OLIY TA’LIM VA FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI
O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI
IJTIMOIY FANLAR FAKULTETI
KONSTITUTSIYAVIY HUQUQI fanidan
«O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining
Ommaviy Axborot Vositalari» mavzusidagi
KURS ISHI
Bajardi: Yurisprudensiya biznes huquqi yo’nalishi
1-kurs talabasi
TOShKENT – 2023
1
M U N D A R I J A
KIRISH …………………………………………………………………..
I. BOB. Jamiyat hayotida ommaviy axborot vositalarining
o’rni
1.1. Ommaviy axborot vositalarining erkinligi va qonunga muvofiq
ishlashi …………
1.2. Ommaviy axborot vositalarining mas’ulyati va faoliyatida senzuraga
yo'l qo’yilmasligi ……
II. BOB Ommaviy Axborot vositalari faoliyatini tashkil etish
2.1. Ommaviy axborot vositalarini davlat ro’yxatidan o’tkazish……
2.2Ommaviy axborot vositalari mahsulotini tarqatish. Ommaviy axborot
vositalari bozorini monopoliyalashtirishga yo’l qo’ymaslik ……….
2.3. Ommaviy axborot vositalarining davlat hokimiyati va boshqaruvi
organlari, boshqa tashkilotlar va fuqarolar bilan munosabatlari
XULOSA……………………………………………………………………
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXAT…………………......
2
KIRISH
1. Kurs ishi mavzusining dolzarbligi
Konstitutsiyada ommaviy axborot vositalari uchun alohida bir bobning
ajratilishi ularning jamiyat hayotidagi o‘rni yuqori ekanligidan dalolat beradi.
Ommaviy axborot vositalari jamiyatdagi eng kuchli, jamiyat taraqqiyotining
qanday bo‘lishini belgilovchi vositalardandir.
Ommaviy axborot vositalari orqali inson ongiga ta’sir qilinadi. U orqali
Konstitutsiyada belgilangan turli fikrlilik, fuqarolarning asosiy huquqlari va
erkinliklari hisoblangan so‘z erkinligi, erkin fikr bildirish ro‘yobga chiqadi.
Hozirgi kunda axborot jamiyat hayotini tashkil etishning zaruriy omillaridan biriga
aylanib bormoqda. Ta’kidlash joizki, bugungi ijtimoiy voqelikda inson faoliyatining
u yoki bu darajada axborot olish va uni qayta ishlash jarayonlari bilan bog‘liq
bo‘lmagan biror-bir tarmog‘i qolmadi. Binobarin, tez sur’atlar bilan rivojlanib
borayotgan hozirgi dunyoda fuqarolarning yangi sharoitlarga moslashishlariga
ko‘maklashish, ularga sodir bo‘layotgan voqealar, jarayonlar, hodisalar to‘g‘risida
axborot berib borish, shuningdek, ijtimoiy institutlar va davlat hokimiyati organlari
bilan munosabatlar o‘rnatishga sharoit yaratishda ommaviy axborot vositalari
(OAV) instituti muhim ahamiyat kasb etmoqda. Ma’lumki, jamiyatda OAVga
«xalqning ovozi» deb tavsif beriladi. Chunki, ular jamiyat a’zolarining manfaat va
ehtiyojlaridan kelib chiqib, ularga hayot uchun zarur bo‘lgan turli xil ma’lumotlarni
yetkazib beradilar.
