Ilmiybaza.uz Педагогиканинг предмети ва илмий-тадқиқот методлари Режа: 1. Педагогиканинг пайдо бўлиши ва ривожланиш босқичлари. 2. Педагогика фанининг предмети, мақсад ва вазифалари. 3. Педагогика фанининг асосий категориялари. 4. Педагогика фанлар тизими. 5. Педагогиканинг илмий-тадқиқот методлари. Ilmiybaza.uz Педагогика предмети. Педагогика (юнонча “пейдо” - бола, “гогес” етаклайман) ижтимоий фанлар тизимига кирувчи фан саналиб, шахсни шакллантиришга қаратилган тизимли фаолият мазмуни, таълим, ижтимоий тарбиянинг умумий қонуниятлари, шакллари, методлари, воситалари, ягона ижтимоий мақсад асосида ёш авлодни миллий истиқлол ғояси руҳида тарбиялаш, унга таълим бериш муаммоларини ўрганади. А.Авлоний тушунчани “бола тарбиясининг фани” (“педагогия”) деб атайди. Педагогика фани шахсни ривожлантиришнинг икки муҳим жиҳати, уни ўқитиш ва тарбиялашга эътиборни қаратади. Шу боис дидактика (таълим назарияси) ва тарбия назарияси Педагогика фаннинг муҳим таркибий қисмлари ҳисобланади. Таълим умумий ва махсус таълим каби турларга ажратилади. Умумий Педагогика фанининг муҳим таркибий қисмларидан яна бири – бу тарбия назарияси саналади. Тарбия назарияси бевосита тарбия жараёнини ўрганади. Ижтимоий тарбия ақлий, ахлоқий, жисмоний, меҳнат, эстетик, иқтисодий, ҳуқуқий, экологик ва жинсий тарбия каби йўналишларда ташкил этилади. Дидактика (таълим назарияси, юнонча “didaktikos”-“ўргатувчи”, “didasko”- “ўрганувчи”) – таълимнинг назарий жиҳатлари, таълим жараёнининг моҳияти, тамойиллари, қонуниятлари, ўқувчи ва ўқитувчи фаолияти, таълимнинг мақсади, мазмуни, шакллари, методлари, воситалари, натижаси, таълим жараёнини такомиллаштириш йўллари ва ҳоказо муаммоларни тадқиқ этади Тарбия назарияси педагогиканинг муҳим таркибий қисмларидан бири бўлиб, тарбия жараёни мазмуни, шакл, метод, восита ва усуллари, уни ташкил этиш муаммоларини ўрганади Ilmiybaza.uz Ижтимоий тарбия ва унинг босқичлари. Инсониятнинг яшаш учун курашиш ва турли табиий офатлардан ҳимояланиш йўлида олиб борган ҳаракатлари тарбия ғояларининг шаклланишига асос бўлиб хизмат қилган. Ижтимоий тарбия ғоялари асрлар давомида шаклланиб келган бўлиб, кишилик жамияти тарихий тараққиётининг ҳар бир босқичида янги мазмун билан бойиб борган. Ибтидоий жамоа тузумида одамларнинг гуруҳ-гуруҳ бўлиб ҳаёт кечириши сабабли болаларга тирикчилик ўтказиш йўлидаги фаолият (ўсимлик мевалари, илдизларини териш, ҳайвонларни овлаш)ни ташкил этиш борасидаги тажрибаларни ўргатиш гуруҳ аъзолари томонидан бирдек амалга оширилган. Билимлар, аксарият ҳолларда, меҳнат ва ўйин жараёнларида ўзлаштирилган. Меҳнат фаолиятини ташкил этиш жинсий характерга эга бўлганлиги боис ўғил ва қиз болаларни тарбиялашда ўзига хос жиҳатлар кўзга ташланган. Оила, хусусий мулк ва давлатнинг пайдо бўлиши ижтимоий тарбия мазмунида ҳам туб ўзгаришларнинг содир этилиши, қулдорларнинг пайдо бўлиши олиб келди. Айнан мана шу даврдан тарбия жамиятнинг ижтимоий талаб ва эҳтиёжлари асосида йўлга қўйила бошлади. Эркин фуқароларни