O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI MILLIY GVARDIYASI. 1. O‘zbekiston Respublikasi Milliy gvardiya faoliyati va tizimi 2. Milliy gvardiyaning vakolatlari va vazifalari. 3. O‘zbekiston Respublikasi Milliy gvardiyasi Surishtiruvni muvofiqlashtirish boshqarmasi va uning asosiy vazifalari. 1991-yil 31-avgustdagi qabul qilingan O‘zbekiston Respublikasining «Davlat mustaqilligi asoslari to‘g‘risida»gi qonun asosida O‘zbekiston Milliy gvardiyasi dastlab 1992 yil 23 yanvar «O‘zbekiston Milliy gvardiyasini tashkil etish tog‘risida»gi 29- sonli qaror bilan tashkil etilgan. Qonunda «O‘zbekiston Respublikasi Mudofaa ishlarl vazirligini tuzish, Milliy gvardiya va noharbiy (muqobil) xizmat tashkil etish huquqiga ega...» deb belgilab qo‘yilgan. 2017-yilning avgust oyida Shavkat Mirziyoyevning «O‘zbekiston Respublikasi Milliy gvardiyasini tashkil etish to‘g‘risida»gi qarori bilan mamlakatimizda O‘zbekiston Respublikasi Milliy gvardiyasi tashkil etildi. O‘zbekiston Respublikasining 1991-yil 3l-avgustdagi «Davlat muatflqllllgl asoslari to‘g‘risida»gi 336—XII-sonli Qonuni, 6-modda // O‘zbekislon Respublikasi Oliy Kerigashlning Axborotnomasi, 1991-y., 11-son, 246-modda. “Xavfsiz shahar - xavfsiz mamlakat” konsepsiyasi asosida bar blr shahar va viloyatda xavsiz hudud loyihasini amalga oshirish, jamoat tartibinl saqlash uchun ichki ishlar vazirligi bilan birga Milliy gvardiya mas’ul va javobgar etib belgilangan. Hozirda Milliy gvardiya bu vazifalarni bajarish uchun joylardagi davlat hokimiyati idoralari, jamoat tashkilotlari bilan yaqin hamkorlikda faoliyat olib bormoqda. Milliy gvardiyaning asosiy faoliyat yo‘nalisni: davlat mustaqilligini, hududiy yaxlitligini, fuqarolarning konstitutsiyaviy huquqlari va erkinliklarini himoya qilish. Konstitutsiyada: ”O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchiari davlat suverenitetini va hududiy yaxlitligjni, aholining tinch hayoti va xavfsizligini himoya qilish uchun tuziladi” deb belgilangan. Urashlar va harbiy mojarolarni qaytarish va oldini olish milliy maniaatlar, suverenitet, hududiy yaxiitligini hamda aholining tinch havotini himoya qilish uchun davlat tomonidan tashkil etilgan va saqlab turilgan harbiv birlashmalar: Mudofaa vazirligi, Ichki ishlar vazirligi, Favqulodda vaziyailar vazirligi Davlat xavfsiziik xizmati va boshqa harbiy qo‘shilmalar, Mustaqil faoliyat yurituvchi Milliy gvardiyadan iborat. 2020-yil 18-noyabr “O‘zbekiston Respublikasi Milliy gvardiyasi to‘g‘risida”gi O‘RQ-647-sonli Qonuni 7 bob va 54 ta moddadan iborat. Ushbu qonun MGning maqomi, vakolatlari, vazifalari va funksiyalarini, asosiy huquq, majburiyatlari belgilash, uning faoliyatining harbiy va huquqni muhofaza qilish xususiyatini mustahkamlash maqsadida ishlab chiqilgan. Qonun bilan quyidagilar tartibga solingan:  MG huquqiy maqomi, vazifalari davlat organlari va … hamda fuqarolar bilan hamkorligi;  MG faoliyatini tashkil etish – tizimi, bo‘ysunishi va hisobdorligi masalalari, lavozimga tayinlash va ozod etish, Milliy gvardiya hayati tarkibi va maqomi;  xizmaini o‘tash tartibi va shartlari - xizmatga qabul qilish va qasamyod qilish, harbiy xizmatchilarni tayyorlash, qavta tayyoriash, malakasini