Portal gipertenziya

Yuklangan vaqt

2024-09-02

Yuklab olishlar soni

1

Sahifalar soni

5

Faytl hajmi

39,0 KB


Portal gipertenziya Butun dunyo sog‘liqni saqlash tashkilotini hisoboti bo‘yicha keyingi o‘n yil ichida dunyoning ko‘pgina mamlakatlarida jigar sirrozi kasalligini asorati bo‘lmish portal gipertenziya kupaymoqda. Jigar sirrozi ayniqsa O‘rta Osiyo respublikalarida ko‘p tarqalgan bo‘lib, o‘lka patologiyasi hisoblanadi. Buning juda ko‘p tarqalishining sabablari quyidagi negativ holatlardir: gepatotoksik moddalarni keng va tez - tez tartibsiz xamda nazoratsiz qo‘llanilishi, ishlab chikarishda kishlok xujaligida va kundalik turmushda ximizatsiyani intensivlashishi, ratsional ovkatlanmaslik, alkogola xurush kuyish, davolash amaliyotida kon va uning preparatlarini zardobli gepatitni profilaktika koidalarini buzgan xolda keng mikyosda foydalanish va x.k. Portal gipertenziya bilan betob bulgan bemorlarni davolash muammosi murakkab va aktual masaladir. Konservativ terapiya bunda juda kam effekt beradi. Bugungi kunda portal gipertenziyani davolash uchun 200dan ortik; operatsiya taklif kilingan, shu jumladan 100 ga yakini -kizilungachdan kon ketish xolatlarida kilinadi.Ammo, ulardan birortasi muammoni xal kilmaydi.Natijalar konikarsiz, ulim esa kamayish tomoniga karab siljimayapti. Portal gipertenziyani eng daxshatli asoratlaridan kuyidagilar xisoblanadi: Kizilungachdan birdaniga kup kon ketish, assit, va utkir buyrak yetishmovchiligi. Kizilungachdan kon ketganda ulim 80-90% gacha yetadi, kasallikning dekompensatsiya boskichida esa-IOO% gacha kuzatiladi.Assit paydo bulganda xayot davri 6-12 oyni tashkil etadi. Portal gipertenziya – axolini eng mexnatga kobiliyatli katlamini shikastlantirib, ularni tezda invalid xolatiga olib keladi va ulim yukori buladi. Bu esa katta sotsial axamiyatga egadir. Portal gipertenziya Butun dunyo sog‘liqni saqlash tashkilotini hisoboti bo‘yicha keyingi o‘n yil ichida dunyoning ko‘pgina mamlakatlarida jigar sirrozi kasalligini asorati bo‘lmish portal gipertenziya kupaymoqda. Jigar sirrozi ayniqsa O‘rta Osiyo respublikalarida ko‘p tarqalgan bo‘lib, o‘lka patologiyasi hisoblanadi. Buning juda ko‘p tarqalishining sabablari quyidagi negativ holatlardir: gepatotoksik moddalarni keng va tez - tez tartibsiz xamda nazoratsiz qo‘llanilishi, ishlab chikarishda kishlok xujaligida va kundalik turmushda ximizatsiyani intensivlashishi, ratsional ovkatlanmaslik, alkogola xurush kuyish, davolash amaliyotida kon va uning preparatlarini zardobli gepatitni profilaktika koidalarini buzgan xolda keng mikyosda foydalanish va x.k. Portal gipertenziya bilan betob bulgan bemorlarni davolash muammosi murakkab va aktual masaladir. Konservativ terapiya bunda juda kam effekt beradi. Bugungi kunda portal gipertenziyani davolash uchun 200dan ortik; operatsiya taklif kilingan, shu jumladan 100 ga yakini -kizilungachdan kon ketish xolatlarida kilinadi.Ammo, ulardan birortasi muammoni xal kilmaydi.Natijalar konikarsiz, ulim esa kamayish tomoniga karab siljimayapti. Portal gipertenziyani eng daxshatli asoratlaridan kuyidagilar xisoblanadi: Kizilungachdan birdaniga kup kon ketish, assit, va utkir buyrak yetishmovchiligi. Kizilungachdan kon ketganda ulim 80-90% gacha yetadi, kasallikning dekompensatsiya boskichida esa-IOO% gacha kuzatiladi.Assit paydo bulganda xayot davri 6-12 oyni tashkil etadi. Portal gipertenziya – axolini eng mexnatga kobiliyatli katlamini shikastlantirib, ularni tezda invalid xolatiga olib keladi va ulim yukori buladi. Bu esa katta sotsial axamiyatga egadir. Shunday kilib, portal gipertenziya muammosining aktualligini urganish xech shak-shabxasizdir. Bu patologiyani bilish fakatgina mutaxasislar uchungina zarur bulmay, balki gepatologlar, xamda umumiy profildagi vrachlar uchun xam kerak. Portal gipertenziya sindromi butun organizmning ya'ni darvoza basseyni kon aylanish, yurak kon-tomir sistemasi, nafas olish organlari, jigar, buyrak va boshka organlarning kasalligi xisoblanadi. Bu sindrom uzgarishlarning klinik kompleksi bilan ya'ni portal bosimning oshishi, splenomegaliyani gipersplenizm bilan bulishi qizilo‘ngach va me'da venalarini varikoz kengayishi va ulardan kon ketish, korin oldi devori va gemorroidal venalarning kengayishi xamda assitni paydo bulishi bilan xarakterlanadi. Bular xar xil kasalliklar natijasida portal sistemasida kon okishini kiyinlashuvi sababli vujudga keladi. Amalietda foydalanish uchun portal gipertenziyani eng kulay klassifikatsiyasi – bu M.D.Patsiora (1984 y.) niki xisoblanadi. Portal gipertenziyani klinikasi.Portal gipertenziyasini klinikasini kup kirrali bulib, kupincha jigardagi birlamchi kasallikni kandayligi va blokni xarakteri bilan ifodalanadi. Bolalarda kupincha portal gipertenziyani jigar tashki shakli uchraydi.Kattalarda esa jigar ichki kism jigar sirrozi (90%) xisobiga buladi. Jigar sirrozi natijasida kelib chikadigan portal gipertenziyani klinik tasvirida kuyidagi simptomlarni ajratish mumkin: Klassik belgilar: 1. splenomegaliya 2. qizilo‘ngach varikozli venalardan kon ketish 3. gemorroidal venalardan kon ketish 4. assit 5. korin va kukrak devorini teri-osti venalarning kengayishi 6. me'da ichak buzilishi (ogrik, kovurga osti va epigastriy soxasida ogirlik sezish, anoreksiya, kabziyat bulishi va x.k.) Shunday kilib, portal gipertenziya muammosining aktualligini urganish xech shak-shabxasizdir. Bu patologiyani bilish fakatgina mutaxasislar uchungina zarur bulmay, balki gepatologlar, xamda umumiy profildagi vrachlar uchun xam kerak. Portal gipertenziya sindromi butun organizmning ya'ni darvoza basseyni kon aylanish, yurak kon-tomir sistemasi, nafas olish organlari, jigar, buyrak va boshka organlarning kasalligi xisoblanadi. Bu sindrom uzgarishlarning klinik kompleksi bilan ya'ni portal bosimning oshishi, splenomegaliyani gipersplenizm bilan bulishi qizilo‘ngach va me'da venalarini varikoz kengayishi va ulardan kon ketish, korin oldi devori va gemorroidal venalarning kengayishi xamda assitni paydo bulishi bilan xarakterlanadi. Bular xar xil kasalliklar natijasida portal sistemasida kon okishini kiyinlashuvi sababli vujudga keladi. Amalietda foydalanish uchun portal gipertenziyani eng kulay klassifikatsiyasi – bu M.D.Patsiora (1984 y.) niki xisoblanadi. Portal gipertenziyani klinikasi.Portal gipertenziyasini klinikasini kup kirrali bulib, kupincha jigardagi birlamchi kasallikni kandayligi va blokni xarakteri bilan ifodalanadi. Bolalarda kupincha portal gipertenziyani jigar tashki shakli uchraydi.Kattalarda esa jigar ichki kism jigar sirrozi (90%) xisobiga buladi. Jigar sirrozi natijasida kelib chikadigan portal gipertenziyani klinik tasvirida kuyidagi simptomlarni ajratish mumkin: Klassik belgilar: 1. splenomegaliya 2. qizilo‘ngach varikozli venalardan kon ketish 3. gemorroidal