O’tgan mavzuni takrorlash uchun testlar:
1.Turkiston yagona va butun, uning yaxlitligini buzish maqsadga muvofiq emas, deb ta’kidlagan shaxni aniqlang.
A) S.Xo‘janov
B) S. Asfandiyorov
C) N.Paskutskiy
D) Q. Odinayev
2. QachonFarg‘ona vodiysi vakillari RSFSR tarkibida Farg‘ona muxtor viloyatini tashkil etish to‘g‘risidagi taklif bilan
chiqqan edilar?
A) 1921-yil B) 1922-yil C) 1923-yil D) 1924-yil
3. Qachon Xorazm rahbarlari RKP(b) MKga “Xorazmda milliy masalani hal qilish to‘g‘risida maktub” yuborib, unga
Xorazmni chegaralanishga qo‘shmaslikni iltimos qildilar?
A) 1923-yil 3-iyun B) 1924-yil 8-may C) 1925-yil 5-dekabr D) 1926-yil 4-mart
4. Xorazm Kompartiyasi Markaziy Komiteti mas’ul kotibi Qalandar Odinayev qachon vazifasidan olib tashlandi?
A)
1921-yil B) 1922-yil C) 1923-yil D) 1924-yil
5.Qachon Xorazm Kompartiyasining yangi rahbarlari respublikaning chegaralanishiga kiritilishiga o‘z roziligini bildirdi?
A) 1923-yil 3-iyun
B) 1924-yil26-iyul C) 1925-yil 5-dekabr
D) 1926-yil 4-mart
6.1924-yil o`z vazifasidan olib tashlangan Xorazm Kompartiyasi Markaziy Komiteti mas’ul kotibini aniqlang?
Q. Odinayev
B) M.Asfandiyorov C) S. Xo`janov
D) F. Xo`jayev
7. I.V.Stalinning taklifi bilan RKP(b) MK Siyosiy byurosining “O‘rta Osiyo respublikalarini milliy-hududiy chegaralash
to‘g‘risida” maxsus qarori qabul qilingan sanani aniqlang?
A) 1923-yil 3-iyun B) 1924-yil 12-iyun C) 1925-yil 5-dekabr D) 1926-yil 4-mart
8. RKP(b) MK O‘rta Osiyo byurosi yangi tashkil etiladigan milliy respublikalar va oblastlarning muvaqqat byurosini tashkil
etdi?
1923-yil 3-iyun B) 1924-yil 12-iyun C) 1925-yil 5-dekabr D) 1924-yil 15-iyul
9. 1924-yilda tashkil etilgan O`zbeklar Byurosi tarkibiga kimlar a`zolar sifatida kiritilgan edi?
1)
Fayzulla Xo‘jayev 2) Rustam Islomov 3) Akmal Ikromov 3) Qori Yo‘ldosh Po‘latov 4) Muxtorjon Saidjonov 5)
2)
Kalugin 6) Inoyatov
A) 1,2,3,5 B) 1,4,5,6 C) 1,2,3,4,5
D) 3,4,5,6
10. 1924-yilda tashkil etilgan O`zbeklar Byurosiga nomzod sifatida kiritilgan shaxsni aniqlang.
A) Muxtorjon Saidjonov
B) Kalugin
C) Inoyatov
D) F.Asfandiyorov
11. RKP(b) MK O‘rta Osiyo byurosi tashkil etgan Hududiy komissiyada, uning milliy kichik
komissiyalarida janjalli masalalarni hal qilish uchun tuzilgan maxsus komissiyalar ham faoliyat
ko‘rsatgan. Hududiy komissiya tarkibiga kirgan shaxslarni aniqlang.
1) F. Xo‘jayev 2) A. Rahimboyev 3) S. Xo‘janov 4)Q. Otaboyev 4) R. Islomov 5) N. Aytoqov
6) Y. Abdurahmonov 7) I. Aydarbekov
8) I. Vareykis 9) D. Manjara 10 I. Mejlauk 11) X.
