QAYTA TARASH MASHINASIDA TEXNOLOGIK JARAYON

Yuklangan vaqt

2025-02-02

Yuklab olishlar soni

1

Sahifalar soni

21

Faytl hajmi

3,3 MB


QAYTA TARASH MASHINASIDA TEXNOLOGIK JARAYON Reja 1. Qayta tarash mashinalarining turlari 2. Qayta tarash mashinasining ishlashi 3. Qayta tarash mashinalarining davrlari 4. Siklik diagramma Qayta tarash mashinalarining turlari Qayta tarash jarayoni qayta tarash mashinalarida amalga oshiriladi. Ular quyidagi belgilariga ko‘ra tasniflanadi: ishlash prinsipi, chiqaruvchi organlar soni, tamonlar soni, qisqichlar va ajratuvchi mexanizmlar harakatlanishi. Qayta tarash mashinasining harakatlanish usuliga ko‘ra davriy va uzluksiz ishlovchi mashinalarga bo‘linadi. Davriy harakatlanuvchi mashinalar ko‘p tarqalgan bo‘lib quyidagilarni qayta ishlashda qo‘llaniladi: paxta, nafis va yarim nafis, o‘rtacha uzunlikdagi junlarni, kalta lub tolalarni va ularni tarandilarini, kimyoviy tolalarni qayta ishlashda qo‘llaniladi. Hozirgi vaqtda davriy harakatlanuvchi mashinalar uzluksiz harakatlanadigan mashinalarga qaraganda tolalarni yaxshiroq tekislaydi, ingichka tolalarni saralaydi va ularda qayta taralgan pilta chiqish miqdori ko‘proq. Biroq uning unumdorligi nisbatan kam. Uzluksiz harakatlanuvchi mashinalar uzun tolali dag‘al junlarni qayta tarash uchun qo‘llaniladi. Paxta tolasini qayta tarashda asosan davriy ishlovchi bir tomonli mashinalar ishlatilmoqda. Qisqichlar va ajratuvchi moslamalar ishlashiga ko‘ra qayta tarash mashinalarini quyidagi turlarga ajratish mumkin: QAYTA TARASH MASHINASIDA TEXNOLOGIK JARAYON Reja 1. Qayta tarash mashinalarining turlari 2. Qayta tarash mashinasining ishlashi 3. Qayta tarash mashinalarining davrlari 4. Siklik diagramma Qayta tarash mashinalarining turlari Qayta tarash jarayoni qayta tarash mashinalarida amalga oshiriladi. Ular quyidagi belgilariga ko‘ra tasniflanadi: ishlash prinsipi, chiqaruvchi organlar soni, tamonlar soni, qisqichlar va ajratuvchi mexanizmlar harakatlanishi. Qayta tarash mashinasining harakatlanish usuliga ko‘ra davriy va uzluksiz ishlovchi mashinalarga bo‘linadi. Davriy harakatlanuvchi mashinalar ko‘p tarqalgan bo‘lib quyidagilarni qayta ishlashda qo‘llaniladi: paxta, nafis va yarim nafis, o‘rtacha uzunlikdagi junlarni, kalta lub tolalarni va ularni tarandilarini, kimyoviy tolalarni qayta ishlashda qo‘llaniladi. Hozirgi vaqtda davriy harakatlanuvchi mashinalar uzluksiz harakatlanadigan mashinalarga qaraganda tolalarni yaxshiroq tekislaydi, ingichka tolalarni saralaydi va ularda qayta taralgan pilta chiqish miqdori ko‘proq. Biroq uning unumdorligi nisbatan kam. Uzluksiz harakatlanuvchi mashinalar uzun tolali dag‘al junlarni qayta tarash uchun qo‘llaniladi. Paxta tolasini qayta tarashda asosan davriy ishlovchi bir tomonli mashinalar ishlatilmoqda. Qisqichlar va ajratuvchi moslamalar ishlashiga ko‘ra qayta tarash mashinalarini quyidagi turlarga ajratish mumkin:
- qo‘zg‘almas qisqichli va qo‘zg‘aluvchan ajratuvchi moslamali mashinalar Г-4 (Rossiya); - qisqichlari davriy harakatlanuvchi va qo‘zg‘almas ajratuvchi moslamali mashinalar - ГД -12 (Rossiya); 140-СA firmasi «Saco-Lowell» (AQSH); - Qisqichlari va ajratuvchi moslamalari uzluksiz harakatlanuvchi mashinalar 1532 va 1533 «Textima»; TCO-1, TCO-12 «Truetzschler» (Germaniya); Senchuri- 720 «Platt» (Angliya); E-62, E-72, E-80 «Rieter» (Shveysariya); MC1 «Marzoli» (Italiya); Kartori-K «Howa» (Yaponiya) 11-jadval. 11-jadval Qayta tarash mashinalarining texnik tavsifi № Texnik ko‘rsatkichlari TCO-12 «Truetzscher» E 86 «Rieter» SM-7 «Marzoli» 1 Taroqli barabanchaning tezligi,m/min 600 550 600 2 Unumdorligi, kg/s 74 66 85 3 Chiqaruvchi organlar soni, dona 8 8 8 4 Piltaning chiziqiy zichligi, kteks 3-6 3-6 3-6 5 Cho‘zish asbobining turi 4×4 3×3 3×4 6 Xolstchaning eni, mm 300 300 300 7 Xolstchaning diametri, mm 600 650 600 8 Tazlarning diametri, mm 600 × 1200 600 × 1200 600 9 Qo‘shilishlar soni, dona 8 8 8 10 Umumiy cho‘zilish, E 8,8-22,3 9,12-25,12 9-24 11 Elektr energiya sarfi, kvt 9 5,6 12.0 12 Ta’minlash uzunligi, mm 4,15-5,92 4,3-5,9 4.7-6.3 13 Mashinaning eni, mm 2884 2431 3470 14 Mashinaning balandligi, mm 1890 1830 1896 15 Mashinaning uzunligi, mm 8372 7195 8372 Qayta tarash mashinasining ishlashi Yigirish korxonalarining har qanday turdagi qayta tarash mashinalari quyidagi vazifalarni amalga oshiradi: tolalarni qayta tarash, taralgan tutamdan - qo‘zg‘almas qisqichli va qo‘zg‘aluvchan ajratuvchi moslamali mashinalar Г-4 (Rossiya); - qisqichlari davriy harakatlanuvchi va qo‘zg‘almas ajratuvchi moslamali mashinalar - ГД -12 (Rossiya); 140-СA firmasi «Saco-Lowell» (AQSH); - Qisqichlari va ajratuvchi moslamalari uzluksiz harakatlanuvchi mashinalar 1532 va 1533 «Textima»; TCO-1, TCO-12 «Truetzschler» (Germaniya); Senchuri- 720 «Platt» (Angliya); E-62, E-72, E-80 «Rieter» (Shveysariya); MC1 «Marzoli» (Italiya); Kartori-K «Howa» (Yaponiya) 11-jadval. 