PESTICIDLERDI QOLLAW WAQTINDA QÁWIPSIZLIK SHARALARI Reje. 1. Pesticidlerdi qollaw waqtında qáwipsizlik sharaları. 2. Pesticidler menen islesiwde tazalıqqa hám texnika qáwipsizligine itibar beriw. 1. Awıl xojalıǵı eginlerin zıyanlı organizmlerden qorǵawda pesticidlerden paydalanıladı hám bul jumıslar ósimliklerdi qorǵaw boyınsha qániygeniń basshılıǵında alıp barıladı. Pesticidler menen islewshiler arnawlı kurslarda oqıǵan, tayarlıq kórgen, tájiriybeli adamlardan ibarat boladı. Pesticidlerdi qollanıw waqtında miynetti qorǵaw islerine juwapkerlikshilik xojalıq basshısına júklenedi. Pesticidler menen islesiw ushın jası 16 ge tolǵan, den- sawlıǵınıń jaqsı ekenligi haqqında medicinalıq kórikten ótken ruxsatnamasına qarap hám pesticidler menen islesiw boyınsha túsinikke iye shaxslarǵa ruxsat etiledi. Al pesticidler menen islesiw ushın balaǵat jasına jetpegen jas óspirimler, jası ótip ketken qariyalar menen emiziwli yaki hámledar hayal-qızlarǵa ruxsat etilmeydi. Pesticidler menen islesetuǵın shaxslar tez-tezden medicinalıq kórikten ótkerilip turıladı. Júdá joqarı záhárli pesticidler toparına kiretuǵın preparatlar menen 4 saat dawamında, al basqa preparatlar menen 6 saat dawamında jumıs islewge ruxsat beriledi. Al jumıs waqtınıń qalǵan bóliminde ximikatlar menen baylanıslı bolmaǵan jumıslardı orınlaw ushın jumsaladı. Pesticidler menen islesetuǵın shaxslar hár kúni jumıstan keyin 0,5 litr sút yaki qatıq penen támiyinlenedi. Sonday-aq jumıs waqtında ximikatlar menen islewshilerdiń qasında aptechka menen sabın bolıwı kerek. Jumıstan keyin kir sabın menen bet-qollardı juwıw shartli esaplanadı hám dush qabıl qılıw usınıs etiledi. Jumısshılar arnawlı kiyim - kenshekler menen támiyinlenedi. Jumıs waqtında awqatlanıwǵa, shegiwge ruxsat etilmeydi. Pesticidler sebilip bolǵannan keyin hár bir islewshi taza suw menen sabınlanıp juwınıwı kerek. Pesticidlerge qatnasqan barlıq ásbap úskeneler tazalap juwılıp, keptirilip alıp qoyıladı. Pesticidlerdi shańlaw usılı menen qollaǵanda samal tezligi sekundına 2 metrden, al búrkiw usılı menen qollaǵanda 3-4 metrden aspawı kerek. Ásirese hawa temperaturası +28°C dan aspaǵan waqıtta yaǵnıy azanda erte hám keshte kesh sebilse maxsetke muwapıq boladı. Jawıngershilik waqıtında hám hawa temperaturası +28°C dan joqarı bolǵanda dárilew jumısları toqtatıladı. Sebebi birinshiden jawın-shashınlar sebilgen preparatlardı juwıp ketse, al quyash nurı preparattı tez tarqatıp jiberedi. Teplicalarda ximikatlar qollanılǵannan keyin teplica esikleri menen aynaları jabıladı sońınan 5 kún ótkennen keyin teplica ishi samallatılıp, keyin islesiwshilerdiń kiriwine ruxsat etiledi. Qollanıwǵa jaramsız bolıp qalǵan pesticid qaldıqları (100 kg yamasa litr muǵdarında) xalıq jasaytuǵın orınlardan 500 metr uzaq