Mavzu:
O’ZBEKISTON
RESPUBLIKASI
VAZIRLAR
MAHKAMASI
Reja:
Kirish;
I bob: Ijro etish organining tarixi va qonunchiligi;
1.1: Paydo bo’lishi va rivojlanishi
1.2: Qonunchiligi;
II bob: Vazirlar mahkamasining huquqiy maqomi;
2.1: Shakllantirish tartibi va tarkibi;
2.2: Vazirlar mahkamasiga berilgan vakolatlar va bosh vazirni
vazifasidan ozod qilish.
Xulosa.
Foydalanilgan adabiyotlar.
Ilova.
Ma’lumki, O’zbekistonda hokimiyat bo’linish prinsipiga asosan
uchga bo’linadi: qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud. Ularning barchasi
bir-biridan mustaqil faoliyat olib boradilar. Vazirlar mahkamasi ijro
etuvchi organ bo’lib, olim O.T.Husanov fikricha, hokimiyat tizimida
alohida o’ringa ega. Vazirlar mahkamasi O’zbekiston Respiblikasining
hukumati hisoblanib, O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 20-
bobidan
o’rin
olgan.
Konstitutsiyaga
ko’ra
Vazirlar
Mahkamasi iqtisodiyotning, ijtimoiy va maʼnaviy sohaning samarali
faoliyatiga
rahbarlikni,
Oʻzbekiston
Respublikasi
qonunlari, Oliy
majlis qarorlari, O’zbekiston
prezidentining farmonlari,
qarorlari
va
farmoyishlari ijrosini taʼminlaydi. Vazirliklar, davlat qo’mitalari, idoralar
hamda davlat va xoʻjalik boshqaruvining boshqa organlari ishini
muvofiqlashtiradi va yoʻnaltiradi. Tarkibiga: O’zbekiston Respublikasi
Bosh vaziri, Oʻzbekiston Respublikasi Bosh vazirning oʻrinbosarlari,
Vazirlar, Oʻzbekiston Respublikasi Davlat qoʻmitalarining raislari, Davlat
va xoʻjalik boshqaruvi boshqa organlarining rahbarlari kiradilar.
Qoraqalpog’iston Respublikasi Vazirlar Kengashining Raisi lavozimi
boʻyicha Vazirlar Mahkamasi tarkibiga kiradi. Hozirda Abdulla Aripov
bosh vazir lavozimini egallab turibdi va 8 ta o’rinbosariga ega. Ular
Ochilboy Ramatov, Jamshid Qo’chqorov, Aziz Abduhakimov va
boshqalar. O’zbekistonda 27 ta vazirlik faoliyat olib bormoqda.
1990-yil 15-noyabrda O‘zbekiston Prezidentining «O‘zbekiston
SSR Prezidenti huzuridagi Vazirlar Mahkamasining tarkibini tasdiqlash
to‘g‘risida»gi farmoni qabul qilindi. Unga muvofi q ravishda O‘zbekiston
Prezidenti huzurida Vazirlar Mahkamasi tuzildi, Prezident uning Raisi
bo‘ldi. Respublikada vitse-prezident lavozimi ta’sis etilib, uning
zimmasiga Vazirlar Mahkamasiga rahbarlik qilish va uning ishini
uyushtirish vazifasi yuklandi. 1992-yil 4-yanvarda vitse-prezident
lavozimi tugatildi va O‘zbekiston Respublikasining Bosh vaziri lavozimi
ta’sis etildi. Bosh vazir zimmasiga vitse-prezident vakolatlari berildi.
O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasining XX bobida O‘zbekiston
Respublikasi Vazirlar Mahkamasining konstitutsiyaviy-huquqiy maqomi,
uning tashkil etilishi,
faoliyatining asosiy yo‘nalishlari va vakolatlari belgilab qo‘yildi.
Vazirlar Mahkamasi o‘z faoliyatini O‘zbekiston Respublikasining 1993-
yilda qabul qilingan «O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi
to‘g‘risida»gi Qonuni asosida olib borgan. Vazirlar Mahkamasi
O‘zbekiston Respublikasining hukumati Oliy Majlisning qonunlari,
O‘zbekiston
Respublikasi
Prezidentining
farmonlari,
qarorlari
va
farmoyishlari
bajarilishiga
rahbarlikni
ta’minlovchi
O‘zbekiston
Respublikasining
ijro
etuvchi
hokimiyat
organidir.
Vazirlar
Mahkamasining
doimiy
organi
sifatida
Bosh
vazir
va
uning
o‘rinbosarlaridan iborat tarkibdagi Vazirlar Mahkamasining Rayosati
faoliyat ko‘rsatadi. 2003-yil O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi 89-
moddasining «O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti ayni vaqtda Vazirlar
Mahkamasining Raisi hisoblanadi» degan ikkinchi qismi olib tashlandi.
O‘zbekiston hukumati – Vazirlar Mahkamasiga Bosh vazir rahbarlik
qiladi. Vazirlar Mahkamasi tarkibida Rais lavozimi bo‘lmaydigan bo‘ldi.
Hozirda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining taqdimiga binoan,
O‘zbekiston Respublikasining Bosh vaziri, uning birinchi o‘rinbosari va
o‘rinbosarlari nomzodlari avval Qonunchilik palatasida, so‘ngra Senatda
ko‘rib chiqiladi hamda tasdiqlanadi. Vazirlar Mahkamasining boshqa
a’zolari esa Bosh vazirning taqdimiga binoan O‘zbekiston Respublikasi
Prezidenti tomonidan tasdiqlanadi. Hozirda Vazirlar Mahkamasining
tarkibiga O‘zbekiston Respublikasi Bosh vaziri, uning birinchi o‘rinbosari
va
o‘rinbosarlari,
O‘zbekiston
Respublikasi
vazirlari,
davlat
qo‘mitalarining
raislari,
Qoraqalpog‘iston
Respublikasi
Vazirlar
Kengashining Raisi kiradi.
1992-2003-yillarda Vazirlar Mahkamasi tuzilishi
Vazirlar
mahkamasi
qonunchiligi
O’zbekiston
Respublikasi
Konstitutisiyasi,
“O’zbekiston
Respublikasi
Vazirlar
Mahkamasi
to’g’risida”gi qonun, “O’zbekiston Respiblikasi Vazirlar Mahkamasining
Reglamenti to’g’risida”gi qonun va boshqa normativ-hujjatlardan iborat.
Konstitutsiyaning 20-bobi ajratilgan bo’lib, u bob 114-119-moddalarni o’z
ichiga oladi:
114-modda:” O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi ijro
etuvchi hokimiyatni amalga oshiradi. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar
Mahkamasi O‘zbekiston Respublikasi Bosh vaziri, uning o‘rinbosarlari va
Bosh vazir
Birinchi
o’rinbosari
O’rinbosarlari
Vazirlar
Davlat
qo’mitalari
raislari
Qoraqalpog’iston
Respublikasi
Vazirlar kengashi
Davlat va xo’jalik
boshqaruvi
rahbarlari
Prezident
p
vazirlardan iborat. Qoraqalpog‘iston Respublikasi hukumatining boshlig‘i
Vazirlar Mahkamasi tarkibiga o‘z lavozimi bo‘yicha kiradi.
Vazirlar Mahkamasi o‘z faoliyatini ijro etuvchi hokimiyat
faoliyatining
O‘zbekiston
Respublikasi
Prezidenti
tomonidan
belgilanadigan asosiy yo‘nalishlari doirasida amalga oshiradi.”
115-moddada Vazirlar mahkamasining vakolatlari berilgan.
116-modda:”
Vazirlar
Mahkamasi
konstitutsiyaviy
normalar
doirasida va qonunchilikka muvofiq O‘zbekiston Respublikasining butun
hududidagi barcha organlar, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar,
mansabdor shaxslar va fuqarolar tomonidan bajarilishi majburiy bo‘lgan
qarorlar va farmoyishlar chiqaradi.
Vazirlar Mahkamasi o‘z faoliyatida O‘zbekiston Respublikasi Oliy
Majlisi va O‘zbekiston Respublikasi prezidenti oldida javobgardir.
Amaldagi Vazirlar Mahkamasi yangi saylangan O‘zbekiston
Respublikasi Oliy Majlisi oldida o‘z vakolatlarini zimmasidan soqit qiladi,
biroq Vazirlar Mahkamasining yangi tarkibi shakllantirilguniga qadar
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qaroriga muvofiq o‘z faoliyatini
davom ettirib turadi.”
117-modda:” O‘zbekiston Respublikasi Bosh vaziri:
1) Vazirlar Mahkamasi faoliyatini tashkil etadi va unga
rahbarlik qiladi, uning samarali ishlashi uchun shaxsan javobgar
bo‘ladi;
2) Vazirlar Mahkamasining majlislarida raislik qiladi, uning
qarorlarini imzolaydi;
3) xalqaro munosabatlarda O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar
Mahkamasi nomidan ish ko‘radi;
4) O‘zbekiston Respublikasi qonunlarida nazarda tutilgan boshqa
vazifalarni bajaradi.”