venalardan kon ketish 4. assit 5. korin va kukrak devorini teri-osti venalarning kengayishi 6. me'da ichak buzilishi (ogrik, kovurga osti va epigastriy soxasida ogirlik sezish, anoreksiya, kabziyat bulishi va x.k.) 7. gemorragik diatez 8. yurak kon-tomir sistemasida uzgarishlar. Boshka belgilar: 1. Kon-tomirli «urgimchaklar» va «yulduzchalar» 2. barabansimon barmokchalar 3. kaft giperemiyasi – «jigarsimon kaft» 4. «Bochkasimon» kukrak kafasi 5. Jigar yuzasini gadir-budirligi 6. ung kovurga osti soxasidagi bushlik belgisi 7. gipersplenizm sindromi (anemiya, leykopeniya, trombotsitopeniya) 8. jigar funksiyasini buzilishi 9. buyrak funksiyasini buzilishi 10. me'da osti bezi funksiyasini buzilishi 11. portal gipertenziya Portal gipertenziya diagnostikasi. Portal gipertenziyasi bilan xasta bulgan bemorlarda utkaziladigan kompleks diagnostik muolajalarni uch boskichga bulish mumkin. I boskich - maxsuslashtirilgan, statsionarli: konni, siydikni tekshirish, bioximik tekshiruvlar bilirubin, transaminaza, mochevina, kreatinin, koldik azot, diastaza, shakar, umumiy oksil va oksil fraksiyalari, koagulogramma, elektrolitlar, KShS va x.k./: jigarni va koratalokni UZI kilish, jigarni skannirlash, ezofagogastroduodenofibroskopiya, laparoskopiya, rektoromanoskopiya, EKG, kukrak kafasini rentgenografiyasi, va angiografik tekshiruvlar /seliakografiya, kavografiya, portografiya va portomanometriya, jigarni punksiyali biopsiyasi. II Intraoperatsion boskichdagi tekshiruvlar. Qizilo‘ngachni kengaygan venalaridan qon ketganda tez yordam ko‘rsatish Portal gipertenziyali bemorlarda kizilungachdan birdan kon ketganda kechiktirib bo‘lmaydigan yordam quyidagilardan iborat: 1. Qon ketishni kengaygan qizilo‘ngach venalarini Blekmor zondi bilan tamponlash yuli bilan tuxtatish. 7. gemorragik diatez 8. yurak kon-tomir sistemasida uzgarishlar. Boshka belgilar: 1. Kon-tomirli «urgimchaklar» va «yulduzchalar» 2. barabansimon barmokchalar 3. kaft giperemiyasi – «jigarsimon kaft» 4. «Bochkasimon» kukrak kafasi 5. Jigar yuzasini gadir-budirligi 6. ung kovurga osti soxasidagi bushlik belgisi 7. gipersplenizm sindromi (anemiya, leykopeniya, trombotsitopeniya) 8. jigar funksiyasini buzilishi 9. buyrak funksiyasini buzilishi 10. me'da osti bezi funksiyasini buzilishi 11. portal gipertenziya Portal gipertenziya diagnostikasi. Portal gipertenziyasi bilan xasta bulgan bemorlarda utkaziladigan kompleks diagnostik muolajalarni uch boskichga bulish mumkin. I boskich - maxsuslashtirilgan, statsionarli: konni, siydikni tekshirish, bioximik tekshiruvlar bilirubin, transaminaza, mochevina, kreatinin, koldik azot, diastaza, shakar, umumiy oksil va oksil fraksiyalari, koagulogramma, elektrolitlar, KShS va x.k./: jigarni va koratalokni UZI kilish, jigarni skannirlash, ezofagogastroduodenofibroskopiya, laparoskopiya, rektoromanoskopiya, EKG, kukrak kafasini rentgenografiyasi, va angiografik tekshiruvlar /seliakografiya, kavografiya, portografiya va portomanometriya, jigarni punksiyali biopsiyasi. II Intraoperatsion boskichdagi tekshiruvlar. Qizilo‘ngachni kengaygan venalaridan qon ketganda tez yordam ko‘rsatish Portal gipertenziyali bemorlarda kizilungachdan birdan kon ketganda kechiktirib bo‘lmaydigan yordam quyidagilardan iborat: 1. Qon ketishni kengaygan qizilo‘ngach venalarini Blekmor zondi bilan tamponlash yuli bilan tuxtatish. 2. Portal bosimni venaga pituitrin yuborish bilan tushirish. 