OLIY TA`LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI
O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI
IJTIMOIY FANLAR FAKULTETI
KONSTITUTSIYAVIY HUQUQ fanidan
«O`zbekiston Respublikasining Ma`muriy – Hududiy
tuzulishi» mavzusidagi
KURS ISHI
TOSHKENT- 2023
1
MAVZU: O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASINING MA’MURIY HUDUDIY
TUZILISHI
M U N D A R I J A
KIRISH ………………………………………………………………………….……3-6
I. O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASINING MA’MURIY-HUDUDIY
TUZILISHI
1.1 O`zbekiston respublikasining ma`muriy-hududiy tuzilishi………………………8-13
1.2 O‘zbekiston Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi sohasini davlat
tomonidan tartibga solish……………………………………………………….…14-19
II MA’MURIY-HUDUDIY BIRLIKLARNI TUZISH VA TUGATISH
2.1. Viloyatlarni Respublika bo‘ysunuvidagi shaharlarni, shaharchalarni, qishloqlarni
va ovullarni tuzish hamda tugatish…………………………………………….……20-22
2.2. Ma’muriy-hududiy birliklar bo‘ysunuvini o‘zgartirish……………………....23-25
XULOSA…………………………………………………………...……26-27
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI……………….…28
2
KIRISH
Kurs ishi mavzusining dolzarbligi. O’zbekiston Respublikasining davlat tuzilish
jamiyatimizning siyosiy tashkillashtirilishida muhim o’rin tutadi va mustaqillikning real
ifodasi hisoblanadi. Bu davlatning ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati bilan belgilangan
hududiy tashkillashtirishdir. Ushbu masala davlatning tarkibiy qismlarga bo’linishini,
bir butun davlat bilan uning tarkibiy qismlari o’rtasidagi munosabatini bu qismlarning
har birini huquqiy holatini qamrab oladi.
Ma`muriy-huquqiy bo’linma - bu ma`muriy-huquqiy tuzilish tizimining mustaqil
tarkibiy qismi bo’lib, bunda davlatning vazifalari va asosiy funksiyalariga muvofiq
tarzda davlat apparati mahalliy organlarining strukturasi tuziladi va faoliyati amalga
oshiriladi.
Ma`muriy huquqiy bo’linmalar deganda, har bir davlatning joylardagi huquqiy
bo’laklari tushuniladi.
Ma`muriy hududiy bo’linish ikki xilda namoyon bo’ladi:
- siyosiy-hududiy bo’linish;
- ma`muriy-hududiy bo’linish.
Ma`lum davlat hududida siyosiy jihatdan alohida davlat mavjud bo’lsa, bunday
davlatning hududiy bo’linishi murakkab hisoblanib, u siyosiy-hududiy bo’linishga ega
bo’lgan davlat deyiladi. Agar davlat faqat ma`muriy-hududiy bo’laklardan iborat bo’lsa,
bunday davlat ma`muriy-hududiy bo’linishga ega davlat deyiladi.
O’zbekiston Respublikasining ma`muriy-hududiy tuzilish jarayoni dastlab ikki
bosqichda o’tkazildi. Birinchi bu – O’rta Osiyo milliy davlat chegaralanishi 1bo’lib u
davlat tarixiga ma`muriy-hududiy rivojlantiruv degan nom bilan kirib keldi (1924-1925
yillar).
Ikkinchi bosqich – oblast, uezd, volst, qishloq soveti shakllaridagi to’rt bo‘g’ inli
ma`muriy bo’linishdan – okrug, rayon, qishloq soveti shakllariga o’tish orqali amalga
1 Buxoro davlat Universiteti Axborot Axborot texnologiyalar markazi 2019
3
oshirildi. 1930 yildan boshlab okrug ma`muriy birligi oblast` ma`muriy birligi bilan
almashtirildi.
O’zbekiston davlati o’z mustaqilligiga konstitusiyaviy, tinch yo’l bilan erishdi.
Uning ma`muriy-hududiy tuzilishi ham barcha davlat organlari institutlari singari
o’zining
konstitusiyaviy
kafolatlariga
egadir.
Bu
to’grisida
Respublikamiz
Konstitutsiyasining yuqorida ko’rsatilgan 16 bobi 68-moddada tasdiqlangan.2
Bu moddada Qoraqalpog’iston Respublikasining huquqiy holati ham ko’rastib
o’tilgan.
Qoraqalpog’iston Respublikasi suveren bo’lib, O’zbekiston Respublikasi
tarkibiga kiradi. Qoraqalpog’iston Respublikasi o’z Konstitutsiyasini o’zi tasdiqlaydi.
O’zining ma`muriy-hududiy tuzilishi masalalarini o’zi mustaqil hal qiladi, davlat
hokimiyati organlari va boshqaruv tizimini o’zi belgilaydi. Davlat hokimiyati tizimini
qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud organlariga taqsimlanishi asosiga quradi,
O’zbekiston Respublikasi siyosatiga mos holda o’z mustaqil siyosatini yurgizadi.