3
OAVning jamiyat hayotida tutgan o‘rni va ahamiyati, ular tomonidan amalga
oshiriladigan funksiyalarning mazmun va mohiyatini tahlil etishda eng avvalo,
«ommaviy axborot vositalari» tushunchasining huquqiy mohiyatini aniqlash, unga
xos bo‘lgan belgilarni, elementlarni tahlil etib, ularning bog‘liqlik va farqli
tomonlarini, ya’ni bir so‘z bilan aytganda, ushbu institutning ilmiy apparatini
o‘rganish maqsadga muvofiq. «Ommaviy axborot vositalari» tushunchasining
etimologik tarkibi «ommaviy», «axborot», «vosita» kabi so‘zlardan tashkil topgan
murakkab tizim. OAV tushunchasi mazmunidagi muhim komponent bu – «axborot»
so‘zidir. Ilmiy muomalada «ommaviy axborot vositalari» terminining yuzaga
kelganiga tarixan ko‘p vaqt bo‘lmadi. Xususan, «axborot» termini XX asrning
o‘rtalarida mutaxassis olim Klod Shennon tomonidan muomalaga kiritilgan.
Kurs ishi mavzusini o‘rganilganlik darajasi: O’zbekiston Rspublikasining
Konstitutsiyasining Ommaviy axborot vositalari bobi mohiyatini ochib berishda
O.T.Husanovning Konstitutsiyaviy huquq fanida ya’ni darslikda asosiy prinsiplar
ularning mohiyati haqida to’liq yortilgan. Shuningdek X.T.Odilqoriyev,
SH.N.Berdiyarov, I.E. Xojanazarov, S.Xidirov, G’.Mirzolarning asarlarida to’liq
asosiy prinsiplar tushunchasi yoritib o’tilgan
Kurs ishi maqsadi. O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasidagi
Uchinchi bo’limda nazarda tutilgan Ommaviy axborot vositalari tushunchasining
mazmun va mohiyatini anglash va chuqurroq o’rganish biz yoshlar balki, kelajak
avlodga yetkazish.
Kurs ishi vazifalari quyidagilar etib belgilandi:
- aholida tegishli fikrlarni shakllantiradi;
- bo‘layotgan voqealar to‘g‘risida ma’lumot berib boradi;
- ko‘p fikrlilik, so‘z, fikr erkinligini ta’minlaydi;
- turli idoralar, siyosiy institutlar manfaatini ifodalaydi;
4
- fuqarolarning huquq va erkinliklarini himoya qiladi;
- demokratik jarayonlarning chuqurlashuviga hissa qo‘shadi.
Kurs ishining predmeti: Konstitutsiyadagi Ommaviy axborot vositalari
tushunchasi va demokratiya iborasiga oid asosiy belgilar, normativ-huquqiy
hujjatlar kurs ishi mavzusining predtmetini tashkil etadi.
Kurs ishining obyekti: Ommaviy axborot vositalari asosiy belgilari sifatida
e’tirof etilgan tushunchalar ya’ni, ma’lumotlarni izlash, olish, undan foydalanish va
ularga oid normativ-huquqiy hujjatlarning takomillashtirish, ularning mohiyati
borasidagi moddiy huquqiy muammolar tashkil etadi.
Kurs ishining nazariy va amaliy ahamiyati. Kurs ishida bayon etilgan
mulohazalar, nazariy xulosalar va amaliy takliflar xalqaro munosabatlarda
O‘zbekistonning Ommaviy axborot vositalari ahamiyatini aniqlash, uning
ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy hayotda tutgan mavqyeini o‘rganish uchun asos qilib
olish mumkin. O’rganish natijalari o‘quv yurtlarida mavzuga oid ma'ruzalarni
o‘qitishda ma'lumot sifatida foydalanish mumkin.
Kurs ishining tuzilishi: kirish, 2 bob, 5 paragraf, xulosa va foydalanilgan
adabiyotlar ro‘yxatidan iborat.
I. bob Jamiyat hayotida ommaviy axborot vositalarining o’rni
1.1. Ommaviy axborot vositalarining erkinligi va qonunga
muvofiq ishlashi
Ommaviy axborot vositalarining erkin faoliyat yuritishi, ularga tazyiq o‘tkazmaslik
ular
ishining
muvaffaqiyatli
bo‘lishi,
samara
berishining
garovidir.
Konstitutsiyaning 67-moddasida ommaviy axborot vositalari erkinligi va
qonunga muvofiq ishlashi belgilangan. Demak, ommaviy axborot vositalari erkin
ishlashi va qonunlar asosida o‘z faoliyatini tashkil qilishi kerak.
