O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI YANGI TAHRIRDAGI KONSTITUTSIYASINING ASOSIY PRINSIPLARINING MAZMUNI VA MOHIYATI

Yuklangan vaqt

2025-03-18

Yuklab olishlar soni

2

Sahifalar soni

10

Faytl hajmi

24,3 KB


O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI YANGI TAHRIRDAGI KONSTITUTSIYASINING ASOSIY PRINSIPLARINING MAZMUNI VA MOHIYATI 1. Davlat suvereniteti 2. Xalq hokimiyatchiligi 3. Konstitutsiya va qonunning ustuvorligi 4. Tashqi siyosati 2023 yil 1 maydan e’tiboran, yangi tahrirdagi O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi kuchga kirdi. Bunga 2023 yil 30 aprel kuni bo‘lib o‘tgan referendum natijasiga bo‘yicha 11 ta moddadan iborat tegishli, O‘zbekiston to‘g‘risida” Qonunning qabul qilinishi asos bo‘ldi. Konstitutsiya matnlariga 65 foizga yangilangan va to‘ldirishlar kiritilgan. Yangi tahrirdagi Konstitutsiyasi amalga kiritish uchun huquqiy asos va unga og‘ishmay amal qilinishini ta’minlash maqsadida 2023 yil 8 may kuni O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Yangi tahrirdagi O‘zbekiston Respublikasi K o n s t i t u t tahrirdagi Konstitutsiyada belgilangan suveren, demokratik, huquqiy, ijtimoiy va dunyoviy davlat ustuvor prinsiplaridan kelib chiqib, Farmonda yangi tahrirdagi 1 Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Янги таҳрирдаги Ўзбекистон Республикаси Конституциясини амалга ошириш бўйича биринчи навбатдаги чора-тадбирлар тўғрисида”ги Фармони O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI YANGI TAHRIRDAGI KONSTITUTSIYASINING ASOSIY PRINSIPLARINING MAZMUNI VA MOHIYATI 1. Davlat suvereniteti 2. Xalq hokimiyatchiligi 3. Konstitutsiya va qonunning ustuvorligi 4. Tashqi siyosati 2023 yil 1 maydan e’tiboran, yangi tahrirdagi O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi kuchga kirdi. Bunga 2023 yil 30 aprel kuni bo‘lib o‘tgan referendum natijasiga bo‘yicha 11 ta moddadan iborat tegishli, O‘zbekiston to‘g‘risida” Qonunning qabul qilinishi asos bo‘ldi. Konstitutsiya matnlariga 65 foizga yangilangan va to‘ldirishlar kiritilgan. Yangi tahrirdagi Konstitutsiyasi amalga kiritish uchun huquqiy asos va unga og‘ishmay amal qilinishini ta’minlash maqsadida 2023 yil 8 may kuni O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Yangi tahrirdagi O‘zbekiston Respublikasi K o n s t i t u t tahrirdagi Konstitutsiyada belgilangan suveren, demokratik, huquqiy, ijtimoiy va dunyoviy davlat ustuvor prinsiplaridan kelib chiqib, Farmonda yangi tahrirdagi 1 Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Янги таҳрирдаги Ўзбекистон Республикаси Конституциясини амалга ошириш бўйича биринчи навбатдаги чора-тадбирлар тўғрисида”ги Фармони Konstitutsiyani amalga oshirish bo‘yicha davlat organlari va tashkilotlari oldida Farmonda Konstitutsiyani amalga oshirish yo‘nalishidagi faoliyatni muvofiqlashtirish tizimi, bir qator yangi moddalar bo‘yicha aniq va manzilli chora- Xususan, Farmon bilan davlat organlari va tashkilotlari, shu jumladan sud va huquqni muhofaza qiluvchi organlar faoliyatida yangi tahrirdagi Konstitutsiyani amalga oshirish uchun qonunchilik hujjatlarining mavjud emasligi yoki qonunchilikka tegishli o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritilmaganligi vaji bilan uni qo‘llashni rad etish qat’iyan taqiqlandi. Yangi tahrirdagi O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasidan kelib chiqadigan vazifalarni amalga oshirish bo‘yicha 100 ga yaqin aniq tadbirlarni o‘z ichiga oluvchi chora-tadbirlar dasturi tasdiqlandi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti rahbarligida Yangi tahrirdagi Konstitutsiyani amalga oshirish bo‘yicha davlat komissiyasi hamda Konstitutsiyadagi suveren, demokratik, huquqiy, ijtimoiy va dunyoviy davlat prinsiplarini izchil amalga oshirish bo‘yicha 5 ta ekspertlik kengashi tuzildi hamda ularning vazifalari belgilab berildi. Shu bilan birga, Farmonda yangi tahrirdagi Konstitutsiya bo‘yicha davlat fuqarolik xizmatchilari va sud-huquq tizimi xodimlarini reja-grafik asosida o‘qitish bo‘yicha aniq chora-tadbirlar nazarda tutildi. Farmon bilan Oliy Majlis palatalari va siyosiy partiyalarning Oliy Majlis Qonunchilik palatasi va mahalliy Kengashlar deputatlari korpusini shakllantirishning majoritar-proporsional