118-modda:” O‘zbekiston Respublikasi Bosh vaziri nomzodi
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining mansabdor shaxslari
saylangandan va organlari shakllangandan so‘ng bir oy ichida yoki Bosh
vazir lavozimidan ozod etilganidan keyin yoxud Bosh vazir, Vazirlar
Mahkamasining amaldagi tarkibi iste’foga chiqqanidan keyin bir oy ichida
Qonunchilik palatasi ko‘rib chiqishi va ma’qullashi uchun O‘zbekiston
Respublikasi Prezidenti tomonidan barcha siyosiy partiyalar fraksiyalari
bilan maslahatlashuvlar o‘tkazilganidan so‘ng taqdim etiladi.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi
O‘zbekiston
Respublikasi
Prezidenti
tomonidan
taqdim
etilgan
O‘zbekiston Respublikasi Bosh vaziri nomzodini taqdimnoma kiritilgan
kundan e’tiboran o‘n kun ichida ko‘rib chiqadi.
Bosh vazir lavozimiga nomzod O‘zbekiston Respublikasi Oliy
Majlisining Qonunchilik palatasida uning nomzodi ko‘rib chiqilayotganda
Vazirlar Mahkamasining yaqin muddatga va uzoq istiqbolga mo‘ljallangan
harakat dasturini taqdim etadi.
Bosh vazir nomzodi uning uchun O‘zbekiston Respublikasi Oliy
Majlisining Qonunchilik palatasi deputatlari umumiy sonining yarmidan
ko‘pi tomonidan ovoz berilgan taqdirda ma’qullangan hisoblanadi.
Bosh vazir lavozimiga taqdim etilgan nomzod uch marta rad etilgan
taqdirda, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Bosh vazirni tayinlaydi va
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasini
tarqatib yuborishga haqli.
O‘zbekiston
Respublikasi
Vazirlar
Mahkamasining
a’zolari
ularning
nomzodlari
O‘zbekiston
Respublikasi
Oliy
Majlisining
Qonunchilik palatasi tomonidan ma’qullanganidan keyin O‘zbekiston
Respublikasi Prezidenti tomonidan lavozimga tayinlanadi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Bosh vazirni, O‘zbekiston
Respublikasi Vazirlar Mahkamasining amaldagi tarkibini yoki a’zosini
iste’foga chiqarishga haqli.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi a’zosining o‘z faoliyatiga
oid masalalar yuzasidan hisobotini eshitishga haqli. Vazirlar Mahkamasi
a’zosining hisobotini eshitish yakunlariga ko‘ra Qonunchilik palatasi uni
iste’foga chiqarish to‘g‘risidagi taklifni O‘zbekiston Respublikasi
Prezidentiga ko‘rib chiqish uchun kiritishga haqli.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi a’zolari parlament
so‘rovlariga va Qonunchilik palatasi deputatining, Senat a’zosining
so‘rovlariga qonunda belgilangan tartibda javob berishi shart.
Vazirlar Mahkamasining faoliyatini tashkil etish tartibi va vakolat
doirasi qonun bilan belgilanadi.”
“O’zbekiston
Respublikasi
Vazirlar
Mahkamasi
to’g’risida”gi
O’zbekiston
Respublikasi
qonuniga
o’zgartirish
va
qo’shimchalar kiritish haqida”gi qonun 10 bobdan iborat bo’lib ular:
1-bob. Umumiy qoidalar;
2-bob. Vazirlar Mahkamasining tarkibi va uni shakllantirish tartibi;
3-bob. Vazirlar Mahkamasining vakolatlari;
4-bob. Vazirlar Mahkamasining faoliyatini tashkil etish;
5-bob. Vazirlar Mahkamasining Rayosati;
6-bob. Vazirlar Mahkamasining hujjatlari;
7-bob. Vazirlar Mahkamasining O‘zbekiston Respublikasi Oliy
Majlisi, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti va uning Administratsiyasi,
sudlar, huquqni muhofaza qiluvchi organlar hamda kuch ishlatishga
vakolatli bo‘lgan tuzilmalar, boshqa davlat organlari va nodavlat
tashkilotlar bilan hamkorligi;
8-bob. Vazirlar Mahkamasi faoliyatining ochiqligi va shaffofligi;
9-bob. Vazirlar Mahkamasi a’zolarini va uning apparati xodimlarini
moddiy rag‘batlantirish va ijtimoiy ta’minlash;
10-bob. Yakunlovchi qoidalar.
4-modda:
O‘zbekiston
Respublikasi Konstitutsiyasi va
qonunlarining
ustunligi,
inson
hamda
fuqaroning
huquqlari
va
erkinliklarini ta’minlash, kollegiallik, hokimiyat tarmoqlarining bo‘linishi
va hamkorligi, shuningdek ochiqlik va shaffoflik Vazirlar Mahkamasi
faoliyatining asosiy prinsiplaridir.
20-modda: Vazirlar Mahkamasi qonunchilik tashabbusi huquqiga
ega.
Vazirlar Mahkamasi qonunchilik tashabbusi huquqini qonun
loyihalarini
Qonunchilik
palatasiga
kiritish
orqali
amalga
oshiradi.Vazirlar Mahkamasi o‘zi kiritgan qonun loyihasini Qonunchilik
palatasida ko‘rib chiqishda ishtirok etish uchun o‘z vakillarini tayinlaydi.
24-modda: Vazirlar Mahkamasi a’zolari:
Vazirlar Mahkamasi va uning Rayosati majlislarida masalalarni
ko‘rib chiqishda ishtirok etadi, shuningdek Vazirlar Mahkamasi
majlislarining kun tartibi bo‘yicha takliflar kiritadi;
Vazirlar Mahkamasi ko‘rib chiqishi uchun masalalar tayyorlashni
amalga oshiradi;
Vazirlar Mahkamasining vakolatiga kiruvchi masalalarni ko‘rib
chiqish to‘g‘risida Vazirlar Mahkamasiga takliflar kiritadi;
normativ-huquqiy hujjatlar loyihalarini ishlab chiqish tashabbusi
bilan chiqadi;
tegishli vazirliklarning, davlat qo‘mitalarining yoki boshqa davlat
boshqaruvi organlarining faoliyatini tashkil etadi va muvofiqlashtiradi;
Qonunchilik palatasiga taqdim etilgan harakatlar rejasini ro‘yobga
chiqarishga, shuningdek vazirliklar va davlat qo‘mitalari faoliyati
samaradorligini hamda maqsadli vazifalarning bajarilishini baholashning
asosiy mezonlarini hisobga olgan holda, maqsadli vazifalarni bajarishga
doir choralarni amalga oshiradi;
Vazirlar
Mahkamasi
tomonidan
tashkil
etiladigan
Vazirlar
Mahkamasining komissiyalari va boshqa ishchi organlariga Vazirlar
Mahkamasining qaroriga ko‘ra rahbarlikni amalga oshiradi.
Vazirlar Mahkamasi a’zolari o‘zi rahbarlik qilayotgan vazirlikning,
davlat qo‘mitasining yoki boshqa davlat boshqaruvi organining faoliyati
samaradorligi uchun shaxsan javobgar bo‘ladi.
Vazirlar Mahkamasi a’zolari ilmiy va pedagogik faoliyatdan
tashqari haq to‘lanadigan boshqa turdagi faoliyat bilan shug‘ullanishi
mumkin emas.
25-modda: Vazirlar Mahkamasi doimiy komissiyalar tuzadi va
ularning vazifalarini, funksiyalarini hamda faoliyatini tashkil etish
tartibini belgilaydi.
Davlat va xo‘jalik boshqaruvining ayrim masalalari bo‘yicha
takliflar tayyorlash, Vazirlar Mahkamasining qarorlari loyihalarini ishlab
chiqish, shuningdek Vazirlar Mahkamasining ayrim topshiriqlarini
bajarish uchun Vazirlar Mahkamasining muvaqqat komissiyalari va boshqa
ishchi organlari tashkil etilishi mumkin.