Qoraqalpog’iston Respublikasi hududi bo’linmas daxlsizdir. Bu millatning o’z eriga o’z
boyliklariga o’zi egalik qilishidir. Bu tenglararo teng bo’lish, keng dunyo minbariga
chiqish, xalqaro munosabatlar o’rnatish huquqidir. Koraqalpoqiston Respublikasi davlat
tili qoraqalpoq va o’zbek tilidir.
Bu millatning o’z taqdirini o’zi belgilashi va farzandlari istiqbolini o’zi yaratishi,
hal qilishidir. Bular O’zbekiston Respublikasi tomonidan muhofaza qilinadi.
Qoraqalpog’iston Respublikasi Konstitutsiyasi O’zbekiston Respublikasining
Konstitutsiyasi singari ishlab chiqilib, umumxalq muhokamasiga qo’yilgan, so’ngra
xalq erkin-irodasini hisobga olib, qabul qilingan. Koraqalpoqiston Respublikasi
Konstitutsiyasi O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga aslo zid emas. Chunki
Qoraqalpog’istonning O’zbekiston tarkibiga suveren davlat bo’lib kirishiga rozilik
bildirgan xalq Qoraqalpog’iston Konstitutsiyasining ham O’zbekiston Konstitutsiyasiga
zid bo’lishini aslo istamaydi. Chunki bu konstitusiyalar umuminsoniy qoyalar-tenglik,
2 08.12.1992 O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi 68-modda
4
erkinlik, birodarlik, xalqlar va mamlakatlararo do’stlik, mamlakat va dunyo barqarorligi
kabi eng uluq qoyalarga xizmat qiladi. Mana shu yangidan bunyod etilgan
Qoraqalpog’iston suveren Respublika va mustaqil O’zbekiston Respublikasi
xalqlarining abadiy birligi va qon-qarindoshligini Qoraqalpog’istonning yangi qabul
qilingan Asosiy qonuni ham tasdiqlaydi va Qoraqalpog’iston Respublikasi
Konstitutsiyasi boshdan-oyoq ana shunday olijanob manfaatlar ruhi bilan suqorilgandir.
O’zbekiston Respublikasining fuqaroligi, unga qanday asoslarda ega bo’lganidan
qat`iy nazar, hamma uchun tengdir va bu bilan u Konstitutsiyamiz va qonunlarimizda
mustahkamlanib qo’yilgan huquq va erkinliklarga ega buladi. huningdek, u ma`lum
burchlarni bajarishga majburdir. hu ma`noda O’zbekiston Respublikasi qonunlarining
Qoraqalpog’iston
Respublikasi
hududida
ham
majburiyligi,
ayni
vaqtda,
Qoraqalpog’iston fuqarolari uchun ham majburiydir.3
O’zbekiston
Respublikasining
hozirgi
ma`muriy-hududiy
bo’linishi
respublikaning ishlab chiqarish kuchlar ahvolini, ularning joylashish xarakterini,
transport va aloqa vositalarining rivojlanishini, joylardagi boshqaruvning tashkiliy
tuzilishini aks ettiradi.
Viloyat respublika ma`muriy-hududiy tizimidagi yuqori bo’qinidir va eng yirik
bo’linma sifatida alohida o’rin tutadi. Hududiy tizimining qolgan bo’qinlari - tuman,
shahar, shaharcha, qishloq, ovul, viloyatning tarkibiy qismlari, ichki bo’qinlari bo’lib,
shu tariqa u muhim tashkiliy funkciyani bajaradi. Chunki u orqali respublika davlat
vakillik hokimiyat organi va boshqaruv idoralari bilan aloqa boqlashning butun tizimi
amalga oshadi. Bunday holat viloyat quyi turuvchi hokimiyat vakillik va ijroiya
organlari faoliyatiga nafaqat rahbarlik qilishini, balki ularni umumdavlat va mahalliy
manfaatlardan kelib chiqib birlashtirishni anglatadi.
Tuman-qishloq joylardagi iqtisodiy xo’jalik va ijtimoiy-madaniy hayotga
bevosita rahbarlik qilishning muhim bo’qinidir. O’zbekistonning ishlab chiqarish
kuchlarining rivojlanishi bilan, yangi tabiiy resurslarni o’zlashtirish hamda aholi
3 Darslik Konistitutsiyaviy huquq O.T.Husanov
5
sonining o’sishi bilan ma`muriy-hududiy bo’linmalarining chegarasi, o’zgarishlar,
avvalo, qishloqdagi tuman bo’qinlari hisobiga ro’y beradi.
O’zbekiston Respublikasidagi shaharlar respublika itoatidagi (Toshkent shahri),
viloyat, Qoraqalpog’iston Respublikasi va tuman itoatidagi shaharlarga bo’linadi.