shakliga asoslangan saylov tizimini joriy etish haqidagi takliflari ma’qullandi. Farmonda yangi tahrirdagi Konstitutsiyani amalda ro‘yobga chiqarish va qonunchilikning unga zid qoidalarini bekor qilish bo‘yicha bir qator kechiktirib bo‘lmaydigan quyidagi vazifalar ham nazarda tutilgan: – erkin harakatlanish, turar va yashash joyini tanlashga bo‘lgan konstitutsiyaviy huquqlarni ta’minlashga to‘sqinlik qilib kelayotgan Toshkent shahri va Toshkent Konstitutsiyani amalga oshirish bo‘yicha davlat organlari va tashkilotlari oldida Farmonda Konstitutsiyani amalga oshirish yo‘nalishidagi faoliyatni muvofiqlashtirish tizimi, bir qator yangi moddalar bo‘yicha aniq va manzilli chora- Xususan, Farmon bilan davlat organlari va tashkilotlari, shu jumladan sud va huquqni muhofaza qiluvchi organlar faoliyatida yangi tahrirdagi Konstitutsiyani amalga oshirish uchun qonunchilik hujjatlarining mavjud emasligi yoki qonunchilikka tegishli o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritilmaganligi vaji bilan uni qo‘llashni rad etish qat’iyan taqiqlandi. Yangi tahrirdagi O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasidan kelib chiqadigan vazifalarni amalga oshirish bo‘yicha 100 ga yaqin aniq tadbirlarni o‘z ichiga oluvchi chora-tadbirlar dasturi tasdiqlandi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti rahbarligida Yangi tahrirdagi Konstitutsiyani amalga oshirish bo‘yicha davlat komissiyasi hamda Konstitutsiyadagi suveren, demokratik, huquqiy, ijtimoiy va dunyoviy davlat prinsiplarini izchil amalga oshirish bo‘yicha 5 ta ekspertlik kengashi tuzildi hamda ularning vazifalari belgilab berildi. Shu bilan birga, Farmonda yangi tahrirdagi Konstitutsiya bo‘yicha davlat fuqarolik xizmatchilari va sud-huquq tizimi xodimlarini reja-grafik asosida o‘qitish bo‘yicha aniq chora-tadbirlar nazarda tutildi. Farmon bilan Oliy Majlis palatalari va siyosiy partiyalarning Oliy Majlis Qonunchilik palatasi va mahalliy Kengashlar deputatlari korpusini shakllantirishning majoritar-proporsional shakliga asoslangan saylov tizimini joriy etish haqidagi takliflari ma’qullandi. Farmonda yangi tahrirdagi Konstitutsiyani amalda ro‘yobga chiqarish va qonunchilikning unga zid qoidalarini bekor qilish bo‘yicha bir qator kechiktirib bo‘lmaydigan quyidagi vazifalar ham nazarda tutilgan: – erkin harakatlanish, turar va yashash joyini tanlashga bo‘lgan konstitutsiyaviy huquqlarni ta’minlashga to‘sqinlik qilib kelayotgan Toshkent shahri va Toshkent viloyatida doimiy ro‘yxatga olish bo‘yicha Qonunni o‘z kuchini yo‘qotgan deb topish hamda fuqarolarni yashash joyi bo‘yicha ro‘yxatga olishda xabardor qilishning yangi tartibini joriy etish (Konstitutsiyaning 32-moddasi); – mulkiy huquqlarning ishonchli himoyasiga, bank operatsiyalarining sir tutilishiga oid konstitutsiyaviy kafolatlarni ta’minlash maqsadida to‘lov xizmatlarini ko‘rsatuvchi tashkilotlar jismoniy shaxslar o‘rtasida pul o‘tkazmalari amalga oshirilganda, ularga ko‘rsatilgan xizmatlar uchun elektron hisobvaraq-fakturalar rasmiylashtirish tartibini bekor qilish (Konstitutsiyaning 41-moddasi); – tadbirkorlik faoliyati erkinligiga oid normalarni to‘laqonli ro‘yobga chiqarish maqsadida har qanday turdagi chakana savdo va xizmat ko‘rsatish ob’ektlarining faoliyat ko‘rsatish vaqtiga nisbatan cheklovlarni bekor qilish (Konstitutsiyaning 65– 67-moddalari); – fuqarolarning sud himoyasida bo‘lishga oid konstitutsiyaviy huquqlarini to‘liq ta’minlash maqsadida ma’muriy sudlarga shikoyat qilishda davlat bojini oldindan undirmaslik, bunda davlat bojini ishni ko‘rib chiqish natijasi bo‘yicha aybdor tarafdan undirish tartibini joriy etish (Konstitutsiyaning 55-moddasi); – huquqiy ta’sir choralarini qo‘llashda mutanosiblik prinsipidan kelib chiqib, ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi qonunchilikda shartnomaviy va boshqa fuqaroviy-huquqiy munosabatlardan kelib chiqadigan javobgarlik choralarini bekor q i l i s h ( K o n s t i – fuqarolarning ta’lim olishga bo‘lgan konstitutsiyaviy huquqlarini to‘liq amalga oshirish uchun soliq to‘lovchilar tomonidan yoshidan qat’i nazar, farzandining maktabgacha, maktab va oliy ta’lim tashkilotida ta’lim olishi uchun to‘lovni soliq solinmaydigan daromadlar toifasiga kiritish (Konstitutsiyaning 50- moddasi); – huquqbuzarlikdan jabrlanganlarga yetkazilgan zarar qoplanishida davlatning konstitutsiyaviy majburiyatlarini amalga oshirish maqsadida jinoyatdan jabrlanganlarga ko‘maklashishning aniq mexanizmini ishlab chiqish (Konstitutsiyaning 29-moddasi); viloyatida doimiy ro‘yxatga olish bo‘yicha Qonunni o‘z kuchini yo‘qotgan deb topish hamda fuqarolarni yashash joyi bo‘yicha ro‘yxatga olishda xabardor qilishning yangi tartibini joriy etish (Konstitutsiyaning 32-moddasi); – mulkiy huquqlarning ishonchli himoyasiga, bank operatsiyalarining sir tutilishiga oid konstitutsiyaviy kafolatlarni ta’minlash maqsadida to‘lov xizmatlarini ko‘rsatuvchi tashkilotlar jismoniy shaxslar o‘rtasida pul o‘tkazmalari amalga oshirilganda, ularga ko‘rsatilgan xizmatlar uchun elektron hisobvaraq-fakturalar rasmiylashtirish tartibini bekor qilish (Konstitutsiyaning 41-moddasi); – tadbirkorlik faoliyati erkinligiga oid normalarni to‘laqonli ro‘yobga chiqarish maqsadida har qanday turdagi chakana savdo va xizmat ko‘rsatish ob’ektlarining faoliyat ko‘rsatish vaqtiga nisbatan cheklovlarni bekor qilish (Konstitutsiyaning 65– 67-moddalari); – fuqarolarning sud himoyasida bo‘lishga oid konstitutsiyaviy huquqlarini to‘liq ta’minlash maqsadida ma’muriy sudlarga shikoyat qilishda davlat bojini oldindan undirmaslik, bunda davlat bojini ishni ko‘rib chiqish natijasi bo‘yicha aybdor tarafdan undirish tartibini joriy etish (Konstitutsiyaning 55-moddasi); – huquqiy ta’sir choralarini qo‘llashda mutanosiblik prinsipidan kelib chiqib, ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi qonunchilikda shartnomaviy va boshqa fuqaroviy-huquqiy munosabatlardan kelib chiqadigan javobgarlik choralarini bekor q i l i s h ( K o n s t i – fuqarolarning ta’lim olishga bo‘lgan konstitutsiyaviy huquqlarini to‘liq amalga oshirish uchun soliq to‘lovchilar tomonidan yoshidan qat’i nazar, farzandining maktabgacha, maktab va oliy ta’lim tashkilotida ta’lim olishi uchun to‘lovni soliq solinmaydigan daromadlar toifasiga kiritish (Konstitutsiyaning 50- moddasi); – huquqbuzarlikdan jabrlanganlarga yetkazilgan zarar qoplanishida davlatning konstitutsiyaviy majburiyatlarini amalga oshirish maqsadida jinoyatdan jabrlanganlarga ko‘maklashishning aniq mexanizmini ishlab chiqish (Konstitutsiyaning 29-moddasi); – shaxsiy daxlsizlikka bo‘lgan konstitutsiyaviy huquqlarni so‘zsiz ta’minlash maqsadida qamoqqa olish tarzidagi ehtiyot chorasini qo‘llashda shaxsni hibsxonaga joylashtirishdan oldin majburiy tibbiy ko‘rikdan o‘tkazish tartibini joriy etish (Konstitutsiyaning 26-moddasi); – advokatlarning konstitutsiyaviy-huquqiy maqomini to‘laqonli realizatsiya qilish, jinoyat protsessida uning vakolatlarini prokuror bilan tenglashtirish (Konstitutsiyaning 142-moddasi); – davlatning bolalarda xalqning boy madaniy va ma’naviy merosidan faxrlanishni, vatanparvarlik va Vatanga bo‘lgan mehr-muhabbat tuyg‘usini shakllantirish to‘g‘risida g‘amxo‘rlik qilish majburiyatini amalga oshirish maqsadida 18 yoshgacha bo‘lgan bolalarning madaniy meros ob’ektlariga to‘lovsiz kirishi tartibini joriy etish (Konstitutsiyaning 78-moddasi). Farmonda qonunchilikni yangi tahrirdagi Konstitutsiyaga muvofiqlashtirish, uni amalga oshirish jarayonini axborot-tahliliy, ilmiy-ekspertlik jihatidan ta’minlash ishlarini tizimli tashkil etish bo‘yicha choralar ham belgilangan. Xususan, yangi sodda tilda tayyorlash vazifasi qo‘yildi. Shu bilan birga, barcha ta’lim turlari va bosqichlaridagi Konstitutsiyani o‘rganish bo‘yicha o‘quv rejalari va ta’lim dasturlarini qayta ko‘rib chiqish va ularni yosh xususiyatlarini hisobga olgan holda, yangi tahrirdagi Konstitutsiyani o‘rgatish bo‘yicha zamonaviy metodika asosida darsliklar, o‘quv qo‘llanmalari va maxsus “Yangi O‘zbekiston Konstitutsiyasi” yagona milliy portali va uning mobil ilovasi ishga tushirilishi nazarda tutildi. Bunda, portal va uning mobil ilovasida fuqaro va tadbirkorlar uchun qonunchilikni yangi tahrirdagi Konstitutsiyaga muvofiqlashtirish, uni amalga oshirishda yuzaga kelayotgan muammolarni bartaraf etish bo‘yicha takliflarni taqdim etish imkoniyati bo‘ladi. Farmonga muvofiq, qonunosti hujjatlarini xatlovdan o‘tkazish va Konstitutsiyaga zid normalar, shu jumladan inson huquq va