oshirish, xizmatdan bo‘shatish va tiklash, xizmat muddatlari, ulami uzaytirish asoslari, harbiy va maxsus unvonlar berish;  Milliy gvardiyaning huquq va majburiyatlari;  harbiy xizmatchilar - xodimlar tomonidan jismoniy kuch ishlatish, maxsus vositalarni, o‘qotarqurolni qo‘llash, tashkilotlarning va fuqarolarning transport vositalaridan foydalanish;  Ularni huquqiy va ijtimoiy himoya qilishularning sog‘lig‘ini saqlash, taminoti, uy- joy maydoni bilan taminlash hamda pensiya taminoti va boshqalar. 1. 2020-yil 18-noyabrdagi “O‘zbekiston Respubhkasi Milliy gvardiyasi to‘g‘risida”gi O‘RQ— 647-sonli Qonuni 2. 2019-yil 12-sentyabrdagi PQ-4447-sonli qarori bilan tasdiqlangan “O‘zbekiston Respublikasi fuqarolarining harbiy xizmatni o‘tash tartibi to‘g‘risida”gi Nizom MGda ham harbiy xizmatni o‘tash tartibi va shartlarini belgilab bergan. 3. 2021-yil 20-fevraldagi “O‘zbekiston Respublikasi Milliy gvardiyasi qo‘riqlash bosh boshqarmasining faoliyatini sifat jihatidan yangi bosqichga ko‘tarish chora-tadbirlari to‘g‘risida” PQ-4997-sonli qarori, 4. 2021-yil 29-noyabrdagi “O‘zbekiston Respublikasi jamoat xavfsizligi konsepsiyasini tasdiqlash va uni amalga oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF-27-son Farmoni, 5. 2018-yil 14-fevraldagi “Toshkent shahrida jamoat tartibini saqlash, huquqbuzarliklar profilaktikasi va jinoyatchilikka qarshi kurashishning sifat jihatidan yangi tizimini joriy etish to‘g‘risida”gi PQ-3528-sonll qarori, 2022-yil 28-yanvardagi “2022-2026-yillarga mo‘ljallangan yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi to‘g‘ristda”gi PF-60-son Mazkur Farmon bilan Milliy gvardiya faoliyatiga oid quyidagi muhim maqsadlar belgilab berildi:  davlatning mudofaa qobiliyatini yanada mustahkamlash, Qurolli Kuchlarning jangovar shayligini, uning imkoniyatlari va qobiliyatini kuchaytirish;  harbiy xizmatchilar, ularning oila azolarining ijtimoiy himoyasini har tomonlama kuchaytirish;  favqulodda vaziyatlarning oldini olish va bartaraf etishning satnarali tizimini yaratish;  jamoat xavfsizligini taminlash, huquqbuzarliklarning sodir etilishiga sabab bo‘lgan shart-sharoitlarni o‘z vaqtida aniqlash va bartaraf etishning samarali tizimini yaratish. Milliy gvardiyaning jamiyat va davlat bilan o‘zaro munosabatlarini belgilovchi va ifodaiovchi huquqiy holati uning huquqiy maqomini anglatadi. O‘zbekiston MG to‘g‘risidagi qonunning 3-moddasini 1-qismida belgilangan qoidaga ko‘ra MG Qurolli Kuchlarining jamoat xavfsizligini ta’minlash va huquqbuzarliklarning oldini olish sohasida huquqni muhofaza qiluvchi ayrim vazifalariga ega bo‘lgan qo‘shinlarining maxsus turidir. Qurolli Kuchlar davlat harbiy tashkilotining va mamlakat mudofaa tizimining negizi bolib, harbiy mojarolarni jilovlash, oldini olish, davlatning harbiy xavfsizlifrjm ta’minlash uchun mo‘ljallangandir Huquqni muhofaza qilish faoliyati - bu davlat va uning nomidan maxsus vakolatli organlarning qonun bilan belgilangan tartibda huquqiy ta’sir chorasini qo‘llash orqali qonuniylikni, huquqiy tartibotni ta’minlash, jamiyat, davlat va boshqa fuqarolik birlashmalarining huquq va qonuniy manfaatlarini muhofaza qilish, fuqarolarni huquq va erkinliklarini himoya