11-jadval Qayta tarash mashinalarining texnik tavsifi № Texnik ko‘rsatkichlari TCO-12 «Truetzscher» E 86 «Rieter» SM-7 «Marzoli» 1 Taroqli barabanchaning tezligi,m/min 600 550 600 2 Unumdorligi, kg/s 74 66 85 3 Chiqaruvchi organlar soni, dona 8 8 8 4 Piltaning chiziqiy zichligi, kteks 3-6 3-6 3-6 5 Cho‘zish asbobining turi 4×4 3×3 3×4 6 Xolstchaning eni, mm 300 300 300 7 Xolstchaning diametri, mm 600 650 600 8 Tazlarning diametri, mm 600 × 1200 600 × 1200 600 9 Qo‘shilishlar soni, dona 8 8 8 10 Umumiy cho‘zilish, E 8,8-22,3 9,12-25,12 9-24 11 Elektr energiya sarfi, kvt 9 5,6 12.0 12 Ta’minlash uzunligi, mm 4,15-5,92 4,3-5,9 4.7-6.3 13 Mashinaning eni, mm 2884 2431 3470 14 Mashinaning balandligi, mm 1890 1830 1896 15 Mashinaning uzunligi, mm 8372 7195 8372 Qayta tarash mashinasining ishlashi Yigirish korxonalarining har qanday turdagi qayta tarash mashinalari quyidagi vazifalarni amalga oshiradi: tolalarni qayta tarash, taralgan tutamdan
tolalar porsiyasini ajratish, alohida tolalar porsiyasidan tolali taramni shakllantirish, tolali tutamdan pilta shakllantirish, barcha chiqaruvchi organlarning piltalarini qo‘shish, cho‘zish asbobida piltalarni cho‘zish, cho‘zilgan piltalarni qo‘shish, qayta taralgan piltani shakllantirish va piltalar pakovasini shakllantirish – ularni bitta pilta taxlagichda tazga joylash. 62-rasmda E 65 modelidagi qayta tarash mashinasining texnologik sxemasi keltirilgan. Xolst shakllantiruvchi mashinadan keltirilgan xolstcha 1 yo‘naltiruvchi vallar 2 ga joylashtirilgan. Yumalatuvchi valiklar xolstchani taroqli barabancha 10 va ustki taroq 8 ning tarash zonasiga uzatadi. Mashinada jarayon sikl oralig‘ida bajariladi, taroqli barabanchaning o‘z o‘qi atrofida bir marta to‘liq aylanishi bir siklni tashkil etadi. Shartli ravishda to‘liq sikl 4 ta davrga bo‘lingan, ular oldinma- ketin tartib bilan bajariladi, ammo vaqt bo‘yicha ma’lum farq oralig‘ida. Hozirgi vaqtda qayta tarash mashinalarida bitta siklning davomiyligi bor-yo‘g‘i 0,2 s ni tashkil etadi va taroqli barabanchalar 600 min-1 aylanish chastota bilan ishlamoqda. 62-rasm. E 65 qayta tarash mashinasining texnologik sxemasi 1 - xolstcha; 2 - yumalatuvchi valik; 3 - ekssentirik val; 4 - ta’minlovchi silindr; 5 - qisqichlarning pastki jag‘i; 6 - qisqichlarning yuqori jag‘i; 7 - prujina; 8 - ustki taroq; 9 - taroqli segment; 10 - taroqli barabancha; 11 - shyotka; 12 - qisqichlar vali; 13 - ajratuvchi mexanizm; 14 - yo‘naltiruvchi lotok; 15 - chiqaruvchi juftlik; 16 - pilta shakllantiruvchi zichlagich; 17 - pilta birlashtiruvchi stolchaning yassilovchi vallari. tolalar porsiyasini ajratish, alohida tolalar porsiyasidan tolali taramni shakllantirish, tolali tutamdan pilta shakllantirish, barcha chiqaruvchi organlarning piltalarini qo‘shish, cho‘zish asbobida piltalarni cho‘zish, cho‘zilgan piltalarni qo‘shish, qayta taralgan piltani shakllantirish va piltalar pakovasini shakllantirish – ularni bitta pilta taxlagichda tazga joylash. 62-rasmda E 65 modelidagi qayta tarash mashinasining texnologik sxemasi keltirilgan. Xolst shakllantiruvchi mashinadan keltirilgan xolstcha 1 yo‘naltiruvchi vallar 2 ga joylashtirilgan. Yumalatuvchi valiklar xolstchani taroqli barabancha 10 va ustki taroq 8 ning tarash zonasiga uzatadi. Mashinada jarayon sikl oralig‘ida bajariladi, taroqli barabanchaning o‘z o‘qi atrofida bir marta to‘liq aylanishi bir siklni tashkil etadi. Shartli ravishda to‘liq sikl 4 ta davrga bo‘lingan, ular oldinma- ketin tartib bilan bajariladi, ammo vaqt bo‘yicha ma’lum farq oralig‘ida. Hozirgi vaqtda qayta tarash mashinalarida bitta siklning davomiyligi bor-yo‘g‘i 0,2 s ni tashkil etadi va taroqli barabanchalar 600 min-1 aylanish chastota bilan ishlamoqda. 62-rasm. E 65 qayta tarash mashinasining texnologik sxemasi 1 - xolstcha; 2 - yumalatuvchi valik; 3 - ekssentirik val; 4 - ta’minlovchi silindr; 5 - qisqichlarning pastki jag‘i; 6 - qisqichlarning yuqori jag‘i; 7 - prujina; 8 - ustki taroq; 9 - taroqli segment; 10 - taroqli barabancha; 11 - shyotka; 12 - qisqichlar vali; 13 - ajratuvchi mexanizm; 14 - yo‘naltiruvchi lotok; 15 - chiqaruvchi juftlik; 16 - pilta shakllantiruvchi zichlagich; 17 - pilta birlashtiruvchi stolchaning yassilovchi vallari.