3. Yukotilgan konni urnini tulatish /bevosita kon kuyish yoki yangi tayyorlangan konni kuyish bilan. 4. Dezintoksikatsiyaga karatilgan terapiyani siydikni jadal xaydash usuli bilan utkazish. 5. Jigar preparatlarini kilish. 6. Suv-tuz almashuvini, KShS, oksil almashuvi va boshkalarni korreksiya kilish. 7. Yurak-kon tomir preparatlarini kilish. Qonayotgan qizilo‘ngach venalarini Blekmor zondi bilan tamponada qilishni texnikasi 1. Teri ostiga 1ml 2% promedol+ 1ml 1% dimedrol 4-0,5 ml 0,1% atropin k.ilinadi. 2. Burun-tomok shillik kavatini 2% lidokain eritmasi bilan anesteziya kilish. 3. Blekmor zondini usimlik moyi yoki glitserin bilan surkash kerak. 4. Zondni burun-tomok soxasiga transnazal yul orkali utkazish. 5. Bemorga bir kultum suv ichirish kerak. 6. Suv ichishi bilan bir paytning uzida zondni ritmik ravishda kizilungachga, keyin esa me'daga surish kerak. 7. Janne shpritsi bilan me'dali ballonga 50-70 sm3 xavo yuborish kerak. 8. Kardiya soxasiga takalguncha zondni tortib, keyin uni shunday tortilgan xolatda leykoplastir bilan fiksatsiya kilish kerak. 9. Boshida kizilungachli ballonga 30-40 sm3 xavo yuborish kerak, keyin esa xar 3- 5 minutda xavoni porsiyalab 10-15 sm3 dan yuboriladi. Xammasi bulib 80-150 sm3 xavo yuboriladi. 10. Me'dodan konni Janne shpritsi bilan aspiratsiya kilib, me'da sovuk; suvda toza bulguncha yuviladi. 11. Blekmor zondini olishdan avval, /24-72 soatdan keyin/ zondni ballonlarini Janne shpritsi bilan bushatiladi va zond ya'ni chikarilgan ballonlar bilan kizilungachda yana 1-2 soatga nazorat kilish uchun koldiriladi. 2. Portal bosimni venaga pituitrin yuborish bilan tushirish. 3. Yukotilgan konni urnini tulatish /bevosita kon kuyish yoki yangi tayyorlangan konni kuyish bilan. 4. Dezintoksikatsiyaga karatilgan terapiyani siydikni jadal xaydash usuli bilan utkazish. 5. Jigar preparatlarini kilish. 6. Suv-tuz almashuvini, KShS, oksil almashuvi va boshkalarni korreksiya kilish. 7. Yurak-kon tomir preparatlarini kilish. Qonayotgan qizilo‘ngach venalarini Blekmor zondi bilan tamponada qilishni texnikasi 1. Teri ostiga 1ml 2% promedol+ 1ml 1% dimedrol 4-0,5 ml 0,1% atropin k.ilinadi. 2. Burun-tomok shillik kavatini 2% lidokain eritmasi bilan anesteziya kilish. 3. Blekmor zondini usimlik moyi yoki glitserin bilan surkash kerak. 4. Zondni burun-tomok soxasiga transnazal yul orkali utkazish. 5. Bemorga bir kultum suv ichirish kerak. 6. Suv ichishi bilan bir paytning uzida zondni ritmik ravishda kizilungachga, keyin esa me'daga surish kerak. 7. Janne shpritsi bilan me'dali ballonga 50-70 sm3 xavo yuborish kerak. 8. Kardiya soxasiga takalguncha zondni tortib, keyin uni shunday tortilgan xolatda leykoplastir bilan fiksatsiya kilish kerak. 9. Boshida kizilungachli ballonga 30-40 sm3 xavo yuborish kerak, keyin esa xar 3- 5 minutda xavoni porsiyalab 10-15 sm3 dan yuboriladi. Xammasi bulib 80-150 sm3 xavo yuboriladi. 10. Me'dodan konni Janne shpritsi bilan aspiratsiya kilib, me'da sovuk; suvda toza bulguncha yuviladi. 11. Blekmor zondini olishdan avval, /24-72 soatdan keyin/ zondni ballonlarini Janne shpritsi bilan bushatiladi va zond ya'ni chikarilgan ballonlar bilan kizilungachda yana 1-2 soatga nazorat kilish uchun koldiriladi. 12. Blekmor zondi bemorga bir kultum suv berilgandan keyin olib tashlanadi. 12. Blekmor zondi bemorga bir kultum suv berilgandan keyin olib tashlanadi.