Kurs ishi mavzusining o‘rganilganlik darajasi. Ozbekiston Respublikasi
Amudaryo va Sirdaryo oralig‘ida joylashgan maydoni 449,8 ming kv km. Bu jihatdan
Respublika jahon miqyosida 55-o‘rinda turadi. Respublika chegarasi g‘arbdan sharqqa
1425 km shimoldan janubga qadar 930 km.
Davlat chegarasining umumiy uzunligi 6221 kmni tashkil etadi. Respublika
shimoli sharqda Qozog‘iston bilan 223 km, sharqda va janubiy sharqda Qirg‘iziston
bilan 1099 km va janubi sharqda Tojikiston bilan 1161 km g‘arbda Turkmaniston
1621km janubda esa Avg‘aniston bilan 137 km masofada chegaradoshdir.
O‘zbekistonning dengizga chiqish yo‘li yo‘q. Respublikaning hududi va chegaralari
daxlsiz davlat tomonidan qo‘riqlanadi
O‘zbekiston qadimda ham hozirda ham sharq va g‘arb, shimol va janub orasidagi
ko‘plab xalqlar va mamlakatlar orasidagi aloqalarni bir biri bilan bog‘lovchi
mamlakatdir.
O‘zbekiston markaziy osiyo davlatlari orasida juda qulay tabiiy-geografik
sharoitga ega.4
Kurs ishi obekti – o‘zbekiston respublikasining ma’muriy-hududiy birliklarini
tuzish va tugatish ularning chegaralarini ozgartirish shuningdek ularni nomini
belgilash.
Kurs ishi predmeti. O‘zbekiston Respublikasining ma’muriy-hududiy
birliklarini chegaralarini o‘zgartirish va viloyatlar, tumanlar, shaharlar, shaharchalar,
qishloqlar va ovular tuzish.
Kurs ishining nazariy va amaliy axamiyati. Kurs ishida O‘zbekiston
respublikasida ma’muriy-hududiy birliklarni o‘zgartirishdagi O‘zbekiston
4 O’zbekistonning Respublikasining siyosiy-hududiy tuzilishini o’rganish va baholash
6
respublikasi Oliy Majlisi vakolatlari belgilabb qo‘yilgan. Shuningdek ma’muriy-
hududiy birliklarni tuzish tugatish va ularning nomlarini o‘zgartirishdagi ishlarda
O‘zbekiston respublikasi Vazirlar Mahkamasining ham alohida vakolatlari
ko‘rsatilib o‘tilagan.Shuni ham takidlash lozimki ma’muriy-hududiy birliklarni yani
viloyatlarni, Respublika bo‘ysinuvidagi shaharlarni, tumanlarni, shaharlarni,
shaharchalarni, qishloq va ovullarni tuzish tugatish ularni nomini o‘zgartirishda
viloyat, tuman, shahar, hokimlarining ham vakolatlari belgilab qo‘yilgan.
Kurs ishining tuzilishi va xajmi. Kurs ishi kirish va asosiy a qismi (bitta
bob) xulosa hamda foydalanilgan adabiyotlar royhatidan iborat. Bitta bob uchta
paragrafdan tashkil topgan bolib,kurs ishining umumiy xajmi 30 betdan iborat.
7
I-BOB
1.1 O‘zbekiston respublikasining mamuriy-hududiy tuzilishi.
Har qanday mamlakat, jumladan, O‘zbekiston ham ma’lum geografik joyda
belgilangan chegaralar doirasida joylashgan. Bu mamlakatning hududi hisoblanadi.
Aniq chegaralangan hududga ega bo‘lish davlatni davlat sifatida ko‘rsatuvchi asosiy
shartlardandir. Ma’lum hududsiz davlat bo‘lishi mumkin emas. Davlat aniq bir hududda
faoliyat ko‘rsatadi va davlat faoliyati shu hududda amal qiladi. Hudud - davlatga tegishli
maydon. Hudud yer, suv, osmon chegaralaridan iborat bo‘ladi. Har bir mamlakatning
hududi katta-kichikligiga, aholisining soniga qarab, tegishli bo‘lakchalarga bo‘lib idora
etiladi. Bu bo‘lakchalar bir necha pog‘onadan iborat bo‘lib, ularning har biri o‘z
hududiga
(chegarasiga)
ega.
0‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining alohida to‘rtinchi bo‘limi va uning ikki
bobi (XVI, XVII boblar) ma’muriy-hududiy va davlat tuzilishi masalalariga
bag‘ishlangan. Uning alohida-alohida moddalarida ma’muriyhududiy tuzilish
masalalari huquqiy tartibga solingan.
