PATOLOGIK MATERIALDAN VA MIKROB KULTURASIDAN SURTMA
TAYYORLASH TEXNIKASI
2soat.
Mashg’ulotdan maqsad:
Patologik materiallar va ulardan surtmalar tayyorlash, surtma tayyorlash texnikasi
bilan ularni oddiy usullarda bo’yash, immersion sistemada bakteriyalarni
mikroskopda kurish texnikasi uzlashtirish.
Mashg’ulotning vazifasi:
-Turli xildagi patologik materiallardan surtma tayyorlash va surtma tayyorlash
texnikasini kursatish.
-Surtmalarni oddiy bo’yash usullari va ularni yorug’lik mikroskopida immirsion
sistemada kurishni o’rgatish.
-Mikrobiologik amaliyotda kullaniladigan bueklar va ularni ko‘llanilishini o‘rgatish.
-MikrobiologiK praktikada kullaniladigan turli tipdagi mikroskoplar bilan
tanishtirish.
- Immersion sistemali mikroskopda Ishlashni o’rgatish.
Ko’tilayotgan natijalar:
Mashg’ulot o’tilgandan keyin talabalar biladi:
-Mikrobiologik amaliyotda kullaniladigan immersion sistemali mikroskoplarda
ishlashning o‘ziga xosligini.
Quyidagi kunikmalarni bilishlari kerak:
Patologik materiallardan, mikrob kulturasidan surtma tayyorlash texnikasini (surtma
tayyorlash, kuritish,fiksatsiya qilish).
-Tayyorlangan surtmalarni oddiy usullarda bo’yashni.
-Bo’yalgan surtmalarni yoruglik mikroskopining immersion sistemasida ko‘ra olish
va ularni morfologik belgilariga kara bajratish, tasvirini chizish.
Ishning bajarilishi (qadamlar).
№
Bajariladigan tadbirlar
Bajara
olmadi
(ball)
To‘liq
bajardi
(ball)
1
Spirt
lampani
yoqib,
buyum
oynachasi
yog‘sizlantiriladi. Qovuzloq qizdirib sterillanadi.
0
10
2
Buyum
oynachasiga
1-2
tomchi
fiziologik
suyuqlikdan tomiziladi.
0
10
3
Stafilokokkning agarli kulturasidan namuna olib
fiziologik suyuqlik bilan aralashtiriladi. Tanga
shaklida yupqa qilib yoyiladi.
0
10
4
Spirt lampa alangasida, qo‘l kuymaydigan xaroratda
quritiladi.
0
10
5
Tayyorlangan surtma olovda fiksatsiya qilinadi.
0
10
6
Fiksatsiyalangan surtma ustiga gensian binafsha
bo‘yog‘I shimdirilgan filtrqog‘ozi qo‘yiladi.
0
10
7
Bo‘yoqli filtr qog‘ozi ustiga 1-2 tomchi suv tomiziladi
va 2-3 minut kutib turiladi.
0
10
8
Suv bilan yaxshilab yuviladi. Filtr qog‘ozida
quritiladi.
0
10
9
Tayyorlangan
surtma
ustiga
immersion
yog‘
tomiziladi va mikroskop ostida ko‘riladi.
0
10
10 Bajarilgan ishlar bayon nomma tarzida daftarga
yoziladi va mikroskopda ko‘rilgan bakteriyalar rasmi
daftarga chiziladi.
0
10
Jami:
0
100
Amaliy-laboratoriya ishlari.
Namoyish qilish. 30 min.
Agarli oziq muhitda o‘stirilgan bakteriyalarning koloniyalaridan surtma tayyorlash,
quritish va fiksatsiya qilish 20 min
Oddiy usulda (fuksin yoki metil ko‘ki bilan) bo’yash va mikroskopda ko‘rish 10
min.
O‘qituvchi nazoratida talabalarning ishlashi. 60 min.
Agarli oziq muhitda o‘stirilgan bakteriyalarning koloniyalaridan surtma tayyorlash,
quritish va fiksatsiya qilish 15 min
Oddiy usulda (fuksin yoki metil ko‘ki bilan) bo’yash va mikroskopda ko‘rish 15
min.
