O‘zbekiston Respublikasida saylov tizimi

Yuklangan vaqt

2024-03-06

Yuklab olishlar soni

9

Sahifalar soni

18

Faytl hajmi

5,4 MB


Mavzu:O‘zbekiston Respublikasida saylov tizimi 9-sinf Konstitutsiyaviy huquq asoslari Mavzu:O‘zbekiston Respublikasida saylov tizimi 9-sinf Konstitutsiyaviy huquq asoslari
Saylov – bu har bir fuqaro o‘z haq- huquqlarini bilgan holda ongli tanlashdir. Saylov – bu har bir fuqaro o‘z haq- huquqlarini bilgan holda ongli tanlashdir.
1 • Umumxalq saylovi – mamlakat taraqqiyot yo‘lini tanlashdir. 2 • Saylovning qaysi modeli yaxshiroq? 3 • Demokratik saylov prinsiplari. Reja: 1 • Umumxalq saylovi – mamlakat taraqqiyot yo‘lini tanlashdir. 2 • Saylovning qaysi modeli yaxshiroq? 3 • Demokratik saylov prinsiplari. Reja:
Umumxalq saylovlari yo‘li bilan davlat hokimiyati organlarini shakllantirish demokratik huquqiy davlatning muhim alomatlaridan biri hisoblanadi. UMUMXALQ SAYLOVI – MAMLAKAT TARAQQIYOT YO‘LINI TANLASHDIR. Umumxalq saylovlari yo‘li bilan davlat hokimiyati organlarini shakllantirish demokratik huquqiy davlatning muhim alomatlaridan biri hisoblanadi. UMUMXALQ SAYLOVI – MAMLAKAT TARAQQIYOT YO‘LINI TANLASHDIR.
O‘zbekiston Respublikasining fuqarolari davlat hokimiyati vakillik organlariga saylash va saylanish huquqiga egadirlar. Har bir saylovchi bir ovozga ega. Ovoz berish huquqi, o‘z xohish-irodasini bildirish tengligi va erkinligi qonun bilan kafolatlanadi. O‘zbekiston Respublikasining o‘n sakkiz yoshga to‘lgan fuqarolari saylash huquqiga egadirlar. Sud tomonidan muomalaga layoqatsiz deb topilgan fuqarolar, shuningdek sud hukmi bilan ozodlikdan mahrum etish joylarida saqlanayotgan shaxslar saylanishi mumkin emas va saylovda qatnashmaydilar. O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi, 117-modda. O‘zbekiston Respublikasining fuqarolari davlat hokimiyati vakillik organlariga saylash va saylanish huquqiga egadirlar. Har bir saylovchi bir ovozga ega. Ovoz berish huquqi, o‘z xohish-irodasini bildirish tengligi va erkinligi qonun bilan kafolatlanadi. O‘zbekiston Respublikasining o‘n sakkiz yoshga to‘lgan fuqarolari saylash huquqiga egadirlar. Sud tomonidan muomalaga layoqatsiz deb topilgan fuqarolar, shuningdek sud hukmi bilan ozodlikdan mahrum etish joylarida saqlanayotgan shaxslar saylanishi mumkin emas va saylovda qatnashmaydilar. O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi, 117-modda.
«Saylov» atamasi ovoz berish yo‘li bilan saylab qo‘yiladigan hokimiyat organlarini shakllantirishni anglatadi. Shunday ekan, eng munosibini saylash imkoniyati tug‘ilishi uchun bir necha nomzodlar bo‘lishi kerak. Bunday saylov muqobil saylov deb ataladi. Muqobil bo‘lmaganda saylovchilarda taklif etilgan nomzodni saylashni rad etish imkoniyati bo‘lishi lozim. “SAYLOV” ATAMASI «Saylov» atamasi ovoz berish yo‘li bilan saylab qo‘yiladigan hokimiyat organlarini shakllantirishni anglatadi. Shunday ekan, eng munosibini saylash imkoniyati tug‘ilishi uchun bir necha nomzodlar bo‘lishi kerak. Bunday saylov muqobil saylov deb ataladi. Muqobil bo‘lmaganda saylovchilarda taklif etilgan nomzodni saylashni rad etish imkoniyati bo‘lishi lozim. “SAYLOV” ATAMASI