“O’zbekiston Respiblikasi Vazirlar Mahkamasining Reglamenti
to’g’risida”gi qonun 10 bobdan iborat:
1-bob. Umumiy qoidalar;
2-bob. Vazirlar Mahkamasi ishini tashkil etish;
3-bob. Vazirlar Mahkamasiga masalalarni kiritish, shuningdek
ularni Vazirlar Mahkamasida tayyorlash va ko‘rib chiqish tartibi;
4-bob. Iqtisodiyot, ijtimoiy va ma’naviy soha samarali faoliyat
ko‘rsatishining muhim va ustuvor masalalari bo‘yicha Hukumat qarorlari
loyihalarini tayyorlash, kiritish va O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti
bilan kelishib olish tartibi;
4.1-bob. Vazirliklar, davlat qo‘mitalari va davlat boshqaruvining
boshqa organlarini tuzish hamda tugatish to‘g‘risida O‘zbekiston
Respublikasi Prezidentiga taqdimnomalar tayyorlash va kiritish tartibi;
5-bob. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlari
va farmoyishlari loyihalarini ishlab chiqish, kelishish va imzolash tartibi;
6-bob. Vazirlar Mahkamasi va uning Rayosati majlislarini
tayyorlash va o‘tkazish;
7-bob. Vazirlar Mahkamasi qarorlarini rasmiylashtirish, jo‘natish,
e’lon qilish va ularning kuchga kirishi;
8-bob. Qabul qilingan qarorlarning bajarilishini tashkil etish tartibi
hamda Vazirlar Mahkamasi tomonidan nazorat vakolatlarining amalga
oshirilishi;
9-bob. Vazirlar Mahkamasining doimiy, vaqtinchalik komissiyalari
va boshqa ishchi organlari;
10-bob. Jismoniy va yuridik shaxslarning murojaatlari bilan ishlash.
1-bob:
2. Vazirlar Mahkamasi iqtisodiyot, ijtimoiy va ma’naviy sohaning
samarali faoliyatiga rahbarlikni, O‘zbekiston Respublikasi qonunlari, Oliy
Majlis qarorlari, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari,
qarorlari va farmoyishlari ijrosini ta’minlaydi.
3. Vazirlar Mahkamasi o‘z faoliyatida O‘zbekiston Respublikasi
Prezidenti va O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi oldida javobgardir.
O‘zbekiston
Respublikasi
Prezidenti
Vazirlar
Mahkamasi
majlislarida raislik qilishga, Vazirlar Mahkamasi vakolatiga kiruvchi
masalalar yuzasidan qarorlar qabul qilishga, shuningdek Vazirlar
Mahkamasi qarorlari va farmoyishlarini, O‘zbekiston Respublikasi Bosh
vaziri farmoyishlarini bekor qilishga haqli.
4. Vazirlar Mahkamasi vakolatlarining amalga oshirilishi Bosh
vazir, uning o‘rinbosarlari, vazirlar, davlat qo‘mitalari raislari, davlat
boshqaruvi organlari rahbarlari, Vazirlar Mahkamasining Rayosati,
Vazirlar Mahkamasining doimiy, muvaqqat komissiyalar va boshqa ishchi
organlari faoliyati, shuningdek Vazirlar Mahkamasining apparati ishi bilan
ta’minlanadi.
5. Vazirlar Mahkamasida uning vakolatlariga tegishli masalalar
Vazirlar Mahkamasi, uning Rayosati majlislarida, Bosh vazir va uning
o‘rinbosarlari (vazifalar taqsimotiga muvofiq) tomonidan, Vazirlar
Mahkamasi tomonidan tashkil etiladigan doimiy, muvaqqat komissiyalar
va boshqa ishchi organlar majlislarida manfaatdor davlat va xo‘jalik
boshqaruvi organlari, boshqa organlar va tashkilotlar vakillari ishtirokida
ko‘rib chiqiladi.
6. Vazirlar Mahkamasi qonun hujjatlariga muvofiq O‘zbekiston
Respublikasining
butun
hududida
barcha
organlar,
korxonalar,
muassasalar, tashkilotlar, mansabdor shaxslar va fuqarolar tomonidan
bajarilishi majburiy bo‘lgan qarorlar va farmoyishlar chiqaradi.
Vazirlar Mahkamasining normativ tusdagi yoki muhim ahamiyatga
ega bo‘lgan hujjatlari qaror shaklida qabul qilinadi.
Vazirlar Mahkamasining tezkor va boshqa joriy masalalar bo‘yicha
qarorlari Vazirlar Mahkamasining farmoyishlari shaklida qabul qilinadi.
7. O‘zbekiston Respublikasining Bosh vaziri Vazirlar Mahkamasi
faoliyatini tashkil etadi va unga rahbarlik qiladi, uning samarali ishlashi
uchun shaxsan javobgar bo‘ladi, Vazirlar Mahkamasining majlislarida
raislik qiladi, uning qarorlarini imzolaydi, O‘zbekiston Respublikasi
Prezidentining topshirig‘iga binoan xalqaro munosabatlarda O‘zbekiston
Respublikasi Vazirlar Mahkamasi nomidan ish ko‘radi, Vazirlar
Mahkamasining majlisida ko‘rib chiqishni talab qilmaydigan davlat va
xo‘jalik boshqaruvi masalalari bo‘yicha qarorlar qabul qiladi, O‘zbekiston
Respublikasi qonunlarida, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining
farmonlari, qarorlari va farmoyishlarida nazarda tutilgan boshqa
vazifalarni bajaradi.
Bosh vazir Vazirlar Mahkamasining ishi to‘g‘risida O‘zbekiston
Respublikasi Prezidentiga muntazam ravishda axborot berib boradi.
Bosh vazir o‘z vakolatlariga kiruvchi masalalar yuzasidan
farmoyishlar chiqaradi.
8. Vazirlar Mahkamasining apparati Vazirlar Mahkamasi va uning
Rayosati majlislari, tegishli qarorlar loyihalari, tahliliy, axborot va boshqa
materiallar tayyorlanishini va tashkil etilishini ta’minlaydi, Vazirlar
Mahkamasining qarorlari bajarilishini muntazam ravishda nazorat qilib va
tekshirib boradi.
Vazirlar Mahkamasining apparati va uning tarkibiy bo‘linmalari ish
tartibi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlanadigan tegishli nizomlar
bilan belgilanadi.
Bosh vazir apparati va Bosh vazirning o‘rinbosarlari apparatlari,
Vazirlar Mahkamasi apparatining axborot-tahlil departamentlari va
funksional bo‘linmalari ishi Vazirlar Mahkamasi Apparati boshqaruvchisi
tomonidan muvofiqlashtirib boriladi.
9. Vazirlar Mahkamasining Apparatida ish yuritish Vazirlar
Mahkamasi Rayosati tomonidan tasdiqlanadigan Yo‘riqnomaga muvofiq
amalga oshiriladi.
2-bob:
10. Vazirlar Mahkamasi o‘z ishini:
O‘zbekiston Respublikasi qonunlarini;
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan ishlab chiqilgan
hamda uning farmonlari, qarorlari va farmoyishlarida, O‘zbekiston
Respublikasi Oliy Majlisi palatalari, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar
Mahkamasi majlislaridagi, boshqa muhim tadbirlardagi nutqlarida,
shuningdek ko‘rsatmalar va topshiriqlar sifatida ifodalangan siyosatni
amalga oshirishga yo‘naltiradi.
Vazirlar
Mahkamasining
ishi
O‘zbekiston
Respublikasi
Prezidentining farmonlari, qarorlari va farmoyishlaridan, shuningdek
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi va O‘zbekiston Respublikasi
Vazirlar Mahkamasi qarorlaridan kelib chiquvchi vazifalar asosida
shakllantirilgan yarim yillik rejalarga muvofiq olib boriladi.
11. Vazirlar Mahkamasining navbatdagi yarim yillik uchun ish
rejasi:
Vazirlar Mahkamasi majlislarini o‘tkazish rejasini;
Vazirlar Mahkamasi Rayosati majlislarini o‘tkazish rejasini;
tarmoqlarda, iqtisodiyot sohalarida va mintaqalarda iqtisodiy
islohotlarning borishi masalalarini Bosh vazir o‘rinbosarlari huzurida
ko‘rib chiqish rejasini;
Vazirlar Mahkamasining doimiy, muvaqqat komissiyalari va boshqa
ishchi organlari majlislarining kalendar rejasini o‘z ichiga oladi.
12. Vazirlar Mahkamasining ish rejalari quyidagi talablardan kelib
chiqqan holda shakllantiriladi:
tarmoqlarda, iqtisodiyot sohalarida va ijtimoiy sohada, shuningdek
respublika hududlarida iqtisodiy islohotlarning amalga oshirilishi ahvolini
tanqidiy va tizimli tahlil qilish;
islohotlar jarayonlariga to‘sqinlik qilayotgan kamchiliklar va
muammolar sabablarini tizimli tahlil qilish;
muammoli masalalar va istiqboldagi vazifalarni hal etish bo‘yicha
puxta ishlab chiqilgan va asoslangan takliflar tayyorlash;
O‘zbekiston Respublikasi qonunlari, O‘zbekiston Respublikasi
Prezidenti
farmonlari,
qarorlari
va
farmoyishlari,
O‘zbekiston
Respublikasi Vazirlar Mahkamasi qarorlari va farmoyishlari bajarilishi
yuzasidan monitoring olib borish.
13. Vazirlar Mahkamasining ish rejalari Vazirlar Mahkamasi
Rayosati tomonidan tasdiqlanadi.
14. Vazirlar Mahkamasi ish rejalarini tayyorlash, shuningdek
ularning bajarilishini nazorat qilish Vazirlar Mahkamasi Rayosati
tomonidan belgilanadigan tartibda amalga oshiriladi.