тарбиянинг мақсади, вазифалари, мазмуни ва воситалари борасидаги фикрлар Демократик, Платон ва Аристотелларнинг асарларида муҳим ўрин эгаллаган. Мутафаккирларнинг асарларида ушбу фикрлар мустақил педагогик назария сифатида эмас, балки фалсафий қарашлар ёки жамиятни ташкил этиш лойиҳасининг муҳим компоненти тарзида баён этилган. Ушбу даврда табиий- ижтимоий фанлар тизими шаклланиши учун бошланғич асослар қўйилди. Қулдорлик тузумида эркин бўлмаган кишилар (қуллар)нинг ҳақ- ҳуқуқлари чекланганлиги боис тарбия тизими фақатгина қулдорлар, уларнинг фарзандлари учун хизмат қилган. Феодал тузумда педагогик ғоялар феодаллар манфаатини ифода эта бошлади. Мазкур давр педагогик жараённи ташкил этишда диний ғоялар етакчи ўрин эгаллаши билан тавсифланади. Ижтимоий ҳаётда диний Ilmiybaza.uz муассасалар (Ғарбда черков, Шарқда эса мачитлар)нинг роли оша бориб, болаларни ўқитиш ва тарбиялаш ишлари асосан шу масканларда ташкил этилди. Гарчи дунёвий ғояларни илгари суриш, илмий назарияларни яратиш ва тарғиб этишнинг дин пешволари томонидан қораланиши каби ҳолатлар ҳам кўзга ташланган бўлса-да, аммо савдо-иқтисодий алоқалар кўламининг кенгайиши, табиий офатларга ҳарши кескин чора кўриш эҳтиёжи илмий билимларнинг ривожлантириш ҳаётий зарурият эканлигини исботлади. Савдо, ҳунармандчилик ва мануфактура негизида ривожланиб бораётган ишлаб чиқаришни янада такомиллаштириш йўлидаги амалий ҳаракатлар бу борадаги муваффақият мураккаб техникани бошқара оладиган шахсни шакллантириш эвазига ҳал этилиши тасдиқлади. Бу даврда илғор, прогрессив педагогик ғоялар илгари сурилди. Айнан шу даврда педагогика фани асослари муайян тизимга солинди ва илмий жиҳатдан асосланди. Шахсга таълим бериш, уни тарбиялашга оид қарашлар янада бойитилди; таълим тизимига илм-фан, техника янгиликларини тадбиқ этиш, ўқитишни янги тизим (изчил, узлуксиз, асосланган) асосида ташкил этиш каби ғоялар илгари сурилди. Собиқ Шўро даврида педагогика фани мазмунан илм-фан, техника ва технология ютуқлари асосида бойиб, таълим муассасалари тизими шакллантирилди, ҳар томонлама ривожланган шахсни шакллантириш назарияси асосланди. Бироқ, мазкур назария ғояларини амалиётга тадбиқ этишнинг пухта асосланган механизми яратилмади. ЎзРда мустақиллик йилларида “таълим тизимини тубдан ислоҳ қилиш, уни ўтмишдан қолган мафкуравий қарашлар ва сарқитлардан тўла халос этиш” давлат сиёсатининг устувор йўналишларидан бири сифатида белгиланди. Асосий эътибор юксак маънавий ва ахлоқий талабаларга жавоб берувчи, юқори малакали кадрларни тайёрлашга қаратилди. Демак, педагогика фани мавжуд шароитда баркамол шахс ва малакали мутахассисни тайёрлашга йўналтирилган ижтимоий ҳракат истиқболлари, бу борадаги муаммолар ва уларни ҳал этиш йўлларини ўрганади. Ilmiybaza.uz Педагогика фанининг вазифалари. Педагогика фани шахсни шакллантиришдек ижтимоий буюртмани бажариш орқали жамият тараққиётини таъминлашга алоҳида ҳисса қўшади. Фаннинг мақсади ва вазифаларини белгилашда ижтимоий муносабатлар, давлат ва