5
Mamlakatimizda ommaviy axborot vositalari faoliyatini takomillashtirish bo‘yicha
olib borilgan ishlar natijasida ularning erkinligini ta’minlovchi qator huquqiy
hujjatlar qabul qilindi.
Jumladan, 1996-yil 30-avgustdagi «Noshirlik faoliyati to‘g‘risida», «Mualliflik
huquqi va turdosh huquqlar to‘g‘risida», 1997-yil aprelda qabul qilingan «Axborot
olish kafolatlari va erkinligi to‘g‘risida», «Jurnalistlik faoliyatni himoya qilish
to‘g‘risida», 1997-yil dekabrda qabul qilingan, «Ommaviy axborot vositalari
to‘g‘risida»gi qonunlar shular jumlasidan.
Bu qonunlar ommaviy axborot vositalari erkinligini ta’minlashga, ularning
faoliyatini takomillashtirishga qaratilgan.
Ommaviy axborot vositalarining erkinligi, eng avvalo, ularning xodimlari,
aniqrog‘i, jurnalistlarning erkinligiga bog‘liq. Jurnalist faoliyatining erkinligisiz
ommaviy axborot vositalarining erkinligi bo‘lishi mumkin emas. Chunki axborot
ommaviy axborot vositalarida jurnalistlar tomonidan tarqatiladi.1
«Jurnalistlik faoliyatini himoya qilish to‘g‘risida»gi Qonun jurnalistlar faoliyati
bilan bog'liq keng institutsional munosabatlarni tartibga solishi bilan birga, ularning
erkinligini ta’minlovchi qoidalarni aniq belgilab qo‘ygan. Jurnalistning erkinligini
ta’minlovchi qonun bo'lishining o‘zi kifoya emas, u bu erkinlikdan to‘g‘ri va
maqsadli foydalanishi uchun yetarli bilimga, malakaga ega bo‘lishi kerak.
Shuning uchun mamlakatimizda jurnalistlar va ommaviy axborot vositalari
xodimlarini tayyorlashga, qayta tayyorlashga alohida e’tibor berilmoqda. Ularni
tayyorlash jahon tajribalariga mos ravishda yo‘lga qo‘yilgan.
Avvalgi jurnalistlar tayyorlash maskanlari qayta tashkil qilindi, zamonaviy jihozlar
bilan jihozlandi. Oliy o‘quv yurtlari qoshida xalqaro jurnalistlar tayyorlovchi
fakultetlar, kurslar ochildi. Bu borada Vazirlar Mahkamasining 1999-yil 26-
1 Azizxo'jaev A. va boshqalar. 0 ‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga sharh. - Т.: «Sharq», 2008, 259-bet.
6
fevraldagi
«Jurnalist
kadrlar
tayyorlash
va
qayta
tayyorlash
tizimini
takomillashtirish to‘g‘risida»gi Qarori, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining
2005-yil 2-iyundagi «O‘zbekiston Milliy universiteti huzurida ikki yillik maxsus
Oliy jurnalistika kursini ochish to‘g‘risida»gi hamda 2018-yil 24-maydagi
«O‘zbekiston Jurnalistika va ommaviy kommunikatsiyalar universitetini tashkil
etish to‘g‘risida»gi qarorlarining qabul qilinishi muhim ahaniyat kasb etdi.
Konstitutsiyada ommaviy axborot vositalarining qonun asosida ishlashi belgilangan.
Ommaviy axborot vositalari faoliyatiga taalluqli ko‘plab maxsus qonunlar mavjud,
ularning ba’zilarini tilga olib o‘tdik. Bundan tashqari, yana ko‘plab qonunlar borki,
ularda ommaviy axborot vositalari, jurnalistlar faoliyatiga tegishli qoidalar mavjud.
