Mavzu:
O‘zbek xalq ertaklari.
(mustahkamlash)
Darsning maqsadi
Ta’limiy maqsad: o’quvchilarga ertak timsollari va ularning
asardagi o’rni haqida ma’lumot berish;
Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarda komil inson fazilatlarini
shakllantirishi; halollikka, mardlikka, to’g’riso’zlikka
o’rgatish; mehnatsevarlik, oliyjanoblik tuyg’ularini singdirish;
Rivojlantiruvchi maqsad: O’quvchilarda yuksak axloqiy fazilatlarni
va adabiy qarashlarni rivojlantirish; mustaqil fikrlashga o’rgatish
Dars metodi: suhbat, “tushunchalar tahlili” metodi, “ketma-ket
joylashtiring” usuli, “7X7” jadvalini to’ldirish, “o’zimiz
qidiramiz” topshirig’i, tezkor testlar, “mening xulosam” sahna
ko’rinishi.
Dars turi: noan’aviy (interfaol)
Dars jihozlari: darslik, texnik vositalar, elektron ishlanmalar,
testlar, tarqatma matereal.
Bemavrid
gapirmaslik
O’ng qo’l
qoidasiga
rioya qilish
Boshqalar
fikrini
tinglash
Vazifani
vaqtida
bajarish
To’g’ri
o’tirish
I guruh “Bilimdonlar”:
Darsning shiori:
Biz yosh bilimdonlar,
Ilmga ko’ksi qalqonlar.
Ziyo nurin tarataylik,
Vatanga munosib bo’laylik
Darsning maqsadi:
Vatanga munosib farzand bo’laylik,
Ustozlar bilimin doim oqlaylik.
II guruh “Zukkolar”:
Darsning shiori:
Zukko o’gil-qizlarmiz,
Dono shirin so’zlarmiz.
Oqillikda biz tanho,
Adabiyot gulshanida yakto.
Darsning maqsadi:
“O’qib-o’rgan” shiorimiz,
Biz shu gulshan g’ururimiz.
III guruh ”Donolar”:
Darsning shiori:
Har bir so’zda pur ma’no,
So’zlar marjoni go’yo.
Zabt etib choqqilarni,
Shod etaylik ko’ngillarni
Darsning maqsadi:
Donolar o’giti bizgadir saboq,
Javobin topgaymiz bunda har choq.
109-maktab
“Tushunchalar tahlili” metodi
№
Tushuncha
Mazmuni
1
Maqol
2
Topishmoq
3
Ertak
109-maktab
“Tushunchalar tahlili” metodi
№
Tushuncha
Mazmuni
1
Maqol
“Maqol” arab tilidan olingan bo’lib “so’z” degan ma’noni
bildiradi. Maqolda fikraniq, xulosa tugal, ifoda lo’nda
bo’lishi lozim
2
Topishmoq
Topishmoq-hammabop ommaviy janr. Unda xalq hayotining
barcha qirralari – turmush madaniyati, urf-odatlar va
boshqa iihatlari, inson va uni o’rab olgan olam o’xshatishlar,
taqqoslashlar savollar vositasida ifodalanadi.
3
Ertak
Ertak xalq og’zaki ijodining bir janri hisoblanadi.
Ertaklarda ijobiy qahramon, albatta, yovuzlik, adolatsizlik,
zulm ustidan g’alaba qozonadi, yaxshilik tantana qiladi.
“Ketma-ket joylashtiring” usuli: Bunda uch og’a-ini botirlarning boshidan kechirgan
sarguzahtlari aralash holda berilgan. Siz shu sarguzashtlarni ketma-ket joylashtirishungiz
To’ng’ich botir 21, o’rtancha botir 18, kenja botir 16 yoshda ekan.
Sizlarni uch narsa bilan tarbiya qildim
Yo’lda ular navbatma-navbat poyloqchilik qilshdi.
Uch og’a-ini safarga otlandi.
Sizlarga nasihatim: to’gri bo’ling - bexavotir bo’lasiz, maqtanchoq bo’lmang-
xijolat tortmaysiz, dangasalik qilmang- baxtsiz bo’lmaysiz.
Uch og‘a-ini safarga otlandilar
“Ketma-ket joylashtiring” usuli: Bunda uch og’a-ini botirlarning boshidan kechirgan
sarguzahtlari aralash holda berilgan. Siz shu sarguzashtlarni ketma-ket
Bu xonada uch og’a-ini botirlardan boshqa hach kim yo’q
edi.
Shu nonni taxlagan kishining itasi nonvoy ekan.
Shu go’sht qo’zi go’shti ekan, biroq shu qo’zi it emib katta
bo’lgan ekan.
Podshoh uch og’a-ini botirlarning zakovatiga qoyil qoldi
Sizga olib qo’ygan eng yaxshi uzumlarimni o’g’irlab olib
keta boshladi
Otaning
tarbiyasi
Sog‘lom vujudli qilib
o‘stirdim - quvvatli
bo‘ldingiz.
