilini bilmaydigan jamoalarda davlat tili bilan bir
qatorda boshqa tillarda ham amalga oshirilishi mumkin.
11-modda. Sudlov ishlarini yuritish davlat tilida yoki o‘sha joydagi ko‘pchilik
aholi tilida olib boriladi. Ishda ishtirok etayotgan, sud ishlari yuritilayotgan
shaxslarga tarjimon orqali ishga oid materiallar bilan tanishish, sud jarayonida
ishtirok etish huquqi hamda sudda ona tilida so‘zlash huquqi ta’minlanadi.
Ilmiybaza.uz
12-modda. O‘zbekiston Respublikasida notarial harakatlar davlat tilida amalga
oshiriladi. Fuqarolarning talabiga ko‘ra rasmiylashtirilgan hujjat matni davlat
notariusi yoki notarial harakatni bajarayotgan shaxs tomonidan rus tilida yoki sharoit
talab qilgan taqdirda, boshqa maqbul tilda beriladi.
13-modda. Fuqarolik holatini qayd etuvchi hujjatlar, shaxsning kim ekanligini
va uning huquqlarini tasdiqlovchi hujjatlar davlat tilida rasmiylashtiriladi,
zaruriyatga qarab boshqa tilda tarjimasi takrorlanishi mumkin.
14-modda. O‘zbekiston Respublikasi hududida yashovchi shaxslarga davlat
tashkilotlari va muassasalariga, jamoat birlashmalariga arizalar, takliflar, shikoyatlar
bilan davlat tilida va boshqa tillarda murojaat qilish huquqi ta’minlanadi.
15-modda. O‘zbekiston Respublikasida yashovchi shaxslar, o‘z millatidan
qat’iy nazar, o‘z ismini, ota ismi va familiyasini milliy-tarixiy an’analarga muvofiq
yozish huquqiga egadirlar.
16-modda. Televideniye va radio eshittirishlari davlat tilida, shuningdek,
boshqa tillarda olib boriladi.
17-modda. Noshirlik faoliyati davlat tilida, ehtiyojlarni hisobga olgan holda
esa, boshqa tillarda ham amalga oshiriladi.
18-modda. Pochta-telegraf jo‘natmalari davlat tilida yoki fuqarolarning
xohishiga ko‘ra, boshqa tilda amalga oshiriladi.
19-modda. Muassasalar, tashkilotlar va jamoat birlashmalari muhrlari,
tamg‘alari, ish qog‘ozlarining matnlari davlat tilida bo‘ladi.
O‘zbekiston Respublikasi hududida joylashgan xalqaro tashkilotlar, qo‘shma
korxonalarning, shuningdek, milliy madaniyat jamiyatlari va markazlarining
muhrlari, tamg‘alari, ish qog‘ozlari matnlarning tarjimasi davlat tilida takrorlanadi.
20-modda. Lavhalar, e’lonlar, narxnomalar va boshqa ko‘rgazmali hamda
og‘zaki axborot matnlari davlat tilida rasmiylashtiriladi va e’lon qilinadi hamda
boshqa tillarda tarjimasi berilishi mumkin.
21-modda. Korxonalarda ishlab chiqariladigan mahsulot davlat tilidagi va
boshqa tillardagi yorliqlar, yo‘riqnomalar, etiketkalar bilan ta’minlanadi.
Ilmiybaza.uz
22-modda.
Respublikaning
ma’muriy-hududiy
birliklari,
maydonlari,
ko‘chalari va jug‘rofiy ob’yektlarining nomlari davlat tilida aks ettiriladi.
23-modda. O‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomasi matnlari, agar
shartnomaning o‘zida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo‘lsa, davlat tilida va
ahdlashuvchi tomonning (tomonlarning) tilida yoziladi.
24-modda. O‘zbekiston Respublikasida davlat tiliga yoki boshqa tillarga
mensimay yoki xusumat bilan qarash taqiqlanadi.
Fuqarolarning o‘zaro muomola, tarbiya va ta’lim olish tilini erkin tanlash
huquqini amalga oshirishga to‘sqinlik qiluvchi shaxslar qonun hujjatlariga muvofiq
javobgar bo‘ladilar.