jerde 1 metr shuqır qazılıp, ishine pesticid qaldıǵı tógiledi hám ústine 15 sm qalıńlıqta sóndirilgen hák jayılıp, onıń ústi topıraq penen kómiledi. Al pesticidten bosaǵan jaramlı ıdıslar juwılıp, keptirilip qayta paydalanıladı yaki ximiyalıq zavodqa qaytarıladı. Paydalanıwǵa jaramsız bolǵan pesticidten bosaǵan qaǵaz, plyonka yamasa aǵash ıdısları shetke shıǵarılıp (suw bar jerden 200 m qashıqta) órteledi. Jaramsız, múddeti ótken pesticidlerdi joq qılıwda xojalıq basshısınıń jazba túrdegi kórsetpesine tiykarlanıp, xojalıq agronomınıń yamasa ósimliklerdi qorǵaw boyınsha qaniygeniń basshılıǵında ámelge asırıladı. Awıl xojalıǵı eginleriniń zıyankeslerine qarsı pesticidlerdi qollanıwda sol átiraptaǵı tiri organizmlerge hám qorshaǵan ortalıqqa belgili dárejede tásiri boladı. Sebebi pesticid sebilgennen baslap birinshi ret hawaǵa tarqaladı, keyin ósimlik ustine, topıraqqa, atız shetlerindegi jabayı shóplerge, jap-salmadaǵı suwǵa túsedi. Sonıń menen birge insan organizmine, atız shetinde baǵılatuǵın mallarǵa, jayılıp júrgen tawıq h.t.b. quslarǵa, suwdaǵı balıqlarǵa, topıraqtaǵı tirishilik etiwshi organizmlerge, sonday-aq paydalı entomofaglarǵa óziniń záhárli tásirin tiygizedi. Sonlıqtan pesticidlerdi paydalanıwda barlıq qáwipsizlik qádelerine itibar beriliwi kerek. 2. Insan organizmine teri, kóz hám dem alıw jolları arqalı pesticidlerdiń kiriwiniń aldın alıw ushın shaxsiy qorǵanıw qurallarınan paydalanıladı. Jumıstıń jaǵdayına, pesticidlerdiń túrlerine, onıń záhárliligine, fizika-ximiyalıq qásiyetlerine qaray otırıp jeke qorǵanıw quralları tańlap alınadı. Hár bir islewshi ushın, onıń boyına, enine tuwrı keletuǵın arnawlı qorǵawshı kiyimler hám olardı saqlaytuǵın bólmeler ajıratıladı. Terini záhárli pesticidlerden qorǵaw ushın arnawlı kombinezon, qolqap hám eginlerden paydalanıladı. Shańlaw usılı menen dári sebetuǵın islewshiler arnawlı shań ótkermeytuǵın materialdan tayarlanǵan kombinezon, al búrkiw usılında ximikat sebetuǵın islewshiler kislotalarǵa shıdamlı kiyimler, eger ol bolmasa shańlatıwda kiyetuǵın kombinezon hám onıń ústinen plyonkadan tayarlanǵan fartuk kiyip pesticidler menen islesedi. Qurǵaq kukun túrindegi pesticidler menen isleskende arnawlı ayaq kiyimi sıpatında etikler, suyıq halındaǵı pesticidler menen isleskende rezina etikler kiyiledi. Qollardı qorǵaw ushın arnawlı KR markalı qolqap yamasa rezina qolqaplar kiyiledi. Lekin medicinalıq qolqaplardan paydalanıwǵa bolmaydı. Kózdi pesticidlerden qorǵaw ushın arnawlı PO-2 hám PO-3 markalı kóz áyneklerden, dem alıw jolların qorǵaw maxsetinde respirator hám protivogazlerden paydalanıladı. Al siyleden qabatlap tigilgen qorǵanıwshı maskalardan paydalanıwǵa ruxsat etilmeydi. Sebebi bul maskalar pesticidlerdiń záhárli iyisin irkip qala almaydı. Shań