O`ZBEKISTONDA EKOTURIZMNI RIVOJLANTIRISH KONSEPSIYASI
Reja:
1. Hozirgi vaqtda jahon ekoturizmining rivojlanish konsepsiyasining
zamonaviy nazariyasi va amaliyoti, konsepsiyadagi ko‘rsatmalar.
2. O`zbekistonda ekoturizmni rivojlantirish Konsepsiyasining tarkibiy
qismlari, maqsadi va vazifalari, tavsiyalari.
Ekoturizmning zamonaviy konsepsiyasi va amaliyoti.
O‘zbekistonda ekologik turizmni rivojlantirish Konsepsiyasi ishlab chiqilgan.
Ekologik turizm rivojlangan va ekologik turizmni rivojlantirayotgan davlatlarning
ekologik turizmni rivojlantirish konsepsiyalarini umumlashtirib jahonda ekologik
turizmning zamonaviy kotsepsiyasi va amaliyotini quyidagi yo‘nalishlarda ko‘rish
mumkin;
Ekologik turizm rivojlangan AQSh va Kanada davlatlarining ekoturizmi
kuchli amaliyotga asoslanganligi, ekologik turizmning strategik va taktik
rejalari asosida rivojlantirilishi;
Ekologik turizm rivojlangan G‘arbiy Yevropa davlatlari ekoturizmi kuchli
ilmiy nazariya va amaliyotga asoslanganligi,ekologik turizm ning strategik
va taktik rejalarga asoslanib rivojlantirilishi;
Ekologik turizmni rivojlantirishda Avstraliya modelining ustivor likga
erishib borayotganligi va ekologik turizmni rivojlantirish davlatlar siyosatiga
aylantirilib borilayotganligi;
Ekologik turizmni rivojlantirishga kirishayotgan Osiyo davlatlarida ekologik
turizmni rivojlantirish o‘zining dastlabki bosqichida va bu davlatlarda
ekoturizmni rivojlantirishning konsepsiyasi va davlat dasturlarini ishlab
chiqish sust kechayotganligi;
Afrika davlatlarida ekologik turizm notekis rivojlanayotganganligi va bu
davlatlar o‘zlarida ekoturizm resurslari salohiyatlariga qarab
rivojlantirishning G‘arbiy Yevropa davlatlari ekoturizmi dastur lari va
modellarini ekologik turizm amaliyotida qo‘llayotganligini keltirish
mumkin.
Keltirilgan axborotlardan ma’lum bo‘ladiki, ekologik turizmni
rivojlantirishga davlatlar har xil qarashmoqda.Lekin eng muhimi, jahon dagi
davlatlar o‘zlarining ekoturizm resurslaridan imkoniyat boricha eko logik turizmni
rivojlantirishda foydalanishga kirishib bormoqdalar.
Ikkinchidan,ekoturizmning zamonaviy konsepsiyasi va amaliyoti ekologik
turizm rivojlangan davlatlarda tobora takomillashib borishi kuzatilmoqda1. Bu
takomillashishlar ekologik turizmning tamoyillarini mukammallashtirish, ekologik
turlarni ekologiyalashtirish, ekoturistlarni tabiatni saqlash va tabiiy resurslarni
muhofazasi qilish ishlaridagi ixtiyoriy hamkorligini, tashabbuskorligini
kuchaytirishdan iborat bo‘lib bormoqda.
Turizm rivojlangan davlatlarda ekologik turizmning zamonaviy kotsepsiyasi
va amaliyotiga hozirga kelib quyidagi tartiblar bilan takomil lashtirildi;-
ya’ni,ekoturlar quyidagilarga amal qilinganda ekologik turizm turi yoki ekoturizm
dasturi deyilishi belgilandi2;
ekoturistlar foydalanadigan transport vositasi ekotur talablariga to‘liq javob
berishi;
turistlarning oziq- ovqatlari ekologik toza va foydali bo‘lishi, bu oziq-ovqat
xillarida maxalliy oziq-ovqatlar va mevalar bo‘lishi;
ekomarshrutlarda yuqori malakali gid-ekskursiyachilar ekoturistlarni ularda
qiziqish va hayratlanish hosil qiluvchi tabiiy landshaftlarga boshlashi;
ekoturlar dasturiga quyidagilar- ekologik o‘quv so‘qmoqlariga borish,
tabiatshunoslik, o‘lkashunoslik muzeylariga bilan tanishtirish, ekotexnologik
xo‘jaliklarga borish va albatda mahalliy ekologik muammolar bilan tanishish
mavzulari kiritilishi;
1. Guidelines for Protected Area Managament Categories. Gland IUCN Com.on Nat. Parks and Protected
Areas.Cambridge. UK. World Conservation Monitorng Centre, 1994. 212 p.