15.
Axborot-tahlil
departamentlari
va
boshqa
tarkibiy
bo‘linmalarning, shuningdek ular rahbarlari va mutaxassislarining yarim
yillik ish rejalari belgilangan tartibda tasdiqlanadi.
Barcha mamlakatlarda hukumat kollegial organ hisoblanadi.
Uning tashkil qilinish tartibi, tarkibi va vakolatlari darajasiga davlat
boshqaruv shakli (mutlaq monarxiya, konstitutsiyaviy monarxiya,
prezidentlik, parlamentar, aralash boshqaruv shakllari) ta’sir qiladi.
Prezidentlik respublikasida Prezident ijro hokimiyatining ham boshlig‘i
hisoblanib, hukumatni o‘z ixtiyori bilan shakllantiradi. Hukumat faqat
Prezident oldida hisob beradi. Parlamentar respublikalarda parlament
saylovlarida ko‘pchilik o‘rin egallagan partiyaning yetakchisi hukumat
boshlig‘i lavozimini o‘z-o‘zidan egallaydi. Zarurat bo‘lganda bir necha
partiya a’zolaridan iborat koalitsion hukumat ham tuzilishi mumkin.
Boshqaruvning aralash shaklidagi mamlakatlarda hukumat Prezident
tomonidan parlament ishtirokida shakllantiriladi va hukumat ham
Prezident, ham parlament oldida hisob beradi va mas’ul bo‘ladi.
O‘zbekistonda dastlabki davrlardan hukumat - Vazirlar Mahkamasini
shakllantirishda Prezident va Oliy Sovet, keyinchalik Oliy Majlis ishtirok
etib keldi. Lekin ularning hukumatni shakllantirishdagi ishtiroki o‘zgarib
borgan. Dastlab, hukumat a’zolari Prezident tomonidan tayinlangan va
lavozimdan ozod qilingan, bu masala, albatta, parlamentda tasdiqlanishi
belgilangan. Keyinroq Prezidentning Bosh vazir nomzodini Oliy Majlisga
taqdim etishi va lavozimidan ozod etishi tartibi o‘rnatildi. Hukumat
a’zolari Bosh vazir taqdimiga ko‘ra Prezident tomonidan tayinlanib,
lavozimidan ozod qilinar edi. 2007-yil 11-apreldagi «Davlat boshqaruvini
yangilash va yanada demokratlashtirish hamda mamlakatni modernizatsiya
qilishda siyosiy partiyalarning rolini kuchaytirish to‘g ‘risida»gi
Konstitutsiyaviy qonun Vazirlar Mahkamasini shakllantirish, Bosh vazirni
lavozimiga tayinlash va lavozimidan ozod qilishning yangi, yanada
demokratik tartibini joriy qildi. Uning 4-moddasi « O‘zbekiston
Respublikasi Bosh vazirini tayinlash tartibi» deb nomlanadi va unga ko‘ra,
Bosh vazir nomzodi Oliy Majlis palatalarining mansabdor shaxslari
saylanganidan va organlar shakllantirilganidan keyin bir oy ichida
O‘zbekiston
Respublikasi Prezidenti tomonidan Oliy Majlisning Qonunchilik
palatasidagi
siyosiy
partiyalar
fraksiyaiarining
har
biri
bilan
maslahatlashuv o‘tkazilgandan so‘ng Oliy Majlis Qonunchilik palatasi va
Senati ko‘rib chiqishi va tasdiqlashi uchun taqdim etiladi. Oliy Majlisning
Qonunchilik palatasi va Senati a’zolari umumiy sonining ko*pchilik
ovozini olgan nomzod Bosh vazir etib tasdiqlangan Ovoz berish vaqtida
qo‘yilgan nomzod Qonunchilik palatasi deputatlari va Senat a’zolari
umumiy sonining ko‘pchilik ovozini ololmasa, Prezident siyosiy partiya
fraksiyalari va deputatlar guruhi bilan maslahatlashuvlar o‘tkazgandan
so‘ng Bosh vazir nomzodini yana bir marta taqdim qilishi mumkin.
Palatalar taqdim etilgan nomzodni ikkinchi marta rad etgan taqdirda
Prezident Bosh vazir vazifasini bajaruvchini tayinlaydi va Oliy Majlisni
tarqatib yuboradi. Bunday tartibning o‘rnatilishi, birinchidan, siyosiy
partiyalarning rolini kuchaytirishni; ikkinchidan, shu orqali Qonunchilik
palatasining rolini kengaytirishni nazarda tutdi. «Mamlakatimizda
demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini
rivojlantirish konsepsiyasi»da Vazirlar Mahkamasini shakllantirishni,
Bosh vazirni lavozimga tayinlashni yanada demokratik, jahon davlatchilik
tajribalariga mos tartibini o‘rnatish zarurligi haqidagi g‘oyani ilgari surdi
va bu borada Konstitutsiyaga kiritish zarur bo‘lgan o‘zgartirish,
qo‘shimchalarni belgilab berdi. Konsepsiya ko‘rsatmalari asosida
Konstitutsiyaga o‘zgartirishlar kiritildi. Unga asosan, O‘zbekiston
Respublikasi Bosh vaziri nomzodi O‘zbekiston Respublikasi Oliy
Majlisining Qonunchilik palatasiga saylovda eng ko‘p deputatlik
o‘rinlarini olgan siyosiy partiya yoki teng miqdordagi eng ko‘p deputatlik
o'rinlarini qo‘lga kiritgan bir nechta siyosiy partiya tomonidan taklif
etiladi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti taqdim etilgan Bosh vazir
lavozimiga nomzodni ko‘rib chiqqandan keyin o‘n kun muddat ichida uni
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining ko‘rib chiqishi va
tasdiqlashi uchun taklif etadi. Bosh vazir nomzodi uning uchun tegishincha
O‘zbekiston
Respublikasi
Oliy
Majlisining
Qonunchilik
palatasi
deputatlari va Senati a’zolari umumiy sonining yarmidan ko‘pi tomonidan
ovoz
berilgan
taqdirda
tasdiqlangan
hisoblanadi.
O‘zbekiston
Respublikasi
Vazirlar
Mahkamasinnig
a’zolari
Bosh
vazirning
Qonunchilik palatasi ma’qullagandan keyin kiritilgan taqdimiga binoan
O‘zbekiston
Respublikasi
Prezidenti
tomonidan
tasdiqlanadi
va
lavozimidan ozod etiladi. O‘zbekiston Respublikasi Bosh vaziri va
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi o‘rtasida
ziddiyatlar doimiy tus olgan holda Qonunchilik palatasi deputatlari
umumiy sonining kamida uchdan bir qismi tomonidan O‘zbekiston
Respublikasi Prezidenti nomiga rasman kiritilgan taklif bo‘yicha
O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining qo‘shma majlisi
muhokamasiga Bosh vazirga nisbatan ishonchsizlik votumi bildirish
haqidagi masala kiritiladi. Bosh vazirga nisbatan ishonchsizlik votumi
tegishincha O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik
palatasi deputatlari va Senati a’zolari umumiy sonining kamida uchdan
ikki qismi ovoz bergan taqdirda qabul qilingan hisoblanadi. Bunday
holatda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Bosh vazirni lavozimidan
ozod etish to‘g ‘risida qaror qabul qiladi. Bunda O’zbekiston Respublikasi
Vazirlar Mahkamasining butun tarkibi Bosh vazir bilan birga iste’foga
chiqadi. Yangi Bosh vazir nomzodi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti
tomonidan
O‘zbekiston
Respublikasi
Oliy
Majlisi
Qonunchilik
palatasidagi
barcha
siyosiy
partiyalar
fraksiyalari
bilan
tegishli
maslahatlashuvlar o‘tkazilgandan so‘ng O‘zbekiston Respublikasi Oliy
Majlisining palatalariga ko‘rib chiqish va tasdiqlashga taqdim qilish uchun
taklif etiladi. Oliy Majlis tomonidan Bosh vazir lavozimiga nomzod ikki
marta rad etilgan taqdirda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Bosh vazir
vazifasini bajaruvchini tayinlaydi va O’zbekiston Respublikasi Oliy
Majlisini tarqatib yuboradi. Konstitutsiyaga kiritilgan bu qo‘shimcha va
o‘zgartirishlarning mazmunidan quyidagilar kelib chiqadi: Bosh vazir
nomzodi, eng avvalo, saylovlarda g‘olib chiqqan (ko‘p deputatlik o‘rnini
olgan) siyosiy partiyaga yoki teng miqdorda o‘rinlar olgan siyosiy
partiyalar tomonidan tanlanib, Prezidentga Oliy Majlisga taqdim etish
chun tavsiya qilinadi. Prezident Oliy Majlisga siyosiy partiya yoki siyosiy
partiyalar tomonidan tavsiya qilingan nomzodni ko‘rib chiqish va
tasdiqlash uchun o‘n kunlik muddatda taqdim etadi. Oliy Majlis
Qonunchilik palatasi va Bosh vazir o‘rtasida ziddiyatlar doimiy tus
olganda, Bosh vazirga nisbatan belgilangan tartibda ishonchsizlik votumi
bildirish orqali Vazirlar Mahkamasini qayta shakllantirish zarurati tu g
‘iladi. Bunday hoi yuz berganda Bosh vazir nomzodi endi siyosiy
partiyalar tomonidan tavsiya qilinmay, Prezidentning o‘zi nomzodni
Qonunchilik palatasidagi siyosiy partiyalar fraksiyalari bilan tegishli
maslahatlashuvlar o‘tkazilgandan so‘ng Oliy Majlis tomonidan ko‘rib
chiqish va tasdiqlash uchun taqdim qiladi. Bosh vazir nomzodi palatalar
tomonidan ikki marta rad etilgan taqdirda, Prezident Bosh vazir vazifasini
bajaruvchini
tayinlaydi
va
Oliy
Majlisni
tarqatib
yuboradi.