Mashina davriy holatda ishlashga moslashgan bo‘lib, 4 ta davr asosida mahsulotni qayta taraydi. Tarab ajratilgan kalta tolalar va nuqsonlar tozalovchi shchetka orqali ajratilib perfo baraban sirtiga havo yordamida yig‘iladi va umumiy sistemaga uzatiladi. Tarab tozalangan uzun tolalardan pilta shakllantirilib, ular to‘rtta-to‘rttadan birlashtiriladi va cho‘zish asbobida cho‘zilib ikkita piltaga aylantirilgach pilta taxlagich yordamida tazga joylanadi. Uzun tolali paxta ishlatilganda 25 foizgacha, o‘rta tolali paxta ishlatilganda esa 8-15 foizgacha qayta tarash tarandisi ajratiladi. Qayta tarash mashinasining davrlari. Qayta tarash mashinasida bir sikl 4 davrdan iborat bo‘lib, u juda qisqa vaqt oralig‘ida 0,3-0,4 sekund (soniya) davom etadi. Birinchi davr – tolalar tutamini oldingi uchlarini taroqli barabancha bilan tarash. Xolstgachaning uchlari tutam shaklida qisqichlarga 15 va 3 larga qisilgan xolatda osilib turadi. Taroqli baraban 14 segment ignalari 13 bilan ularni tarab, kalta tolalardan va nuqsonlardan tozalaydi. Uzun tolalar to‘laligicha alohida tolalarga ajraladi, to‘g‘rilanadi va parallellashadi. Ikkinchi davr – Taralgan tolalar tutamini ajratishga va orqa uchlarini tarashga tayyorlash. Mashina davriy holatda ishlashga moslashgan bo‘lib, 4 ta davr asosida mahsulotni qayta taraydi. Tarab ajratilgan kalta tolalar va nuqsonlar tozalovchi shchetka orqali ajratilib perfo baraban sirtiga havo yordamida yig‘iladi va umumiy sistemaga uzatiladi. Tarab tozalangan uzun tolalardan pilta shakllantirilib, ular to‘rtta-to‘rttadan birlashtiriladi va cho‘zish asbobida cho‘zilib ikkita piltaga aylantirilgach pilta taxlagich yordamida tazga joylanadi. Uzun tolali paxta ishlatilganda 25 foizgacha, o‘rta tolali paxta ishlatilganda esa 8-15 foizgacha qayta tarash tarandisi ajratiladi. Qayta tarash mashinasining davrlari. Qayta tarash mashinasida bir sikl 4 davrdan iborat bo‘lib, u juda qisqa vaqt oralig‘ida 0,3-0,4 sekund (soniya) davom etadi. Birinchi davr – tolalar tutamini oldingi uchlarini taroqli barabancha bilan tarash. Xolstgachaning uchlari tutam shaklida qisqichlarga 15 va 3 larga qisilgan xolatda osilib turadi. Taroqli baraban 14 segment ignalari 13 bilan ularni tarab, kalta tolalardan va nuqsonlardan tozalaydi. Uzun tolalar to‘laligicha alohida tolalarga ajraladi, to‘g‘rilanadi va parallellashadi. Ikkinchi davr – Taralgan tolalar tutamini ajratishga va orqa uchlarini tarashga tayyorlash.
Qisqichlar 15 va 3 oldinga harakatlanib, ochila boshlaydi va taralgan tolalar tutamini ajratuvchi moslamaga yaqin olib boradi. Ajratuvchi moslama 5 v 10 avvalgi siklda taralgan tolalar tutami porsiyasini ozgina orqaga qaytaradi. Orqadagi ajratuvchi valik faqat xarakatlanib qolmasdan, silindr ustida yumalab tutamni pastga bosib, uzatilayotgan porsiya bilan tutashishiga qulay imkoniyat yaratadi. Ustki taroq 4 oldinga qarab xarakatlanib tolalarning orqa uchlarini tarashga tayyor holatga keltiradi. Uchinchi davr–tolalar tutami orqa uchlarini tarash, ajratish va porsiyalarni ulash. Ajratuvchi moslamaga 5 va 10 keltirilgan old uchlari taralgan tolalar tutami avval ajratilgan porsiyaga ulanib orqa juftlikka qisiladi. Ajratuvchi silindrlar xarakat yo‘nalishini o‘zgartirib, katta tezlikda tolalarni ustki taroq 4 ignalari orasidan olib o‘tadi va tolalar tutamining orqa uchlari taraladi. Qisqichlar 3 va 15 oldinga harakatlanishini davom ettiradi. To‘rtinchi davr – Tolalar tutami oldingi uchlarini tarashga tayyorlash. Qisqichlar 15 va 3 oldinga harakatlanib, ochila boshlaydi va taralgan tolalar tutamini ajratuvchi moslamaga yaqin olib boradi. Ajratuvchi moslama 5 v 10 avvalgi siklda taralgan tolalar tutami porsiyasini ozgina orqaga qaytaradi. Orqadagi ajratuvchi valik faqat xarakatlanib qolmasdan, silindr ustida yumalab tutamni pastga bosib, uzatilayotgan porsiya bilan tutashishiga qulay imkoniyat yaratadi. Ustki taroq 4 oldinga qarab xarakatlanib tolalarning orqa uchlarini tarashga tayyor holatga keltiradi. Uchinchi davr–tolalar tutami orqa uchlarini tarash, ajratish va porsiyalarni ulash. Ajratuvchi moslamaga 5 va 10 keltirilgan old uchlari taralgan tolalar tutami avval ajratilgan porsiyaga ulanib orqa juftlikka qisiladi. Ajratuvchi silindrlar xarakat yo‘nalishini o‘zgartirib, katta tezlikda tolalarni ustki taroq 4 ignalari orasidan olib o‘tadi va tolalar tutamining orqa uchlari taraladi. Qisqichlar 3 va 15 oldinga harakatlanishini davom ettiradi. To‘rtinchi davr – Tolalar tutami oldingi uchlarini tarashga tayyorlash.