Yarog‘ bilan tanishtirdim
- yarog‘ ishlatishga usta
bo‘ldingiz.
Qo‘rqitmay o‘stirdim -
qo‘rqoq bo‘lmay botir
bo‘ldingiz.
“Ketma-ket joylashtiring” usuli: Bunda uch og’a-ini botirlarning boshidan kechirgan
sarguzahtlari aralash holda berilgan. Siz shu sarguzashtlarni ketma-ket
Botirlar podshoh qizlariga uylanishdi.
Podshohga zahar solmoqchi bo’lib turgan ilonni qilichi bilan chopib, ikki
bo’lib tashladi.
Uch og’a- ini botirlar rohat-farog’atda yashab, murod-maqsadlariga yetibdi.
Kenja botirni zindonga solishdi.
Qizlarimni sizlarga nikohlab bersam, mening o’g’illarim bo’lib qolsangiz
Otaning
nasihati
.
To‘ng‘ich botir
dasturxondagi ovqatni
ko‘rsatib:
— Shu go‘sht qo‘zi go‘shti
ekan, biroq shu qo‘zi it emib
katta bo‘lgan ekan, — dedi.
O‘rtancha botir aytdi:
— To‘g‘ri aytasiz, podshoh
degani it go‘shtidan ham
qaytmaydi. Saralab yemoq
faqirning ishi, qo‘yni boqib
qo‘yibdimi? Men ham bir
narsaga hayron bo‘lib turibman,
mana shu shinnidan ham odam
isi keladi.
Kenja botir aytdi:
Men ham bir narsaga
hayron bo‘ldim. Shu
nonni taxlagan kishining
otasi novvoy ekan,
taxlovchi novvoyning
o‘g‘li ekan.
SUSAMBIL!
“7X7” jadvalini to’ldiring
Savollar
Javob
Ertakda qaysi hayvon qonxo’rlik ramzi bo’lib
keladi?
Ertakdagi abgor so’zining ma’nosini ayting?
Eshakning ahvolini ko’rgan yo’lovchi boyga nima
debdi?
Susambilni kim topgan edi?
Eshak nima uchun xo’jayinnikidan qochishga qaror
qiladi?
Ertakda qaysi qahramon juda xasis edi?
Susambil qanday joy edi?
“7X7”jadvalini to’ldiring
Savollar
Javob
Xo’roz qo’shnisining hovlisidan nima yegani
boribdi?
Xo’roz eshak bilan qayerda uchrashib
qoladi?
Eshakka birinchi bo’lib qaysi hayvon
qo’shiladi ?
Cho’lda ketayotgan 5 ta jonivorga
oxirida nimalar sherik bo’ladi?
Susambilning bir tomonidagi tog’da
qanday jonivorlar yashar edi?
Boy ertadan kechgacha ho’kizni
ishlatib nima berar edi?
Xo’jayin eshakdan kuzda nima maqsadda
foydalanar edi?
“7X7”jadvalini to’ldiring
Savollar
Javob
Xalacho’p nima?
Bo’rilar qayerga qochib ketadilar?
Susambil ertagi qaysi ertaklar turkumga
kiradi?
Hayvonlardan qaysi biri qochmaslikni
taklif qiladi?
Bo’rilar kalamush va arilarni qanday atashadi?
Eshakning ovqatiga kim sherik bo’lgan edi?
Ertak qahramonlarini ketma-ketlikda ayting?
“7X7” jadvalini to’ldiring
Savollar
Javob
Ertaklarda qaysi hayvon qonxo’rlik ramzi bo’lib
keladi?
Bo’ri
Ertakdagi abgor so’zining ma’nosini ayting?
Toliqqan
Eshakning ahvolini ko’rgan yo’lovchi boyga nima
debdi?
-Hoy noinsof! Eshakning
ahvoliga qarasang-chi
Susambilni kim topgan edi?
Eshak yoshligida onasian
eshitgan edi
Eshak nima uchun xo’jayinnikidan qochishga qaror
qiladi?
Xo’rligi kelib
Ertakda qaysi qahramon juda xasis edi?
Tovuqlar va xo’rozning egasi
Susambil qanday joy edi?
Suvning tinig’I, o’tning
bo’lig’I, azob-uqubat yo’q
“7X7”jadvalini to’ldiring
Savollar
Javob
Xo’roz qo’shnisining hovlisidan nima yegani
boribdi?
To’kilgan oqshoqlarni
Xo’roz eshak bilan qayerda uchrashib
qoladi?
Uch ko’chaning boshida
Eshakka birinchi bo’lib qaysi hayvon
qo’shiladi ?
Xo’roz
Cho’lda ketayotgan 5 ta jonivorga
oxirida nimalar sherik bo’ladi?
Arilar
Susambilning bir tomonidagi tog’da
qanday jonivorlar yashar edi?
Kiyik, ko’p jonivorlar va bo’rilar
Boy ertadan kechgacha ho’kizni
ishlatib nima berar edi?