Har bir mamlakat ma’muriy-hududiy tuzilishini belgilashda butun hududni
boshqarishga oson bo‘lishi, markaz ta’sirining joylarda samarali bo‘lishi, xalqning
davlat organlariga yaqin bo‘lishi, ishlab chiqarishni tashkil etishning unumli, arzon,
samarali bo‘lishi, sanoatni xom ashyo bilan ta’minlash darajasi, 194 aholining urf-
odatlari, qadriyatlari, tarixiy tajribasini hisobga oladi va o‘ziga ma’qul ma’muriy-
hududiy birliklarni o‘rnatadi.
Ma’muriy-hududiy tuzilish konstitutsiyaviy asosda hal qilinadigan ijtimoiy
munosobatlar qatoriga kiradi.
Shuning uchun, 0‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 68-moddasida: «
O‘zbekiston Respublikasi
viloyatlar, tumanlar, shaharlar, shaharchalar, qishloqlar, ovullar, shuningdek
Qoraqalpog‘iston Respublikasidan iborat», - deb belgilangan.
8
Bu, birinchidan, O‘zbekiston hududi nimalardan iborat bolishini, ikkinchidan,
O‘zbekiston hududining, qanday ma’muriy birliklardan tashkil topganini ko‘rsatadi. Bu
hududiy birliklarning huquqiy maqomi, hududiy holati, aholisining soni, moddiy
ne’matlar ishlab chiqishi yoki aholi mashg‘ulotiga qarab bir-biridan farq qiladi.
O‘zbekiston ma’muriy-hududiy birliklarini huquqiy maqomi, darajasiga qarab uchga
bo‘lish mumkin.
Birinchisi, yuqori pog‘ona - unga Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va
Toshkent shahri; ikkinchisiga, tuman va shaharlar; uchinchisiga, shaharlar,
shaharchalar, qishloqlar va ovullar kiradi. Tuman va shahar bir maqomdagi ma’muriy-
hududiy birlik bo‘lsa-da, ular ijtimoiy hayot, kishilarning asosiy mashg‘ulotlari, ishlab
chiqarishdagi ishtirokiga qarab bir-biridan farq qiladi.
Tumanlar, asosan, qishloq xo‘jaligi bilan, shaharlar sanoat ishlab chiqarishi bilan
shug‘ullanadi. Bundan tashqari, tumanga bo‘ysunuvchi shahar va shahar tarkibidagi
tumanlar ham mavjud, ularning faoliyat doirasidan maqomi belgilanadi. Ma’muriy-
hududiy birliklarni tashkil etish, tugatish tartibi Konstitutsiyaning 69-moddasida:
«Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar, Toshkent shahrining chegaralarini
o‘zgartirish, shuningdek, viloyatlar, shaharlar, tumanlar tashkil qilish va ularni tugatish
0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining roziligi bilan amalga
oshiriladi», - deb belgilangan.
Viloyatlar, tumanlar, shaharlarni tashkil qilish, qo‘shib yuborish, tugatish, mamlakat
iqtisodi, boshqaruv samarasi, fuqarolarning davlat hokimiyati organlariga murojaat
qilishningqulay-noqulayligi hisobga olinib,
umummanfaatlar ko‘zlangan holda amalga oshiriladi. Shuning uchun ham bu
masalaning asosi Konstitutsiyada belgilangan.
Konstitutsiyaning 69-moddasida: «Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar,
Toshkent shahrining chegaralarini o‘zgartirish, shuningdek, viloyatlar, shaharlar,
tumanlar tashkil qilish Va ularni tugatish 0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining
roziligi bilan amalga oshiriladi», — deb mustahkamlangan.Bu modda qoidalari,
birinchidan,
Qoraqalpog‘iston
Respublikasining,
viloyatlarning,
shaharlarning
9
chegarasini o‘zgartirish masalasini; ikkinchidan, viloyatlar, shaharlar, tumanlarni
tashkil qilish, uchinchidan, ularni tugatish (qo‘shib 195 yuborish) masalalarini qanday
hal qilish tartibini, asoslarini belgilagan. Har uchala holatda ham bu hududiy
birliklarning chegarasini o‘zgartirish, yangidan tashkil qilish, tugatish masalasi Oliy
Majlisning roziligi bilan hal qilinishi belgilangan.
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 78-moddasi 10-bandiga asosan,
O‘zbekiston Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi masalalarini qonun yo‘li
bilan tartibga solish, chegaralarini o‘zgartirish Oliy Majlis palatalarining birgalikdagi
vakolatlari qatoriga kiritilgan. Ya’ni ma’muriy-hududiy tuzilish va ularning chegarasini
o‘zgartirish faqat qonun yo‘li bilan hal qilinadi. 2012-yil 12-oktabrda o‘tkazilgan
islohotlar natijasida ushbu Qonunning mazmun-mohiyati tubdan o‘zgardi. Ya’ni
O‘zbekiston Respublikasining «Geografik obyektlarning nomlari to‘g ‘risida»gi Qonuni
qabul qilinishi munosabati bilan 1996-yil 30-apreldagi Qonunning nomi « O‘zbekiston
Respublikasida ma’muriyhududiy tuzilish masalalarini hal etish to‘g‘risida» deb
o‘zgartirildi. Qaror bilan oʻlchash vositalarini davlat sinovlaridan oʻtkazish qoidalari
tasdiqlandi.