Konstitutsiyaga kiritilgan bu o‘zgartirishlar siyosiy partiyalar rolini
yanada oshirishni, Qonunchilik palatasi mavqeini kuchaytirishni nazarda
tutadi. Amaldagi Konstitutsiyaga asosan, Vazirlar Mahkamasi tarkibi:
Bosh vazir, uning o‘rinbosarlari, vazirlar, davlat qo‘mitalarining
raislaridan iborat bo‘ladi. Qoraqalpog‘iston Respublikasi hukumatining
boshlig‘i (Vazirlar Kengashi Raisi) O‘zbekiston Vazirlar Mahkamasi
tarkibiga lavozimiga ko‘ra kiradi. Oliy Majlis palatalarida nomzodi ko‘rib
chiqilib, tasdiqlangan Bosh vazir taqdimiga ko‘ra, Prezident Vazirlar
Mahkamasi a’zolarini tasdiqlaydi, lavozimidan ozod qiladi. O‘zbekiston
Respublikasi Prezidentining 2018-yil 28-dekabrdagi Oliy Majlisga
Murojaatnomasida hukumat a’zolarini parlament oldida mas’uliyatini
oshirish chorasi sifatida hukumat a’zolarini Oliy majlis tomonidan
tasdiqlash tartibini taklif etdi. Shu asosda Konstitutsiyaning 79-moddasiga
5-band qilib, Bosh vazir taqdimiga binoan Vazirlar Mahkamasi a’zoligiga
nomzodlarni, keyichalik ularni prezident tomonidan lavozimlarga
tasdiqlash uchun ko‘rib chiqish va ma’qullashni Qonunchilik palatasi
vakolati sifatida kiritildi.
Vazirlar Mahkamasi mamlakatimizda ijro hokimiyatini amalga
oshiradi.
Konstitutsiyaga
2014-yil
aprelida
kiritilgan
o‘zgartirish
Konstitutsiyada Vazirlar M ahkamasining vazifasi va mas’uliyatini aniq
belgilab qo‘ydi. Unga asosan, Vazirlar Mahkamasi:
- samarali iqtisodiy, ijtimoiy, moliyaviy, pul-kredit siyosati
yuritilishi, fan, madaniyat, ta’lim, sog‘liqni saqlashni hamda iqtisodiy va
ijtimoiy sohaning boshqa tarmoqlarini rivojlantirish bo‘yicha dasturlar
ishlab chiqilishi va amalga oshirilishi uchun javobgar bo‘ladi;
- fuqarolarning iqtisodiy, ijtimoiy va boshqa huquqlari hamda
qonuniy manfaatlarini himoya qilish bo‘yicha chora-tadbirlarni amalga
oshiradi;
- davlat va xo‘jalik boshqaruvi organlari ishini muvofiqlashtiradi va
yo‘naltiradi, ularning faoliyati ustidan qonunda belgilangan tartibda
nazoratni ta’minlaydi;
- O‘zbekiston Respublikasi qonunlari, Oliy Majlis qarorlari,
O‘zbekiston
Respublikasi
Prezidentining
farmonlari,
qarorlari
va
farmoyishlari ijrosini ta’minlaydi;
- O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga har yili mamlakat
ijtimoiyiqtisodiy hayotining eng muhim masalalari yuzasidan ma’ruzalar
taqdim etadi;
-
iqtisodiy,
ijtimoiy-madaniy
jarayonlarni
boshqaradi,
mulkchilikning barcha shakllarini uyg'unlashtirish va ularning tengligi,
iqtisodiyotni monopoliyalashtirishdan chiqarish, bozor iqtisodiyotining
huquqiy mexanizmini ishga solish asosida erkin tadbirkorlik uchun shart-
sharoitlar yaratadi;
- xo‘jalik yuritishning yangi shakllari - konsernlar, konsorsiumlar,
tarmoqlararo birlashmalar, turli uyushmalar va boshqa shunga o‘xshash
tashkilotlarni
barpo
etishga
va
mustahkamlashga
yordamlashadi,
iqtisodiyotni
rivojlantirish
va
aholi
talab-ehtiyojlarini
qondirish
zaruriyatidan kelib chiqqan holda ular faoliyatini yo‘naltiradi va
muvofiqlashtiradi;
- O‘zbekiston Respublikasida pul va kredit tizimini mustahkamlash
choratadbirlarini amalga oshirishga ko‘maklashadi, yagona narx siyosatini
o‘tkazish, mehnatga haq to‘lash miqdorining belgilangan kafolatlarini
hamda ijtimoiy ta’minot darajasini ta’minlash chora-tadbirlarini ishlab
chiqadi va amalga oshiradi;
-
Ozbekiston
Respublikasi
davlat
budjetini,
shuningdek,
O‘zbekiston Respublikasini iqtisodiy va ijtimoiy rivojlantirish istiqbol
ko‘rsatkichlari va eng muhim dasturlarini ishlab chiqishni hamda ularning
ijrosini tashkil etadi;
- boshqaruv tuzilmasini takomillashtirish to‘g ‘risida, vazirliklar,
davlat qo‘mitalari, idoralar hamda O‘zbekiston Respublikasi davlat va
xo‘jalik boshqaruvining boshqa organlarini tuzish, qayta tashkil etish va
tugatish to‘g ‘risida takliflar ishlab chiqadi;
- fan va texnikani rivojlantirish, tabiiy resurslardan oqilona
foydalanish va ularni muhofaza qilish chora-tadbirlarini amalga oshiradi;
- fuqarolarning huquq va erkinliklarini, ularning mehnat qilishga
ijtimoiy va huquqiy himoyalanishga bo‘lgan huquqlarini ta’minlash hamda
himoya qilish chora-tadbirlarini ko‘radi, ijtimoiy ta’minot tizimini
takomillashtiradi;
-
sog‘liqni
saqlash,
xalq
ta’limini
rivojlantirish
va
takomillashtirishning asosiy yo‘nalishlarini belgilaydi, madaniyatni
rivojlantirishga ko‘maklashadi;
- O‘zbekiston Respublikasining davlat xavfsizligi va mudofaa
qobiliyatini,
davlat
chegaralari
qo‘riqlanishini
ta’minlash,
davlat
manfaatlarini himoya qilish, jamoat tartibini saqlash chora-tadbirlarini
amalga oshirishga yordamlashadi;
-
davlat
boshqaruvi
organlarining
tabiatni
muhofaza
qilishtadbirlarini birgalikda o‘tkazish hamda respublika va xalqaro
ahamiyatga molik yirik ekologik dasturlarni amalga oshirish borasidagi
ishlarini muvofiqlashtiradi, yirik avariyalar va falokatlarning, shuningdek,
tabiiy ofatlarning oqibatlarini tugatish chora-tadbirlarini ko‘radi;
-O‘zbekiston Respublikasining xorijiy davlatlar va xalqaro
tashkilotlardagi vakilligini ta’minlaydi, hukumatlararo shartnoma va
bitimlar tuzadi, ularni bajarish chora-tadbirlarini ko‘radi;
- tashqi iqtisodiy faoliyat, ilmiy-texnikaviy va madaniy hamkorlik
sohasida rahbarlikni amalga oshiradi.
1990-yil mart oyida O’zbekiston Respublikasida Prezident
lavozimining ta’sis etilishi, yuqori ijro organlarini qayta tashkil etish
bo'yicha
Konstitutsiyaga
kiritilgan
o‘zgartirishlarda
Prezidentga
O‘zbekiston Respublikasi Ministrlar Sovetini (hukumatini) iste’foga
chiqarish, iste’foni qabul qilish masalasini qo‘yish tartibi kiritilgan edi.