жамият қурилиши, унинг ҳаётида етакчи ўрин тутувчи ғоялар муҳим аҳамиятга эга. ЎзРда педагогика фани юксак маънавий-ахлоқий сифатларга эга юқори малакали кадрни тарбиялаш тизимини ишлаб чиқиш, таълим ва тарбия назариясини миллий истиқлол ғояси асосида ижодий ривожлантиришга хизмат қилади. Бу жараёнда қуйидаги вазифалар бажарилади: Вазифалар Юксак маънавийли, малакали кадрни тарбиялашга йўналтирилган педагогик жараённинг моҳиятини ўрганиш Шахсни ҳар томонлама камол топтириш қонуниятларини аниқлаш Ривожланган мамлакатлар таълим тизими тажрибаси асосида узлуксиз таълим тизимини такомиллаштириш Таълим муассасалари ҳамда уларда фаолият олиб бораётган педагоглар фаолияти мазмунини асослаш Илғор педагогик тажрибаларни умумлаштириш ва амалиётга жорий этиш Педагогларни педагогик билимлар ҳамда таълим-тарбиянинг илғор усуллари билан қуроллантириш Таълим-тарбия бирлиги, ижтимоий тарбия йўналишлари ўртасидаги ўзаро алоқадорликни таъминлашнинг педагогик шарт-шароитларини ўрганиш Ўқитиш ва тарбиялаш жараёнининг самарали технологияларини яратиш Оила тарбиясини тўғри ташкил этиш юзасидан ота-оналар й б Ilmiybaza.uz Педагогика фанининг асосий категориялари. Бизга яхши маълумки, ҳар бир фан ўзининг таянч тушунчалари, қонуниятлари, тамойиллари, қоидалари тизимига эга. Айнан мана шу ҳолат унинг фан сифатида эътироф этилишини кафолатлайди. Фаннинг моҳиятини очиб берувчи энг муҳим, асосий тушунча категория деб аталади. Педагогика фанининг асосий категориялари (категориялар матнда қорайтирилиб кўрсатилган) қуйидагилар ҳисобланади: Шахс психологик жиҳатдан тараққий этган, шахсий хусусиятлари ва хатти- ҳаракатлари билан бошқалардан ажралиб турувчи, муайян хулқ-атвор ва дунёқарашга эга бўлган жамият аъзоси Тарбия муайян, аниқ мақсад ҳамда ижтимоий-тарихий тажриба асосида ёш авлодни ҳар томонлама ўстириш, унинг онги, хулқ-атвори ва дунёқарашини таркиб топтириш жараёни Таълим ўқувчиларни назарий билим, амалий кўникма ва малакалар билан қуроллантириш, уларнинг билиш қобилиятларини ўстириш ва дунёқарашларини шакллантиришга йўналтирилган жараён Билим шахснинг онгида тушунчалар, схемалар, маълум образлар кўринишида акс этувчи борлиқ ҳақидаги тизимлаштирилган илмий маълумотлар мажмуи Кўникма шахснинг муайян фаолиятни ташкил эта олиш қобилияти Малака муайян ҳаракат ёки фаолиятни бажаришнинг автоматлаштирилган шакли Ilmiybaza.uz Педагогиканинг бошқа фанлар билан алоқаси. Ижтимоий тарбия моҳиятини илмий жиҳатдан асослаш маълум педагогик ҳодисанинг муайян вазиятларда намоён бўлиш қонуниятларини билишни тақозо этади. Бизга маълумки, педагогик ҳодиса мураккаб тузилмага эга бўлиб, унинг умумий моҳиятини тўлақонли англаш учун бир қатор фанларнинг имкониятларига таянилади. 1. Фалсафа – шахс ривожланиши жараёнининг диалектик хусусиятлари, муайян педагогик ғоя, қараш ҳамда таълимотларнинг фалсафий жиҳатлари каби масалаларни таҳлил этишга имкон беради. 