Ajratuvchi moslama 3 va 15 tolalar tutami porsiyasini olib chiqishda davom etadi. Qisqichlar va ustki taroq yo‘nalishini o‘zgartirib orqaga qarab xarakatlana boshlaydi va sekin yopila boradi. To‘rtinchi davrning oxirida qisqichlar to‘la yopiladi, tolalar tutami ular orasida qisilib, osilgan xolatga keladi. Qayta tarash mashinasi ishchi organlarining o‘zaro mutanosib ishlashi. Siklik diagramma Qayta tarash mashinasining barcha qismlari ozaro aniq, bir-biri bilan kelishgan holda va operatsiyalarni aniq ketma-ketlik bilan bajarib ishlashi lozim. Qayta tarash jarayonining tahlilidan ma’lum bo‘ldiki, mashinananing asosiy ishchi organlari bir - biri bilan aniq bog‘langan holda hamma operatsiyalarni aniq va muntazam bajarishi zarur. Shu maqsadda taroqli barabanlar valigiga disk o‘rnatilgan bo‘lib, u 40 bo‘linmaga bo‘lingan (91-rasm) mashinaning alohida ish organlari shunga asosan rostlanadi. Qayta tarash mashinasining barcha ishchi organlari o‘zaro mutanosib ishlashi va operatsiyalarni ketma-ket amalga oshishini ta’minlashi kerak. Shuning uchun ishchi qismlar 40 bo‘linmaga ajratilgan indikatorli disk yordamida sozlangan bo‘ladi. Taroqli barabancha yordamida tarash siklining 12,5% ini, ustki taroq yordamida tarash esa 30% ini tashkil etadi. Umumiy tarash 42,5% davom etadi. Siklning qolgan 57,5% tayyorlash ishlariga sarf etiladi. Ajratuvchi moslama 3 va 15 tolalar tutami porsiyasini olib chiqishda davom etadi. Qisqichlar va ustki taroq yo‘nalishini o‘zgartirib orqaga qarab xarakatlana boshlaydi va sekin yopila boradi. To‘rtinchi davrning oxirida qisqichlar to‘la yopiladi, tolalar tutami ular orasida qisilib, osilgan xolatga keladi. Qayta tarash mashinasi ishchi organlarining o‘zaro mutanosib ishlashi. Siklik diagramma Qayta tarash mashinasining barcha qismlari ozaro aniq, bir-biri bilan kelishgan holda va operatsiyalarni aniq ketma-ketlik bilan bajarib ishlashi lozim. Qayta tarash jarayonining tahlilidan ma’lum bo‘ldiki, mashinananing asosiy ishchi organlari bir - biri bilan aniq bog‘langan holda hamma operatsiyalarni aniq va muntazam bajarishi zarur. Shu maqsadda taroqli barabanlar valigiga disk o‘rnatilgan bo‘lib, u 40 bo‘linmaga bo‘lingan (91-rasm) mashinaning alohida ish organlari shunga asosan rostlanadi. Qayta tarash mashinasining barcha ishchi organlari o‘zaro mutanosib ishlashi va operatsiyalarni ketma-ket amalga oshishini ta’minlashi kerak. Shuning uchun ishchi qismlar 40 bo‘linmaga ajratilgan indikatorli disk yordamida sozlangan bo‘ladi. Taroqli barabancha yordamida tarash siklining 12,5% ini, ustki taroq yordamida tarash esa 30% ini tashkil etadi. Umumiy tarash 42,5% davom etadi. Siklning qolgan 57,5% tayyorlash ishlariga sarf etiladi.
91-rasm. Textima 1532 qayta tarash mashinasining siklik diagrammasi 92-rasm Rieter firmasi qayta tarash mashinasining ishlashi siklik diagrammasi Qayta tarash mashinasining asosiy mexanizmlari 91-rasm. Textima 1532 qayta tarash mashinasining siklik diagrammasi 92-rasm Rieter firmasi qayta tarash mashinasining ishlashi siklik diagrammasi Qayta tarash mashinasining asosiy mexanizmlari
Qayta tarash mashinasini ta’minlovchi mexanizm, qisqichlar, taroqli barabancha, ustki taroq, ajratuvchi mexanizm kabi asosiy ish qismlaridan iborat. Ularning o‘zaro mutanosib ishlashi qayta tarash jarayonining samaradorligini ta’minlaydi. Ta’minlovchi mexanizm Ta’minlovchi mexanizm asosan xolstchaning ta’minlash uzunligiga teng qismini ta’minlash silindrlari yordamida tarash jarayoniga uzatish vazifasini bajaradi. Ta’minlovchi mexanizm ikkita yumalatuvchi valik va ta’minlovchi silindrdan iborat bo‘lib, yumalatuvchi valiklar xolstchani uzluksiz yoyib, lotok orqali ta’minlovchi silindr ostida qisilgan holda ushlab turadi. Ta’minlovchi silindrlar davriy holda harakatlanib, to‘rtinchi davrda xolstchaning bir qismini tarash zonasiga uzatadi.Taroqli barabanchaning bir marta aylanishi davomida xolstcha yoyilgan qismining tarangligini ikki qismdan iborat yig‘ma lotoklar- kompensator rostlab turadi.Taroqli barabancha bir marta aylanganda ta’minlovchi