1992-yil 8-dekabrda qabul qilingan Konstitutsiyada hukumatni iste’foga
chiqarish, Bosh vazirni muddatidan oldin vazifasidan ozod qilish
masalalari ko‘rsatilmagan edi. Bu masala, ya’ni Bosh vazirni muddatidan
avval lavozimidan ozod qilish va Vazirlar Mahkamasini iste’foga chiqarish
2007-yil 11-aprelda qabul qilingan «Davlat boshqaruvini yangilash va
yanada demokratlashtirish hamda mamlakatni modernizatsiya qilishda
siyosiy partiyalarning rolinikuchaytirish to‘g‘risida»gi Konstitutsiyaviy
qonunda tartibga solindi va shu asosda « O‘zbekiston Respublikasi
Vazirlar Mahkamasi to‘g‘risida»gi Qonunga ham o‘zgartirishlar kiritildi.
Konstitutsiyaviy qonunning 5-moddasida Bosh vazirni lavozimidan ozod
etish tartibi quyidagicha belgilandi: « O‘zbekiston Respublikasi Bosh
vaziri O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan quyidagi hollarda
lavozimidan ozod etiladi:
a) Bosh vazirning iste’foga chiqish to‘g‘risidagi arizasiga binoan;
b) Bosh vazir o‘z vakolatlarini bajarishi mumkin bo‘lmay qolgan
taqdirda;
v) O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tarkibida uning
normal faoliyatiga tahdid soluvchi hal qilib bo‘lmaydigan ixtiloflar yuz
berganda, shuningdek, Vazirlar Mahkamasi bir necha marta O‘zbekiston
Respublikasining
Konstitutsiyasiga,
qonunlariga,
O‘zbekiston
Respublikasi Prezidentining farmonlari, qarorlari va farmoyishlariga zid
qarorlar qabul qilgan taqdirda;
g)
O‘zbekiston
Respublikasi
Oliy
Majlisining
Qonunchilik
palatasidagi siyosiy partiyalar fraksiyalarining O‘zbekiston Respublikasi
Prezidenti ko‘rib chiqishi uchun taqdim etgan tashabbusini O‘zbekiston
Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasidagi siyosiy partiyalar
yetakchi
fraksiyalari
qo‘llab-quvvatlasa
hamda
mazkur
tashabbus
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan O’zbekiston Respublikasi
Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi va Senatiga ovozga qo‘yilganda,
tegishincha O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik
palatasi deputatlari va Senati a’zolari umumiy soni uchdan ikki qismidan
ko‘prog‘ining
ovozini
olsa,
O‘zbekiston
Respublikasi
Prezidenti
O’zbekiston Respublikasi Bosh vazirini lavozimidan ozod etish to‘g
‘risida qaror qabul qiladi;
d) O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalari tomonidan
qabul qilingan Bosh vazirga nisbatan ishonchsizlik votumi bildirilgan
taqdirda.
O‘zbekiston Respublikasi Bosh vazirining lavozimidan ozod etilishi
bir vaqtning o‘zida O‘zbekiston Respublikasi Hukumatining iste’foga
chiqishiga
sabab
bo‘ladi».
Yuqoridagi
qonunga
asosan,
Milliy
qonunchiligimizda
birinchi
marta
qanday
hollarda
Bosh
vazirni
lavozimidan ozod etishi asoslari va tartibi aniq belgilandi. Bu Bosh vazir
mas’uliyatining kuchayishiga olib keladi. O‘zbekiston Respublikasi Bosh
vaziri, faqat O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan lavozimidan
ozod etiladi. Bosh vazir qanday holatda vazifasidan ozod etilmasin, bu
hukumatning to‘la tarkibda iste’foga chiqishiga sabab bo‘ladi. Chunki,
hukumat a’zolari Bosh vazir taqdimi bilan Prezident tomonidan
tayinlanadi. Yangi Bosh vazir hukumat a’zolarini yangitdan taqdim qiladi.
Bu barcha hukumat a’zolari yangilanishi kerak, degan ma’noni bermaydi.
Yangi Bosh vazir avvalgi hukumat a’zolari orasidan ham tegishli
lavozimlarga nomzodlar taqdim qilishi mumkin. Bunday tajribalar xorijiy
mamlakatlar
davlatchiligida
qo‘llaniladi.
2011-yil
18-apreldagi
Konstitutsiyaga kiritilgan o‘zgartirishda Bosh vazirni muddatidan oldin
lavozimidan ozod qilishning tartibi belgilandi. Bu Bosh vazirga nisbatan
ishonchsizlik votumi bildirish tartibidir. Unga asosan, O‘zbekiston
Respublikasi Bosh vaziri bilan Qonunchilik palatasi o‘rtasida ziddiyatlar
doimiy tus olgan holda Qonunchilik palatasi deputatlari umumiy sonining
uchdan bir qismi tomonidan O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti nomiga
rasman kiritilgan taklif bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi
palatalarining qo‘shma majlisi muhokamasiga Bosh vazirga nisbatan
ishonchsizlik votumi bildirish haqidagi masala kiritiladi. Ishonchsizlik
votumi Qonunchilik palatasi deputatlari va Senat a’zolari umumiy
sonining kamida uchdan ikki qismi ovoz bergan taqdirda qabul qilingan
hisoblanadi. Bunday holda Prezident Bosh vazirni lavozimidan ozod etish
to‘g ‘risida qaror qabul qiladi. Shunday hoi yuz bersa, Vazirlar
Mahkamasining butun tarkibi iste’foga chiqadi. Konstitutsiyaga kiritilgan
mazkur o‘zgartirish asosida yuqoridagi Qonunning 5-moddasi «d» band
bilan to‘ldirildi. Vazirlar Mahkamasi o‘z faoliyati yuzasidan Oliy Majlis
va Prezident oldida mas’uldir. Yangi saylangan Oliy Majlis oldida Vazirlar
Mahkamasi o‘z vakolatlarini zimmasidan soqit qiladi. Yangi Vazirlar
Mahkamasining
tarkibi
shakllantirilgunga
qadar
avvalgi
Vazirlar
Mahkamasi Prezident qaroriga muvofiq o‘z faoliyatini davom ettirib
turadi.
Xulosa
Butun dunyoda ijro organining hokimiyat tizimidagi roli katta
ekanligi e’tirof etilganidek, bizning mamlakatimizda ham ijro organi,
ya’ni Vazirlar Mahkamasining roli katta. Ba’zi davlatlarda hukumat
davlatni boshqaradi. Hukumat ijro hokimiyatini amalga oshirib, siyosiy,
iqtisodiy, ma’naviy sohalarga rahbarlik qiluvchi va parlametning
chiqarayotgan hujjatlarini amalga oshiruvchi, fuqarolarning huquqlarini
ta’minlovchi eng kuchli hokimiyat organidir. Qabul qilinayotgan
qonunlarning samaradorligi Vazirlar Mahkamasi faoliyatining sifatiga
bevosita bog’liqdir. Agarda yangi qonunlar qabul qilinaversa, ammo
ularning ijrosi ta’minlanmasa bu qonundan hech qanday foyda bo’lmaydi.
Shunday ekan ijro organiga va nafaqat bu organga, balki davlatning boshqa
organlariga ham ilmli, ma’suliyatli va g’ayratli kadrlar doimo kerak.
Hozirda Vazirlar Mahkamasiga berilayotgan keng vakolatlar orqali juda
katta ishlarni amalga oshirishi mumkin. Agarda hukumatimiz o’z
vakolatlarini O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va qonunlarining
ustunligi, inson hamda fuqaroning huquqlari va erkinliklarini ta’minlash,
kollegiallik,
hokimiyat
tarmoqlarining
bo‘linishi
va
hamkorligi,
shuningdek ochiqlik va shaffoflik prinsiplariga tayangan holda o’z
faoliyatlarini
amalga
oshirsa,
yurtimizdagi
bo’layotgan
islohotlar
samaradorligi oshadi.
Foydalanilgan adabiyotlar
”Konstitutsiyaviy huquq” darsligi, O.T.Husanov, 2022;
Lex.uz sayti;
Wikipedia sayti;
O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi.
“O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi to’g’risida”gi
qonuni;
“O’zbekiston
Respublikasi
Vazirlar
Mahkamasi
Reglamenti
to’g’risida”gi qonun.
Ilova
Eski konstitutsiya
Yangi konstitutsiya
98-modda. O‘zbekiston
Respublikasi Vazirlar Mahkamasi
ijro etuvchi hokimiyatni amalga
oshiradi. O‘zbekiston
Respublikasi Vazirlar Mahkamasi
O‘zbekiston Respublikasi Bosh
vaziri, uning o‘rinbosarlari,
vazirlar, davlat qo‘mitalarining
raislaridan iborat.
Qoraqalpog‘iston Respublikasi
hukumatining boshlig‘i Vazirlar
Mahkamasi tarkibiga o‘z lavozimi
bo‘yicha kiradi.