Unga koʻra, davlat metrologik tekshiruvi va nazorati tatbiq etiladigan doirada
Oʻzbekistonning oʻlchash vositalari davlat reyestriga kiritilgan tasdiqlangan turdagi
oʻlchash vositalarini qoʻllashga ruxsat beriladi.
Ishlab chiqariladigan va (yoki) seriyalab ishlab chiqarilishi moʻljallangan
oʻlchash vositalari va Oʻzbekiston hududida toʻp holida ishlab chiqariladigan va (yoki)
olib kiriladigan oʻlchash vositalari davlat sinovlaridan oʻtkaziladi.
Oʻlchash vositalarini davlat sinovlaridan oʻtkazish ishlari uchun haq shartnomaga
muvofiq ariza beruvchi tomonidan toʻlanadi.5
Oʻlchash vositalarini davlat sinovlaridan oʻtkazish davomiyligi 25 ish kunidan
oshmasligi kerak.
5 Oʻzbekiston Respublikasining maʼmuriy-hududiy tuzilishi toʻgʻrisidagi qonun
10
Oʻlchash vositalarini davlat sinovlaridan oʻtkazish natijalari ijobiy boʻlganda
ijrochi 2 ish kuni mobaynida oʻlchash vositalarini sinovdan oʻtkazish natijalariga ega
boʻlgan hujjatlarni “Oʻzstandart” agentligiga yuboradi hamda Agentlik oʻlchash
vositalarining turini tasdiqlaydi va reyestrda roʻyxatga oladi.
13
obyektlarga nom berish via ularning nomlarini o‘zgartirish munosabatlariga oid
normalar chiqarib tashlandi. Bu munosabatlar «Geografik obyektlarning nomlari
to‘g ‘risida»gi Qonun bilan tartibga solinishi belgilandi. Unga asosan, viloyatlarni
tuzish, tugatish Vazirlar Mahkamasining taklifiga muvofiq Oliy Majlis tomonidan
amalga oshiriladi. Tumanlarni tuzish va tugatish tegishli viloyat va Toshkent shahar
hokimlarining iltimosiga ko‘ra, Vazirlar Mahkamasi tomonidan kiritilgan taklifga
asosan, Oliy Majlis tomonidan amalga oshiriladi.
Qishloqlar, ovullar tuzish va
tugatish tegishli tuman hokimlarining
iltimosnomasiga asosan xalq deputatlari viloyat Kengashlari tomonidan amalga
oshiriladi.
Qoraqalpog‘iston
Respublikasida
tumanlarni
tuzish
va
tugatish
Qoraqalpog‘iston Respublikasi hukumatining taklifiga muvofiq Jo‘qorg‘i Kenges
tomonidan O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining roziligi bilan amalga oshiriladi.
Qishloq va ovullarni tuzish 4hamda tugatish Qoraqalpog‘istonda tum an
hokimlarining iltimosnomasiga asosan Jo‘qorg‘i Kenges tomonidan amalga oshiriladi.
Qoraqalpog‘iston Respublikasining chegarasi faqat uning roziligi bilan Jo‘qorg‘i
Kenges qaroriga asosan Oliy Majlis tomonidan o‘zgartirilishi mumkin. Viloyatlar va
tumanlarning chegarasini o‘zgartirish tegishli viloyatlar va Toshkent shahri
hokimlarining
iltimosnomasiga
asosan,
O‘zbekiston
Respublikasi
Vazirlar
Mahkamasining taklifiga ko‘ra, Oliy Majlis tomonidan amalga oshiriladi.
Qoraqalpog‘iston Respublikasida tumanlarning chegarasini ozgartirish tegishli tuman
hokimlarining iltimosnomasiga asosan, Qoraqalpog‘iston Respublikasi hukumatining
taklifiga muvofiq, Jo‘qorg‘i Kenges tomonidan amalga oshiriladi. Qishloqlar, ovullar
chegarasini o‘zgartirish, aholi punktlarini birlashtirish tegishli tuman hokimlarining
iltimosnomasiga asosan xalq deputatlari viloyat 196 Kengashlari tomonidan,
Qoraqalpog‘iston Respublikasida esa - Jo‘qorg‘i Kenges
14
tomonidan amalga oshiriladi. M a’muriy-hududiy birliklarning markazlarini belgilash,
ko‘chirish
ham
qonun
asosida
amalga
oshiriladi.