erkinliklarini cheklovchi – shaxsiy daxlsizlikka bo‘lgan konstitutsiyaviy huquqlarni so‘zsiz ta’minlash maqsadida qamoqqa olish tarzidagi ehtiyot chorasini qo‘llashda shaxsni hibsxonaga joylashtirishdan oldin majburiy tibbiy ko‘rikdan o‘tkazish tartibini joriy etish (Konstitutsiyaning 26-moddasi); – advokatlarning konstitutsiyaviy-huquqiy maqomini to‘laqonli realizatsiya qilish, jinoyat protsessida uning vakolatlarini prokuror bilan tenglashtirish (Konstitutsiyaning 142-moddasi); – davlatning bolalarda xalqning boy madaniy va ma’naviy merosidan faxrlanishni, vatanparvarlik va Vatanga bo‘lgan mehr-muhabbat tuyg‘usini shakllantirish to‘g‘risida g‘amxo‘rlik qilish majburiyatini amalga oshirish maqsadida 18 yoshgacha bo‘lgan bolalarning madaniy meros ob’ektlariga to‘lovsiz kirishi tartibini joriy etish (Konstitutsiyaning 78-moddasi). Farmonda qonunchilikni yangi tahrirdagi Konstitutsiyaga muvofiqlashtirish, uni amalga oshirish jarayonini axborot-tahliliy, ilmiy-ekspertlik jihatidan ta’minlash ishlarini tizimli tashkil etish bo‘yicha choralar ham belgilangan. Xususan, yangi sodda tilda tayyorlash vazifasi qo‘yildi. Shu bilan birga, barcha ta’lim turlari va bosqichlaridagi Konstitutsiyani o‘rganish bo‘yicha o‘quv rejalari va ta’lim dasturlarini qayta ko‘rib chiqish va ularni yosh xususiyatlarini hisobga olgan holda, yangi tahrirdagi Konstitutsiyani o‘rgatish bo‘yicha zamonaviy metodika asosida darsliklar, o‘quv qo‘llanmalari va maxsus “Yangi O‘zbekiston Konstitutsiyasi” yagona milliy portali va uning mobil ilovasi ishga tushirilishi nazarda tutildi. Bunda, portal va uning mobil ilovasida fuqaro va tadbirkorlar uchun qonunchilikni yangi tahrirdagi Konstitutsiyaga muvofiqlashtirish, uni amalga oshirishda yuzaga kelayotgan muammolarni bartaraf etish bo‘yicha takliflarni taqdim etish imkoniyati bo‘ladi. Farmonga muvofiq, qonunosti hujjatlarini xatlovdan o‘tkazish va Konstitutsiyaga zid normalar, shu jumladan inson huquq va erkinliklarini cheklovchi normalar aniqlangan taqdirda, ularni bekor qilish bo‘yicha takliflar kiritilishi belgilandi. Mazkur Farmon yangi tahrirdagi Konstitutsiyani so‘zsiz va to‘liq amalga oshirish, unda mustahkamlangan ustuvor prinsiplarni Yangi O‘zbekiston ulug‘vor g‘oyasiga hamohang tarzda ro‘yobga chiqarish, davlat organlarining faoliyatini yangicha konstitutsiyaviy-huquqiy sharoitlarda yo‘lga qo‘yish, fuqarolar o‘z hayotida xalq Konstitutsiyasi ruhini yaqqol his etib turishini ta’minlashga qaratilgan2. 1992 yildan buyon konstititutsiyaga jami 15 marta o‘zgartish kiritilgan edi. Bu safar esa o‘zgarishlar ko‘lami kattaligi sabab hujjatning yangi tahriri qabul qilindi. Yangilanish natijasida, bosh qomusdagi moddalar soni 128 tadan 155 taga, undagi normalar esa 275 tadan 434 taga oshdi. Umuman, rasmiylarga ko‘ra, konstitutsiya 65 foizga yangilangan. Jumladan, Konstitutsiyaning birinchi bo‘limiga quyidagi o‘zgarishlar kirganligini e’tirof etish lozim. Konstitutsiyaning ilgarigi 1-moddasi: O‘zbekiston — suveren demokratik respublika. Davlatning “O‘zbekiston Respublikasi” va “O‘zbekiston” degan nomlari bir ma’noni anglatadi, jumlasi yangi tahrirda: O‘zbekiston — boshqaruvning respublika shakliga ega bo‘lgan suveren, demokratik, huquqiy, ijtimoiy va dunyoviy davlat. Davlatning “O‘zbekiston Respublikasi” va “O‘zbekiston” degan nomlari bir ma’noni anglatadi, tarzida yangi tahrir bilan yozilgan. 1. O‘zbekiston – huquqiy, ijtimoiy va dunyoviy davlat: Konstitutsiyaning 1-moddasidagi “O‘zbekiston – suveren demokratik respublika” jumlasi quyidagicha o‘zgartirildi: 2 Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Янги таҳрирдаги Ўзбекистон Республикаси Конституциясини амалга ошириш бўйича биринчи навбатдаги чора-тадбирлар тўғрисида”ги Фармони normalar aniqlangan taqdirda, ularni bekor qilish bo‘yicha takliflar kiritilishi belgilandi. Mazkur Farmon yangi tahrirdagi Konstitutsiyani so‘zsiz va to‘liq amalga oshirish, unda mustahkamlangan ustuvor prinsiplarni Yangi O‘zbekiston ulug‘vor g‘oyasiga hamohang tarzda ro‘yobga chiqarish, davlat organlarining faoliyatini yangicha konstitutsiyaviy-huquqiy sharoitlarda yo‘lga qo‘yish, fuqarolar o‘z hayotida xalq Konstitutsiyasi ruhini yaqqol his etib turishini ta’minlashga qaratilgan2. 