Bir bog’ quruq poya
Xo’jayin eshakdan kuzda nima maqsadda
foydalanar edi?
Yuk ortib, uzoq-uzoq yerlara olib
borish maqsadida
“7X7”jadvalini to’ldiring
Savollar
Javob
Xalacho’p nima?
Uchli tayoqcha
Bo’rilar qayerga qochib ketadilar?
Tog’ning ortiga
Susambil ertagi qaysi ertaklar turkumga kiradi?
Sehrli ertaklar
Hayvonlardan qaysi biri qochmaslikni
taklif qiladi?
Eshak
Bo’rilar kalamush va arilarni qanday atashadi?
Go’rkov va azroil
Eshakning ovqatiga kim sherik bo’lgan edi?
Ho’kiz
Ertak qahramonlarini ketma-ketlikda ayting?
Eshak, xo’roz, ho’kiz,
kalmushlar, arilar
“o’zimiz qidiramiz” topshirig’i
“o’zimiz qidiramiz” topshirig’i
“o’zimiz qidiramiz” topshirig’i
Tezkor testlar
1. Ertak atamasi Buxoroda qanday shaklda uchraydi ?
A. Matal
B. Varsaki
C. Cho’pchak
D. Ushuk
2. . “Uch-og’a-ini botirlar” ertagida podshohning otasi asli kim bo’lgan?
A. Cho’pon
B. Duradgor
C. Novvoy
D. Bog’bon
3. Qaysi janrda qisqa va lo`nda ifodalanadi?
A. Hikoyada. B. Latifada. S. Topishmoqda. D. Maqolda. E. B,D javoblar
4. Badiiy adabiyotning asosiy quroli nimada?
A. So`z
B. Yozuv. S.Ijod
D. Fikr. E.Tasvirlash.
5. Maqol bu -……?
A. arabcha “naql” degan ma’noni bildiradi. B. tojikcha’’so’z”degan
ma’noni bildiradi.
C. arabcha’’ so’z” degan ma’noni bildiradi. D. forscha’’ so’z” degan
ma’noni bildiradi
Tezkor testlar
1. “Susambil” ertagida Susambilga borish fikri qaysi obraz tomonidan aytilgan?
A. jabrlangan eshakdan
C. xo’rozdan
B. xo’rlangan xo’kizdan
D. eshakning onasidan
2. Susambilga otlangan ertak qahramonlari bilan bog’liq voqealarining ketma-ketligini
toping.
A. eshak, arilar, xo’kiz, xo’roz, kalamushlar
B. xo’kiz, eshak, kalamushlar, arilar, xo’roz
C. eshak, xo’roz, ho’kiz, kalamushlar, arilar
D. eshak, kalamushlar, arilar, xo’kiz, xo’roz
3. Maqolning davomini toping: Nonni katta tishlasang ham…..
A.Suvni katta ho’plama
C.Gapni katta gapirma
B.Chaynab yeyishga o’rgan D.To’g’ri javob yo’q
4. “O’zi bir qarich,saqoli qirq qarich” topishmog’i necha predmetli ?
A.Bir
B.Ikki
C.Uch
D.Bir necha
5. Topishmoqning javobini toping: “Qo’shnimning arqoni devordan oshib tushdi”
Tezkor testlar
1. Badiiy adabiyotning asosiy quroli nimada?
A. So`z
B. Yozuv. S.Ijod
D. Fikr.
2. Kenja Botir nima uchun zindonga solindi?
A. Podshoni qo`riqlay olmagani uchun.
S. Ilonni o`ldirgani uchun
E. Podshohni o`ldirishda gumon qilingani uchun
3. Maqol bu -……?
A. arabcha “naql” degan ma’noni bildiradi. B. tojikcha’’so’z”degan ma’noni bildiradi.
C. arabcha’’ so’z” degan ma’noni bildiradi. D. forscha’’ so’z” degan ma’noni
bildiradi.
4. Maqolni davom etiring. “Do’st – do’stning…”
A. ko’rki
C. ishongan tog’i
B. boyligi
D. oynasi
5. “Uch og’a – ini botirlar” ertagida ota o’g’illarini uch narsa bilan tarbiya qiladi. Ular qaysi
javobda to’g’ri ko’rsatilgan?
A. yaxshi ot qo’yish, to’y qilish, voyaga yetkazish
B. to’g’rilik, maqtanchoq bo’lmaslik, dangasalik qilmaslik
Tezkor testlar javobi
Savol
1
2
3
4
5
Javob
D
S
D
A
S
Savol
1
2
3
4
5
Javob
D
S
S
B
S
Savol
1
2
3
4
5
javob
A
E
S
D
D
“Uch og’a-ini
botirlar”
ertagi haqida
“Mening
xulosam”
“Susambil”
ertagi haqida
“Mening
xulosam”
“O’zbek xalq
ertaklari”
haqida
“Mening
xulosam”
Uyga vazifa
“Menga yoqqan ertak”
mavzusida taassurot yozish .
E’TIBORINGIZ UCHUN
RAHMAT!