Yuqoridagi qonun moddalarini ifodali o‘qitish. Ko‘zlangan maqsad: “Davlat
tili haqida” gi qonun moddalarini o‘rgatish, davlat tilini o‘rganish zaruriyatini his
qildirish.
1-topshiriq: Quyidagi savollarga javob bering:
- «Davlat tili to‘g‘risida»gi qonun qachon qabul qilingan?
- «Davlat tili to‘g‘risida»gi qonun nechta moddadan iborat?
- Qonunning 9-moddasida nimalar haqida fikr yuritiladi?
- Qonunning 10-moddasi nimalar haqida?
- Davlat tili yoki boshqa tillarga mensimay yoki xusumat bilan qarash
taqiqlangani qaysi moddada o‘z ifodasini topgan?
GRAMMATIKA: O‘ZBEK TILINING IMLO QOIDALARI.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar mahkamasi 1995-yil 24 avgustda
“O‘zbek tilining asosiy imlo qoidalarini tasdiqlash haqida” qaror qabul qildi.
U 82 banddan iborat bo‘lib, quyidagi bo‘limlardan iborat.
1. Harflar imlosi:
a) unlilar imlosi; b) undoshlar imlosi
2. Asos va qo‘shimchalar imlosi.
Ilmiybaza.uz
3. Qo‘shib yozish.
4. Ajratib yozish.
5. Chiziqcha bilan yozish.
6. Bosh harflar imlosi.
7. Ko‘chirish qoidalari.
Ayrim unlilar imlosi.
a-i: mu-o-ma-la, mu-no-za-ra
a-o: sa-vol, na-hor, sha-mol
o-a: o-pe-rat-si-ya, o-mo-nim
o-i: trak-tor, ge-ne-ra-tor, di-rek-tor.
e-i: telefon, teatr, okean, material
a,i,u, harflari so‘z o‘rtasida, a so‘z oxirida qo‘shaloq kelishi mumkin: manfaat,
murojaat, taassurot, tabiiy, shuur, inshoot, mudofaa, mutolaa.
Ayrim undoshlar imlosi.
q-x: maqsad, taqsimot, oqsil, maqtov
b-p: kitob, arbob, rubob, janob.
d-t: doklad, sklad, daromad, dard.
v-f: avtobus, avtomat.
f-p: safar, harf, farq.
z-s: izsiz, yuzko‘rmas, yozsin.
n-m: manba, tanbur, shanba, gulchanbar, mushk-anbar.
Qo‘shib yozish. Quyidagi so‘zlar qo‘shib yoziladi:
1. Xona, noma, poya, bop, xush, ham, umum, rang, mijoz, sifat, talab, kam,
baxsh, obod kabi qismlar –(a)r, -mas qo‘shimchalari yordamida yasalgan so‘zlar,
takror taqlid so‘zlarga qo‘shimcha qo‘shish bilan yasalgan so‘zlar(oshxona,
Ilmiybaza.uz
taklifnoma, bedapoya, senbop, hamsuhbat, umuminsoniy, jigarrang, sovuqmijoz,
maymunsifat, haqtalab, huzurbaxsh, xushfe'l, Yunusobod, ertapishar, otboqar,
ishyoqmas, pirpirak, hayhayla)
2. Ikkinchi qismi turdosh ot bo‘lgan so‘zlar: karnaygul, qo‘ziqorin, otquloq,
oybolta, devqomat, sheryurak, bodomqovoq, qirg‘iyko‘z, olaqarg‘a, qizilishton,
achchiqtosh, tog‘olcha, mingoyoq, kirsovun, qiymataxta, tokqaychi, oshrayhon,
molqo‘ra, nosqovoq, ko‘zoynak, cho‘lyapiz, suvilon, qashqargul, marosim nomlari
(kiyuvdi, kelintushdi, qoryog‘di), Urto‘qmoq, Ochildasturxon, mingboshi,
so‘zboshi, olmaqoqi, Yangiyo‘l, To‘rtko‘l.
3. Rus tilidan aynan o‘zlashtirgan yoki so‘zma-so‘z tarjima qilish yo‘li bilan
hosil qilingan qo‘shma so‘zlar: fotoapparat, kinoteatr, radiostansiya, elektrotexnika,
teleko‘rsatuv, yarimavtomat, bayramoldi, suvosti.