2. Дроздов А.В., Основы экологического туризма. Москва, Гардарики,2005, 271 стр.
ekotur marshrutlarida hosil bo‘lgan chiqindilar umumiy chiqindilar uyumiga
tashlab ketilmasligi va maxsus qutilarda to‘planib ekotexnologik qayta
ishlashga yuborilishi;
ekoturlarda va ekomarshrutlarda dam olish va gulxanlar yoqish ko‘ngil
hohlagan joylarda, dam olish uchun to‘xtash joylarida emas balki, maxsus
moslashtirilgan, tayyorlangan joylarda tashkil qilinishi va o‘tkazilishi;
ekoturlarda qo‘ziqorinlar,mevalar,gullar, shifobaxsh o‘tlar va tabiiy, o‘ziga
xos, qiziqarli ko‘rinishlarga ega bo‘lgan narsalar faqat ruxsat berilgan
joylarda terilishi;
ekoturistlar to‘xtaydigan otellar,kempinglar yoki boshqa xil joylash tirish
vositalari atrof tabiiy muhitning tabiiy,ekologik barqaror rivojlanishiga zarar
keltirmasligi, xalaqt bermasligi;
ekoturistlar to‘xtaydigan otellar,kempinglar va boshqa joylashtirish vositalari
ekologik toza qurilish materiallaridan qurilishi;
mahalliy aholini ekoturizmga va uning biznesiga, tadbirkorligiga jalb
qilish,mahalliy ishlab chiqarishni,mahalliy an’anaviy xo‘jalik shakllarini
ekoturlar orqali kuchaytirish;
ekoturistlarning mahalliy–madaniy an’analarga hurmat bilan qarashi va bu
an’analarning,urf-odatlarning mohiyatiga tushunishga harakat qilishi;
ekoturistlarning mahalliy ekologik muammolarni yechishga yordam berish
imkoniyatlarining yaratilishi;
ekoturdan olinadigan daromadlar to‘liq mahalliy budjetga berilishining
ta’minlanishi.
Ekologik turizmni rivojlantirayotgan yoki ekologik turizmni rivojlantirishga
kirishayotgan davlatlar shu jumladn O‘zbekiston ham ekologik turizmning hozirgi
zamonaviy talablarini bajarishga albatda tayyor emaslar.Shuning uchun ham bu
davlatlar ekologik turizmning zamona viy konsepsiyasi talablarini o‘ta
qattiq,muammoli talablar o‘rnida qabul qilib ekologik turizmni ommaviy turizmga
qo‘shib rivojlantirishmoqda.
Bu holatning bosh sababi albatda,bu davlatlardagi aholining ekolog ik
savodxonligi va ekologik madaniyatining ancha past darajalarda ekanligi dir.Shu
bilan birga bu davlatlardagi aholining tabiat muhofazasidagi tushunchalari va
davlatning tabiatni saqlash va muhofaza qilish qaror lariga va tadbirlariga befarq
qarashi hisoblanadi.Shuning uchun ham ekologik turizmning maqsadi va
vazifalarini to‘g‘ri tushungan va anglagan AQSh, Kanada, Avstraliya,Yaponiya va
Yevropa davlatlarida ekologik turizm jadal rivojlanishga ega.
Ekologik turizmning zamonaviy konsepsiyasi va amaliyoti masalala rini
o‘rganar ekanmiz biz birinchi navbatda, O‘zbekiston Respublikasi “Tabiatni
muhofaza qilish”Davlat qo‘mitasining “O‘zbekistonda ekologik turizmni
rivojlantirish Konsepsiya”sidagi talablarni bajarishimiz kerak.
O‘zbekistonda ekoturizmni rivojlantirishdagi muhim strategik va taktik
vazifalar;
Ekologik turizmning zamonaviy konsepsiyasi va amaliyoti masalalarini
o‘rganar ekanmiz mamlakatimizda ekologik turizmning strategik va taktik
vazifalarini Davlat miqyosida ishlab chiqi shimiz talab qilinmoqda.Bizning fikr
mulohazalarimiz, loyihalarimiz bo‘yicha mamlakatimizda ekologik turizmni
rivojlantirishning strategik vazifalari quyidagilardan iborat bo‘lishi lozim:
Davlat miqyosida ekologik turizmni turizm sohasidagi muhim yo‘nalish deb
qabul qilish va “O‘zbekistonda ekologik turizmni rivoj lantirishning Davlat
dasturi”ni qabul qilish;
Tabiat muhofazasida ekologik turizm manfaatlariga va tabiat muhofazasiga
mos bo‘lgan huquqiy-me’yoriy hujjatlarni qabul qilish;
“O‘zbekistonda ekologik turizmni rivojlantirish Davlat dasturi” asosida
viloyatlarda ekologik turizmni istiqbolda rivojlantirish dasturlarini ishlab
chiqish;
“Xalqaro ekoturizm tashkiloti” ishlab chiqgan ekologik turizmni barqaror
rivojlantirish talablarini qabul qilish;
Ekologik turizm rivojlangan davlatlarning ilg‘or tajribalari zamonaviy
texnologiyalarini o‘rganish va milliy ekologik turizmda joriy qilish;
Yuqori malakali ekologik turizm mutaxassislarini tayyorlashga kirishish.
O‘zbekistonda ekoturizmni rivojlantirishdagi muhim taktik
vazifalar.Ekologik turizmni rivojlantirishdagi taktik vazifalar qisqa
muddatli,bosqichma-bosqich bajarilishi lozim bo‘lgan rejalarni ishlab chiqish