Tayyorlangan surtmalarni mikroskopda immersion sistemada kurish tasvirlariniish
daftariga chizish, xulosa yozish.- 5
Namoish surtmalarini mikroskopda kurish tasvirini daftarga chizish – 10 minut.
Ish jarayonida paydo bo‘lgan savol va muammolarni muhokamasi, hamda yechimi
- 5 minut.
Ish joylarini tartibga solish - 5 minut.
Mashg’ulotni o’tkazish joyi: O‘kuv auditoriyasi.
Mikrobiologik laboratoriyada ishlashda talabalarga kuyilgan asosiy talablar.
Laboratoriyaga xalatda, kalpokda va tapochkada kiriladi.
Talabalarni shaxsiy buyulari, shu buyumlar uchun ajratilgan maxsus joyda turadi.
Laboratoriyada talabalarni ovqat istemol qilishi ta’kiklanadi.
Uzish joyini toza saklashi va Mashg’ulot tugagandan sung tartibga keltirish.
Laboratoriya jixozlariga, inventarlarga, mikroskoplarga extiyotkorlik bilan muomila
qilish.
Ishlatib bulgan, pipetka, shpatellar, buyumoynalarini dizenfeksiyalovchi suyuklik
solingan bankalarga solish.
Agar patologik material, sachrab yoki tukilib ketsa, darxol ukituvchini ogoxlantirish
va dizenfeksiyalovchi moddalar bilan tozalash.
Mashg’ulot tugagandan sung, kulni sovun bilan yaxshilab yuvish, agar kerak bulsa
dizenfeksiyalovchi moda bilan ajratish.
Yukorida kursatilgan punktlarni bajarish va nazorat qilib turish uchun talabalar
safidan xar Mashg’ulotda navbatchi saylash.
Mashg’ulotning ta’minlanishi:
Amaliy Mashg’ulot utaytgan guruxlarda talabalar soni 12 bulganligi uchun
auditoriya xonasi 6 ta ishchi stol bilan ta’minlangan.
Xarbirstolda 2 talaba laboratoriyaishini bajaradi.
Ishchi stolda Quyidagi jixoz va reaktivlar bulishi kerak;
Mikroskop,
Immersionyog
Spirtovka spirti bilan,
Bakteriologik kovuzlok,
Buyoklar tuplami,
Filtkogozlar,
Buyum oynasi,
Shtativlar,
Moslangan kuprikchalar,
Pipetkalar,
Suv,
Dizenfeksiyalovchi suyuklik solingan eksikator. Bundan tashkari, xar ikki talaba
uchun bittadan probirkada amaliy Mashg’ulotda bajarilishi kerak bulgan mikrob
kulturasi.
SURTMATAYYoRLASh.
Zich muhitda o‘stirilgan koloniyalardan surtma tayyorlash.
Preparat tayyorlash uchun yogsizlantirilgan buyum oynachasi olinadi
Uning markaziga bir tomchi suv yoki natriy xlorning izotonik eritmasi tomiziladi
Kovuzlokalanga ustida vertikal holatda cho‘g‘lantirilib sterillanadi.
Petrikosachasi qopqog‘I qisman ochilib mikroblar o‘stirilmagan oziq yuzasiga
qovuzloq tekkizilib sovitiladi.
Muljallangan bakteriya koloniyasiga kovuzlok ohista surtilib, ehtiyotlik bilan
olinadi va Petrikosachasi qopqog‘I yopib qo‘yiladi.
Buyum oynachasiga tomizilgan suyuqlik bilan aralashtirilib, 1,0 – 1,5 sm.
Diametrda yoyilgan surtma tayyorlaniladi.
Preparat
tayyorlangandan
sung
kovuzlok
albatta
spirtovka
alangasida
cho‘g‘lantirilib sterillanadi.
Suyuq muhitda o‘stirilgan bakteriya kulturasidan surtma tayyorlash.
Preparat tayyorlash uchun yogsizlantirilgan buyum oynachasi olinadi
Kovuzlok alanga ustida vertikal holatda cho‘g‘lantirilib sterillanadi.
Probirkani probkasi qovuzloq tutgan kulning IV,V bamoklari bilan kaftga sikib
burab, chikarib olinadi.
Probirka ogzining chetlari alangada biroz kizdiriladi,
Kovuzlokasta – sekin probirka ichiga kiritiladi, ichki devorga tegizilib sovo’tiladi,
Asta xarakat kilinib material (parda, chukma, devori yoki suyuqlikdan) olinadi.