tárizli pesticidler menen (mıs, xlor oksidi, simazin h.t.b) islesiw waqtında hawa temperaturası júdá joqarı bolmasa, shańǵa qarsı respiratlardan paydalanıwǵa boladı. Joqarı záhárli pesticidlerdi shańlaw yaki búrkiw waqtında protivogazler kiyiledi. Bunda hár bir pesticidtiń záhárliligine qarap gazge qarsı protivogaz patronlarınan paydalanıladı. Sonday-aq ximikatlar menen isleniw waqtında respiratorlardan «Lepestok» (bul 2 domalaq siyle qabatınan ibarat bolıp, ortasına shań ótkermeytuǵın arnawlı FPP gezleme salınǵan) raspirator, U-ǵk respiratorı shańǵa qarsı fil`terlewshi polumaskadan ibarat bolıp, oǵan dem alıwdı basqarıwshı knopka ornatılǵan. Shańǵa qarsı filtri almastırıp turılatuǵın F-62sh raspiratorı, Astra-2 raspiratorları qollanıladı. Bulardıń paydalanıw waqtı bir jıl, al fil`tri 30 kúnnen almastırılıp turıladı. Gazge qarsı RPG-67, RPG-67-V, RPG-67-G, RPG-67-KD respiratorları gazden, sınap puwlarınan 30 kún, ammiaktan 5 kún dawamında qorǵaydı. Universal respiratorlardan RU-60M gaz hám puw halındaǵı pesticidlerden qorǵanıwda paydalanıladı. Islew múddeti pitken barlıq raspiratorlar, protvogazler menen patronlar óz waqtında almastırıladı. Raspiratorlar hár kúni jumıstan (pesticidler menen isleskennen) keyin sırtqı tamanı juwılıp, keptirilip qoyılıwı kerek. Bunıń ushın 1 litr suwǵa 25 gramm sabın hám 5 gramm soda qosılıp aralastırıladı hám raspiratorlar juwıladı. Keyin taza suw menen juwıp ashıq hawada keptiriledi. Sońınan raspiratordıń betine kiyiletuǵın tamanı, trubkaları spirt penen dezinfekciya etilip alıp qoyıladı. Pesticidler menen isleskende záhárdiń adam organizmine túsiwiniń aldın alıw ushın ximikatlardan paydalanıw waqtında texnika qáwipsizligi qádelerine boysınıw kerek boladı, yaǵnıy temeki shegiw, spirtli ishimlikler ishiw, awqatlanıw h.t.b. ǵa ruxsat etilmeydi. Lekin jumıstı islep bolǵannan keyin tártip penen awqatlanıw organizmniń immunitetin /shıdamlılıǵın/ joqarılatadı. Ximikatlar menen islewshiler ushın beloklarǵa, vitaminlerge bay, záhárdiń kúshin qaytaratuǵın quramında kraxmal, jelatina elementlerine iye bolǵan awqatlardan paydalanıw usınıs etiledi. Ash halda awqatlanbastan pesticidler menen islesiwge ruxsat etilmeydi. Jumıstan keyin, awqatlanıwdan aldın bet hám qollar sabınlap juwılıp, dush qabıl etiw maqsetke muwapıq boladı. Usı kórsetilgen qáwipsizlik qádeleri tolıq ámelge asırılǵanda pesticidler menen islesiwshilerdiń den-sawlıqlarına zıyan tiymeydi hám olardıń organizmi normal halında jumıs islewge jaramlı boladı. Sorawlar 1. Kúshli tásirli pesticidler menen neshe saat dawamında islewge ruxsat etiledi? 2. Pesticidler menen islesiwde kimlerge ruxsat etiledi? 3. Jeke qorǵanıw qurallarınıń túrlerin atap beriń? 4. Pesticidlerdi qanday jaúdaylarda qollanıwǵa ruxsat etilmeydi?