O‘ZBEKISTON IQTISODIYOTINING RIVOJLANISH PROGNOZLARI 2022 yilda 9,5 mlrd.dollarlik to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar jalb etish rejalashtirilgan Shuningdek, eksport hajmini 14 milliard dollarga yetkazish hisob-kitob qilingan. 2022 yilda 9,5 mlrd.dollarlik to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar jalb etish rejalashtirilgan Mamlakatimizdagi barqarorlik va qulay investitsiya muhiti natijasida tashqi iqtisodiy aloqalar izchil rivojlanmoqda. 2021 yilda jami 10 milliard dollardan ortiq, jumladan, 8 milliard 100 million dollar to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiya o‘zlashtirilgan. Buning natijasida 318 ta yirik va 15 mingdan ziyod hududiy loyihalar amalga oshirilib, 273 mingdan ortiq ish o‘rni tashkil etilgan. Yangi korxonalar jami 1 milliard dollardan ziyod eksport va 530 million dollarlik import o‘rnini to‘ldirish imkoniyatiga ega. Albatta, koronavirus pandemiyasi hali-hamon iqtisodiy jarayonlarga jiddiy ta’sir o‘tkazmoqda. Shunga qaramay, eksportda izchil o‘sishga erishilmoqda. Xususan, 2020 yilda mamlakatimizda eksport miqdori 9 milliard dollardan oshgan bo‘lsa, 2021 yilda 12 milliard dollarni tashkil etgan. E’tiborlisi, bunda tayyor va yarim tayyor mahsulotlar ulushi sezilarli ko‘paygan. Joriy yilda 9 milliard 500 million dollardan ziyod to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy sarmoyalarni o‘zlashtirish, 282 ta yirik va 9 mingdan ortiq hududiy loyihalar ishga tushirish mo‘ljallangan. Eksport hajmini 14 milliard dollarga yetkazish hisob-kitob qilingan. Yig‘ilishda mutasaddilar ushbu ko‘rsatkichlarni tarmoq va hududlar kesimida ta’minlash chora-tadbirlari bo‘yicha axborot berdi. Davlatimiz rahbari har bir investitsiya loyihasini doimiy nazoratga olib, tashabbuskorlarga ko‘maklashish va o‘z vaqtida ishga tushirish bo‘yicha topshiriqlar berdi. Turizm, tibbiyot va mashinasozlik tarmoqlari, hududlardan Qoraqalpog‘iston Respublikasi, Navoiy va Xorazm viloyatlarida xorijiy investitsiyalarni jalb qilish darajasi pastligi ko‘rsatib o‘tildi. Shu bois ular bo‘yicha alohida dasturlar ishlab chiqib, qo‘shimcha sarmoyalar yo‘naltirish vazifasi qo‘yildi. Prezidentimiz ishlab chiqarishni va sanoat kooperatsiyasini rivojlantirish masalasiga alohida e’tibor qaratdi. Mahalliy mahsulotlar turini ko‘paytirish, bu borada tadbirkorlarni qo‘llab-quvvatlash va rag‘batlantirish bo‘yicha topshiriqlar berildi. Jumladan, yurtimizda ishlab chiqarilmaydigan tovarlarni o‘zlashtirgan mahalliy korxonalar mahsulotlari kafolatli xarid qilinadi. Bu jarayonga hokim yordamchilarini ham jalb etish muhimligi aytildi. Aholi turmush sifatiga bevosita ta’sir ko‘rsatadigan ta’lim, tibbiyot, suv ta’minoti, yo‘l va boshqa infratuzilma loyihalarini amalga oshirishda shaffoflikni ta’minlash va jamoatchilik nazoratini kuchaytirish zarurligi ta’kidlandi. Sog‘liqni saqlash sohasi, Orolbo‘yi mintaqasi uchun trast fondi kabi ijtimoiy muhim yo‘nalishlarga xorijiy grantlar jalb qilish kerakligi aytildi. Jahon savdo tashkilotiga a’zo bo‘lish masalasiga ham to‘xtalib o‘tildi. Shavkat Mirziyoyev Prezident saylovi oldidan xalq bilan uchrashuvlarda har bir tumanda loyiha guruhlari va xolding kompaniyalari tashkil etilishini aytgan edi. Yig‘ilishda ushbu tizimni joriy etish borasida qilinayotgan ishlar taqdimoti ham o‘tkazildi. Davlatimiz rahbari loyiha guruhlari mutaxassislarini bir tizim va metodologiya asosida ishlashga o‘qitish kerakligini ta’kidladi. Yig‘ilishda eksport masalasi atroflicha tahlil qilindi. Bu boradagi prognozlarni bajarish uchun sanoatga