silindr xrapovik tishlari soniga va qayta tarash mashinasi konstruksiyasiga bog‘liq holda ta’minlash uzunligiga teng xolstchani uzatadi 94-rasm. 1 - xrapavik; 2 - ilgak; 3 - val; 4 - ta’minlovchi silindr; 5 - ta’minlovchi silindr bo‘yni. 94-rasm. Ta’minlovchi mexanizm Ta’minlovchi silindrlar bilan birga qisqichlar har bir siklda oldinga harakati davomida ilgak xrapovik tishga tiralib, uni bitta tishga aylantiradi. Xrapovik bilan birga ta’minlovchi silindr ham aylanib, xolstchani qisqichga nisbatan oldinga harakatlantiradi. Qisqichlar orqaga qaytganda ilgak xrapovik tishilari ustida sirpanadi, lekin silindrni harakatlantirmaydi. Ta’minlovchi silindrlar siklning 1/3 qismida harakatlanadi, yumalatuvchi valiklar esa uzluksiz harakatda bo‘ladi. Uzatilayotgan uzunlikning ortiqcha qismi Qayta tarash mashinasini ta’minlovchi mexanizm, qisqichlar, taroqli barabancha, ustki taroq, ajratuvchi mexanizm kabi asosiy ish qismlaridan iborat. Ularning o‘zaro mutanosib ishlashi qayta tarash jarayonining samaradorligini ta’minlaydi. Ta’minlovchi mexanizm Ta’minlovchi mexanizm asosan xolstchaning ta’minlash uzunligiga teng qismini ta’minlash silindrlari yordamida tarash jarayoniga uzatish vazifasini bajaradi. Ta’minlovchi mexanizm ikkita yumalatuvchi valik va ta’minlovchi silindrdan iborat bo‘lib, yumalatuvchi valiklar xolstchani uzluksiz yoyib, lotok orqali ta’minlovchi silindr ostida qisilgan holda ushlab turadi. Ta’minlovchi silindrlar davriy holda harakatlanib, to‘rtinchi davrda xolstchaning bir qismini tarash zonasiga uzatadi.Taroqli barabanchaning bir marta aylanishi davomida xolstcha yoyilgan qismining tarangligini ikki qismdan iborat yig‘ma lotoklar- kompensator rostlab turadi.Taroqli barabancha bir marta aylanganda ta’minlovchi silindr xrapovik tishlari soniga va qayta tarash mashinasi konstruksiyasiga bog‘liq holda ta’minlash uzunligiga teng xolstchani uzatadi 94-rasm. 1 - xrapavik; 2 - ilgak; 3 - val; 4 - ta’minlovchi silindr; 5 - ta’minlovchi silindr bo‘yni. 94-rasm. Ta’minlovchi mexanizm Ta’minlovchi silindrlar bilan birga qisqichlar har bir siklda oldinga harakati davomida ilgak xrapovik tishga tiralib, uni bitta tishga aylantiradi. Xrapovik bilan birga ta’minlovchi silindr ham aylanib, xolstchani qisqichga nisbatan oldinga harakatlantiradi. Qisqichlar orqaga qaytganda ilgak xrapovik tishilari ustida sirpanadi, lekin silindrni harakatlantirmaydi. Ta’minlovchi silindrlar siklning 1/3 qismida harakatlanadi, yumalatuvchi valiklar esa uzluksiz harakatda bo‘ladi. Uzatilayotgan uzunlikning ortiqcha qismi
yo‘naltiruvchi lotokning buklanishi hisobiga kompensatsiyalanadi. Ta’minlash uzunligi silindrning uzatayotgan tolalar tutami uzunligi bilan ifodalanib, uning kattaligi Riter firmasining E80 rusumidagi qayta tarash mashinasida ta’minlash uzunligi 4,3;4,7;4,95; 5,2; 5,55;5,9 mm ni, Trutzschler firmasining TSO 1 qayta tarash mashinasida ham ta’minlash uzunligi shu diapazonda bo‘lib, 4,15 mm dan - 5,92 mm gachani tashkil etadi. Harakat uzatilishini aniq bajarish uchun asosan tishli tasmalar o‘rnatilgan Qisqichlar Qisqichlar taroqli barabancha xolstchani tarayotgan vaqtda uni mahkam qisish va taralgan tutamni oldin taralgan tolalar porsiyasiga ulash uchun ajratuvchi mexanizmga uzatish vazifasini bajaradi. Qisqichlar mayatnik tipidagi osma ramaga o‘rnatilgan. Osma ramaga pastki jag‘i mahkamlangan bo‘lib, ular maxsus o‘qga osilgan. Qisqichlar tebranma harakatni richaglar yordamida qisqichlar validan oladi. Qisqichlar vali esa kulisa mexanizmi orqali baraban validan harakatlanadi. Qisqichlar oldinga sekin, orqaga esa tez harakat qiladi. 