PLEVRIT PLEVRA. Plevra (pleura)- o’pkani qoplagan seroz parda Plevra ikki qavat bo’ladi : uning ustidan o’rab turgan varog’i ichki (visceral) yoki o’pka varog’i (pleura pulmonalis ), ko’krak bo’shlig’I devorining ichki tomoniga yopishgan varog’i parietal (parietalis) varoq deyiladi. Visseral plevra o’pka to’qimasiga yopishib, uning bo’laklar oralig’idagi yoriq ichiga ham kiradi Visseral plevra o’pka darvozasiga kelganda o’zaro uchrashadi, o’pka darvozasining pastida plevralar qo’sh qavatli boylamni (lig. Pulmonale )hosil qilib, parietal plevraga o’tib ketadi .  Plevrit – plevra pardalarining fibrin yoki plevra bo‘shlig‘ida yallig‘lanish suyuqligi – ekssudat to‘planishi bilan kechadigan kasallikdir. Ba’zan plevra bo‘shlig‘ida yallig‘lanish bilan bog‘liq bo‘lmagan ravishda har xil kasalliklar sababli patologik suyuqlik – trassudat to‘planishi bilan kechadigan holatlar ham shu nom bilan ataladi ETIOLOGIYASI  Infeksiyon (pnevmokokk, stafilakokk, sil tayoqchalari, mikoplazma, zamburug‘, protozoy va boshqalar )  Noinfeksion (o‘smalar, limfogranulematoz, biriktiruvchi to‘qimaning tizimli kasalliklari, jarohatlanish (travma), o‘pka infarkti, o‘tkir leykoz, gemorragik, diatez, infarktdan keyingi Dressler sindromi v.x.) TASNIFI  Etiologiyasi (infeksion, noinfeksioan)  Xarakteri bo’yicha (quruq, eksudatli)  Eksudat xarakteri bo’yicha (Fibrinli, yiringli, hillous, gemorragik, xolesterin v.h.)  Kechishi bo’yicha (o’tkir, o’tkir osti, surunkali)  Lokolizatsiyasi bo’yicha (diffuz, chegaralangan) KLINIKASI Quruq plevritning asosiy alomati nafas vaqtida yonboshida ogʻriq va quruq yoʻtal paydo boʻlishidir. Bemor har nafas olganida og‘riq seziladi, shuning uchun ular qisqa, yuzaki nafas olishga o‘tadi va bu hol nafas qisishidagidek tasavvur tugʻdiradi. Tana harorati yuqori yoki meʼyorda bo‘lishi mumkin. Harorat egri chizig‘i xarakteri maʼlum darajada infeksiya tabiati bilan belgilanadi. Bemor koʻzdan kechirilganda, koʻkrak qafasi shikastlangan, yarmining harakati biroz chegaralanganini koʻrish mumkin. Yallig‘langan plevra ustini urib ko‘rish ko‘pincha og'riq keltirib chiqaradi. Auskultatsiyada plevraning yallig‘langan qismi ustida krepitatsiyani eslatuvchi plevra ishqalanish shovqini eshitiladi, bular orasidagi farq shundaki, krepitatsiya faqat nafas olish cho‘qqisida, plevraning ishqalanish shovqini esa nafas olish va chiqarish fazalarida eshitiladi. Quruq plevritda rentgenologik tekshirish diafragma yonida pastki yon qismlarida hammadan koʻra ko‘proq seziladigan juda yengil gomogen soya borligini ko‘rsatib beradi. Kasal tomonda diafragma harakatlarining baʼzida orqada qolishi ko‘riladi. Quruq plevrit, odatda, 1—2 hafta davomida odamning sog‘ayib ketishi bilan tugallanadi, og‘iq bosilib, harorat normal bo‘lib qoladi. Lekin bu kasallik uzoq davom etib, bitishmalar paydo boʻlishi va plevraning bir- biriga yopishib qolishiga ham olib kelishi mumkin. Ekssudativ plevrit bilan og‘igan kasallar nafas olish vaqtida og‘riq turishi, quruq hamda ogʻriqqa sabab boʻladigan yo‘tal, isitma, darmon qurishidan noliydi. Kasallik ko‘pincha et uvushishi va haroratning yuqori ko‘tarilishi bilan birdan boshlanadi. Harorat 2—3 hafta yuqori bo‘lib turishi mumkin. Plevra bo‘shlig‘idagi suyuqlik miqdori ortib borgan sayin og‘riq bosiladi, xansirash esa kuchayadi. Shu bilan bir vaqtda darmon qurishi va umumiy holsizlik ortib boradi. Bemor koʻzdan kechirilganda terisi oqargan bo‘lib ko‘rinadi. Kasalning holati majburiy bo‘lishi mumkin. Ekssudativ plevrit endigina avj olib kelayotgan paytda bemor, asosan, sog‘lom tomonini bosib yotadi, ekssudat paydo bo‘lganidan keyin esa kasal tomoni bilan yotishni afzal ko‘radi, chunki bunda nafas vaqtida ogʻriq kamayadi. Bemorning majburan o’tirib olganligi ko‘ks oralig‘ining surilib qolganini yoki perikardda ekssudat borligini ko‘rsatadigan alomat bo‘lib xizmat qilishi mumkin. Nafas tezlashgan bo‘lib, ko‘pincha og‘riq bilan o‘tadigan quruq yo’tal tufayli uzilib turadi. Ekssudat toʻplanib qolgan joyda ovoz tebranishi xiyla susayadi. Ekssudativ plevritda juda muhim alomat yurakning sog‘lom tomonga surilib qolishidir. Bunda yirik tomirlaming bosilishi va surilib qolishi tobora zo'rayib boradigan gipoksiya, sianoz, qattiq hansirash, bo‘yinturuq venalarining tepib turishi bilan birga davom etishi mumkin. Perkussiya qilib ko‘rilganda, plevra bo‘shlig‘idagi suyuqlik miqdorining tez koʻpayib borishi perkutor tovushning sezilarli darajada kalta tortib qolishiga sabab bo‘ladi, shu bilan birga, suyuqlikning ustki chegarasi rentgenologik tekshirishda yaxshi ko’rinib turadigan qiyshiq chiziqni (Ellis-Damuazo-Sokolov) hosil qiladi. Plavre suyuqligini makraskopik ko’rinishi va muxim tashxisiy belgilari Belgilari Tshxisiy axamiyati Suyuqlikda qon O’sma bilan bog’liq plevritlar (44% atrofida), jaroxatdan keying plevritlar, sil plevriti, parapnevmonik plevrit v.x Oq rangli suyuqlik Xilyoz, xolestirinli suyuqlik Shikolod rangli quyqa Jigar abssesining plevra bo’shlig’iga yorilishi Qora rangli Aspergilyoz Sarg’ish yashil rangli suyuqlik Revmatoid artirit suyuqlik Yiringli Plevra empiemasi Chirigan xidli Plevra empiemasi (anaerob qo’zg’atuvchi) Yopishqoq suyuqlik Mezitelioma Amiak xidli Uremik suyuqlik