SAYLOVDA QAYSI MODEL YAXSHIROQ? • Saylovlar o‘z-o‘zicha demokratiya kafolati bo‘la olmaydi. • Buning uchun saylov tizimining ahamiyati muhimdir. Saylov tizimi – O‘zbekiston Respublikasida saylov tizimi deganda, keng ma’noda Oliy hokimiyat vakillik organlari hamda mahalliy vakillik organlarini shakllantirish tartibi tushuniladi. Xalqaro amaliyotda saylov tizimining turli modellari mavjud, bular: majoritar va proporsional. O‘zbekiston Respublikasi saylov tizimi majoritar saylov tizimiga asoslangan. SAYLOV TIZIMI SAYLOVDA QAYSI MODEL YAXSHIROQ? • Saylovlar o‘z-o‘zicha demokratiya kafolati bo‘la olmaydi. • Buning uchun saylov tizimining ahamiyati muhimdir. Saylov tizimi – O‘zbekiston Respublikasida saylov tizimi deganda, keng ma’noda Oliy hokimiyat vakillik organlari hamda mahalliy vakillik organlarini shakllantirish tartibi tushuniladi. Xalqaro amaliyotda saylov tizimining turli modellari mavjud, bular: majoritar va proporsional. O‘zbekiston Respublikasi saylov tizimi majoritar saylov tizimiga asoslangan. SAYLOV TIZIMI
Majoritar tizimda saylovchilarning qonun bilan belgilangan ko‘pchilik ovozini (kamida 51% + 1 ta ovoz) olgan nomzod ayni shu saylov okrugi bo‘yicha saylangan hisoblanadi. Agar nomzod saylovlarda ishtirok etgan saylovchilar ovozining yarmidan kamini olsa, eng ko‘p ovozlar miqdorini olgan ikki nomzod qatnashadigan ikkinchi bosqich o‘tkaziladi. Ikkinchi bosqichda eng ko‘p ovozlar sonini olgan nomzod saylangan hisoblanadi. Proporsional (mutanosiblik) saylov tizimi asosiga saylovchilar tomonidan partiya uchun berilgan ovozlar va partiya tomonidan olingan deputat vakolatlarining qonuniyligini guvohlantiruvchi hujjatlar o‘rtasidagi proporsionallik (mutanosiblik) prinsipi qo‘yilgan. Bunday tizimda siyosiy partiyalar tomonidan familiyasiga qarab emas, balki ro‘yxatlar bilan ko‘rsatiladi va saylovchilar umumiyligicha u yoki bu partiyaning ro‘yxatiga ovoz beradilar. Majoritar tizimda saylovchilarning qonun bilan belgilangan ko‘pchilik ovozini (kamida 51% + 1 ta ovoz) olgan nomzod ayni shu saylov okrugi bo‘yicha saylangan hisoblanadi. Agar nomzod saylovlarda ishtirok etgan saylovchilar ovozining yarmidan kamini olsa, eng ko‘p ovozlar miqdorini olgan ikki nomzod qatnashadigan ikkinchi bosqich o‘tkaziladi. Ikkinchi bosqichda eng ko‘p ovozlar sonini olgan nomzod saylangan hisoblanadi. Proporsional (mutanosiblik) saylov tizimi asosiga saylovchilar tomonidan partiya uchun berilgan ovozlar va partiya tomonidan olingan deputat vakolatlarining qonuniyligini guvohlantiruvchi hujjatlar o‘rtasidagi proporsionallik (mutanosiblik) prinsipi qo‘yilgan. Bunday tizimda siyosiy partiyalar tomonidan familiyasiga qarab emas, balki ro‘yxatlar bilan ko‘rsatiladi va saylovchilar umumiyligicha u yoki bu partiyaning ro‘yxatiga ovoz beradilar.