1 - pasti qisqich jag‘i; 2 - ustki qisqich jag‘i; 3 - ta’minlovchi silindr; 4 - pastki qisqich richagi; 5 - richaq; 6 - osma val; 7,13,14 - sharnirlar; 8 - ustki qisqich richagi; 9 - spiral prujina; 10 - ustki taroq; 11 - ajratuvchi mexanizm; 12 - taroqli barabanicha; 15 - yo‘naltiruvchi yo‘naltiruvchi lotokning buklanishi hisobiga kompensatsiyalanadi. Ta’minlash uzunligi silindrning uzatayotgan tolalar tutami uzunligi bilan ifodalanib, uning kattaligi Riter firmasining E80 rusumidagi qayta tarash mashinasida ta’minlash uzunligi 4,3;4,7;4,95; 5,2; 5,55;5,9 mm ni, Trutzschler firmasining TSO 1 qayta tarash mashinasida ham ta’minlash uzunligi shu diapazonda bo‘lib, 4,15 mm dan - 5,92 mm gachani tashkil etadi. Harakat uzatilishini aniq bajarish uchun asosan tishli tasmalar o‘rnatilgan Qisqichlar Qisqichlar taroqli barabancha xolstchani tarayotgan vaqtda uni mahkam qisish va taralgan tutamni oldin taralgan tolalar porsiyasiga ulash uchun ajratuvchi mexanizmga uzatish vazifasini bajaradi. Qisqichlar mayatnik tipidagi osma ramaga o‘rnatilgan. Osma ramaga pastki jag‘i mahkamlangan bo‘lib, ular maxsus o‘qga osilgan. Qisqichlar tebranma harakatni richaglar yordamida qisqichlar validan oladi. Qisqichlar vali esa kulisa mexanizmi orqali baraban validan harakatlanadi. Qisqichlar oldinga sekin, orqaga esa tez harakat qiladi. 1 - pasti qisqich jag‘i; 2 - ustki qisqich jag‘i; 3 - ta’minlovchi silindr; 4 - pastki qisqich richagi; 5 - richaq; 6 - osma val; 7,13,14 - sharnirlar; 8 - ustki qisqich richagi; 9 - spiral prujina; 10 - ustki taroq; 11 - ajratuvchi mexanizm; 12 - taroqli barabanicha; 15 - yo‘naltiruvchi
Ustki qisqich jag‘i richagga mahkamlangan, richaglar esa qisqichlar ramasiga sharnir vositasida bog‘langan. Tolalar tutami qisqich jag‘lari orasida sterjenga kiygizilgan spiral prujina yordamida qisilib turadi. Prujinaning qisish kuchini sterjenga mahkamlangan halqa yordamida rostlab turish mumkin. Qisqich ustki jag‘ining ko‘tarilishi va pastga tushishi qisqichlar valining harakatiga bog‘liq bo‘lmaydi, u harakatni ikkinchi tebranuvchi valdan oladi. Uski jag‘ning alohida yuritmadan harakat olishi qisqichlarning ravon ishlashi va ochilib-yopilib turishini rostlab turishga imkon beradi. Mashinadan chiqadigan qayta tarash tarandisi miqdorini pastki qisqich jag‘lari bilan ajratuvchi mexanizm orasidagi razvodkani o‘zgartirib rostlab turiladi. Razvodka 18-19 mm bo‘lsa 10 %, agar 21-22 mm bo‘lsa 20% qayta tarash tarandisi ajratiladi. Taroqli barabancha Taroqli barabanchaning ignali yoki tishli garnituralari xolstcha tolalalarining old uchlarini taraydi va qisqichlardagi taramdan iflos va nuqsonli, kalta va qisilmagan tolalarni chiqarib tashlaydi, uzun tolalar ajratiladi, to‘g‘rilanadi va yo‘naltiriladi. Maxsus konstruksiyali barabancha har bir chiqaruvchi qism uchun umumiy valga o‘rnatiladi. Barabanchada ignali yoki tishli garniturali qayta tarash segmenti o‘rnatilgan. Qayta tarash mashinasi rusumiga qarab qayta tarash segmenti 3 yoki 4 blokdan iborat bo‘ladi 96-rasm. 96-rasm. Tarash segmentlari sxemasi. Ustki qisqich jag‘i richagga mahkamlangan, richaglar esa qisqichlar ramasiga sharnir vositasida bog‘langan. Tolalar tutami qisqich jag‘lari orasida sterjenga kiygizilgan spiral prujina yordamida qisilib turadi. Prujinaning qisish kuchini sterjenga mahkamlangan halqa yordamida rostlab turish mumkin. Qisqich ustki jag‘ining ko‘tarilishi va pastga tushishi qisqichlar valining harakatiga bog‘liq bo‘lmaydi, u harakatni ikkinchi tebranuvchi valdan oladi. Uski jag‘ning alohida yuritmadan harakat olishi qisqichlarning ravon ishlashi va ochilib-yopilib turishini rostlab turishga imkon beradi. Mashinadan chiqadigan qayta tarash tarandisi miqdorini pastki qisqich jag‘lari bilan ajratuvchi mexanizm orasidagi razvodkani o‘zgartirib rostlab turiladi. Razvodka 18-19 mm bo‘lsa 10 %, agar 21-22 mm bo‘lsa 20% qayta tarash tarandisi ajratiladi. Taroqli barabancha Taroqli barabanchaning ignali yoki tishli garnituralari xolstcha tolalalarining old uchlarini taraydi va qisqichlardagi taramdan iflos va nuqsonli, kalta va qisilmagan tolalarni chiqarib tashlaydi, uzun tolalar ajratiladi, to‘g‘rilanadi va yo‘naltiriladi. Maxsus konstruksiyali barabancha har bir chiqaruvchi qism uchun umumiy valga o‘rnatiladi. Barabanchada ignali yoki tishli garniturali qayta tarash segmenti o‘rnatilgan. Qayta tarash mashinasi rusumiga qarab qayta tarash segmenti 3 yoki 4 blokdan iborat bo‘ladi 96-rasm. 96-rasm. Tarash segmentlari sxemasi.