4. Qisqartma so‘zarning barcha turlari va ularga qo‘shiladigan qo‘shimchalar:
SamDU, O‘zMUning
5. yetakchi fe'l –a yoki –y bilan tugagan yoxud ko‘makchi fe'li –b bilan
boshlagan ko‘makchi fe'lli so‘z qo‘shilmalari tarkibidagi yetakchi va ko‘makchi
fe'llar qo‘shib yoziladi: ayta olmoq-aytolmoq, o‘qiy oldi – o‘qiyoldi, yoza beramiz-
yozaveramiz, keta ber-ketaver.
Chiziqcha bilan yozish.
1. Juft va takroriy so‘z qismlari chiziqcha bilan ajratib yoziladi: el-yurt, mehr-
shafqat, uch-to‘rt, aldab-suldab, ikir-chikir, adi-badi, kiyim-kechak, o‘ylab-
netib. Juft yoki takror so‘zlar orasida yuklamalar bog‘lovchi vazifasini bajarib
kelsa, yuklamadan oldin chiziqcha qo‘yib yoziladi: do‘st-u dushman, kecha-
yu kunduz
2. Bir xil shaklda kelgan yetakchi va ko‘makchi fe'llar, belgini kuchaytiruvchi
sifat shakllari, -ma, -ba bilan bog‘langan so‘z qismlari, rus tilidan o‘tgan yoki
so‘zma-so‘z tarjima qilingan juft so‘zlar orasiga chiziqcha qo‘yib yoziladi:
yozdi-oldi, borasan-qo‘yasan, uxlabman-qolibman, dum-dumaloq, kuppa-
kunduzi, ko‘chama-ko‘cha, rang-barang, dam-badam, bab-baravar, uyma-uy,
unter-ofitser, kilovatt-soat.
Ilmiybaza.uz
3. Qo‘shimcha ko‘rinishidagi –chi, -a(ya), -ku, -u(yu), -da, -e, -ey yuklamalari,
bilan, uchun ko‘makchilarining qisqargan -la, -chun shakllari chiziqcha bilan
ajratib yoziladi: sen-chi, men-a, keldi-ku, bola-ya, yashang-e, qo‘llarim-la,
Vatan-chun.
4. –nchi(-inchi) qo‘shimchasi o‘rnida chiziqcha qo‘yiladi: 7-sinf, 60-yillar,
1991-yil, 1-sentabr.
Ajratib yozish.
1. Qo‘shma fe'l, ko‘makchi fe'lli, to‘liqsiz fe'lli qo‘shilmalar qismlari,
ko‘makchilar ajratib yoziladi: sarf qil, aytib ber, ketgan edi.
2. Hamma, har, hyech, bir, qay, u, bu, shu, o‘sha so‘zlari o‘zidan oldingi yoki
keyingi so‘zlardan ajratib yoziladi: hamma vaqt, har kim, hyech qaysi, qay
kuni, u yerda, shu yoqdan, o‘sha yoqqa. Lekin birpas, birato‘la, birmuncha,
birvarakayiga, buyon kabi so‘zlar qo‘shib yoziladi.
3. Sifatlardan oldin keladigan to‘q, jiqqa, tim, liq, lang, och kabi so‘zlar ajratib
yoziladi: to‘q qizil, jiqqa ho‘l, g‘irt yolg‘onchi.
4. Murakkab (qo‘shma) son qismlari ajratib yoziladi: besh, oltmish uch.
5. Yildan yilga, tomdan tomga, ko‘pdan ko‘p, tekindan tekin, yangidan
yangi, kundan kun kabi birinchi qismi jo‘nalish yoki chiqish kelishigi
qo‘shimchalari bilan bog‘langan so‘zlar.
6. Izofali birikmalar, ya'ni I bilan bog‘langan so‘zlar ajratib yoziladi: dardi
bedavo, nuqtai nazar. Qismlari o‘zbek tilida mustaqil ma'no bildirmaydigan
so‘zlar qo‘shib yoziladi: gulbeor(gulibeor), dardisar.
Bosh harflar imlosi
1. Kishining ismi-familiyasi, taxallusi, ramziy atoqli otlar, joy nomlari,
astronomik atoqli otlar, korxona, tashkilot, muassasa nomlari, davlatlarning,
davlat tashkilotlarining nomlari, davlat oliy mukofotlari nomlari tarkibidagi