1992 yildan buyon konstititutsiyaga jami 15 marta o‘zgartish kiritilgan edi. Bu safar esa o‘zgarishlar ko‘lami kattaligi sabab hujjatning yangi tahriri qabul qilindi. Yangilanish natijasida, bosh qomusdagi moddalar soni 128 tadan 155 taga, undagi normalar esa 275 tadan 434 taga oshdi. Umuman, rasmiylarga ko‘ra, konstitutsiya 65 foizga yangilangan. Jumladan, Konstitutsiyaning birinchi bo‘limiga quyidagi o‘zgarishlar kirganligini e’tirof etish lozim. Konstitutsiyaning ilgarigi 1-moddasi: O‘zbekiston — suveren demokratik respublika. Davlatning “O‘zbekiston Respublikasi” va “O‘zbekiston” degan nomlari bir ma’noni anglatadi, jumlasi yangi tahrirda: O‘zbekiston — boshqaruvning respublika shakliga ega bo‘lgan suveren, demokratik, huquqiy, ijtimoiy va dunyoviy davlat. Davlatning “O‘zbekiston Respublikasi” va “O‘zbekiston” degan nomlari bir ma’noni anglatadi, tarzida yangi tahrir bilan yozilgan. 1. O‘zbekiston – huquqiy, ijtimoiy va dunyoviy davlat: Konstitutsiyaning 1-moddasidagi “O‘zbekiston – suveren demokratik respublika” jumlasi quyidagicha o‘zgartirildi: 2 Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Янги таҳрирдаги Ўзбекистон Республикаси Конституциясини амалга ошириш бўйича биринчи навбатдаги чора-тадбирлар тўғрисида”ги Фармони  O‘zbekiston – boshqaruvning respublika shakliga ega bo‘lgan suveren, demokratik, huquqiy, ijtimoiy va dunyoviy davlat. Boshqaruvning respublika shakli – davlat hokimiyatining oliy organlari xalq tomonidan muayyan muddatga saylanishini anglatadi3. Suveren davlat – o‘z hududida to‘la-to‘kis mustaqil hukmronlik va mutlaq yurisdiksiyaga ega bo‘lish demakdir. Demokratiya esa xalq hokimiyatini ifoda etib, davlat boshqaruvida saylanish va o‘z vakillarini saylash orqali barchaning teng huquqli ishtiroki ta’minlanishini ko‘zda tutadi. Huquqiy davlatda barcha jarayonlar qonuniy asoslar ustiga quriladi, davlat xizmatchilaridan huquq doirasida fikrlash, barcha masalalarga huquqiy ko‘z bilan qarash talab etiladi. Qolaversa, huquqiy davlatda barcha fuqarolar qonun oldida teng bo‘ladi, davlat hokimiyatining oliy organlari ham qonunlarga bo‘ysunadi va qonunlarning muqarrar ijrosini ta’minlaydi. O‘zbekiston o‘zini ijtimoiy davlat deb e’lon qilishi bilan, har bir fuqarosiga munosib turmush kechirishi uchun shart-sharoit yaratish majburiyatini olmoqda. Bu – mavjud resurslarni ijtimoiy adolat tamoyillari asosida taqsimlash, jamiyatda kuchli tabaqalanish avj olishiga yo‘l qo‘ymaslik, eng zaif qatlamlar uchun ham sifatli ta’lim va tibbiyot kafolatlanishi, samarali ijtimoiy himoya dasturlari ishlashi, imkoniyati cheklangan va qo‘llovga muhtoj fuqarolarni qo‘llab-quvvatlash, adolatli mehnat qonunchiligi va jozibador pensiya tizimi kabilarni anglatadi. Oddiyroq aytganda, eng kambag‘al oilaning bolalarida ham sog‘-salomat o‘sib- ulg‘ayib, yaxshi ta’lim olib, farovonlikka erishish imkoniyati bo‘lishi kerak. Dunyoviy davlatda davlat va din bir-biridan ajratilgan bo‘ladi. Davlat diniy e’tiqodidan qat’i nazar barchaga bir xil munosabatda bo‘ladi, dinga oid masalalarda neytral pozitsiyani egallaydi. 3 Конституция нормаларига расмий шарҳлар ҳозирча йўқ, шу сабабли ундаги норма ва тушунчаларга таҳририят умумқабул қилинган доирада, мустақил изоҳ бериб ўтмоқда.  O‘zbekiston – boshqaruvning respublika shakliga ega bo‘lgan suveren, demokratik, huquqiy, ijtimoiy va dunyoviy davlat. Boshqaruvning respublika shakli – davlat hokimiyatining oliy organlari xalq tomonidan muayyan muddatga saylanishini anglatadi3. Suveren davlat – o‘z hududida to‘la-to‘kis mustaqil hukmronlik va mutlaq yurisdiksiyaga ega bo‘lish demakdir. Demokratiya esa xalq hokimiyatini ifoda etib, davlat boshqaruvida saylanish va o‘z vakillarini saylash orqali barchaning teng huquqli ishtiroki ta’minlanishini ko‘zda tutadi. Huquqiy davlatda barcha jarayonlar qonuniy asoslar ustiga quriladi, davlat xizmatchilaridan huquq doirasida fikrlash, barcha masalalarga huquqiy ko‘z bilan qarash talab etiladi. Qolaversa, huquqiy davlatda barcha fuqarolar qonun oldida teng bo‘ladi, davlat hokimiyatining oliy organlari ham qonunlarga bo‘ysunadi va qonunlarning muqarrar ijrosini ta’minlaydi. O‘zbekiston o‘zini ijtimoiy davlat deb e’lon qilishi bilan, har bir fuqarosiga munosib turmush kechirishi uchun shart-sharoit