Vazirlar Mahkamasi:
1) samarali iqtisodiy,
ijtimoiy, moliyaviy, pul-kredit
siyosati yuritilishi, fan,
madaniyat, ta’lim, sog‘liqni
saqlashni hamda iqtisodiyotning
va ijtimoiy sohaning boshqa
tarmoqlarini rivojlantirish
bo‘yicha dasturlar ishlab chiqilishi
va amalga oshirilishi uchun
javobgar bo‘ladi;
2) fuqarolarning iqtisodiy,
ijtimoiy va boshqa huquqlari
hamda qonuniy manfaatlarini
114-modda.
O‘zbekiston Respublikasi
Vazirlar Mahkamasi ijro etuvchi
hokimiyatni amalga oshiradi.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar
Mahkamasi O‘zbekiston
Respublikasi Bosh vaziri, uning
o‘rinbosarlari va vazirlardan
iborat. Qoraqalpog‘iston
Respublikasi hukumatining
boshlig‘i Vazirlar Mahkamasi
tarkibiga o‘z lavozimi bo‘yicha
kiradi.
Vazirlar Mahkamasi o‘z
faoliyatini ijro etuvchi hokimiyat
faoliyatining O‘zbekiston
Respublikasi Prezidenti tomonidan
belgilanadigan asosiy
yo‘nalishlari doirasida amalga
oshiradi.
115-modda.
O‘zbekiston Respublikasi
Vazirlar Mahkamasi:
1) samarali iqtisodiy,
ijtimoiy, soliq va budjet siyosati
amalga oshirilishi, ilm-fan,
madaniyat, ta’lim, sog‘liqni
saqlashni hamda iqtisodiyotning
himoya qilish bo‘yicha chora-
tadbirlarni amalga oshiradi;
3) davlat va xo‘jalik
boshqaruvi organlari ishini
muvofiqlashtiradi va yo‘naltiradi,
ularning faoliyati ustidan qonunda
belgilangan tartibda nazoratni
ta’minlaydi;
4) O‘zbekiston
Respublikasi qonunlari, Oliy
Majlis qarorlari, O‘zbekiston
Respublikasi Prezidentining
farmonlari, qarorlari va
farmoyishlari ijrosini ta’minlaydi;
5) O‘zbekiston
Respublikasi Oliy Majlisiga har
yili mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy
hayotining eng muhim masalalari
yuzasidan ma’ruzalar taqdim
etadi;
6) ushbu Konstitutsiya va
O‘zbekiston Respublikasi
qonunlarida nazarda tutilgan
boshqa vakolatlarni amalga
oshiradi.
Vazirlar Mahkamasi
konstitutsiyaviy normalar
doirasida va amaldagi
qonunchilikka muvofiq
O‘zbekiston Respublikasining
va ijtimoiy sohaning boshqa
tarmoqlarini rivojlantirishga doir
dasturlarning ishlab chiqilishi
hamda bajarilishi uchun javobgar
bo‘ladi;
2) barqaror iqtisodiy
o‘sishni, makroiqtisodiy
barqarorlikni ta’minlash,
kambag‘allikni qisqartirish, aholi
uchun munosib turmush
sharoitlarini yaratish, oziq-ovqat
xavfsizligini ta’minlash, qulay
investitsiyaviy muhitni yaratish,
hududlarni kompleks va barqaror
rivojlantirish bo‘yicha choralar
ko‘radi;
3) aholini, shu jumladan
nogironligi bo‘lgan shaxslarni
ijtimoiy himoya qilish tizimining
samarali faoliyat ko‘rsatishini
ta’minlaydi;
4) atrof-muhitni muhofaza
qilish, tabiiy boyliklarni va
biologik xilma-xillikni saqlash,
iqlim o‘zgarishiga,
epidemiyalarga, pandemiyalarga
qarshi kurashish hamda ularning
oqibatlarini yumshatish sohalarida
yagona davlat siyosati amalga
oshirilishini ta’minlaydi;
butun hududidagi barcha organlar,
korxonalar, muassasalar,
tashkilotlar, mansabdor shaxslar
va fuqarolar tomonidan bajarilishi
majburiy bo‘lgan qarorlar va
farmoyishlar chiqaradi.
Vazirlar Mahkamasi o‘z
faoliyatida O‘zbekiston
Respublikasi Oliy Majlisi va
O‘zbekiston Respublikasi
Prezidenti oldida javobgardir.
Amaldagi Vazirlar
Mahkamasi yangi saylangan
O‘zbekiston Respublikasi Oliy
Majlisi oldida o‘z vakolatlarini
zimmasidan soqit qiladi, biroq
Vazirlar Mahkamasining yangi
tarkibi shakllantirilguniga qadar
mamlakat Prezidentining qaroriga
muvofiq o‘z faoliyatini davom
ettirib turadi.
O‘zbekiston Respublikasi
Bosh vaziri:
1) Vazirlar Mahkamasi
faoliyatini tashkil etadi va unga
rahbarlik qiladi, uning samarali
ishlashi uchun shaxsan javobgar
bo‘ladi;
5) yoshlarga oid davlat
siyosatining amalga oshirilishini
ta’minlaydi, oilani qo‘llab-
quvvatlash, mustahkamlash va
himoya qilish, an’anaviy oilaviy
qadriyatlarni saqlash bo‘yicha
choralar ko‘radi;
6) fuqarolik jamiyati
institutlarini qo‘llab-quvvatlash
chora-tadbirlarini amalga oshiradi,
ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish
hamda ijtimoiy sheriklik
dasturlarini ishlab chiqish va
amalga oshirishda ularning
ishtirok etishini ta’minlaydi;
7) fuqarolarning iqtisodiy,
ijtimoiy hamda boshqa huquqlari
va qonuniy manfaatlarini himoya
qilish bo‘yicha chora-tadbirlarni
amalga oshiradi;
8) O‘zbekiston
Respublikasi Konstitutsiyasi va
qonunlari, Oliy Majlis palatalari
qarorlari, O‘zbekiston
Respublikasi Prezidenti
farmonlari, qarorlari va
farmoyishlari ijrosini ta’minlaydi;
9) ijro etuvchi hokimiyat
organlari ishini muvofiqlashtiradi
va yo‘naltiradi, ularning faoliyati
2) Vazirlar Mahkamasining
majlislarida raislik qiladi, uning
qarorlarini imzolaydi;
3) xalqaro munosabatlarda
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar
Mahkamasi nomidan ish ko‘radi;
4) O‘zbekiston
Respublikasi qonunlarida nazarda
tutilgan boshqa vazifalarni
bajaradi.
O‘zbekiston Respublikasi
Bosh vaziri nomzodi O‘zbekiston
Respublikasi Oliy Majlisining
Qonunchilik palatasiga saylovda
eng ko‘p deputatlik o‘rinlarini
olgan siyosiy partiya yoki teng
miqdordagi eng ko‘p deputatlik
o‘rinlarini qo‘lga kiritgan bir
necha siyosiy partiya tomonidan
taklif etiladi.
O‘zbekiston Respublikasi
Prezidenti taqdim etilgan Bosh
vazir lavozimiga nomzodni ko‘rib
chiqqanidan keyin o‘n kun muddat
ichida uni O‘zbekiston
Respublikasi Oliy Majlisi
palatalarining ko‘rib chiqishi va
tasdiqlashi uchun taklif etadi.
Bosh vazir lavozimiga
nomzod O‘zbekiston Respublikasi
ustidan qonunda belgilangan
tartibda nazoratni amalga oshiradi;
10) ijro etuvchi hokimiyat
organlarining ishida ochiqlik va
shaffoflikni, qonuniylik va
samaradorlikni ta’minlash,
ularning faoliyatida korrupsiya
holatlariga qarshi kurashish,
davlat xizmatlarining sifatini
oshirish va ulardan foydalanish
imkoniyatini kengaytirish
bo‘yicha choralar ko‘radi;
11) O‘zbekiston
Respublikasi Oliy Majlisi
Qonunchilik palatasiga mamlakat
ijtimoiy-iqtisodiy hayotining eng
muhim masalalari yuzasidan har
yilgi ma’ruzalarni taqdim etadi;
12) ushbu Konstitutsiya va
qonunlarda nazarda tutilgan
boshqa vakolatlarni amalga
oshiradi.
116-modda.
Vazirlar Mahkamasi
konstitutsiyaviy normalar
doirasida va qonunchilikka
muvofiq O‘zbekiston
Respublikasining butun
hududidagi barcha organlar,
korxonalar, muassasalar,
Oliy Majlisida uning nomzodi
ko‘rib chiqilayotganda va
tasdiqlanayotganda Vazirlar
Mahkamasining yaqin muddatga
va uzoq istiqbolga mo‘ljallangan
harakat dasturini taqdim etadi.
Bosh vazir nomzodi uning
uchun tegishincha O‘zbekiston
Respublikasi Oliy Majlisining
Qonunchilik palatasi deputatlari
va Senati a’zolari umumiy
sonining yarmidan ko‘pi
tomonidan ovoz berilgan taqdirda
tasdiqlangan hisoblanadi.