Saxat-Muratov
A) 1,2,3,4,5,6
B) 2,3,4,5,6,9,11
C) 4,4,5,6,7,8,10,11
D) 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11
12.
Turkiston
ASSR
MIKning
favqulodda
sessiyasida
O‘rta
Osiyoda
milliy-hududiy
chegaralanishni o‘tkazish to‘g‘risida qaror qabul qilingan sanani aniqlang.
A) 1923-yil 3-iyun
B) 1924-yil 12-iyun
B)
C) 1925-yil 5-dekabr
D) 1924-yil 16-sentyabr
13. Qoraqalpog‘iston ASSR qachondan O‘zSSR tarkibiga kirgan?
A) 1929-yildan
B) 1931-yildan C) 1935-yildan
D) 1936-yildan
14. O‘zbekiston SSR Muvaqqat inqilobiy komiteti (Markaziy revkom)
tashkil topgan sanani
aniqlang.
A) 1923-yil 3-iyun
B) 1924-yil 20-sentyabr
B) C) 1924-yil 31-oktyabr
D) 1924-yil 16-sentyabr
15. Qachon Turkiston ASSR, Buxoro SSR va Xorazm SSR MIKlari maxsus qo‘shma qaror qabul
qildilar va shu qarorga binoan o‘z vakolatlarini O‘zbekiston SSR Sovetlarining ta’sis qurultoyiga
qadar ish ko‘ruvchi O‘zbekiston SSR Muvaqqat inqilobiy komitetiga topshirdilar?
A) 1923-yil 3-iyun
B) 1924-yil 20-sentyabr
B) C) 1924-yil 31-oktyabr
D) 1924-yil 18-noyabr
MAVZU: O’ZBEKISTON SSRNING TASHKIL
TOPISHI
DARS REJASI:
1. O’zbekiston SSRning tuzilishi, uning hududi va aholisi.
2. O’zbekiston
Kommunistik
partiyasining
tashkil
topishi.
3. O’zbekiston SSR – Sovet Ittifoqi tarkibidagi milliy
ittifoqdosh respublika.
4. Ozbekiston SSR tarkibida Tojikiston ASSRning tashkil
topishi.
5. Qoraqalpoq
avtonom
viloyatining
tuzilishi
va
Qoraqalpog’iston ASSRning O’zbekiston SSR tarkibiga
kiritilishi.
O’zbekiston SSRning tuzilishi, uning hududi va aholisi.
1925-yil 13-fevralda Buxoroda maxsus qurilgan Xalq
uyida
Butuno‘zbek
(O‘zbekiston
SSR)
Sovetlarining
I ta’sis qurultoyi ochildi.
Qurultoy faoliyatida Moskvadan maxsus kelgan
Butunittifoq (SSSR) Markaziy Ijroiya Qo‘mitasi raisi
Mixail Kalinin qatnashdi va nutq so‘zladi.
Qurultoy qatnashchilari tomonidan 17-fevralda
“O‘zbekiston Sovet Sotsialistik Respublikasini tashkil
etish to‘g‘risida Deklaratsiya” qabul qilindi.
Deklaratsiyada yangi tashkil topgan O‘zbekiston SSR tarkibiga Toshkent,
Samarqand, Farg‘ona, Qashqadaryo, Zarafshon (Buxoro), Surxondaryo,
Xorazm
viloyatlari va Tojikiston ASSR kirganligi alohida ta’kidlandi.
Yo‘ldosh
Oxunboboyev
O’zbekiston SSRning tuzilishi, uning hududi va aholisi.