Masalan, «Axborotlashtirish to‘g‘risida»,2 «Reklama to‘g‘risida», «Davlat sirlarini
saqlash to‘g‘rsida»gi qonunlar va boshqa qonunlar.
Mamlakatimizning 27 yilligi davrida ommaviy axborot vositalari faoliyatiga
taalluqli ko‘plab yangi qonunlar qabul qilindi yoki mavjud qonunlarga o‘zgartirish,
qo‘shimchalar kiritildi.
OAVni tashkiliy-huquqiy asoslarini takomillashtirishning yangi bosqichi 2017-
2021-yillarda 0‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor
yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasida belgilab berilgan.
1.2 . Ommaviy axborot vositalarining mas’ulyati va faoliyatida
senzuraga yo'l qo’yilmasligi
2 Azizxo'jaev A. va boshqalar. 0 ‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga sharh. - Т.: «Sharq», 2008, 259-bet.
7
Konstitutsiyaning 67-moddasiga asosan, ommaviy axborot vositalari bergan
axborotlarining to‘g‘riligi uchun belgilangan tartibda javobgardirlar.
0‘zbekiston Respublikasining «Ommaviy axborot vositalari to‘g‘rsida»gi 1997-yil
26-dekabrdagi Qonunida bu qoida kengaytirilib, « O‘zbekiston Respublikasida
ommaviy axborot vositalari erkin bo‘lib, ular O‘zbekiston Respublikasi
Konstitutsiyasiga, ushbu Qonunga va boshqa qonun hujjatlariga
muvofiq faoliyat ko‘rsatadi.
Ommaviy axborot vositalari axborotni izlash, olish va tarqatish huquqidan
foydalanadilar hamda o‘zlari e’lon qilayotgan axborotning to‘g‘riligi va
haqqoniyligi uchun qonun hujjatlarida belgilangan tarkibda javobgar bo‘ladilar», -
deb belgilab qo‘yilgan.
Bu bilan ommaviy axborot vositalari zimmasiga o‘zi e’lon qilayotgan, tarqatayotgan
ma’lumotlar to‘g‘ri ekanligiga javob berish mas’uliyati yuklangan. Ommaviy
axborot vositalari erkinligi, mustaqilligi ta’minlanishi bilan, undan to‘g‘ri
foydalanish zarurligi, erkinlikni har qanday ko‘rinishda suiiste’mol qilish
mutlaqo mumkin emasligi qonunlar bilan belgilab qo‘yilgan.
Ommaviy axborot vositalarida tarqalayotgan ma’lumotlarning to‘g‘riligi,
haqqoniyligi uchun ommaviy axborot vositalari va shu ma’lumotlarni tayyorlagan
jurnalistlar javob beradilar.
Ommaviy axborot vositalari hech qachon va hech qanday hollarda fuqarolarning
konstitutsiyaviy huquqlari, sha’ni, qadr-qimmatiga dog‘ tushiruvchi, tuhmat
ko‘rinishidagi, shaxsiy hayotga aralashuv ruhidagi ma’lumotlarni bermasligi kerak,
agar shunday hoi ro‘y bersa, buning uchun ham ommaviy axborot vositalari,
ma’lumotni tayyorlagan jurnalistlar javob beradilar.
O‘zbekiston Respublikasi konstitutsiyaviy tuzumi (konstitutsiyaviy tartib) turli
qonuniy vositalar bilan himoya qilinadi va konstitutsiyaviy tuzum asoslariga zarar
yetkazadigan ma’lumotlarni ommaviy axborot vositalari orqali berilmasligi
choralari ko‘riladi.