qilish, jinoyatchilik va boshqa huquqbuzarliklarga qarshi kurashish sohasidagi faoliyatdir Milliy gvardiyaning huquqni muhofaza qilish vazifalariga misol sifatida  jismoniy va yuridik shaxslarning huquqlari, erkinliklari hamda qonun bilan qo‘riqlanadigan manfaatlarini himoya qilish;  tergovga qadar tekshiruvni, surishtiruv o‘tkazish, jinoyat ishlarini qo‘zg‘atish va ma’muriy huquqbuzarliklar to‘g‘risidagi ishlarni yuritish;  jismoniy va yuridik shaxslarning mol-mulkini qo‘riqlash;  huquqbuzarliklar profilaktikasini amalga oshirish, shu jumladan mazkur huquqbuzarliklarning sodir etilishi sabablarini va ularga imkon berayotgan shart-sharoitlarni aniqlash, bartaraf etish;  jamoat tartibini muhofaza qilish, shu jumladan ommaViy tadbirlar, mitinglar, yig‘ilishlar, namoyishlar o‘tkazilayotganda hamda fuqarolar gavjum bo‘ladigan joylarda jamoat tartibini muhofaza qilish;  huquqbuzarliklarni oldini olish, ularni aniqlash va ularga chek qo‘yish maqsadida aholi punktlaridagi jamoat joylarida patrullik qilish kabi asosiy vazifalarini keltirib o‘tish mumkin.  terrorizmga qarshi kurashishda, shuningdek terrorchilik harakatlarining hamda tabiiy va texnogen xususiyatli favqulodda vaziyatlarning oqibatlarini bartaraf etishda ishtirok etish;  davlat obyektlarini, o‘ta muhim, toifalangan obyektlarni hamda boshqa obyektlarni qo‘riqlash;  favqulodda holat, alohida davr va terrorchilikka qarshi operatsiyalarni o‘tkazish sharoitlarida huquqiy rejimni ta’minlash;  qo‘riqlanadigan shaxslarning xavfsizligini тa’minlashda ishtirok etish;  chet davlatlarning rasmiy vakillarini, oliy darajadagi xorijiy delegatsiyalarni kutib olishda va kuzatib qo‘yishda,  O‘zbekiston Respublikasi hududiy mudofaasini tashkil etish tizimida Qurolli Kuchlarni jangovar qo‘llash rejalari bo‘yicha maxsus vazifalarni hal qilish,  Davlat xavfsizlik xizmati Chegara qo‘shinlariga O‘zbekiston Respublikasining Davlat chegarasini qo‘riqlash hamda himoya qilishda ko‘maklashish kabilarni ham qamrab l di Миллий гвардия фаолиятининг асосий принциплари:  қонунийлик,  фуқароларнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларига риоя этиш, уларни ҳурмат қилиш,  ягоналик,  мустақилликдан иборатдир. 4-модда. 12-modda. Milliy gvardiyaning tizimi  markaziy devoni,  QR, viloyatlar va Toshkent shahri bo‘yicha boshqarmalari,  harbiy tuzilmalar,  ta’lim va tibbiyot muassasalari,  MG zimmasiga yuklatilgan vazifalarni bajarish uchun tashkil etiladigan boshqa MG organlaridan iborat bo‘ladi. Milliy gvardiyaga qo‘mondon boschilik qiladi va bevosita O‘zbekiston Prezidentiga bo‘ysunadi va unga hisobdordir. Milliy gvardiya Respublikasi Prezidenti tomonidan lavozimga tayinlanadigan va lavozimidan ozod etiladi. Milliy gvardiya qo‘mondoni maqomiga ko‘ra vazirga tenglashtiriladi. Uning Respublika Prezidenti tomonidan lavozimga tayinlanadigan va lavozimidan ozod etiladigan o‘rinbosarlari bo‘ladi. Milliy gvardiya hay’ati tarkibi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan tasdiqlanadi:  MG qo‘mondoni, o‘rinbosarlari,  markaziy devoni bo‘linmalarining boshliqlari,  MG organlarining rahbarlaridan iborat. MG hay’ati maslahat organi bo‘lib, o qonun hujjatlarining, o Prezident topshiriqlarining, o