Qurultoyda respublikaning
oliy organlari: O‘zbekiston
SSR Markaziy Ijroiya
Qo‘mitasi (O‘zSSR MIK) va
O‘zbekiston SSR Xalq
Komissarlari Soveti (O‘zSSR
XKS) tuzilgan. Taniqli davlat
arbobi Fayzulla Xo‘jayev
O‘zbekiston SSR Xalq
Komissarlari Soveti raisi,
“Qo‘shchi” uyushmasi faoli
Yo‘ldosh Oxunboboyev
O‘zbekiston SSR Markaziy
Ijroiya Qo‘mitasi raisi
lavozimlariga saylanishdi.
Bu paytda O‘zbekiston SSR
hududi 312 394 km2, aholisi 3
963 285 kishi bo‘lgan (unga
Tojikiston ASSR
vaQoraqalpog‘iston avtonom
viloyatining hududi va aholisi
kirmaydi). 1924-yil oxirida O‘rta
Osiyo respublikalarida hammasi
bo‘lib 8 131 062 kishi yashagan
bo‘lib, ularning qariyb yarmisi
O‘zbekistonda istiqomat qilgan.
Milliy – hududiy chegaralanishdan so‘ng O‘rta Osiyo respublikalari
O’ZBEKISTON SSR POYTAXTLARI:
BUXORO – SAMARQAND - TOSHKENT
O‘zbekiston SSR tashkil topgan paytda
qisqa
muddat
(1925-yil
fevral
–
aprel)
davomida
Buxoro
shahri
poytaxt bo‘ldi.
So‘ngra
1925-yil
apreldan
1930-yil
sentyabrgacha Samarqand
shahri
O‘zbekiston SSR poytaxti sanalgan.
Bu paytda Toshkentda Markazning
yangi
tuzilgan
O‘rta
Osiyo
respublikalarini
nazorat qilishga
mo‘ljallangan
turli
tashkilotlari
(VKP(b) MK O‘rta Osiyo byurosi,
O‘rta
Osiyo
Iqtisodiy
Kengashi,
Turkiston fronti, O‘rta Osiyo harbiy
okrugi va b.) joylashtirilgan edi.
Mahalliy
hokimiyat
organlari
mustahkamlanib,
ularning
markaziy
hukumat muassasalari bilan aloqalari
kuchaygandan
so‘ng
O‘zbekiston
poytaxti
1930-yil
20-sentyabrda
respublikaning eng muhim iqtisodiy,
siyosiy va madaniy markazi bo‘lgan
Toshkent
shahriga
ko‘chirildi.
O‘zbekiston SSR hukumatining raisi
Fayzulla Xo‘jayev bir kechada poytaxtni
Samarqanddan
Toshkentga
ko‘chirib
keltirgan edi.
O‘zbekiston hukumatining Samarqanddan Toshkentga ko‘chirilishi
O’ZBEKISTON SSRNING MA’MURIY-HUDUDIY
BO’LINISHI:
O‘zbekiston SSRda 1925-yil 29-
yanvarda ilk bor ma’muriy-
hududiy bo‘linish o‘tkazildi.
Dastlabki 7 viloyat (Zarafshon,
Samarqand, Toshkent,
Farg‘ona, Surxondaryo,
Qashqadaryo, Xorazm),
alohida Konimex tumani
tashkil topdi. Bu paytda
O‘zSSR tarkibida 23 ta uyezd
va 241 ta volost bo‘lgan.
1926-yil 29-sentyabrda O‘zbekiston SSR
Sovetlari Markaziy Ijroiya Qo‘mitasi V
sessiyasining rayonlashtirish to‘g‘risida
qarori qabul qilindi. Unga muvofiq
O‘zbekiston SSRda mavjud bo‘lgan 7 ta
viloyat, 23 ta uyezd, 241 ta volost va
1163 ta qishloq jamoasi o‘rniga yangi
ma’muriy bo‘linish o‘tkazilib, 10 ta
okrug (Xorazm, Buxoro, O‘rta
Zarafshon, Samarqand, Toshkent,
Xo‘jand, Qo‘qon, Andijon,
Surxondaryo, Qashqadaryo), alohida
qozoq-qoraqalpoq Konimex tumani, 87
ta tuman va 1720 ta qishloq sho‘rosi
tuzildi.