Mabodo, shunday hol yuz bersa, ya’ni ommaviy axborot vositalarida: -
konstitutsiyaviy tuzumning asoslariga qarshi;
8
- davlat suverenitetiga tahdid qiluvchi;
- yaxlitlikni zo‘rlik bilan o‘zgartirishga da’vat qiluvchi;
- qonuniy hokimiyatni to‘ntarishga chaqiruvchi, zo‘rlik yo‘li bilan o‘zgarishga
da’vat qiluvchi;
- urush va zo'rlikni, shafqatsizlikni keltirib chiqaruvchi, ularga da’vat qiluvchi;
- milliy, diniy, irqiy adovatlarga da’vat qiluvchi;
- davlat sirini yoki qonun bilan qo‘riqlanadigan boshqa sirlarni oshkor qiluvchi
ma’lumotlar berilsa, ommaviy axborot vositalari, jurnalistlar javobgarlikka tortiladi.
O‘zbekiston Respublikasining Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksida
«Tuhmat» (40-modda), «Haqorat» (41-modda), «Fuqarolarga ma’naviy yoki
moddiy zarar yetkazuvchi ma’lumot tarqatish» (46-modda)ni nazarda tutuvchi
ma’lumotlar uchun ma’muriy javobgarlik belgilangan.
O‘zbekiston Respublikasining Jinoyat kodeksida «Tuhmat» (139-modda), «Haqorat
qilish» (140-modda), «Urushni targ‘ib qilish» (150-modda), «Milliy, irqiy, etnik
yoki diniy adovatni qo‘zg‘atish» (156-modda); «Konstitutsiyaviy tuzumga xavf
soluvchi ma’lumotlar tarqatish» (159-modda); «Davlat sirlarini oshkor qilish» (162-
modda)ni ko‘zlovchi ma’lumotlar uchun jinoiy javobgarlik belgilangan.
O‘zbekiston Respublikasining Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi va Jinoyat
kodekslarida yuqorida ko'rsatilgan ma’lumotlar mavjud ommaviy axborot
vositalaridagi ma’lumotlar uchun, ommaviy axborot vositalarining va ularning
xodimlari
javobgarligining
belgilanishi,
ommaviy
axborot
vositalaridagi
axborotlarni
to‘g‘ri,
haqqoniy
bo‘lishini
ta’minlashga
qaratilishi
bilan
konstitutsiyaviy tuzumni, fuqarolarning huquq va erkinliklari hamda manfaatlari
himoyasiga qaratilgan faoliyat deyish mumkin
O‘zbekiston Konstitutsiyasining 29-moddasida so‘z va axborot erkinligi
mustahkamlab qo‘yilishi bilan birga, axborot olish va tarqatishda ayrim cheklashlar
bo‘lishi ham belgilab qo‘yilgan. Unga asosan, faqat konstitutsiyaviy tuzumga qarshi
axborotlarni cheklash mumkin. Shuningdek, davlat siriga taalluqli cheklashlar ham
bo‘lishi belgilanadi.
9
Mamlakatimizda maxsus «Davlat sirlarini saqlash to‘g‘risida»gi Qonun mavjud
bo‘lib, unda: «Davlat tomonidan qo‘llaniladigan va maxsus ro‘yxatlar bilan
chegaralab qo‘yilgan alohida ahamiyatli, mutlaqo maxfiy va maxfiy harbiy, siyosiy,
iqtisodiy, ilmiy-texnikaviy va o‘zga ma’lumotlar O‘zbekiston Respublikasining
davlat sirlari hisoblanadi», - deb belgilangan. Bunday ma’lumotlarni oshkor qilishga
hech qanday jurnalist, ommaviy axborot vositalari haqli emas.
Konstitutsiyaning 67-moddasida: «Senzuraga yo‘l qo‘yilmaydi», - degan qoida
mavjud. Senzura ma’lumotlarni e’lon qilingunga qadar o‘qish, uni tarqatish,
qo‘shimchalar kiritish yoki umuman nashr qilishni cheklashdir. Ommaviy axborot
vositalarida e’lon qilinayotgan ma’lumotlarda davlat siriga zid, konstitutsiyaviy
tuzumga qarshi ma’lumotlar bo‘lmasa, ularni o‘zgartirish, qo‘shimcha kiritish,
ayrimlarini olib tashlashga yo‘l qo‘yilmaydi, degan qoida shu ma’noni beradi.