MG qo‘mondoni buyruqlari va ko‘rsatmalarining ijro etilishi, o kadrlarni tanlash, joy-joyiga qo‘yishga taalluqli masalalarni, vazifalarning bajarilishi bilan bog‘liq masalalarni ko‘rib chiqadi. MG organlarida haqiqiy harbiy xizmatda bo‘lgan Respublika fuqarolari uning harbiy xizmatchilaridir. Harbiy xizmatchilar maxsus unvonlar berilgan va harbiy xizmatni o‘tash to‘g‘risidagi kontraktning amal qilishi tugatilgan holda Milliy gvardiya xodimlari lavozimlariga tayinlanishi mumkin. Milliy gvardiya oliy harbiy ta’lim muassasalarining bitiruvchilari maxsus unvonlar berilgan holda xodimlar lavozimlariga tayinlanishi mumkin. Milliy gvardiya harbiy xizmatchilari tomonidan Milliy gvardiya organlarida harbiy xizmatni o‘tash tartibi qonun hujjatlarida belgilanadi. MG harbiy xizmatchilariga (xodimlariga) Milliy gvardiya qo‘mondoni tomonidan tasdiqlanadigan, belgilangan namunalardagi xizmat guvohnomasi va shaxsiy raqamli jeton beriladi. 19-modda. Milliy gvardiyaga harbiy xizmatga (xizmatga) qabul qilish MG harbiy xizmatga (xizmatga) tegishli ma’lumotga ega bo‘lgan, sog‘lig‘ining holatiga va jismoniy tayyorgarligiga ko‘ra MG harbiy xizmatchisining (xodimining) xizmat majburiyatlarini bajarishga qodir bo‘lgan O‘zbekiston fuqarolari qabul qilinadi. Harbiy xizmatga fuqarolar umumiy harbiy majburiyat va harbiy xizmat to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga muvofiq qabul qilinadi. Xizmatga 18 dan 30 yoshgacha bo‘lgan va 30 dagi fuqarolar Respublika Prezidenti tomonidan tasdiqlanadigan Milliy gvardiya xodimlarining xizmatni o‘tash tartibi to‘g‘risidagi nizomga muvofiq qabul qilinadi. Erkaklar MG xizmatga kirib, xodim lavozimiga tayinlanguniga qadar Qurolli Kuchlaridagi muddatli harbiy xizmatni yoki safarbarlik chaqiruvi rezervidagi harbiy xizmatni o‘tashi yoxud oliy ta’lim tashkilotlarida harbiy tayyorgarlikdan o‘tishi kerak. Belgilangan tartibda muomalaga layoqatsiz yoki muomala layoqati cheklangan deb topilgan, xizmatni o‘tashga to‘sqinlik qiladigan kasalligi yoki jismoniy nuqsonlari bo‘lgan, boshqa davlat organlaridan salbiy sabablarga ko‘ra bo‘shatilgan fuqarolar, sodir etgan jinoyati uchun qo‘llanilgan jazo … yoxud amnistiya akti qo‘llanilganligidan qat’i nazar muqaddam sudlangan fuqarolar Milliy gvardiya xodimi lavozimiga qabul qilinishi mumkin emas. MG xizmatda bo‘lishning cheklangan yoshi: safdorlar va serjantlar tarkibi xodimlari uchun 50 yoshni, ofitserlar tarkibi uchun — 55 yoshni generallar uchun — 60 yoshni, ayollar (unvonidan qat’i nazar) - 50 yoshni tashkil etadi. … xizmat muddati MG qo‘mondoni tomonidan ushbu xodimlarning roziligi bilan 5 yilgacha, MG ta’lim muassasalarida professor-o‘qituvchilik lavozimlarini egallab turgan va ilmiy darajaga yoki ilmiy unvonga ega bo‘lgan shaxslarga esa 10 yilgacha muddatga uzaytirilishi mumkin. MG xodimlariga quyidagi maxsus unvonlar beriladi: 1.safdorlar tarkibi — «safdor»; 2.serjantlar tarkibi - «kichik serjant», «serjant», «katta serjant»; 3. kichik ofitserlar tarkibi — «leytenant», «katta leytenant», «kapitan»; 4. katta ofitserlar tarkibi — «mayor», «podpolkovnik», «polkovnik»; 5. generallar tarkibi — «general-mayor», «general- leytenant», «general-polkovnik». Milliy