PESTICIDLERDI QOLLANIWDIŃ SANITARIYA GIGIENALIQ
TIYKARLARI
Reje:
1.
Pesticidler
«Ósimliklerdi
qorǵaw
hám
agroximiya
orayı»nıń
ambarxanalarda joybar tiykarında qurılǵan, sanitariya hám gigiena talaplarına,
texnika qáwipsizligi talaplarına tolıq juwap beretuǵın ambarxanalarda saqlaw
boyınsha túsinik.
2. Fermer xojalıqları ambarxanalarında pesticidlerdi saqlawda xanalar
sanitariya hám gigiena xızmetkerleri tamanınan kórikten ótkeriw, kórsetpe
tiykarında ruxsat beriw.
Awıl xojalıq eginlerin zıyanlı organizmlerden qorǵawda qollanılatuǵın
pesticidlerdiń hámmesi biologiyalıq aktiv zatlar bolıp, olar tek zıyanlı
organizmlerge tásir etip qoymastan, al gidrobiontlarǵa (suwda jasawshılar),
haywan hám mayda paydalı jánliklerge, adamǵa, ulıwma aytqanda ana tábiyatqa
unamsız tásir etedi.
Záhárleniw degende - tiri organizmniń normal ómir keshirmeleriniń záhár
tásirinde buzılıwı túsiniledi. Ol tómendegi túrlerge bólinedi.
1. Kásipke tiyisli záhárleniw - bul pesticidlerdi sebiwge tayarlawshılar,
eginlerge sebetuǵın adamlar (traktorshı, agronom, ósimlik qorǵawshı) tuxımdı
dárilewshiler arasında ushırasadı.
Kóbinese arnawlı kiyimlerden (etik, qol qap, ochki, raspirator h.t.b.)
paydalanbaǵanda usınday záhárleniwlerge alıp keledi.
2. Pesticidler menen qatnasta bolmaǵan adamlardıń záhárleniwi-turmıstaǵı
záhárleniw dep ataladı. Bular tiykarınan pesticidlerdi nadurıs saqlaw aqibetinen,
pesticid salınǵan ıdıslardan paydalanıw, úylerde qara shıbın, nangórek hám
qumırısqaǵa dári sebiw aqıbetinen kelip shıǵadı.
3. Haywanlardıń záhárleniwi - bul ósimliklerde pesticidler qaldıǵınıń
toplanıp qalıwınan, atızǵa preparatlardı sepkende atız shetindegi ot-shóplerge
túsiwi, jap-salmadaǵı suwdı záhárlewi nátiyjesinde júz beredi.
4. Suw saqlaǵıshlar - háwiz, kóllerge záhárlengen aqaba suwlardı aǵızıw
yaki izeykeshlerge aǵızıw nátiyjesinde balıqlardıń h.t.b. suw jániwarlarınıń
záhárleniwine alıp keledi.
Xojalıqlarda pesticidlerdi tek olar menen islesiw ushın arnawlı kurstı ótken,
tayarlıq kórgen, pesticidlerdiń ne ekenin biletuǵın qániygeler ǵana shuǵıllanıwı
múmkin.
Sonday-aq bul qániygeler óziniń arnawlı qorǵanıw qurallarına (arnawlı
kiyim), arnawlı talapqa juwap beretuǵın ambarxanalarına (sklad) iye bolıwı kerek.
Mal, tawıq, balıq xojalıqları ambarxanadan w km uzaqta jaylasıwı tiyis.
Ambarxanada pesticidlerden bosaǵan ıdıslardı saqlaytuǵın bólme yaki bastırma,
ıdıslardı zıyansızlandırıw ushın maydanshalar bolıwı kerek.
Ambarxananıń territoriyası diywal menen qorshalǵan bolıwı lazım.
Ambarxana ishi asfal`tlanǵan, tóbesinen jawın hám quyash nurı ótpeytuǵın,
kerekli muǵdardaǵı pesticid sıyatuǵın, pesticid ıdısların qoyatuǵın stellajları,
samallatıp turıw ushın aynaları bolıwı shart.
Ambarxanada járdemshi bólme boladı, ol jerde barlıq xújjetler, is rejeleri,
optechka, sabın, suw bolıwı kerek.
Pesticidlerdi qabıl etiw hám tarqatıw arnawlı esap - kitap jurnalına jazıp
barıladı. Ambarxanadaǵı pesticidler xojalıq basshısınıń jazba túrdegi kórsetpesi
menen pesticidten paydalanıwǵa juwapker adamǵa beriledi.
Jıl aqırında arnawlı komissiya dúzilip, ambarxanadaǵı qaldıq pesticidler
muǵdarı anıqlandı hám jaramsızları menen múddeti otkenleri akt dúzilip joq
etiledi.
Pesticidlerdi tasıw juwapker qániygeniń qatnasında ámelge asırıladı.
Transport quralları jaqsı jihazlanǵan hám olardı tazalawǵa qolay bolıwı kerek.
Pesticidlerdi azıq-awqatlıq zatlar hám basqa júkler menen birge tasıw qadaǵan
etiledi.
Pesticidler tasıp bolınǵannan keyin transport quralı tazalanıp juwılıp
qoyıladı.