Ommaviy axborot vositalarida senzuraga yo‘l qo‘yilmasligi qoidasining
Konstitutsiyaga kiritilishi sababi, avvalgi tuzum (sovet tuzumi)da ommaviy axborot
vositalari nashriy faoliyati nihoyatda senzuralashgan, hech qanday ma’lumot
avvaldan o‘qib chiqilmay, tegishli o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritilmasdan,
ayrim joylari olib tashlanmasdan nashr qilinmas edi.
Senzura ommaviy axborot vositalarining erkinligini, umuman, so‘z, fikr erkinligini
cheklovchi kuchli vosita edi. Konstitutsiyada ommaviy axborot vositalari faoliyatida
senzuraga yo‘l qo‘yilmasligini belgilovchi qoidaning kiritilganligi, ommaviy
axborot vositalari, umuman, jamiyatda so‘z, fikrlash erkinligini ro‘yobga
chiqaruvchi, ta’minlovchi muhim shart hisoblanadi.
Senzuraning yo‘qligi ommaviy axborot vositalari o‘rtasida sog‘lom raqobatning
mavjud bo‘lishini, kuchayishini, jurnalistlarning ijodiy tashabbuskorlik faoliyati
rivojlanishini ta’minlovchi muhim vositasidir.
Ommaviy axborot vositalari faoliyatiga taalluqli barcha qonunlarda ham senzuraga
yo‘l qo‘yilmasligi belgilab qo‘yilgan.
10
Shuningdek, ommaviy axborot vositalari haqidagi qonunlarda qanday masalalarda
ma’lumotlar oshkor qilinmasligi ham belgilab qo‘yilgan. Bular xavfsizlik, fuqaro
manfaatlaridan kelib chiqadi. 7-modda. ,, Senzuraga yo‘l qo‘yilmasligi
O‘zbekiston Respublikasida ommaviy axborot vositalarini senzura qilishga yo‘l
qo‘yilmaydi. E’lon qilinayotgan xabarlar va materiallar oldindan kelishib olinishini,
shuningdek ularning matni o‘zgartirilishini yoki butunlay nashrdan olib qolinishini
(efirga berilmasligini) talab qilishga hech kimning haqi yo‘q”3.
II bob. Ommaviy Axborot vositalari faoliyatini tashkil etish
2.1. Ommaviy axborot vositalarini davlat ro’yxatidan o’tkazish
Ommaviy axborot vositasini davlat ro‘yxatidan o‘tkazish tartibi
Ommaviy axborot vositasi ro‘yxatdan o‘tkazuvchi organ tomonidan davlat
ro‘yxatidan o‘tkaziladi (bundan buyon matnda ro‘yxatdan o‘tkazish deb yuritiladi).
Ommaviy axborot vositalarini ro‘yxatdan o‘tkazish tartibi O‘zbekiston Respublikasi
Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi.
Ommaviy axborot vositasini ro‘yxatdan o‘tkazish to‘g‘risidagi ariza ro‘yxatdan
o‘tkazuvchi organga belgilangan tartibda muassis tomonidan beriladi.
Muassisning ommaviy axborot vositasini ro‘yxatdan o‘tkazish to‘g‘risidagi arizasi
ro‘yxatdan o‘tkazuvchi organ tomonidan o‘n besh kunlik muddatda ko‘rib chiqilishi
kerak.
Ommaviy axborot vositasini ro‘yxatdan o‘tkazganlik hamda qayta ro‘yxatdan
o‘tkazganlik uchun qonunchilikda belgilangan tartibda va miqdorlarda ro‘yxatdan
o‘tkazish yig‘imi olinadi.