2. Иқтисодиёт назарияси – таълим муассасаларининг фаолиятини йўлга қўйиш, ўқув биноларини қуриш, таълим-тарбия жараёнларини ташкил этиш ва уларнинг моддий-техника ва замонавий технологиялар билан жиҳозлаш каби масалаларнинг иқтисодий жиҳатларини англашга хизмат қилади. 3. Социология – ижтимоий муносабатлар мазмуни, уларни ташкил этиш шартлари хусусида маълумотларга эга бўлиш асосида таълим-тарбия жараёни иштирокчиларининг ўзаро муносабатларини самарали ташкил этиш учун имконият яратади. 4. Этика (ахлоқшунослик) – шахс маънавиятини шакллантириш, унда энг олий инсоний сифатлар, ахлоқий онг ва маънавий-ахлоқий маданиятни тарбиялашда муҳим ўрин тутувчи назарий ғояларни педагогик жараёнга татбиқ этишда алоҳида ўрин тутади. Маълумот таълим-тарбия натижасида ўзлаштирилган ва тизимлаштирилган билим, ҳосил қилинган кўникма ва малакалар ҳамда таркиб топган дунёқараш мажмуи Ривожланиш шахснинг физиологик ва интеллектуал ўсишида намоён бўладиган миқдор ва сифат ўзгаришлар моҳиятини ифода этувчи мураккаб жараён Ilmiybaza.uz 5. Эстетика – шахс томонидан гўзалликнинг ҳис этилиши, унга интилиши, шунингдек, унда эстетик дидни тарбиялашда муҳим йўналишларни аниқлашга хизмат қилади. 6. Физиология – ўқув-тарбия жараёнида болаларнинг физиологик, анатомик хусусиятларини инобатга олиниши учун бошланғич асосларни беради. 7. Гигиена – ўқувчиларнинг саломатлигини муҳофазалаш, уларнинг жинсий жиҳатдан тўғри шакллантиришда назарий ва амалий ғоялари билан ёрдам беради. 8. Психология – шахсда маънавий-ахлоқий, руҳий-интеллектуал, ҳиссий- иродавий сифатларни таркиб топтириш учун замин яратади. 9. Тарих – педагогика фани тараққиёти, таълим-тарбия жараёнларининг динамик, диалектик хусусиятларини инобатга олиш, шунингдек, халқ педагогикаси ғояларини келгуси авлодга узатиш учун йўналтирилади. 10. Маданиятшунослик – ўқувчиларда инсоният томонидан яратилган моддий ва маънавий маданият асослари ҳақидаги тасаввурни шакллантириш, уларда маданий хулқ-атвор хислатларини таркиб топтириш учун хизмат қилади. 11. Тиббий фанлар – шахснинг физиологик-анатомик жиҳатидан тўғри ривожланишини таъминлаш, унинг организмида намоён бўлаётган айрим нуқсонларни бартараф этишга амалий ёндашув, шунингдек, нуқсонли болаларни ўқитиш ҳамда тарбиялаш муаммоларини ўрганишда кўмаклашади. 12. Маънавият асослари – жамият, инсон ва маънавият ўртасидаги муносабатларни, маънавиятнинг жамият тараққиёти, инсон онгини ривожланишидаги роли, фуқароларни маънавий тарбиялаш омилларини ўрганади. Педагогика фанлари тизими. Шахс камолотини таъминлаш, унинг интеллектуал, маънавий-ахлоқий ҳамда жисмоний жиҳатдан ривожланишига эришишда турли ёш даврлари, ҳар бир даврнинг ўзига хос жиҳатлари, шунингдек, боланинг физиологик, психологик ҳолатини инобатга олиш мақсадга мувофиқдир. Яхлит педагогик жараён муайян туркумни ташкил этувчи педагогик фанлар томонидан ўрганилади. Ilmiybaza.uz 1. Педагогика назарияси – таълим ёшидаги болалар, ўсмирлар ва ўспиринларни тарбиялаш ва уларга таълим бериш масалаларини ўрганади. 