Pesticidlerdi paydalanıw kerek bolsa, tek bir kúnge jeterli muǵdarı alınadı,
awısıp qalsa ambarxanaǵa akt dúzilip tapsırıladı.
Ósimliklerdi zıyankeslerden, keselliklerden hám jabayı shóplerden qorǵaw
ushın pesticidlerden paydalanıw ósimliklerdi qorǵaw boyınsha qániygeniń
basshılıǵında alıp barıladı. Pesticidlerdi sebiwdi bejeriwshiler arnawlı kurslarda
oqıtılǵan tájiriybeli shaxslar bolıwı kerek.
Pesticidlerdi qollanıw waqtında qáwipsizlik islerine xojalıq basshısı
juwapker boladı. Záhárler menen islewshilerdiń jası 18 den joqarı bolǵan, den-
sawlıǵınıń jaqsı ekenligi haqqında shıpakerdiń ruxsatnaması berilgen shaxslar
bolıwı kerek.
Pesticidler menen islesiwge jası 18 ge tolmaǵan, 55 jastan joqarı bolǵan jası
úlkenlerge, eki qabat yaki emiziwli balası bar áyellerge ruxsat etilmeydi.
Pesticid penen úzliksiz islewshiler tez - tezden medicinalıq kórikten ótip
turıwları kerek.
Júdá joqarı záhárli pesticidler menen bir kúnde 4 saat, al qalǵan pesticidler
menen 6 saat dawamında islewge ruxsat beriledi. Pesticid penen islewshi shaxslar
hár kúni 0,5 l sút yamasa qatıq penen támiyinlenedi.
Pesticid penen islewshiler biypul arnawlı kiyinler menen támiyinlenedi. Hár
ayda 400 gr muǵdarında sabın beriledi. Pesticid sebiw waqtında qaslarında
optechka bolıwı shárt. Dárilew waqtında awqatlanıwǵa, shegiwge bolmaydı.
Pesticid sebiletuǵın maydan aldınnan anıqlanıp 7 kún burın eskertiwshi
belgiler qoyıladı.
Pesticidler tek ǵana zıyankes muǵdarı zıyan beriw dárejesinen ótkende,
ónimge qáwip tuwılǵanda sebiwge ruxsat etiledi.
Pesticidlerden záhárli aldamshı jem tayarlanǵanda, bólmelerdi fumigaciya
qılıwda, tuxımlardı dárilewde, eginlerdi shańlatıwda, búrkiwde, tasıwda hám
saqlawda, dezinfekciya waqtında, pesticid qaldıqların joq qılıwda qáwipsizlik
qádelerine qatań túrde kewil awdarıw talap etiledi.
Arnawlı kiyinler erkekler hám áyeller kombinezoni, rezinka qol qap, rezina
etik, rezina botinka, etik.
Kóriw hám dem alıw organlarına arnawlı qorǵanıw quralları shetleri jabıq
kóz áynekler, shetlerinen hawa ótetuǵın kóz áynek, raspiratorlardıń hár qıylı túrleri
h.t.b.
Ásirimizdiń ekinshi yarımınan baslap ximiya sanaatınıń rawajlanıwı, ásirese
awıl – xojalıǵına tez kirip keliwi jer sharınıń biosferasına – pútkil tiri janzat
jasayatuǵın ortalıqqa kóplegen muǵdarda ximiyalıq shıǵındılardıń kelip qosılıwına
sebep boladı.
Qorshaǵan ortalıqtı pataslaytuǵın pesticidler ózine say qásiyetlerine iye
bolıp, basqa ximiyalıq zatlardan ajıralıp turadı.
Biosferada pesticidtiń aylanıwı hám sırtqı ortalıq faktorlarına aralasıwınıń
aldın alıw júdá qiyın. Sebebi samaletda yaki traktor búrpegishleri menen sebilgen
ximikat pútkil jer betine tarqaladı hám qashan záhársiz zatqa aylanaman degenshe
tiri tabiyatqa tásir etip turadı.
Jer astı suwları, izeykesh, kollektorlar, teńiz hám okean suwları, dár`yalar
pesticidlerdiń qaldıqları menen pataslanıp turadı. Suw ortalıǵında xlororganikalıq
pesticidler balıqlar ushın júdá záhárli esaplanıdı. Ásirese pesticidlerden gerbicidler
suw ortalıǵında kóplegen tiri organizmler ushın qáwipli esaplanadı.
Pesticidlerdiń topıraqqa ótiwiniń tiykarǵı sebepleri a-x eginlerine,
toǵaylardaǵı zıyankeslerge, keselliklerge hám jabayı shóplerge qarsı pesticidlerdi
qollanıw nátiyjesinen boladı. Jánede pesticidler jerge tógilgen ósimlik qaldıqları
(japıraq, paxal, tamır) menen birge topıraqqa ótiwi múmkin. Pesticidlerdiń
topıraqta saqlanıp túrıw múddeti onıń persistentligine baylanıslı boladı.
Hawa temperaturası menen ıǵallıqtıń muǵdarı pesticidlerdiń tarqalıwın
tezletedi. Sonday - aq ósip turǵan ósimlikler topıraqtaǵı pesticidlerdi ózlestiriw