Ommaviy axborot vositasini ro‘yxatdan o‘tkazish to‘g‘risidagi ariza
Ommaviy axborot vositasini ro‘yxatdan o‘tkazish to‘g‘risidagi arizada quyidagilar
ko‘rsatilishi kerak:
muassis to‘g‘risidagi ma’lumotlar;
2. Lex.uz.
11
ommaviy axborot vositasining nomi, tili va turi;
maqsad va vazifalari;
ixtisoslashuvi;
tarqatilish hududi;
davriyligi;
moliyalashtirish manbalari;
tahririyatning joylashgan yeri (pochta manzili) va tahririyat to‘g‘risidagi boshqa
ma’lumotlar;
hajmi;
muassis va tahririyat boshqa qaysi ommaviy axborot vositalariga nisbatan muassis,
ishonchli boshqaruvchi, noshir, tarqatuvchi ekanligi haqidagi (barcha affillangan
shaxslarning va ulardan har birining tahririyat ustav fondidagi ulushi miqdorlari
ko‘rsatilgan) ma’lumotlar.
Ommaviy axborot vositasini ro‘yxatdan o‘tkazish to‘g‘risidagi arizaga ommaviy
axborot vositasining ta’sis hujjatlari ilova qilinadi.
Agar muassis bitta shaxsdan iborat bo‘lsa, ro‘yxatdan o‘tkazuvchi organga taqdim
etiladigan ommaviy axborot vositasini ro‘yxatdan o‘tkazish to‘g‘risidagi arizaga
faqat tahririyat ustavi (nizomi) ilova qilinadi.
Internet jahon axborot tarmog‘idagi veb-sayt ommaviy axborot vositasi sifatida
ro‘yxatdan o‘tkazilgan taqdirda veb-saytning domen nomi ko‘rsatiladi, bunda ushbu
modda birinchi qismining oltinchi va o‘ninchi xatboshilarida nazarda tutilgan
ma’lumotlarni taqdim etish talab qilinmaydi.
Ommaviy axborot vositasini ro‘yxatdan o‘tkazishda ushbu moddada nazarda
tutilganidan boshqa talablar qo‘yish taqiqlanadi.
Ushbu modda birinchi qismining ikkinchi—beshinchi xatboshilarida, shuningdek
ikkinchi qismida ko‘rsatilgan ma’lumotlar va hujjatlarga ommaviy axborot vositasi
ro‘yxatdan o‘tkazilganidan so‘ng o‘zgartishlar kiritilgan taqdirda, u belgilangan
tartibda qayta ro‘yxatdan o‘tishi shart. Qolgan hollarda muassis yoki tahririyat
kiritilgan o‘zgartishlar to‘g‘risida ro‘yxatdan o‘tkazuvchi organni bir oy muddatda
yozma shaklda xabardor qilishi shart.
12
Ro‘yxatdan o‘tkazilmaydigan ommaviy axborot vositalari
Quyidagilarning ro‘yxatdan o‘tkazilishi talab etilmaydi:
faqat o‘z rasmiy xabarlari va materiallarini, shuningdek normativ-huquqiy
hujjatlarini e’lon qilish uchun davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari tomonidan
ta’sis etiladigan ommaviy axborot vositalari;
korxona, muassasa, tashkilotning (shu jumladan o‘quv va ilmiy muassasaning) o‘z
ehtiyojlarini qondirish uchun adadi yuztagacha nusxada chop etiladigan davriy
bosma nashrlar;
kabel tarmoqlari orqali olib beriladigan (ko‘rsatiladigan) tele-, radio-, video,
kinoxronikal dasturlar, shuningdek tarqatilishi bir korxona, muassasa, tashkilot (shu
jumladan o‘quv va ilmiy muassasa) binosi va (yoki) hududi bilan cheklanadigan
audio-, audiovizual xabar va materiallar.