2. Педагогика тарихи – таълим-тарбияга оид педагогик фикрларнинг ривожланиш, тараққий этиш тарихини, шахсни ўқитиш ва уни тарбиялашнинг тарихий шаклларини, шунингдек, асрлар давомида педагогик жараёнда қўлланилиб келинган метод ва воситаларни ўрганади. 3. Мактабгача таълим педагогикаси – мактабгача таълим ёшидаги болаларни тарбиялаш, уларни интеллектуал, маънавий-ахлоқий ва жисмоний жиҳатдан камолотга етказиш масалаларини ўрганади. 4. Бошланғич таълим педагогикаси – бошланғич синфлар ўқувчиларини тарбиялаш, таълим бериш, уларнинг ўзига хос психологик, физиологик хусусиятларини тадқиқ этиш, уларни интеллектуал, маънавий- ахлоқий ва жисмоний камолотга етказиш масалаларини ўрганади. 5. Коррекцион (махсус) педагогика – ривожланишида турли психологик ва физиологик нуқсонлари бўлган болаларни тарбиялаш ва ўқитиш билан боғлиқ муаммоларни ўрганади. Коррекцион педагогика таркибига турли соҳалар киради. Яъни: 5.1. Сурдопедагогика ва сурдопсихология – эшитиш қобилияти бузилган болаларни ривожлантириш, ўқитиш ва тарбиялаш масалаларини ўрганади. 5.2. Олигофренопедагогика ва олигофренопсихология – ақли заиф болаларни ривожлантириш, ўқитиш ва тарбиялаш масалаларини ўрганади. 5.3. Тифлопедагогика ва тифлопсихология – кўриш қобилияти бузилган болаларни ривожлантириш, ўқитиш ва тарбиялаш масалаларини ўрганади. 5.4. Логопедия ва нутқий бузилишлар психологияси – нутқи, моторли- ҳаракатланиш доирасида мураккаб нуқсонлар бўлган болалар (кўр, соқов ва кар болалар)ни ривожлантириш, ўқитиш ва тарбиялаш масалаларини ўрганади. 6. Методика хусусий фанларни ўқитиш хусусиятларини ўрганади 7. Педагогик маҳорат – бўлажак ўқитувчиларнинг касбий маҳоратларини ошириш, такомиллаштириш муаммоларини ўрганади. Ilmiybaza.uz 8. Педагогик технология – таълим ва тарбия жараёнида замонавий педагогик технологияларни қўллаш, технологик ёндашув асосида таълим ва тарбия жараёнининг самарадорлигини ошириш муаммоларини ўрганади. 9. Ижтимоий педагогика – шахсни ижтимоийлаштириш жараёнига салбий таъсир этувчи омилларни, уларни бартараф этиш йўлларини, ижтимоий ёрдамга муҳтож шахслар тоифаларига кўрсатиладиган ижтимоий- педагогик ёрдам моҳиятини, турлари. шакл, метод ва воситаларини ўрганади. 10. Касбий педагогика – таълим олувчиларга муайян касб ёки ҳунар йўналишида махсус билимларни бериш асосида уларда амалий кўникма ҳамда малакаларни шакллантириш, касбий фаолиятни малакали ташкил этиш, касбий маҳоратни такомиллаштириш масалаларини ўрганади. 11.Таълим менежменти – таълим муассасаларининг фаолиятини йўлга қўйиш, бошқариш, назорат қилиш, истиқболни белгилаш масалаларини ўрганади. 12. Қиёсий педагогика – турли халқларнинг шахсни тарбиялашга оид педагогик қарашлари, таълим-тарбия тизими, педагогик таълимотларнинг моҳияти, шунингдек, жаҳон таълимига хос бўлган самарали шакл, метод, восита ва инновацион ёндашувларни қиёсий-генетик жиҳатдан ўрганади. 