PLEVRIT
PLEVRA.
Plevra (pleura)- o’pkani qoplagan seroz parda
Plevra ikki qavat bo’ladi : uning ustidan o’rab
turgan varog’i ichki (visceral) yoki o’pka varog’i
(pleura
pulmonalis
),
ko’krak
bo’shlig’I
devorining ichki tomoniga yopishgan varog’i
parietal
(parietalis)
varoq
deyiladi.
Visseral
plevra
o’pka
to’qimasiga
yopishib,
uning
bo’laklar oralig’idagi
yoriq ichiga ham kiradi
Visseral
plevra
o’pka darvozasiga kelganda
o’zaro uchrashadi, o’pka darvozasining pastida
plevralar qo’sh qavatli boylamni (lig. Pulmonale
)hosil qilib, parietal plevraga o’tib ketadi .
Plevrit – plevra pardalarining fibrin
yoki plevra bo‘shlig‘ida
yallig‘lanish suyuqligi – ekssudat
to‘planishi bilan kechadigan
kasallikdir. Ba’zan plevra
bo‘shlig‘ida yallig‘lanish bilan
bog‘liq bo‘lmagan ravishda har xil
kasalliklar sababli patologik
suyuqlik – trassudat to‘planishi
bilan kechadigan holatlar ham shu
nom bilan ataladi
ETIOLOGIYASI
Infeksiyon (pnevmokokk, stafilakokk,
sil tayoqchalari, mikoplazma,
zamburug‘, protozoy va boshqalar )
Noinfeksion (o‘smalar,
limfogranulematoz, biriktiruvchi
to‘qimaning tizimli kasalliklari,
jarohatlanish (travma), o‘pka
infarkti, o‘tkir leykoz, gemorragik,
diatez, infarktdan keyingi Dressler
sindromi v.x.)
TASNIFI
Etiologiyasi (infeksion, noinfeksioan)
Xarakteri bo’yicha (quruq, eksudatli)
Eksudat xarakteri bo’yicha (Fibrinli,
yiringli, hillous, gemorragik, xolesterin
v.h.)
Kechishi bo’yicha (o’tkir, o’tkir osti,
surunkali)
Lokolizatsiyasi bo’yicha (diffuz,
chegaralangan)
KLINIKASI
Quruq plevritning asosiy alomati nafas vaqtida yonboshida ogʻriq va quruq yoʻtal paydo
boʻlishidir. Bemor har nafas olganida og‘riq seziladi, shuning uchun ular qisqa, yuzaki
nafas olishga o‘tadi va bu hol nafas qisishidagidek tasavvur tugʻdiradi. Tana harorati
yuqori yoki meʼyorda bo‘lishi mumkin. Harorat egri chizig‘i xarakteri maʼlum darajada
infeksiya tabiati bilan belgilanadi. Bemor koʻzdan kechirilganda, koʻkrak qafasi
shikastlangan, yarmining harakati biroz chegaralanganini koʻrish mumkin. Yallig‘langan
plevra ustini urib ko‘rish ko‘pincha og'riq keltirib chiqaradi. Auskultatsiyada plevraning
yallig‘langan qismi ustida krepitatsiyani eslatuvchi plevra ishqalanish shovqini eshitiladi,
bular orasidagi farq shundaki, krepitatsiya faqat nafas olish cho‘qqisida, plevraning
ishqalanish shovqini esa nafas olish va chiqarish fazalarida eshitiladi. Quruq plevritda
rentgenologik tekshirish diafragma yonida pastki yon qismlarida hammadan koʻra ko‘proq
seziladigan juda yengil gomogen soya borligini ko‘rsatib beradi. Kasal tomonda diafragma
harakatlarining baʼzida orqada qolishi ko‘riladi. Quruq plevrit, odatda, 1—2 hafta
davomida odamning sog‘ayib ketishi bilan tugallanadi, og‘iq bosilib, harorat normal bo‘lib
qoladi. Lekin bu kasallik uzoq davom etib, bitishmalar paydo boʻlishi va plevraning bir-
biriga yopishib qolishiga ham olib kelishi mumkin.
Ekssudativ plevrit bilan og‘igan kasallar nafas olish vaqtida og‘riq turishi, quruq hamda ogʻriqqa
sabab boʻladigan yo‘tal, isitma, darmon qurishidan noliydi. Kasallik ko‘pincha et uvushishi va
haroratning yuqori ko‘tarilishi bilan birdan boshlanadi. Harorat 2—3 hafta yuqori bo‘lib turishi
mumkin. Plevra bo‘shlig‘idagi suyuqlik miqdori ortib borgan sayin og‘riq bosiladi, xansirash esa
kuchayadi. Shu bilan bir vaqtda darmon qurishi va umumiy holsizlik ortib boradi. Bemor koʻzdan
kechirilganda terisi oqargan bo‘lib ko‘rinadi. Kasalning holati majburiy bo‘lishi mumkin. Ekssudativ
plevrit endigina avj olib kelayotgan paytda bemor, asosan, sog‘lom tomonini bosib yotadi, ekssudat
paydo bo‘lganidan keyin esa kasal tomoni bilan yotishni afzal ko‘radi, chunki bunda nafas vaqtida
ogʻriq kamayadi. Bemorning majburan o’tirib olganligi ko‘ks oralig‘ining surilib qolganini yoki
perikardda ekssudat borligini ko‘rsatadigan alomat bo‘lib xizmat qilishi mumkin. Nafas tezlashgan
bo‘lib, ko‘pincha og‘riq bilan o‘tadigan quruq yo’tal tufayli uzilib turadi. Ekssudat toʻplanib qolgan
joyda ovoz tebranishi xiyla susayadi. Ekssudativ plevritda juda muhim alomat yurakning sog‘lom
tomonga surilib qolishidir. Bunda yirik tomirlaming bosilishi va surilib qolishi tobora zo'rayib
boradigan gipoksiya, sianoz, qattiq hansirash, bo‘yinturuq venalarining tepib turishi bilan birga
davom etishi mumkin. Perkussiya qilib ko‘rilganda, plevra bo‘shlig‘idagi suyuqlik miqdorining tez
koʻpayib borishi perkutor tovushning sezilarli darajada kalta tortib qolishiga sabab bo‘ladi, shu
bilan birga, suyuqlikning ustki chegarasi rentgenologik tekshirishda yaxshi ko’rinib turadigan
qiyshiq chiziqni (Ellis-Damuazo-Sokolov) hosil qiladi.
Plavre suyuqligini makraskopik ko’rinishi va muxim tashxisiy
belgilari
Belgilari
Tshxisiy axamiyati
Suyuqlikda qon
O’sma bilan bog’liq plevritlar (44% atrofida), jaroxatdan
keying plevritlar, sil plevriti, parapnevmonik plevrit v.x
Oq rangli suyuqlik
Xilyoz, xolestirinli suyuqlik
Shikolod rangli quyqa
Jigar abssesining plevra bo’shlig’iga yorilishi
Qora rangli
Aspergilyoz
Sarg’ish yashil rangli suyuqlik
Revmatoid artirit suyuqlik
Yiringli
Plevra empiemasi
Chirigan xidli
Plevra empiemasi (anaerob qo’zg’atuvchi)
Yopishqoq suyuqlik
Mezitelioma
Amiak xidli
Uremik suyuqlik