Ommaviy axborot vositasini ro‘yxatdan o‘tkazishni rad etish
Ommaviy axborot vositasini ro‘yxatdan o‘tkazish quyidagi hollarda rad etilishi
mumkin:
ommaviy axborot vositasining maqsad va vazifalari qonunchilikka zid bo‘lsa;
ommaviy axborot vositasini ro‘yxatdan o‘tkazish to‘g‘risidagi ariza ushbu Qonunga
muvofiq ommaviy axborot vositasini ta’sis etish huquqiga ega bo‘lmagan yuridik
yoki jismoniy shaxs nomidan berilgan bo‘lsa;
ommaviy axborot vositasini ro‘yxatdan o‘tkazish to‘g‘risidagi arizada ko‘rsatilgan
ma’lumotlar haqiqatga mos kelmasa;
bundan avval aynan bir xil yoki adashtirib yuborish darajasida o‘xshash nomdagi
ommaviy axborot vositasi ro‘yxatdan o‘tkazilgan bo‘lsa.
Ommaviy axborot vositasini davlat ro‘yxatidan o‘tkazish rad etilgan taqdirda, qaror
chiqarilgandan keyin bir kun ichida arizachiga yozma shaklda, shu jumladan axborot
tizimi orqali elektron shaklda bildirish yuboriladi (topshiriladi), unda rad etish
sabablari, shuningdek arizachi ko‘rsatilgan sabablarni bartaraf etib, hujjatlarni qayta
ko‘rib chiqish uchun taqdim etishi mumkin bo‘lgan muddat ko‘rsatiladi.
Muassis ro‘yxatdan o‘tkazuvchi organning ommaviy axborot vositasini ro‘yxatdan
o‘tkazishni rad etish to‘g‘risidagi qarori ustidan sudga shikoyat qilishi mumkin.
13
2.2. Ommaviy axborot vositalari mahsulotini tarqatish. Ommaviy
axborot vositalari bozorini monopoliyalashtirishga yo’l qo’ymaslik
Ommaviy axborot vositalari mahsuloti
Davriy bosma nashr alohida sonining adadi yoki adadining bir qismi yoxud tele-,
radio, video, kinoxronikal dasturlarning va ommaviy axborotni davriy tarqatishning
boshqa elektron tarzdagi alohida chiqarilishi ommaviy axborot vositalarining
mahsulotidir.
Ommaviy axborot vositalari mahsulotini tarqatish
Ommaviy axborot vositasi mahsulotini tarqatish bevosita tahririyat tomonidan,
shuningdek belgilangan tartibda yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan shartnoma
asosida amalga oshirilishi mumkin.
Bosma ommaviy axborot vositalari mahsulotini tarqatish ularga obuna tashkil etish,
shuningdek chakana savdo tarmog‘i orqali amalga oshiriladi. Ro‘yxatdan
o‘tkazilgan davriy bosma nashrlar adadini chakana savdo orqali, shu jumladan
qo‘lda sotish nashrlar tahririyatlarining shtatdagi tarqatuvchilari tomonidan yoki
savdo tarmog‘iga ega bo‘lgan yuridik shaxslar, shuningdek yakka tartibdagi
tadbirkorlar tomonidan, qonunchilikda belgilangan tartibda amalga oshiriladi.
Ommaviy axborot vositasining har bir alohida chiqarilishining tarqatilishiga bosh
muharrir uning chiqarilishi uchun ruxsat berganidan keyingina yo‘l qo‘yiladi.
Ko‘rsatuv va eshittirish uzluksiz davom etganda ommaviy axborot vositasi
mahsulotining tarqatilishiga bosh muharrir dastlabki ruxsat bergan paytdan e’tiboran
hamda ko‘rsatuv va eshittirishdagi tanaffusga qadar yo‘l qo‘yiladi.
Davriy bosma nashrning elektron shakli
Axborot tashuvchi jismlarga yozilgan, shuningdek Internet jahon axborot
tarmog‘iga joylashtirilgan, elektron texnik qurilmalar yordamida foydalanishga
mo‘ljallangan gazetalar, jurnallar, axborotnomalar, byulletenlar va boshqa davriy
bosma nashrlar davriy bosma nashrning elektron shaklidir.
Davriy bosma nashrning elektron shakli davriy bosma nashrni tarqatish usullaridan
biridir.Tegishli davriy bosma nashrning bosma va elektron shakllarining mazmuni