O‘zbekiston Respublikasi
Vazirlar Mahkamasining a’zolari
Bosh vazirning O‘zbekiston
Respublikasi Oliy Majlisining
Qonunchilik palatasi
ma’qullaganidan keyin kiritilgan
taqdimiga binoan O‘zbekiston
Respublikasi Prezidenti tomonidan
tasdiqlanadi.
O‘zbekiston Respublikasi
Bosh vaziri va O‘zbekiston
Respublikasi Oliy Majlisining
Qonunchilik palatasi o‘rtasida
ziddiyatlar doimiy tus olgan holda
Qonunchilik palatasi deputatlari
umumiy sonining kamida uchdan
tashkilotlar, mansabdor shaxslar
va fuqarolar tomonidan bajarilishi
majburiy bo‘lgan qarorlar va
farmoyishlar chiqaradi.
Vazirlar Mahkamasi o‘z
faoliyatida O‘zbekiston
Respublikasi Oliy Majlisi va
O‘zbekiston Respublikasi
Prezidenti oldida javobgardir.
Amaldagi Vazirlar
Mahkamasi yangi saylangan
O‘zbekiston Respublikasi Oliy
Majlisi oldida o‘z vakolatlarini
zimmasidan soqit qiladi, biroq
Vazirlar Mahkamasining yangi
tarkibi shakllantirilguniga qadar
O‘zbekiston Respublikasi
Prezidentining qaroriga muvofiq
o‘z faoliyatini davom ettirib
turadi.
117-modda.
O‘zbekiston Respublikasi
Bosh vaziri:
1) Vazirlar Mahkamasi
faoliyatini tashkil etadi va unga
rahbarlik qiladi, uning samarali
ishlashi uchun shaxsan javobgar
bo‘ladi;
bir qismi tomonidan O‘zbekiston
Respublikasi Prezidenti nomiga
rasman kiritilgan taklif bo‘yicha
O‘zbekiston Respublikasi Oliy
Majlisi palatalarining qo‘shma
majlisi muhokamasiga Bosh
vazirga nisbatan ishonchsizlik
votumi bildirish haqidagi masala
kiritiladi.
Bosh vazirga nisbatan
ishonchsizlik votumi tegishincha
O‘zbekiston Respublikasi Oliy
Majlisining Qonunchilik palatasi
deputatlari va Senati a’zolari
umumiy sonining kamida uchdan
ikki qismi ovoz bergan taqdirda
qabul qilingan hisoblanadi.
Bunday holatda O‘zbekiston
Respublikasi Prezidenti Bosh
vazirni lavozimidan ozod etish
to‘g‘risida qaror qabul qiladi.
Bunda O‘zbekiston Respublikasi
Vazirlar Mahkamasining butun
tarkibi Bosh vazir bilan birga
iste’foga chiqadi.
Yangi Bosh vazir nomzodi
O‘zbekiston Respublikasi
Prezidenti tomonidan O‘zbekiston
Respublikasi Oliy Majlisining
Qonunchilik palatasidagi barcha
2) Vazirlar Mahkamasining
majlislarida raislik qiladi, uning
qarorlarini imzolaydi;
3) xalqaro munosabatlarda
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar
Mahkamasi nomidan ish ko‘radi;
4) O‘zbekiston
Respublikasi qonunlarida nazarda
tutilgan boshqa vazifalarni
bajaradi.
118-modda.
O‘zbekiston Respublikasi
Bosh vaziri nomzodi O‘zbekiston
Respublikasi Oliy Majlisi
palatalarining mansabdor shaxslari
saylangandan va organlari
shakllangandan so‘ng bir oy
ichida yoki Bosh vazir
lavozimidan ozod etilganidan
keyin yoxud Bosh vazir, Vazirlar
Mahkamasining amaldagi tarkibi
iste’foga chiqqanidan keyin bir oy
ichida Qonunchilik palatasi ko‘rib
chiqishi va ma’qullashi uchun
O‘zbekiston Respublikasi
Prezidenti tomonidan barcha
siyosiy partiyalar fraksiyalari
bilan maslahatlashuvlar
o‘tkazilganidan so‘ng taqdim
etiladi.
siyosiy partiyalar fraksiyalari
bilan tegishli maslahatlashuvlar
o‘tkazilganidan so‘ng O‘zbekiston
Respublikasi Oliy Majlisining
palatalariga ko‘rib chiqish va
tasdiqlashga taqdim qilish uchun
taklif etiladi.
Oliy Majlis tomonidan
Bosh vazir lavozimiga nomzod
ikki marta rad etilgan taqdirda
O‘zbekiston Respublikasi
Prezidenti Bosh vazir vazifasini
bajaruvchini tayinlaydi va
O‘zbekiston Respublikasi Oliy
Majlisini tarqatib yuboradi.
Vazirlar mahkamasi faoliyatini
tashkil etish
O‘zbekiston Respublikasi
Oliy Majlisining Qonunchilik
palatasi O‘zbekiston Respublikasi
Prezidenti tomonidan taqdim
etilgan O‘zbekiston Respublikasi
Bosh vaziri nomzodini
taqdimnoma kiritilgan kundan
e’tiboran o‘n kun ichida ko‘rib
chiqadi.
Bosh vazir lavozimiga
nomzod O‘zbekiston Respublikasi
Oliy Majlisining Qonunchilik
palatasida uning nomzodi ko‘rib
chiqilayotganda Vazirlar
Mahkamasining yaqin muddatga
va uzoq istiqbolga mo‘ljallangan
harakat dasturini taqdim etadi.
Bosh vazir nomzodi uning
uchun O‘zbekiston Respublikasi
Oliy Majlisining Qonunchilik
palatasi deputatlari umumiy
sonining yarmidan ko‘pi
tomonidan ovoz berilgan taqdirda
ma’qullangan hisoblanadi.
Bosh vazir lavozimiga
taqdim etilgan nomzod uch marta
rad etilgan taqdirda, O‘zbekiston
Respublikasi Prezidenti Bosh
vazirni tayinlaydi va O‘zbekiston
Respublikasi Oliy Majlisining
Qonunchilik palatasini tarqatib
yuborishga haqli.
O‘zbekiston Respublikasi
Vazirlar Mahkamasining a’zolari
ularning nomzodlari O‘zbekiston
Respublikasi Oliy Majlisining
Qonunchilik palatasi tomonidan
ma’qullanganidan keyin
O‘zbekiston Respublikasi
Prezidenti tomonidan lavozimga
tayinlanadi.
O‘zbekiston Respublikasi
Prezidenti Bosh vazirni,
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar
Mahkamasining amaldagi tarkibini
yoki a’zosini iste’foga chiqarishga
haqli.
O‘zbekiston Respublikasi
Oliy Majlisining Qonunchilik
palatasi O‘zbekiston Respublikasi
Vazirlar Mahkamasi a’zosining
o‘z faoliyatiga oid masalalar
yuzasidan hisobotini eshitishga
haqli. Vazirlar Mahkamasi
a’zosining hisobotini eshitish
yakunlariga ko‘ra Qonunchilik
palatasi uni iste’foga chiqarish
to‘g‘risidagi taklifni O‘zbekiston
Respublikasi Prezidentiga ko‘rib
chiqish uchun kiritishga haqli.
O‘zbekiston Respublikasi
Vazirlar Mahkamasi a’zolari
parlament so‘rovlariga va
Qonunchilik palatasi deputatining,
Senat a’zosining so‘rovlariga
qonunda belgilangan tartibda
javob berishi shart.
Vazirlar Mahkamasining
faoliyatini tashkil etish tartibi va
vakolat doirasi qonun bilan
belgilanadi.
119-modda.
O‘zbekiston Respublikasi
Bosh vaziri va O‘zbekiston
Respublikasi Oliy Majlisining
Qonunchilik palatasi o‘rtasida
ziddiyatlar doimiy tus olgan holda
Qonunchilik palatasi deputatlari
umumiy sonining kamida uchdan
bir qismi tomonidan O‘zbekiston
Respublikasi Prezidenti nomiga
rasman kiritilgan taklif bo‘yicha
O‘zbekiston Respublikasi Oliy
Majlisi Qonunchilik palatasining
muhokamasiga Bosh vazirga
nisbatan ishonchsizlik votumi
bildirish haqidagi masala
kiritiladi.
Bosh vazirga nisbatan
ishonchsizlik votumi, agar
O‘zbekiston Respublikasi Oliy
Majlisining Qonunchilik palatasi
deputatlari umumiy sonining
kamida uchdan ikki qismi ovoz
bersa, qabul qilingan hisoblanadi.
Bunday holatda O‘zbekiston
Respublikasi Prezidenti Bosh
vazirni lavozimidan ozod etish
to‘g‘risida qaror qabul qiladi.
Bunda O‘zbekiston Respublikasi
Vazirlar Mahkamasining butun
tarkibi Bosh vazir bilan birga
iste’foga chiqadi.