O’ZBEKISTON KOMMUNISTIK PARTIYASINING TASHKIL
TOPISHI
O‘zSSR tuzilishi arafasida, 1925-yil
6
–
12
fevralda
eski
Buxoro
shahrida O‘zbekiston Kommunistik
partiyasining I ta’sis syezdi ham
bo‘lib o‘tdi. Syezd ishida SSSR
Markaziy
Ijroiya
Qo‘mitasi
raisi
M.I.Kalinin qatnashdi va ma’ruza
qildi.
Syezdda O‘zbekiston Kommunistik
(bolsheviklar)
partiyasi
tashkiliy
jihat-
dan
rasmiylashtirildi.
O‘zbekiston Kompartiyasi Markaziy
Komiteti mas’ul sekretarlari qilib
Vladimir
Ivanov
va
Akmal
Ikromov
saylandi.
O‘zbekiston
Kompartiyasi
aslida
Sovet Ittifoqi Kommunistik partiyasi
(KPSS)ning
O‘zbekiston
SSRdagi
filiali hisoblangan. Sovet hokimiyati
yillarida respublika siyosiy hayotida
O‘zbekiston Kommunistik partiyasi
yetakchi rol o‘ynagan. O‘zbek xalqi
tarixida XX asrda yuz bergan ko‘plab
fojiali voqealar kommunistik partiya
faoliyati bilan bog‘liqdir. O‘zbekiston
partiya
tashkiloti
respublika
va
o‘zbek xalqi manfaatlarini hisobga
olmasdan Moskvada ishlab chiqilgan
qarorlarni bajarib keldi.
O‘zbekiston SSR – Sovet Ittifoqi tarkibidagi milliy ittifoqdosh
respublika.
O‘zbekiston SSR Butunittifoq Sovetlarining III syezdida 1925-yil 13-
may kuni SSSR tarkibiga qabul qilindi. SSSR 1922-yil 30-dekabrda 4
ta ittifoqdosh sovet respublikasi (RSFSR, Ukraina, Belorusiya,
ZSFSR – Kavkazorti) asosi- da tashkil topgan edi. 1927-yil 30-martda
O‘zSSR Sovetlarining II syezdida O‘zbekiston SSRning birinchi
Konstitutsiyasi qabul qilindi.
O‘zbekistonda ham mehnatkashlarning eng ommaviy tashkiloti
kasaba uyushmalari (profsoyuzlar) ham partiya komitetlariga to‘la-
to‘kis qaram bo‘lib qoldi. 1925-yil 21-martda bo‘lgan O‘zbekiston
kasaba uyushmalari I ta’sis syezdida unga asos solindi. O‘zbekiston
kasaba uyushmalari respublika soveti (Uzsovprof) Butunittifoq
Kasaba uyushmalari Markaziy Soveti (VSSPS) rahbarligida ish olib
borgan.
O’zLKSM va “Qo’shchi” ittifoqi haqida
Butunittifoq leninchi kommunistik yoshlar soyuzi (VLKSM)ning
O‘zbekistondagi organi – O‘zbekiston leninchi kommunistik
yoshlar soyuzi (O‘zLKSM) shug‘ullangan. O‘zbekiston kom-
somoliga Samarqand shahrida 1925-yil aprelda bo‘lib o‘tgan
ta’sis qurultoyida asos solindi.
O‘zbekistondagi dehqonlarni g‘oyaviy jihatdan birlashtirib turgan
tashkilotlardan biri “Qo‘shchi” ittifoqi bo‘lgan. U 1920 – 1933-
yillarda faoliyat ko‘rsatgan. 1925-yilda 200 000 kishini o‘ziga
birlashtirgan
bu
ittifoq
ham
asta-sekin
bolsheviklarning
qishloqdagi
zo‘ravonlik
siyosatining
asosiy
tayanchiga
aylantirilgan.