alohida ahamiyat qaratish, qo‘shimcha imkoniyatlarni ishga solish zarurligi qayd etildi. Ma’lumki, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021 yil 19 iyuldagi farmoniga muvofiq, Strategik rivojlanish agentligi tashkil etilgan edi. Bu Agentlikka investitsiyalarni jalb etish va loyihalarni amalga oshirishning strategik masalalarini o‘rganish, investitsiya faoliyatining istiqbolli yo‘nalishlarini aniqlash, xalqaro tajriba asosida iqtisodiyot tarmoqlarini isloh qilish va hududlarning investitsiya salohiyatini oshirish bo‘yicha takliflar ishlab chiqish kabi ko‘plab vazifalar yuklatilgan. Yig‘ilishda mazkur Agentlikning tuzilmasi, shu kungacha qilingan ishlar va joriy yilgi rejalar haqida axborot berildi. Bugungi kunda Agentlik boshqarmalari shakllantirilgan, ularga yetakchi xorijiy universitetlarda o‘qigan, tashabbuskor va bilimli mutaxassislar jamlangan. Agentlikning bu yilgi rejasi 18 ta muhim tadbirdan iborat. Investitsiya loyihalarini ilgari surishning yangi mexanizmini joriy etish, yashirin iqtisodiyotni qisqartirish orqali investitsiya muhitini yaxshilash, investitsiya muhiti bo‘yicha hududlar reytingini yo‘lga qo‘yish, tadbirkorlarning tizimli muammolarini aniqlash va hal qilish bo‘yicha onlayn platformani ishga tushirish, Jahon banki bilan birgalikda to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalarni jalb qilish strategiyasini ishlab chiqish shular jumlasidan. Strategik rivojlantirish bo‘yicha metodologiya yaratib, uni har bir hudud va tarmoqda joriy qilish bo‘yicha aniq vazifalar belgilab berildi. Statistika agentligi ma’lumotlariga ko‘ra, 2023 yilning 1-choragida O‘zbekiston YaIMning o‘sishi 5,5%ni tashkil etdi. Bu mutaxassislar tomonidan kutilgan 5,47%dan biroz yuqori bo‘lsa-da, Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazining 5,31%-5,62% prognoz koridoriga to‘g‘ri keladi. O‘zbekiston iqtisodiyotiga bo‘lgan umidlar Jahon banki tomonidan 5,3%ga, XVF tomonidan 5,2%ga ko‘tarildi. CERR yilning birinchi yarmida iqtisodiy o‘sishni 5,65%gacha ishonchli o‘sishini bashorat qilmoqda. Statistika agentligi hisobotiga ko‘ra, 2023 yilning 1-choragi yakunlariga bo‘yicha O‘zbekiston yalpi ichki mahsulotining (YaIM) o‘sishi 5,5 foizni tashkil etdi. Sanoatda o‘sish — 4,1%, qishloq xo‘jaligida — 3,2%, chakana savdo aylanmasida — 5,2%, qurilishda — 4,5%. 1-chorakda inflyasiya 2,4%ni tashkil etdi, bu o‘tgan yilgi 2,9%dan kamaydi. Tashqi savdo aylanmasi 11,9 foizga o‘sdi. Iqtisodiy o‘sishning tezlashishi, shuningdek, O‘zbekistondagi anomal sovuq tufayli jabr ko‘rgan tadbirkorlarni qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha tezkor chora- tadbirlarning o‘z vaqtida qabul qilinishi bilan bog‘liq. Xususan, kichik va o‘rta biznes sub’yektlariga kreditlar bo‘yicha to‘lovlar uzaytirildi; qarzni foizsiz, qo‘shimcha garovsiz, "jarimasiz" bo‘lib-bo‘lib to‘lash imkoniyatini taqdim etdi; ishlab chiqarishni tiklash uchun kreditlar ajratildi; jarimalar va jarimalarni hisoblash 1 aprelgacha to‘xtatildi va boshqalar. O‘zbekiston iqtisodiyotining rivojlanish prognozlari Aprel oyidagi hisobotga ko‘ra, Xalqaro valyuta jamg‘armasi (XVJ) O‘zbekistonda iqtisodiy o‘sish prognozini yaxshiladi. 2023 yilda O‘zbekistonda YaIM o‘sishi 5,3 foizni tashkil etishi kutilmoqda, oktyabr oyidagi prognozda bu ko‘rsatkich 4,7 foizni tashkil etgan edi. XVJ ekspertlari 2024 yilda O‘zbekiston iqtisodiyoti 0,2%dan 5,5%ga yuqori, bu XVJning avvalgi taxminlaridan 0,6 f.p. o‘sishini kutmoqdalar. Jahon banki (JB) joriy va keyingi yillarda O‘zbekiston YaIMning o‘sish ko‘rsatkichlarini oshirdi. Joriy yilning aprel oyida yangilangan prognozga ko‘ra, 2023 yilda O‘zbekistonning iqtisodiy o‘sishi 5,1 foizni tashkil etadi. Shunisi e’tiborga loyiqki, bu ko‘rsatkich 2022 yil kuzgi prognoziga nisbatan (4,9%) 0,2 foiz punktga yaxshilandi. Shu bilan birga, aholi iste’moli 5%ga, investitsiyalar 4,2%ga, eksport 20,5%ga va import 20,6%ga o‘sadi. Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi prognozi Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazining baholashiga ko‘ra, 2023 yilning birinchi yarmida yanvar oyidagi prognozga qaraganda ancha ishonchli iqtisodiy o‘sish kuzatilmoqda. Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazining oldingi prognozida 2023 yilning 1-choragida 5,47% o‘sish kutilgan bo‘lsa, birinchi yarim yillik uchun prognoz 5,65%ga yaxshilandi. 2023 yil boshida O‘zbekiston iqtisodiyotida qisqa muddatli pasayish kuzatildi, bu esa Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazining oldingi prognozida qayd etilgan mavsumiy omillar hamda joriy yil boshidagi holatlar - energiya tanqisligi inqirozini keltirib chiqargan anomal sovuq ob-havo va ta’minotdagi uzilishlarga sabab bo‘lgan tashqi shoklar bilan bog‘liq edi. Biroq, iqtisodiy siyosat choralarini tezkor qabul qilish va korxonalarni rag‘batlantirish uchun hukumat tomonidan amalga oshirilgan kompleks chora- tadbirlar rivojlanish istiqbollarini yaxshiladi. O‘zbekiston iqtisodiyoti ob-havo inqirozini bartaraf etgandan so‘ng tiklana boshladi va haftalik YaIM ko‘rsatkichlari o‘sish trayektoriyasiga yetdi, buni Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi ko‘rsatkichlari ham tasdiqlaydi. Shunday qilib, birja tarkibiy qismlarining o‘sishi, hududlarda ishbilarmonlik muhiti va ishbilarmonlik faolligi ko‘rsatkichlarining o‘sishi, ichki savdo va xizmat ko‘rsatish sohasidagi faollikning oshishi hisobiga ishbilarmonlik faolligi indeksining mo‘’tadil o‘sishi qayd etildi. Quyidagi toifalar bo‘yicha so‘rovlar tahlili sezilarli o‘sishni ko‘rsatdi, “tadbirkorlik va sanoat” 5,8 foizga, “xaridlar” 8,0 foizga, “avtotransport vositalari” 4,1 foizga oshdi. Ushbu omillarni hisobga olgan holda va YaIM o‘sishining haftalik prognoz ko‘rsatkichlarini birlashtirgan holda, joriy yilning 1-choragida O‘zbekiston iqtisodiyoti barqaror o‘sish trayektoriyasiga kirdi. Ta’kidlash joizki, 2023 yilning 1-choragi uchun Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi prognozi yuqori aniqlikni ko‘rsatdi va YaIMning kutilayotgan o‘sishi O‘zbekiston Respublikasi statistika agentligining aniq ma’lumotlariga nisbatan atigi 0,03 foiz punktga og‘di. Shunday qilib, 2023 yilning 1-choragi natijalariga ko‘ra iqtisodiy o‘sish 5,5%ni tashkil etdi, yil boshida Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi 5,47% darajasida o‘sishni bashorat qilgan edi. Joriy yilda O‘zbekiston iqtisodiyoti o‘tgan chorakda kuzatilgan o‘sish sur’atlarini saqlab, rivojlanishda davom etadi. Markaziy bankning mart oyida asosiy stavkani 15%dan 14%gacha pasaytirish to‘g‘risidagi qarori iqtisodiyotdagi ichki talabni rag‘batlantirish orqali 2023 yilning birinchi yarim yilligida ham tarmoq, ham makro darajada O‘zbekiston iqtisodiyotiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Yuqorida qayd etilgan omillarni hisobga olgan holda, 2023 yilning birinchi yarmida O‘zbekiston iqtisodiyotining kutilayotgan o‘sishi 5,65 foizni tashkil etadi. Shu bilan birga, iqtisodiy o‘sishning prognoz koridori 5,50% - 5,75% darajasida belgilandi. 2023 yilning birinchi yarmi uchun O‘zbekistonda yalpi ichki mahsulotning haftalik o‘sishi prognozi