yaratish majburiyatini olmoqda. Bu – mavjud resurslarni ijtimoiy adolat tamoyillari asosida taqsimlash, jamiyatda kuchli tabaqalanish avj olishiga yo‘l qo‘ymaslik, eng zaif qatlamlar uchun ham sifatli ta’lim va tibbiyot kafolatlanishi, samarali ijtimoiy himoya dasturlari ishlashi, imkoniyati cheklangan va qo‘llovga muhtoj fuqarolarni qo‘llab-quvvatlash, adolatli mehnat qonunchiligi va jozibador pensiya tizimi kabilarni anglatadi. Oddiyroq aytganda, eng kambag‘al oilaning bolalarida ham sog‘-salomat o‘sib- ulg‘ayib, yaxshi ta’lim olib, farovonlikka erishish imkoniyati bo‘lishi kerak. Dunyoviy davlatda davlat va din bir-biridan ajratilgan bo‘ladi. Davlat diniy e’tiqodidan qat’i nazar barchaga bir xil munosabatda bo‘ladi, dinga oid masalalarda neytral pozitsiyani egallaydi. 3 Конституция нормаларига расмий шарҳлар ҳозирча йўқ, шу сабабли ундаги норма ва тушунчаларга таҳририят умумқабул қилинган доирада, мустақил изоҳ бериб ўтмоқда. Boshqacha aytganda, bu norma – O‘zbekiston hech qachon demokratiyadan voz kechmasligi, huquqiy davlatchilikka sodiqligi, monarxiyaga yoki islomiy respublikaga aylanmasligini nazarda tutadi. Konstitutsiyaning 1 bob 5 moddasi 2 bandi: Davlat ramzlari davlat himoyasidadir, degan qo‘shimcha bilan to‘ldirildi. Konstitutsiyaning Xalq hokimiyatchiligi deb nomlangan II bobining 13 moddasi 1 bandi ilgarigi: O‘zbekiston Respublikasida demokratiya umuminsoniy prinsiplarga asoslanadi, ularga ko‘ra inson, uning hayoti, erkinligi, sha’ni, qadr-qimmati va huquqlari oliy qadriyat hisoblanadi, bandi, o‘zgartirilib: Yangi tahrirda: O‘zbekiston Respublikasida demokratiya umuminsoniy prinsiplarga asoslanadi, ularga ko‘ra inson, uning hayoti, erkinligi, sha’ni, qadr- qimmati va boshqa ajralmas huquqlari oliy qadriyat hisoblanadi, deb to‘ldirildi. Konstitutsiyaning II bobining 14 moddasi ilgarigi: Davlat o‘z faoliyatini ijtimoiy adolat prinsiplari asosida amalga oshiradi, jumlasi o‘zgartirilib: Davlat o‘z faoliyatini inson farovonligini va jamiyatning barqaror rivojlanishini ta’minlash maqsadida qonuniylik, ijtimoiy adolat va birdamlik prinsiplar i asosida amalga oshiradi, degan so‘zlar bilan to‘ldirildi. 15-modda ilgarigi: O‘zbekiston Respublikasida O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi va qonunlarining ustunligi so‘zsiz tan olinadi. Davlat, uning organlari, mansabdor shaxslar, jamoat birlashmalari, fuqarolar Konstitutsiya va qonunlarga muvofiq ish ko‘radilar, deyilgan jumlalarga.... 15-moddaga quyidagicha qo‘shimchalar kiritildi:  O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi mamlakatning butun hududida oliy yuridik kuchga ega, to‘g‘ridan to‘g‘ri amal qiladi va yagona huquqiy makonning asosini tashkil etadi. Boshqacha aytganda, bu norma – O‘zbekiston hech qachon demokratiyadan voz kechmasligi, huquqiy davlatchilikka sodiqligi, monarxiyaga yoki islomiy respublikaga aylanmasligini nazarda tutadi. Konstitutsiyaning 1 bob 5 moddasi 2 bandi: Davlat ramzlari davlat himoyasidadir, degan qo‘shimcha bilan to‘ldirildi. Konstitutsiyaning Xalq hokimiyatchiligi deb nomlangan II bobining 13 moddasi 1 bandi ilgarigi: O‘zbekiston Respublikasida demokratiya umuminsoniy prinsiplarga asoslanadi, ularga ko‘ra inson, uning hayoti, erkinligi, sha’ni, qadr-qimmati va huquqlari oliy qadriyat hisoblanadi, bandi, o‘zgartirilib: Yangi tahrirda: O‘zbekiston Respublikasida demokratiya umuminsoniy prinsiplarga asoslanadi, ularga ko‘ra inson, uning hayoti, erkinligi, sha’ni, qadr- qimmati va boshqa ajralmas huquqlari oliy qadriyat hisoblanadi, deb to‘ldirildi. Konstitutsiyaning II bobining 14 moddasi ilgarigi: Davlat o‘z faoliyatini ijtimoiy adolat prinsiplari asosida amalga oshiradi, jumlasi o‘zgartirilib: Davlat o‘z faoliyatini inson farovonligini va jamiyatning barqaror rivojlanishini ta’minlash maqsadida qonuniylik, ijtimoiy adolat va birdamlik prinsiplar i asosida amalga oshiradi, degan so‘zlar bilan to‘ldirildi. 15-modda ilgarigi: O‘zbekiston Respublikasida O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi va qonunlarining ustunligi so‘zsiz tan olinadi. Davlat, uning organlari, mansabdor shaxslar, jamoat birlashmalari, fuqarolar Konstitutsiya va qonunlarga muvofiq ish ko‘radilar, deyilgan jumlalarga.... 