Qoraqalpog‘iston
Respublikasiningpoytaxtini belgilash va ko‘chirish O‘zbekiston Respublikasi Oliy
Majlisining roziligi bilan Jo‘qorg‘i Kenges tomonidan amalga oshiriladi.
Viloyatlarning ma’muriy markazini belgilash va ko‘chirish tegishli viloyat
hokimlarining
iltimosnomasiga
asosan
O‘zbekiston
Respublikasi
Vazirlar
Mahkamasining taklifiga muvofiq Oliy Majlis tomonidan, tumanlar, qishloqlar,
ovullarning ma’muriy markazlarini belgilash va ko‘chirish tegishli tuman hokimlarining
iltimosnomasiga
asosan
xalq
deputatlari
viloyat
Kengashlari
tomonidan,
Qoraqalpog'iston Respublikasida esa - Jo‘qorg‘i Kenges tomonidan amalga oshiriladi.
Shaharlarning chegaralarini belgilash va kengaytirish tegishli viloyat, tegishli shahar
hokimlarining
iltimosnomasiga
asosan,
O‘zbekiston
Respublikasi
Vazirlar
Mahkamasining taklifiga muvofiq, Oliy Majlis tomonidan amalga oshiriladi.
Qoraqalpog‘iston Respublikasida shaharlarning chegaralarini belgilash va
kengaytirish tegishli tuman va shahar hokimlarining iltimosnomasiga asosan
Qoraqalpog‘iston Respublikasi hukumatining taklifiga muvofiq Jo‘qorg‘i Kenges
tomonidan amalga oshiriladi. Shaharchalarning chegaralarini belgilash va kengaytirish
tegishli tuman va shahar hokimlarining iltimosnomasiga asosan, xalq deputatlari viloyat
Kengashlari tomonidan, Qoraqalpog‘iston Respublikasida esa - Jo‘qorg‘i Kenges
tomonidan amalga oshiriladi .
Qoraqalpog‘iston Respublikasida shaharlarni Respublika bo‘ysunuvidagi
shaharlar turkumiga kiritish, ularni qayta tuzish Qoraqalpog‘iston Respublikasi
hukumatining taklifiga muvofiq, Jo‘qorg‘i Kenges tomonidan amalga oshiriladi.
Tuman bo‘ysunuvidagi shaharlar turkumiga, qoida tariqasida, kamida olti ming
aholisi bo‘lgan, sanoat korxonalari va rivojlangan infrastrukturasi mavjud shaharchalar,
aholi punktlarini kiritish mumkin. Shahar yoki aholi punktini shunday punktga kiritish
uchun ma’lum miqdorda aholiga ega bo‘lishi, iqtisodi normal rivojlangan va tegishli
rivojlanishini ta’minlaydigan darajada infrastrukturaga ega bo‘lishi kerak.
15
1.2 O‘zbekiston Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi sohasini davlat
tomomidan tartibga solish.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining O‘zbekiston Respublikasining
ma’muriy-hududiy tuzilishi sohasidagi vakolatlari
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalari o‘z vakolatlari doirasida:
- O‘zbekiston Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi masalalariga doir qarorlar
qabul qiladi;
- O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining O‘zbekiston Respublikasining
ma’muriy-hududiy tuzilishi masalalariga doir takliflarini ko‘rib chiqadi;
-
Qoraqalpog‘iston
Respublikasi
Jo‘qorg‘i
Kengesining
Qoraqalpog‘iston
Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi masalalariga doir takliflarini kelishadi.
O‘zbekiston Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi masalalarini ko‘rib chiqish
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalari tomonidan ularning reglamentlari
asosida amalga oshiriladi.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining O‘zbekiston Respublikasining
ma’muriy-hududiy tuzilishi sohasidagi vakolatlari
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi o‘z vakolatlari doirasida:
- O‘zbekiston Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi masalalariga doir takliflar
tayyorlaydi;
- O‘zbekiston Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi masalalariga doir
takliflarni O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga ko‘rib chiqish uchun kiritadi;
viloyatlar va Toshkent shahar hokimlarining O‘zbekiston Respublikasining ma’muriy-
hududiy tuzilishi masalalari bo‘yicha iltimosnomalarini ko‘rib chiqadi;
- O‘zbekiston Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi masalalari bo‘yicha
komissiya tashkil etadi.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi qonun hujjatlariga muvofiq boshqa
vakolatlarni ham amalga oshirishi mumkin.
16
-
Qoraqalpog‘iston
Respublikasi
Jo‘qorg‘i
Kengesining
Qoraqalpog‘iston
Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi sohasidagi vakolatlari
Qoraqalpog‘iston Respublikasi Jo‘qorg‘i Kengesi o‘z vakolatlari doirasida:
- Qoraqalpog‘iston Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi masalalariga doir
qarorlar qabul qiladi;
-
Qoraqalpog‘iston
Respublikasi
Vazirlar
Kengashining
Qoraqalpog‘iston
Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi masalalariga doir takliflarini ko‘rib
chiqadi;
Qoraqalpog‘iston Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi masalalariga doir
takliflarni O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga ko‘rib chiqish uchun kiritadi.
