Patologiya faniga kirish. Nozologiya, etiologiya, patogenez, sanogenez haqida umumiy tushuncha. • Patofiziologiya – pathos(yunon) – kasallik, qiynalish, azoblanish phisis – tabiat, logos – fan, o’rganish. • Kasallikning yuzaga kelishi, rivojlanishi hamda yakunlanish qonuniyatlarini o’rganuvchi fundamental fan. • Kasal organizmning hayot faoliyatini o’rganuvchi fan. • Patologiya fanining o’rganish predmeti bu kasallik yoki kasal organizm. Fan sifatida Patologik Fiziologiya fani quyidagi 4 asosiy savollarga javob beradi: 1. Kasallak o’zi nima? U qanday mohiyatga ega? Mazmuni nima? 2. Kasallik paydo bo’lishida sabab va sharoitning o’rni qanday? 3. Kasallik yuzaga kelish mexanizmlari, kasallikning davom etish bosqichlari, unda kechuvchi jarayonlar ketma ketligi qanday? 4. Kasallikning profilaktikasi, diagnostikasi, terapiyasini qnaday aniqlash mumkin? NOZOLOGIYA ETIOLOGIYA PATOGENEZ EKSPERIMENTAL TERAPIYA Patofiziologiya Xususiy patologiya. Umumiy nozologiya hamda tipik patologik jarayonlar Patologik fiziologiya fani 4 tipdagi fanlar bn uzviy bog’liq: 1. Tashqi muhit qonuniyatlarini o’rganuvchi fanlar. 2. Organizmning normal xususiyatlarini o’rganuvchi fanalar 3. Kasallikni o’rganuvchi umumiy teoritik fanalar 4 Klinik fanlar Patofiziologiya Metodlari Bu orqali butun organizmning kasallik paytidagi morfologik, funksional, biokimyoviy, immunologik o’zgarishlarni kuzatish imkoni yaratilinadi Anatomik metod Klinik tekshiruv MODELLASHTIRISH (EKSPERIMENT) Eksperiment 4 qismdan iborat: 1. Eksperimentni rejalashtirish. 2. Eksperiment modeli tanlash va modellashtirish. 3. Eksperimentda organizmdagi o’zgarishlarni baholash. 4. Olingan ma’lumotlarni umumiy tahlil qilish va amaliyotga qo’llash. Eksperiment metodlari: • Olib tashlash metodi • Zararlash metodi • Zo’riqtirish metodi • Defitsit hosil qilish metodi • To’siq hosil qilish metodi • Ekzogen induksiya metodi • Transplantatsiya metodi • Eksplantatsiya metodi • MNS yoki gormonal boshqaruvini zararlash PSIXOLOGIK KASALLIKLARNI VA PODAGRANI MODELLASHTIRIB BO’LMAYDI. NOZOLOGIYA • Sog’lomlik – kasallik yoki fiziologik defekt mavjud bo’lmagan holatda, organizmning jismoniy, psixologik, ijtimoiy to’laqonligi. (WHO) Bu organizmning norma holati. • Kasallik – organizmga shikastlovchi ta’sir natijasida, mehnat faoliyatini izdan chiqishi bilan kechuvchi normal fiziologik muvozanatni yo’qolishi.(MAB) Kasallik bu himoya va shikastlovchi mexanizmlar o’rtasidagi jang. (Pavlov) • Norma • Patologik jarayon – patogen faktorning organizmga shikastlovchi ta’siri natijasida organizmda yuzaga keluvchi reaksiyalar ketma-ketligi. • Patologik holat – patologik jarayon hisobiga yuzaga keluvchi patologik o’zgarishlar yig’indisi.(Asorat) • Patologik reaksiya – organizmning nonormal, noadekvat reaksiyasi. ETIOLOGIYA Bu kasallik rivojlanishidagi sabab va sharoitni o’rganuvchi fan. • Sabab • Sharoit • Polietiolgik • Sharoitga ta’sir etuvchi omillar • Ekzogen va endogen etiologik omillar • Risk faktorlari • Monokauzalizm • Konditsionalizm • Konstitutsionalizm • Psixoemotsional yo’nalish Etiologik omillar Ekzogen Fizik Kimyoviy Biologik Psixik Sotsial Endogen Irsiy Konstitutsional Yosh Jins Reaktivlik Sharoit 2 xil bo’ladi: kuchaytiruvchi, susaytiruvchi. Etiologik >> irsiy va orttirilgan; infeksion va noinfeksion • Anatomo-topografik >> cardiovascular, o’pka Yosh va jinsga bog’liq >> pediatrik, geriatrik, ginekologik. • Ekologik >> tropik, cho’l. Zararlanish darajasiga ko’ra >> to’qima, hujayra, molekular. • Sotsial >> kasbiy. Klinik kechishiga ko’ra >> o’tkir, o’tkirosti, surunkali. • Patogenetik sinfiga ko’ra >> allergik, yallig’lanishli. Struktura, funksional >> • Davolanish turiga ko’ra >> terapevtik va xirurgik Kasalliklar klassifikatsiyasi Tipik patologik jarayon >>> etiologik omil turidan qat’iy nazar bir xil tarzda yuzaga keluvchi, ma’lum qonuniyatlar asosida kechuvchi jarayonlar. Yallig’lanish, isitma, gipoksiya, ochlik, o’sma, giperemiya, emboliya va h.k.z PATOGENEZ Bu kasallik rivojlanish mexanizmlari, kechishi va yakunlanishi haqidagi fan bo’limi.• Rivojlanuvchi tiplar • Konvergensiya • Divergensiya • Porochniy krug • Bosh zveno • Spetsifik va nospetsifik patogene mexanizmlari • Latent • Prodromal • Klinik belgilar paydo bo’lish davri • Kasallik yakunlanishi • Adaptatsiya • Kompensatsiya • Tog’ri chiziq Etiologiya va patogenezning bog’liqligi 1. etiologiya patogenezni yuzaga kelishiga turtki bo’ladi. (kuyish) 2. Patogenez etiologiya bilan bir xil vaqtda boshlanadi. (infeksion) 3. Etiologiya patologiyadan keyin ham davom etadi. (revmatizm) etiologiya patogenez Kasalliklarning kelib chiqishiga ko’ra bosqichlari Infeksion Latent Prodromal Qo’zg’algan Tugash Noinfeksion Boshlanish Qo’zg’algan Tugash Hamma buzilgan hayotiy jarayonlarni, organizmning funksiyalarini qayta tiklanishi. Inson uchun eng muhimi mehnat faoliyatining qayta tiklanishi. SOG’AYISH Sog’ayish Tugallanmagan Retsidiv Remissiv Asorat Tugallangan