O‘zbekiston Respublikasining saylov tizimini tanlashda mamlakatda shakllangan an’analar va siyosiy tizim rivoji darajasi inobatga olingan. Aksariyat huquqshunos olimlar va siyosatshunoslar mamlakatimizda majoritar tizimdan foydalanish ko‘proq maqsadga muvofiqdir, negaki u qo‘llashda ancha oddiy va barqaror siyosiy tartibot sharoitida, ayniqsa, samaralidir, degan xulosaga kelishdi. O‘zbekiston Respublikasining saylov tizimini tanlashda mamlakatda shakllangan an’analar va siyosiy tizim rivoji darajasi inobatga olingan. Aksariyat huquqshunos olimlar va siyosatshunoslar mamlakatimizda majoritar tizimdan foydalanish ko‘proq maqsadga muvofiqdir, negaki u qo‘llashda ancha oddiy va barqaror siyosiy tartibot sharoitida, ayniqsa, samaralidir, degan xulosaga kelishdi.
Ovoz berish chetdan qandaydir nazorat bo‘lmasligi va begona kishilar ishtirokisiz ovoz berish imkoniyatini saylovchiga kafolatlaydi. Saylov chog‘ida huquqbuzarliklar sodir etish ehtimolini cheklaydi, ovozlarni sanab hisoblashda va rasmiy natijalarni e’lon qilayotganda halollikni ta’minlaydi. Har qaysi saylovchi ovozi teng kuchga ega ekanligini anglatadi. DEMOKRATIK SAYLOV PRINSIPLARI Ovoz berish chetdan qandaydir nazorat bo‘lmasligi va begona kishilar ishtirokisiz ovoz berish imkoniyatini saylovchiga kafolatlaydi. Saylov chog‘ida huquqbuzarliklar sodir etish ehtimolini cheklaydi, ovozlarni sanab hisoblashda va rasmiy natijalarni e’lon qilayotganda halollikni ta’minlaydi. Har qaysi saylovchi ovozi teng kuchga ega ekanligini anglatadi. DEMOKRATIK SAYLOV PRINSIPLARI
DEMOKRATIK SAYLOV PRINSIPLARI Umumiylik prinsipi ham saylovchilar uchun, ham nomzodlar uchun ro‘yxatdan o‘tishning ochiqligini ta’minlaydi. Saylov o‘tkaziladigan kunga qadar 18 yoshga to‘lgan fuqarolarga saylovda ishtirok etish huquqi beriladi. DEMOKRATIK SAYLOV PRINSIPLARI Umumiylik prinsipi ham saylovchilar uchun, ham nomzodlar uchun ro‘yxatdan o‘tishning ochiqligini ta’minlaydi. Saylov o‘tkaziladigan kunga qadar 18 yoshga to‘lgan fuqarolarga saylovda ishtirok etish huquqi beriladi.
Yagona qonun – yagona tartib Mazkur Kodeks Prezident, Qonunchilik palatasi deputatlari, Senat a’zolari, mahalliy kengashlar deputatlari saylovlariga tayyorgarlik ko‘rish va ularni o‘tkazish tartibini belgilaydi. O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASINING SAYLOV KODEKSI 25.06.2019 18-BOB 103 ta moddadan iborat. Yagona qonun – yagona tartib Mazkur Kodeks Prezident, Qonunchilik palatasi deputatlari, Senat a’zolari, mahalliy kengashlar deputatlari saylovlariga tayyorgarlik ko‘rish va ularni o‘tkazish tartibini belgilaydi. O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASINING SAYLOV KODEKSI 25.06.2019 18-BOB 103 ta moddadan iborat.