Qoraqalpog‘iston Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi masalalarini ko‘rib
chiqish Qoraqalpog‘iston Respublikasi Jo‘qorg‘i Kengesi tomonidan uning Reglamenti
asosida amalga oshiriladi.
Qoraqalpog‘iston
Respublikasi
Vazirlar
Kengashining
Qoraqalpog‘iston
Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi sohasidagi vakolatlari
Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi o‘z vakolatlari doirasida:
Qoraqalpog‘iston Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi masalalariga doir
takliflar tayyorlaydi;
tumanlar va shaharlar hokimlarining Qoraqalpog‘iston Respublikasining ma’muriy-
hududiy tuzilishi masalalari bo‘yicha iltimosnomalarini ko‘rib chiqadi;
Qoraqalpog‘iston Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi masalalariga doir
takliflarni Qoraqalpog‘iston Respublikasi Jo‘qorg‘i Kengesiga ko‘rib chiqish uchun
kiritadi;
Qoraqalpog‘iston Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi masalalari bo‘yicha
komissiya tashkil etadi.
Mahalliy davlat hokimiyati organlarining ma’muriy-hududiy tuzilish sohasidagi
vakolatlari
Xalq deputatlari viloyatlar, Toshkent shahar, tumanlar va shaharlar Kengashlari o‘z
vakolatlari doirasida ma’muriy-hududiy tuzilish masalalariga doir qarorlar qabul qiladi.
17
Xalq deputatlari viloyatlar, Toshkent shahar, tumanlar va shaharlar Kengashlari
tomonidan ma’muriy-hududiy tuzilish masalalariga doir qarorlar qabul qilish tartibi
ularning reglamentlarida belgilanadi.
Viloyatlar, Toshkent shahar, tumanlar va shaharlar hokimlari o‘z vakolatlari doirasida:
ma’muriy-hududiy tuzilish masalalari bo‘yicha iltimosnomalar kiritadi;
ma’muriy-hududiy tuzilish masalalari bo‘yicha komissiyalar tashkil etadi;
ma’muriy-hududiy
tuzilish
masalalari
bo‘yicha
iltimosnomalarning
davlat
ekspertizasidan o‘tkazilishini ta’minlaydi;
ma’muriy-hududiy
birliklarning
chegaralovchi
marza
belgilari
o‘rnatilishini
ta’minlaydi.
Mahalliy davlat hokimiyati organlari qonun hujjatlariga muvofiq boshqa vakolatlarni
ham amalga oshirishi mumkin.
O‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‘mitasi huzuridagi Kadastr agentligining
O‘zbekiston Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi sohasidagi
O‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‘mitasi huzuridagi Kadastr agentligi o‘z
vakolatlari doirasida6:
- O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining topshirig‘iga ko‘ra O‘zbekiston
Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi masalalariga doir hujjatlarni, shu
jumladan xaritalar va chegaralar chizig‘i tavsifini tayyorlaydi, chegaralar nuqtalari
koordinatalarining katalogini tuzadi;
- ma’muriy-hududiy birliklar chegaralarining nizoli uchastkalariga aniqlik kiritish
bo‘yicha takliflarni O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga kiritadi;
ma’muriy-hududiy birliklar chegaralarini kelishib olish uchun xaritalar tayyorlaydi;
nashr qilinadigan xaritalarda ma’muriy-hududiy birliklar chegaralarining to‘g‘ri aks
ettirilishi ustidan nazoratni amalga oshiradi;
6 28.08.2020. O‘zbekiston Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi to‘g‘risidagi qonun 19-modda
18
- ma’muriy-hududiy birliklarning davlat reyestrini yuritish tartibini ishlab chiqadi va
tasdiqlash uchun O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga taqdim etadi hamda
uni yuritadi;
- ma’muriy-hududiy birliklarning navbatchi xaritalarini tayyorlash tartibini va ularga
doir talablarni tasdiqlaydi hamda navbatchi xaritalarni yuritadi;
ma’muriy-hududiy birliklarning qo‘shni chegaralari ko‘rsatilgan xaritalarni kelishib
olish uchun tayyorlaydi;
- ma’muriy-hududiy birliklarning chegaralarini joyida marza belgilari bilan belgilash
bo‘yicha yer tuzish, geodeziya va kartografiya ishlarini bajaradi.
O‘zbekiston
Respublikasi
Oliy
Majlisi
palatalarining
O‘zbekiston
Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi sohasidagi vakolatlari.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalari o‘z vakolatlari doirasida:
O‘zbekiston Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi masalalariga doir qarorlar
qabul qiladi;
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining O‘zbekiston Respublikasining
ma’muriy-hududiy tuzilishi masalalariga doir takliflarini ko‘rib chiqadi;
Qoraqalpog‘iston
Respublikasi
Jo‘qorg‘i
Kengesining
Qoraqalpog‘iston
Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi masalalariga doir takliflarini kelishadi.