Segment bloklarining garnituralari shkastlangandan so‘ng oson almashtiriladi va almashtirilgandan keyin segment radiusini nazorat qilishga zarurat qolmaydi. Bloklar ignalarining yo‘nalishi, qiyalik burchagi va tishlar soni bilan farq qiladi va shuning uchun ishonchli identifikatsiya maqsadida ular oq, kulrang, to‘q sariq, yashil, ko‘k, qizil, qora va jigarrang ranglarga bo‘ladi. Sektorda tishlar soni 5 dan 12 gacha bo’ladi, xomaki mahsulot sifati yoki ipning assortimentiga qarab tishlar yoki ignalarning qalinligi 1 sm2 da 17.5 dan 120.5 gacha o‘zgaradi. Taroqli plankalarni tayyorlashda oddiy payvandlash texnologiyasidan farqli o‘laroq, yangi usul, ya’ngi ignalarni elastik elimlash usuli qo‘llangan. Bu usulda ignalarni korroziyalanishi ro‘y bermaydi, ignaning aniq belgilangan zichligi hisobiga qayta tarash taramini sifati oshadi va muddati uzayadi. Mazkur mashinaning asosiy ishchi organi hisoblangan tarash barabanining taroqli segmenti PRIMOCOMB Graf firmasida tayyorlangan bo‘lib, u to‘rt xil garnituralari bilan farqlanuvchi sektorlardan tashkil topgan. Tryuchler firmasining TSO 1 qayta tarash mashinasi ham xuddi shunday tuzilgan tarash segmentiga ega, lekin u “Staedtler+Uhl” firmasida tayyorlanadi. E80 qayta tarash mashinasini qo‘llash natijasida ipdagi nuqsonlar 20 %ga kamayib ipning sifati yaxshilanganligi ma’lum. Bundan tashqari Ri-Q-Comb taroqli barabancha garnituralari sifati yuqori bo‘lganligidan hamda ignalar soni ko‘paytirilganidan shunday ijobiy natijalarga erishilgan. Bo'lim Shakli Pozitsiyasi Zichlik 28’470 Ustki taroq Segment bloklarining garnituralari shkastlangandan so‘ng oson almashtiriladi va almashtirilgandan keyin segment radiusini nazorat qilishga zarurat qolmaydi. Bloklar ignalarining yo‘nalishi, qiyalik burchagi va tishlar soni bilan farq qiladi va shuning uchun ishonchli identifikatsiya maqsadida ular oq, kulrang, to‘q sariq, yashil, ko‘k, qizil, qora va jigarrang ranglarga bo‘ladi. Sektorda tishlar soni 5 dan 12 gacha bo’ladi, xomaki mahsulot sifati yoki ipning assortimentiga qarab tishlar yoki ignalarning qalinligi 1 sm2 da 17.5 dan 120.5 gacha o‘zgaradi. Taroqli plankalarni tayyorlashda oddiy payvandlash texnologiyasidan farqli o‘laroq, yangi usul, ya’ngi ignalarni elastik elimlash usuli qo‘llangan. Bu usulda ignalarni korroziyalanishi ro‘y bermaydi, ignaning aniq belgilangan zichligi hisobiga qayta tarash taramini sifati oshadi va muddati uzayadi. Mazkur mashinaning asosiy ishchi organi hisoblangan tarash barabanining taroqli segmenti PRIMOCOMB Graf firmasida tayyorlangan bo‘lib, u to‘rt xil garnituralari bilan farqlanuvchi sektorlardan tashkil topgan. Tryuchler firmasining TSO 1 qayta tarash mashinasi ham xuddi shunday tuzilgan tarash segmentiga ega, lekin u “Staedtler+Uhl” firmasida tayyorlanadi. E80 qayta tarash mashinasini qo‘llash natijasida ipdagi nuqsonlar 20 %ga kamayib ipning sifati yaxshilanganligi ma’lum. Bundan tashqari Ri-Q-Comb taroqli barabancha garnituralari sifati yuqori bo‘lganligidan hamda ignalar soni ko‘paytirilganidan shunday ijobiy natijalarga erishilgan. Bo'lim Shakli Pozitsiyasi Zichlik 28’470 Ustki taroq
Ustki taroqning asosiy vazifasi tolali tutamning orqa uchlarini tarashdan iborat. Ustki taroq ajratish davrida tutamni tekislaydi va bunda ignalar orasidagi tolaning massasi zichlanadi, buning natijasida ajralib chiqqan uzun tolalar katta ishqalanish kuchini engib o‘tib, tolalar tutamiga nisbatan harakatlanadi. Bunda tolalarning orqa uchlari ignalardan ajralib chiqadi va ularni o‘rab turgan tolalar massasi tekislanib parallellashtiriladi, kalta tolalar, iflos va nuqsonli tolalar bo‘lsa ustki taroq orqasida qoladi va taroqli barabancha garnituralari yordamida keyingi siklda taraladi. Har bir chiqaruvchi qismda ignalar kavsharlangan metall plastinka ko‘rinishidagi ustki taroq mavjud. Taroq uni ushlab turuvchi o‘yiqqa joylashtiriladi va tozalash yoki ta’mirlash uchun oson olinishi mumkin. Ustki taroqni krivoshipli mexanizm harakatga keltiradi (ekssentrikli valning tebranma harakati). Ekssentrik burilganda ustki taroq ajratuvchi silindr tomon suriladi va bir vaqtning o‘zida pastlab xolstcha tutamchaga botadi (kiradi). Ekssentrik teskari tomonga burilganda ustki taroq ajratuvchi silindrdan uzoqlasha boshlaydi va bir vaqtni o‘zida ko‘tariladi. Ustki taroqning harakati orqa ajratuvchi valikning silindr ustida yumalanishi bilan sinxron amalga oshadi. Zamonaviy qayta tarash mashinalari o‘zini o‘zi tozalovchi ustki taroqlar bilan jixozlangan (99-rasm). 99-rasm. Ustki taroq. 