Proibrka chetlari kizdirilib, probka bilan bekitiladi.
Buyum oynachasiga markazida 1,0 – 1,5 sm. Diametrda yoyilgan surtma
tayyorlaniladi.
Preparat
tayyorlangandan
sung
kovuzlok
albatta
spirtovka
alangasida
cho‘g‘lantirilib sterillanadi.
Diqqat!
Agar surtma qalinligi bir tekisda bulmasa, bakteriya hujayralarining surtmadagi
o‘zaro munosabatda joylashishidek muhim morfologik belgilari kurinmaydi.
Agar tekshirilayotgan material suyuk muxitda bo‘lsa, uxolda uni kovuzlok bilan
tugridan tugri buyumo inasiga tomizilib surtma tayyorlanadi.
Surtmani kuritish:
Ikki usuldan foydalanilgan xolda surtmalar kuritiladi:
1.Surtma xona xaroratida uzoqroq vaqt qoldirilib;
2.Surtma spirtovka yoki gaz garelkasi alangasi ustida, 20 - 30 sm. Balandlikdagi
issiq havo oqimida.
Diqqat!
Spirtovka alangasining yukori haroratida (5 – 10 sm balandlikda) tez kuritish
bakteriya hujayrasining diformatsiyaga uchratib bakteriya shaklidek muhim
morfologik belgilari o‘zgarib ketadi.
SURTMANI FIKSATSIYaQilish:
Surtmalarni fiksatsiya qilishdan maqsad:
Bakteriyalar o‘ldirish;
Bakteriyalar buyum oynachasiga yopishtirish;
Bakteriyalarning buyoq olishini yaxshilash.
Surtmalarni fiksatsiya qilish usullari:
Spirtovka alangasi ustida fiksatsiya qilish.
Maxsus fiksatsiyalovchi suyukliklarda fiksatsiya qilish.
Spirtovka alangasi ustida fiksatsiyaqilish.
Diqqat!
Spirtovka alangasi ustida fiksatsiya qilish Gramm musbat va hujayra devori
nisbatdan mustahkam bo‘lgan grammanfiy bakteriyalarni aniqlashda qo‘llaniladi.
Sodda hayvonlar, spiroxetalar, hujayra ichidagi mikroorganizmlarni urganishda va
qon hujayralari bor surtmalarda bunday usul mumkin emas!
Spirtovka alangasi ustida fiksatsiya qilish texnikasi.
Surtma preparati bor oynacha (surtma yukoriga karatilgan xolda) shoshilmasdan –
asta – sekin spirtovka alangasiga tekkizilgan holda, gorizantal tebranma harakat
qilinilib 3 marotaba o‘tkaziladi.
Ikkinchi qo‘l musht qilinilib uning yuzasiga tekkizilib nazorat qilinadi. Bu vaqt
oynachaning harorati 80 S atrofida qizdirilgan bo‘lishi kerak.
Maxsus fiksatsiyalovchi suyukliklarda fiksatsiya qilish.
Sodda hayvonlar, spiroxetalar, hujayra ichidagi mikroorganizmlarni urganishda va
qon
hujayralari
bor
surtmalar
maxsus
fiksatsiya
kiladigansuyukliklarningbirortasigabotirilibqo‘yiladi:
Metil yoki etil spirtida
- 5 – 15 minut,
Nikforov aralashmasi
- 10 minut
Suleymali spirt
- 10 minut
SURTMANI ODDIY USULDA Bo’yash:
Faqat bitta buyoqdan foydalanilsa – oddiy usul hisoblanadi.Bunda bakteriyalarning
shakli, joylashishi nisbiy o‘lchami (ayrim hollarda kiritmalari) urganiladi.
Odiy usulda bo’yash texnikasi.
Fiksatsiyalangan surtma ustiga biror bir anilin buyog‘i (fuksin, safronin, metilviolet,
gensianviolet, metilinkukki) tomiziladi;
1- 3minutko’tiladi
Suvbilanyuviladi,
Filtr qog‘ozi bilan oynacha tagi surtilib, surtma bor tomoni-ustidan bostirib-
shimdirilib kuritiladi.