15-moddaga quyidagicha qo‘shimchalar kiritildi:  O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi mamlakatning butun hududida oliy yuridik kuchga ega, to‘g‘ridan to‘g‘ri amal qiladi va yagona huquqiy makonning asosini tashkil etadi. Konstitutsiyaning to‘g‘ridan to‘g‘ri amal qilishi fuqarolarga nafaqat qonunlar, balki bevosita konstitutsiyadagi normalarga ham asoslangan holda ish olib borishga, xususan sudga murojaat qilishga imkon beradi. Referendumda qabul qilingan qonunga binoan, Oliy sud 3 oy ichida tegishli Plenum qarorini qabul qilishi kerak. Bu qaror asosida sudlar tomonidan konstitutsiya normalarini to‘g‘ridan to‘g‘ri amal qiluvchi hujjat sifatida qo‘llash yuzasidan yagona sud amaliyoti joriy etiladi. Yangi tahrirdagi Konstitutsiyaning 15 moddasida yana quyidagi o‘zgartirish kiritilda va bu huquqiy norma mamlakatni jahon hamjamiyati bilan uzviy bog‘lashga, insoniyat tarixida erishilgan demokratiya, adolat tamoyillariga og‘ishmay amal qilishni ta’minlaydi. 15 modda, 2-chi xat boshisi: O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi mamlakatning butun hududida oliy yuridik kuchga ega, to‘g‘ridan-to‘g‘ri amal qiladi va yagona huquqiy makonning asosini tashkil etadi. 15 modda, 3-chi xat boshisi: O‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalari xalqaro huquqning umume’tirof etilgan prinsip va normalari bilan bir qatorda O‘zbekiston Respublikasi huquqiy tizimining tarkibiy qismidir. 15 modda, 4-chi xat boshisi: Agar O‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomasida O‘zbekiston Respublikasining qonunida nazarda tutilganidan boshqacha qoidalar belgilangan bo‘lsa, O‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomasi qoidalari qo‘llaniladi. 16-modda ilgarigi: Mazkur Konstitutsiyaning birorta qoidasi O‘zbekiston Respublikasi huquq va manfaatlariga zarar yetkazadigan tarzda talqin etilishi mumkin emas. Birorta ham qonun yoki boshqa normativ-huquqiy hujjat Konstitutsiya normalari va qoidalariga zid kelishi mumkin emas, jumlalari, 16-modda hozirgi tahrirda: Ushbu Konstitutsiyaning birorta qoidasi O‘zbekiston Respublikasining huquq va manfaatlariga, ushbu Konstitutsiyaning birinchi bo‘limida nazarda tutilgan asosiy prinsip va normalarga zarar yetkazadigan tarzda talqin etilishi mumkin emas. Konstitutsiyaning to‘g‘ridan to‘g‘ri amal qilishi fuqarolarga nafaqat qonunlar, balki bevosita konstitutsiyadagi normalarga ham asoslangan holda ish olib borishga, xususan sudga murojaat qilishga imkon beradi. Referendumda qabul qilingan qonunga binoan, Oliy sud 3 oy ichida tegishli Plenum qarorini qabul qilishi kerak. Bu qaror asosida sudlar tomonidan konstitutsiya normalarini to‘g‘ridan to‘g‘ri amal qiluvchi hujjat sifatida qo‘llash yuzasidan yagona sud amaliyoti joriy etiladi. Yangi tahrirdagi Konstitutsiyaning 15 moddasida yana quyidagi o‘zgartirish kiritilda va bu huquqiy norma mamlakatni jahon hamjamiyati bilan uzviy bog‘lashga, insoniyat tarixida erishilgan demokratiya, adolat tamoyillariga og‘ishmay amal qilishni ta’minlaydi. 15 modda, 2-chi xat boshisi: O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi mamlakatning butun hududida oliy yuridik kuchga ega, to‘g‘ridan-to‘g‘ri amal qiladi va yagona huquqiy makonning asosini tashkil etadi. 15 modda, 3-chi xat boshisi: O‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalari xalqaro huquqning umume’tirof etilgan prinsip va normalari bilan bir qatorda O‘zbekiston Respublikasi huquqiy tizimining tarkibiy qismidir. 15 modda, 4-chi xat boshisi: Agar O‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomasida O‘zbekiston Respublikasining qonunida nazarda tutilganidan boshqacha qoidalar belgilangan bo‘lsa, O‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomasi qoidalari qo‘llaniladi. 