13. Конфликтология – таълим жараёнида юзага келадиган педагогик муаммолар, таълим оувчи ва таълим берувчи ўртасида юзага келган зиддиятлар моҳияти, уларни самарали бартараф этиш йўлларини ўрганади. Педагогик тадқиқот методлари. Педагогика фани ривожи муайян педагогик муаммоларни тадқиқ этиш мақсадида олиб борилган тадқиқот ишларининг ғояси, мазмуни, натижалари ҳисобига таъминланади. Тарбия жараёнларининг моҳиятини англаш уларни кенг ёки тор доирада ўрганиш, мавжуд кўрсаткичлар воситасида содир бўлиш сабабларини аниқлаш, зарур чора-тадбирларни белгилаш илмий изланишларни ташкил этишни тақозо этади. Педагогик илмий-тадқиқот методлар шахсни тарбиялаш, унга муайян йўналишларда чуқур, пухта илмий билимларни беришга бериш тамойиллари, объекти ва субъектив омилларини аниқловчи педагогик жараённинг ички моҳияти, алоқа ва қонуниятларини махсус текшириш ва билиш усулларидир. Ilmiybaza.uz Педагогик илмий тадқиқотларни амалга ошириш мураккаб, изчиллик, узлуксизлик, тизимлилик ва аниқ мақсад каби хусусиятларга эга жараён. Замонавий шароитда педагогик йўналишда тадқиқотларни олиб боришда қуйидаги методлардан фойдаланилмоқда: Педагогик таҳлил. Тадқиқотни олиб бориш жараёнида ушбу методни қўллашдан кўзланган мақсад танланган муаммонинг фалсафий, психологик ҳамда педагогик йўналишларда ўрганилганлик даражасини аниқлашдан иборат бўлиб, тадқиқотчи илгари сураётган ғоянинг назарий жиҳатдан ҳаққонийлигини асослашга хизмат қилади. Суҳбат методи педагогик кузатиш чоғида эга бўлинган маълумотларни бойитиш, вазиятга тўғри баҳо бериш, муаммонинг ечимини топишга имкон берувчи педагогик шарт-шароитларни яратиш, тажриба-синов ишлари субъектлари имкониятларини муаммо ечимига жалб этишга ёрдам беради. Суҳбат индивиудал, гуруҳли ҳамда оммавий шаклда ўтказилади. Суҳбат жараёнида ўқувчиларнинг имкониятлари тўла намоён билишга эришиш муҳим. Анкета (французча “текшириш”) методи ёрдамида педагогик кузатиш ва суҳбат жараёнида тўпланган далиллар бойитилади. Бу методи ҳам тизимланган саволлар асосида респондентлар билан мулоқотни ташкил этишга асосланади. Саволларга жавоблар, одатда, ёзма равишда олинади. Ўрганилаётган жараён моҳиятидан келиб чиққан ҳолда анкета саволлари қуйидагича бўлади: 1) очиқ турдаги саволлар (эркин, батафсил жавоб бериш учун имкон яратадиган саволлар); 2) ёпиқ турдаги саволлар (“ҳа”, “йўқ”, “қисман” ёки “ижобий”, “қониқарли”, “салбий” ва ҳоказо тарздаги жавоб вариантларини танлашга имкон берадиган саволлар). Интервью респондент томонидан тадқиқ этилаётган муаммонинг у ёки бу жиҳатини ёритувчи ҳодисага нисбатан муносабат билдирилишини таъминлайди. Интервью респондент эътиборига туркум саволларни ҳавола этиш асосида ўтказилади. Интервью жараёнида олинган саволларга нисбатан тадқиқотчи томонидан муносабат билдирилиши унинг самарасини оширади. Ilmiybaza.uz Таълим муассасаси ҳужжатларни таҳлил қилиш. Педагогик ҳодиса ва далилларни текшириш мақсадида таълим муассасалари фаолияти мазмунини ёритувчи маълумотларни текшириш мақсадга мувофиқдир. Таълим муассасаларида узлуксиз таълимни ташкил этишга оид ҳужжатлар талабларининг бажарилиш ҳолатини ўрганиш, эришилган ютуқ ҳамда йўл қўйилган камчиликларни аниқлаш, илғор