O‘zbekiston Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi masalalarini ko‘rib chiqish
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalari tomonidan ularning reglamentlari
asosida amalga oshiriladi.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining O‘zbekiston Respublikasining
ma’muriy-hududiy tuzilishi sohasidagi vakolatlari
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi o‘z vakolatlari doirasida:
O‘zbekiston Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi masalalariga doir takliflar
tayyorlaydi;
O‘zbekiston Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi masalalariga doir takliflarni
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga ko‘rib chiqish uchun kiritadi;
19
viloyatlar va Toshkent shahar hokimlarining O‘zbekiston Respublikasining ma’muriy-
hududiy tuzilishi masalalari bo‘yicha iltimosnomalarini ko‘rib chiqadi;
O‘zbekiston Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi masalalari bo‘yicha
komissiya tashkil etadi.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi qonun hujjatlariga muvofiq boshqa
vakolatlarni ham amalga oshirishi mumkin.
Qoraqalpog‘iston
Respublikasi
Jo‘qorg‘i
Kengesining
Qoraqalpog‘iston
Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi sohasidagi vakolatlari
Qoraqalpog‘iston Respublikasi Jo‘qorg‘i Kengesi o‘z vakolatlari doirasida:
Qoraqalpog‘iston Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi masalalariga doir
qarorlar qabul qiladi;
Qoraqalpog‘iston
Respublikasi
Vazirlar
Kengashining
Qoraqalpog‘iston
Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi masalalariga doir takliflarini ko‘rib
chiqadi;
Qoraqalpog‘iston Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi masalalariga doir
takliflarni O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga ko‘rib chiqish uchun kiritadi.
Qoraqalpog‘iston Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi masalalarini ko‘rib
chiqish Qoraqalpog‘iston Respublikasi Jo‘qorg‘i Kengesi tomonidan uning Reglamenti
asosida amalga oshiriladi.
Qoraqalpog‘iston
Respublikasi
Vazirlar
Kengashining
Qoraqalpog‘iston
Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi sohasidagi vakolatlari.
Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi o‘z vakolatlari doirasida:
Qoraqalpog‘iston Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi masalalariga doir
takliflar tayyorlaydi;
tumanlar va shaharlar hokimlarining Qoraqalpog‘iston Respublikasining ma’muriy-
hududiy tuzilishi masalalari bo‘yicha iltimosnomalarini ko‘rib chiqadi;
Qoraqalpog‘iston Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi masalalariga doir
takliflarni Qoraqalpog‘iston Respublikasi Jo‘qorg‘i Kengesiga ko‘rib chiqish uchun
kiritadi;
20
Qoraqalpog‘iston Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi masalalari bo‘yicha
komissiya tashkil etadi.
Mahalliy davlat hokimiyati organlarining ma’muriy-hududiy tuzilish sohasidagi
vakolatlari.
Xalq deputatlari viloyatlar, Toshkent shahar, tumanlar va shaharlar Kengashlari o‘z
vakolatlari doirasida ma’muriy-hududiy tuzilish masalalariga doir qarorlar qabul qiladi.
Xalq deputatlari viloyatlar, Toshkent shahar, tumanlar va shaharlar (Qoraqalpog‘iston
Respublikasi tumanlari va shaharlari) Kengashlari tomonidan ma’muriy-hududiy
tuzilish masalalariga doir qarorlar qabul qilish tartibi ularning reglamentlarida
belgilanadi.
Ko‘rib chiqiladigan masalalar mazmuniga qarab, komissiyalar tarkibiga davlat
hokimiyati organlarining, davlat boshqaruvi organlarining mansabdor shaxslari,
shuningdek fuqarolik jamiyati institutlarining vakillari ham kiritilishi mumkin.
Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar,
tumanlar va shaharlar hokimlari tomonidan tashkil etiladigan komissiyalar tarkibiga
ko‘rib chiqiladigan masalalar mazmuniga qarab, davlat boshqaruvi organlari va
mahalliy davlat hokimiyati organlari tegishli hududiy bo‘linmalarining mansabdor
shaxslari, shuningdek fuqarolik jamiyati institutlarining vakillari kiritilishi mumkin.
Komissiyalarning ishlash va ularning faoliyatini tugatish tartibi O‘zbekiston
Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlanadi.
Salbiy xulosa chiqarilgan taqdirda, taqdim etilgan materiallar ma’muriy-hududiy
tuzilish masalalari bo‘yicha taklif yoki iltimosnoma tayyorlagan davlat organiga
maromiga yetkazish uchun qaytariladi.
Davlat soliq qo‘mitasi huzuridagi Kadastr agentligiga kiritishi shart.
7
7 28.08.2020. O‘zbekiston Respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi to‘g‘risida