16-modda ilgarigi: Mazkur Konstitutsiyaning birorta qoidasi O‘zbekiston Respublikasi huquq va manfaatlariga zarar yetkazadigan tarzda talqin etilishi mumkin emas. Birorta ham qonun yoki boshqa normativ-huquqiy hujjat Konstitutsiya normalari va qoidalariga zid kelishi mumkin emas, jumlalari, 16-modda hozirgi tahrirda: Ushbu Konstitutsiyaning birorta qoidasi O‘zbekiston Respublikasining huquq va manfaatlariga, ushbu Konstitutsiyaning birinchi bo‘limida nazarda tutilgan asosiy prinsip va normalarga zarar yetkazadigan tarzda talqin etilishi mumkin emas. O‘zbekiston Respublikasining qonunlari va boshqa normativ-huquqiy hujjatlari O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi asosida va uni ijro etish yuzasidan qabul qilinadi. Birorta qonun yoki boshqa normativ-huquqiy hujjat Konstitutsiyaning prinsip va normalariga zid bo‘lishi mumkin emas, deb o‘zgartirildi Konstitutsiyaning I bo‘lim IV bobi Tashqi siyosat bobi ilgari birgina 17 – moddadan iborat edi. Ya’ni: O‘zbekiston Respublikasi xalqaro munosabatlarning to‘la huquqli sub’ektidir. Uning tashqi siyosati davlatlarning suveren tengligi, kuch ishlatmaslik yoki kuch bilan tahdid qilmaslik, chegaralarning daxlsizligi, nizolarni tinch yo‘l bilan hal etish, boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik qoidalariga va xalqaro huquqning umum e’tirof etilgan boshqa qoidalari va normalariga asoslanadi. Respublika davlatning, xalqning oliy manfaatlari, farovonligi va xavfsizligini ta’minlash maqsadida ittifoqlar tuzishi, hamdo‘stliklarga va boshqa davlatlararo tuzilmalarga kirishi va ulardan ajralib chiqishi mumkin, deb belgilangan edi. Ushbu IV bob yangi tahrirda takomillashtirilib, ikkita moddaga bo‘lib tahrir qilindi va quyidagi tahrirda ifodalandi: 17-modda: O‘zbekiston Respublikasi xalqaro munosabatlarning to‘la huquqli sub’ektidir. O‘zbekistonning tashqi siyosati davlatlarning suveren tengligi, kuch ishlatmaslik yoki kuch bilan tahdid qilmaslik, chegaralarning buzilmasligi, davlatlarning hududiy yaxlitligi, nizolarni tinch yo‘l bilan hal etish, boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik prinsiplariga hamda xalqaro huquqning umume’tirof etilgan boshqa prinsip va normalariga asoslanadi. 18-modda: O‘zbekiston Respublikasi davlatlar va xalqaro tashkilotlar bilan ikki va ko‘p tomonlama munosabatlarni har taraflama rivojlantirishga qaratilgan tinchliksevar tashqi siyosatni amalga oshiradi. O‘zbekiston Respublikasining qonunlari va boshqa normativ-huquqiy hujjatlari O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi asosida va uni ijro etish yuzasidan qabul qilinadi. Birorta qonun yoki boshqa normativ-huquqiy hujjat Konstitutsiyaning prinsip va normalariga zid bo‘lishi mumkin emas, deb o‘zgartirildi Konstitutsiyaning I bo‘lim IV bobi Tashqi siyosat bobi ilgari birgina 17 – moddadan iborat edi. Ya’ni: O‘zbekiston Respublikasi xalqaro munosabatlarning to‘la huquqli sub’ektidir. Uning tashqi siyosati davlatlarning suveren tengligi, kuch ishlatmaslik yoki kuch bilan tahdid qilmaslik, chegaralarning daxlsizligi, nizolarni tinch yo‘l bilan hal etish, boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik qoidalariga va xalqaro huquqning umum e’tirof etilgan boshqa qoidalari va normalariga asoslanadi. Respublika davlatning, xalqning oliy manfaatlari, farovonligi va xavfsizligini ta’minlash maqsadida ittifoqlar tuzishi, hamdo‘stliklarga va boshqa davlatlararo tuzilmalarga kirishi va ulardan ajralib chiqishi mumkin, deb belgilangan edi. Ushbu IV bob yangi tahrirda takomillashtirilib, ikkita moddaga bo‘lib tahrir qilindi va quyidagi tahrirda ifodalandi: 17-modda: O‘zbekiston Respublikasi xalqaro munosabatlarning to‘la huquqli sub’ektidir. O‘zbekistonning tashqi siyosati davlatlarning suveren tengligi, kuch ishlatmaslik yoki kuch bilan tahdid qilmaslik, chegaralarning buzilmasligi, davlatlarning hududiy yaxlitligi, nizolarni tinch yo‘l bilan hal etish, boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik prinsiplariga hamda xalqaro huquqning umume’tirof etilgan boshqa prinsip va normalariga asoslanadi. 18-modda: O‘zbekiston Respublikasi davlatlar va xalqaro tashkilotlar bilan ikki va ko‘p tomonlama munosabatlarni har taraflama rivojlantirishga qaratilgan tinchliksevar tashqi siyosatni amalga oshiradi. O‘zbekiston Respublikasi davlatning, xalqning oliy manfaatlaridan, uning farovonligi va xavfsizligidan kelib chiqqan holda ittifoqlar tuzishi, hamdo‘stliklarga va boshqa davlatlararo tuzilmalarga kirishi hamda ulardan chiqishi mumkin. O‘zbekiston Respublikasi davlatning, xalqning oliy manfaatlaridan, uning farovonligi va xavfsizligidan kelib chiqqan holda ittifoqlar tuzishi, hamdo‘stliklarga va boshqa davlatlararo tuzilmalarga kirishi hamda ulardan chiqishi mumkin.