gvardiya harbiy xizmatchilarining (xodimlarining) daxlsizlik kafolatlari Milliy gvardiyaning harbiy xizmatchilari (xodimlari) xizmatni o‘tash vaqtida daxlsizlik huquqiga ega bo‘ladi. Harbiy xizmatchi (xodim) tegishincha Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar prokurorining roziligisiz jinoiy javobgarlikka tortilishi, ushlab turilishi, qamoqqa olinishi mumkin emas. MG ҳарбий хизматга (хизматга) қабул қилинган ҳарбий хизматчи (ходим) ҳарбий хизматдан (хизматдан) бўшатилганидан кейин, агар у бўшатилган кундан эътиборан уч ойдан кечиктирмай ишга жойлашиш масаласи юзасидан иш берувчига мурожаат қилган бўлса, аввалги иш жойи бўйича ишга жойлашиш ҳуқуқига эга. MG молиявий ва моддий-техника таъминоти, Ўзбекистон Республикаси Давлат бюджети маблағлари ва қонун ҳужжатларида тақиқланмаган бошқа манбалар ҳисобидан амалга оширилади. Миллий гвардиянинг жисмоний ва юридик шахслар билан тузилган шартномалар асосида ташкил этилган бўлинмалари ушбу шахсларнинг маблағлари ҳисобидан таъминланади. 47-modda. Milliy gvardiyaning ramzlari Milliy gvardiya Prezidenti tomonidan tasdiqlanadigan bayroqqa, emblemaga, vimpelga va boshqa ramzlarga ega bo‘lishi mumkin. 48-modda. Xalqaro hamkorlik MG chet davlatlarning huquqni muhofaza qiluvchi organlari va boshqa tashkilotlari, shuningdek xalqaro tashkilotlar bilan xalqaro hamda harbiy-texnik hamkorlikni amalga oshiradi, belgilangan tartibda xalqaro shartnomalar tuzadi va o‘z vakolatlari doirasida O‘zbekiston Respublikasi xalqaro shartnomalarining bajarilishini ta’minlaydi. MG faoliyatida qonunlarning aniq hamda bir xil ijro etilishi ustidan nazorat O‘zbekiston Bosh prokurori va unga bo‘ysunuvchi prokurorlar tomonidan o‘z vakolatlari doirasida amalga oshiriladi. Prokurorlar Milliy gvardiyaning jangovar-xizmat faoliyati to‘g‘risida o‘ziga taqdim etilgan hujjatlar va materiallardagi ma’lumotlarning maxfiyligini ta’minlaydi. 51-modda. Milliy gvardiya, O‘zbekiston Adliya vazirligi va boshqa manfaatdor tashkilotlar ushbu Qonunning ijrosini, ijrochilarga yetkazilishini hamda mohiyati va ahamiyati aholi o‘rtasida tushuntirilishini ta’minlasin. MGning asosiy vazifalaridan biri jismoniy va yuridik shaxslarning huquqlari, erkinliklari hamda qonun bilan qo‘riqlanadigan manfaatlarini himoya qilishdir. MGning harbiy xizmatchilari (xodimlari) o‘z faoliyatini fuqarolarning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlariga rioya etish, ularni hurmat qilish asosida amalga oshiradi. MG fuqarolarning jinsi, irqi, millati, tili, dini, ijtimoiy kelib chiqishi, e’tiqodi, shaxsiy va ijtimoiy mavqeidan qat’i nazar, ularning huquqlari, erkinliklari hamda qonuniy manfaatlari himoya qilinishini ta’minlaydi. MGning harbiy xizmatchilari (xodimlari) fuqaroning shaxsiy hayotiga taalluqli bo‘lgan, uning sha’ni, qadr- qimmati yoki ishchanlik obro‘siga putur yetkazadigan ma’lumotlarni, agar qonunda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo‘lsa, oshkor qilish huquqiga ega emas. MGning asosiy vazifalaridan yana biri terrorizmga qarshi kurashishda, shuningdek terrorchilik harakatlarining hamda tabiiy va texnogen xususiyatli favqulodda vaziyatlarning oqibatlarini bartaraf etishda ishtirok etishdir.