тажрибаларни оммалаштириш ва таълим муассасаси педагогик тажрибасини ошириш мақсадида қўлланилади. Тест методи респондентлар томонидан муайян фан соҳаси ёки фаолият (шу жумладан, касбий фаолият) бўйича ўзлаштирилган назарий билим ва амалий кўникма, малакалар даражасини аниқлашга хизмат қилади. Тест ўз моҳиятига кўра қуйидаги саволлардан иборат бўлади: 1) очиқ турдаги саволлар (батафсил жавоб бериш имконини берадиган саволлар); 2) ёпиқ турдаги саволлар (“ҳа” ёки “йўқ”, “ижобий” ёки “салбий” тарздаги жавобларга асосланадиган саволлар); 3) тўғри жавоб вариантлари қайд этилган саволлар (тўғри деб топилган жавоб варианти белгиланади). Болалар ижодини ўрганиш методи ўқувчиларнинг муайян йўналишлардаги лаёқати, қобилияти, маълум фан соҳалари бўйичаБКМ даражасини аниқлаш мақсадида қўлланилади. Уни қўллашда ўқувчиларнинг ижодий ишлари – кундалик, иншо, ёзма иш, реферат ва ҳисоботлари муҳим восита бўлиб хизмат қилади. Метод маълум ўқувчига хос бўлган индивидуал имкониятни кўра олиш, баҳолаш ва уни ривожлантириш учун замин яратади. Педагогик кузатиш. Уни қўллаш жараёнида таълим муассасаларининг ўқув-тарбия ишлари жараёнини ўрганиш асосида тадқиқ этилаётган муаммо ҳолат аниқланади, тажриба- аввали ва якунида қўлга киритилган кўрсаткичлар ўртасидаги фарқ тўғрисидаги маълумотга эга бўлинади. Педагогик кузатиш мураккаб ва ўзига хос хусусиятларга эга. Кузатиш аниқ мақсад асосида, узлуксиз, изчил ва тизимли амалга оширилса, кутилган натижани қўлга киритиш мумкин. Олиб борилаётган педагогик кузатиш таълим-тарбя сифатини ошириш, ўқувчи шахсини шакллантиришга хизмат қилса, мазкур методнинг аҳамияти янада ошади. Ilmiybaza.uz Педагогик тажриба (“эксперимент” лотинча – “тажриба қилиб кўриш”) методидан муаммо ечимини топиш имкониятларини ўрганиш, мавжуд педагогик шароитларнинг мақсадга эришишнинг кафолатлай олиши, берилаётган тавсияларнинг амалиётда ўз инъикосига эга бўла олиши ва уларнинг самарадорлигини аниқлаш мақсадида фойдаланилади. Педагогик тажрибанинг қуйидаги турлари мавжуд: Педагогик тажриба якунида олинган натижаларга асосланиб умумий хулосага келинади ва илмий-методик тавсиялар ишлаб чиқилади. Математик статистика тажриба-синов ишлари, шунингдек, умумий ҳолда тадқиқотнинг самарадорлик даражасини аниқлаш мақсадида қўлланилади. Муаммо ҳолатини ифодаловчи кўрсаткичлар махсус математик формулалар ёрдамида қайта таҳлил этилади. Якуний қиймат тадқиқот самарасини ифодаловчи асосий кўрсаткич ҳисобланади. Айни вақтда педагогик йўналишда тадқиқотлар олиб боришда Стьюдент, Кывирляг, Рокич, В.Беспалько ва В.Гречихин методларидан кенг фойдаланилмоқда. Назорат учун саволлар: 1. “Педагогика” тушунчаси қандай мазмунни англатади? 2. Дидактика (таълим назарияси) нима? 3. Тарбия назарияси нималарни ўрганади? 4. Педагогика фанининг асосий вазифалари нималардан иборат? 5. Педагогиканинг асосий категориялари моҳиятини ёритинг. 6. Қандай фанлар педагогик фанлар тизимига киради? 7. Педагогик тадқиқотларни олиб боришда қандай методлар қўлланилади?