1 – ignalar; 2 - plastinka; 3 - g‘ovak korpus; 4 - taroqni ushlab turuvchi o‘yiq; 5 - havo bo‘shlig‘i; 6 - zichlangan havoni qabul qilish zonasi Ustki taroqning asosiy vazifasi tolali tutamning orqa uchlarini tarashdan iborat. Ustki taroq ajratish davrida tutamni tekislaydi va bunda ignalar orasidagi tolaning massasi zichlanadi, buning natijasida ajralib chiqqan uzun tolalar katta ishqalanish kuchini engib o‘tib, tolalar tutamiga nisbatan harakatlanadi. Bunda tolalarning orqa uchlari ignalardan ajralib chiqadi va ularni o‘rab turgan tolalar massasi tekislanib parallellashtiriladi, kalta tolalar, iflos va nuqsonli tolalar bo‘lsa ustki taroq orqasida qoladi va taroqli barabancha garnituralari yordamida keyingi siklda taraladi. Har bir chiqaruvchi qismda ignalar kavsharlangan metall plastinka ko‘rinishidagi ustki taroq mavjud. Taroq uni ushlab turuvchi o‘yiqqa joylashtiriladi va tozalash yoki ta’mirlash uchun oson olinishi mumkin. Ustki taroqni krivoshipli mexanizm harakatga keltiradi (ekssentrikli valning tebranma harakati). Ekssentrik burilganda ustki taroq ajratuvchi silindr tomon suriladi va bir vaqtning o‘zida pastlab xolstcha tutamchaga botadi (kiradi). Ekssentrik teskari tomonga burilganda ustki taroq ajratuvchi silindrdan uzoqlasha boshlaydi va bir vaqtni o‘zida ko‘tariladi. Ustki taroqning harakati orqa ajratuvchi valikning silindr ustida yumalanishi bilan sinxron amalga oshadi. Zamonaviy qayta tarash mashinalari o‘zini o‘zi tozalovchi ustki taroqlar bilan jixozlangan (99-rasm). 99-rasm. Ustki taroq. 1 – ignalar; 2 - plastinka; 3 - g‘ovak korpus; 4 - taroqni ushlab turuvchi o‘yiq; 5 - havo bo‘shlig‘i; 6 - zichlangan havoni qabul qilish zonasi
Shuning uchun operator mashinani davriy tozlash uchun to‘xtatmaydi. Soniyaning bir necha oralig‘ida zichlangan havo tepadan pastga qarab ignalarga purkaladi va ignalarga yopishgan iflos aralashmalarni va tolalarni ajratadi. Ajratuvchi mexanizmning ishlashi Ajratuvchi mexanizm muayyan bir vaqtning o‘zida avval ajratilgan tolalar tutami porsiyasini yangi ajratilgan tolalar porsiyasi bilan biriktirish uchun biroz orqa tomonga qaytaradi. Shundan so‘ng qisqichlar va ustki taroq uzatayotgan yangi porsiyani ushlab oladi va xolstchadan ajratadi. Ajratuvchi mexanizm ikkita old va orqa silindrlardan, hamda ular ustiga yuk ta’sirida bosilib turuvchi elastik qoplamali valiklardan iborat 100-rasm. Ajratuvchi silindrlar barcha chiqaruvchi qismlar uchun umumiy. Valiklarning uzunligi chiqaruvchi qism eniga mos keladi. 100-rasm. Ajratuvchi mexanizm 1 - ajratuvchi silindrlar; 2 - ajratuvchi valiklar; 3 - ustki taroq ignalari; 4-ustki taroq plastinkasi; 5-taroqli barabancha. Ajratuvchi silindrlar planetar uzatma orqali reversiv harakatni yo‘nalishi o‘zgaruvchan krivoshipli mexanizmdan oladi. Silindrlar tezligi va yo‘nalishi o‘zgarmas asosiy harakatni oraliq valdan oladi hamda tezligi va yo‘nalishi o‘zgaruvchan qo‘shimcha harakatni diffirensial mexanizmdan oladi. Agar asosiy harakat qo‘shimcha harakatga mos kelsa ajratuvchi silindrlar katta tezlikda taramni mashinadan chiqaradi. Agar asosiy harakat qo‘shimcha harakatga qarama-qarshi Shuning uchun operator mashinani davriy tozlash uchun to‘xtatmaydi. Soniyaning bir necha oralig‘ida zichlangan havo tepadan pastga qarab ignalarga purkaladi va ignalarga yopishgan iflos aralashmalarni va tolalarni ajratadi. Ajratuvchi mexanizmning ishlashi Ajratuvchi mexanizm muayyan bir vaqtning o‘zida avval ajratilgan tolalar tutami porsiyasini yangi ajratilgan tolalar porsiyasi bilan biriktirish uchun biroz orqa tomonga qaytaradi. Shundan so‘ng qisqichlar va ustki taroq uzatayotgan yangi porsiyani ushlab oladi va xolstchadan ajratadi. Ajratuvchi mexanizm ikkita old va orqa silindrlardan, hamda ular ustiga yuk ta’sirida bosilib turuvchi elastik qoplamali valiklardan iborat 100-rasm. Ajratuvchi silindrlar barcha chiqaruvchi qismlar uchun umumiy. Valiklarning uzunligi chiqaruvchi qism eniga mos keladi. 100-rasm. Ajratuvchi mexanizm 1 - ajratuvchi silindrlar; 2 - ajratuvchi valiklar; 3 - ustki taroq ignalari; 4-ustki taroq plastinkasi; 5-taroqli barabancha. Ajratuvchi silindrlar planetar uzatma orqali reversiv harakatni yo‘nalishi o‘zgaruvchan krivoshipli mexanizmdan oladi. Silindrlar tezligi va yo‘nalishi o‘zgarmas asosiy harakatni oraliq valdan oladi hamda tezligi va yo‘nalishi o‘zgaruvchan qo‘shimcha harakatni diffirensial mexanizmdan oladi. Agar asosiy harakat qo‘shimcha harakatga mos kelsa ajratuvchi silindrlar katta tezlikda taramni mashinadan chiqaradi. Agar asosiy harakat qo‘shimcha harakatga qarama-qarshi
yo‘nalishda bo‘lsa, silindrlar teskari tomonga aylanib, avvalgi taralgan taramni ulanishi uchun orqaga qaytaradi. Pilta shakllantiruvchi moslama, cho‘zish asbobi va pilta taxlagich Taramdan pilta shakllantirish Ikkala uchlari taralgan tolalar tutamlari bir oz siljib, bir birining ustiga joylashib ulanadi, natijada uzluksiz taram hosil bo‘ladi. Har bir tutam bir-biriga nisbatan siljib, oldingi tutamning ustiga S masofada joylashadi. Bu masofa ulanish uzunligi deyiladi. Har bir alohida tutamning uzunligini L bilan, ikkita porsiya o‘rtasidagi oraliqni d bilan belgilaymiz. Qayta tarash taramidagi tolalar taramning eni bo‘yicha egallangan holatiga bog‘liq holda ajratuvchi mexanizmdan chiqaruvchi organning zichlagichgacha harakatlanib bir xil tezlikda lekin har xil masofani bosib o‘tadi. Buning natijasida taramning qalin va yupqa joylari piltada katta uzunligida taqsimlanadi va shuning uchun mahsulotning qalin-yupqa joylari bir oz tekislanadi. Bunday tekislash samadorligini oshirish mumkin. Zichlagich har bir chiqaruvchi organning o‘rtasiga emas, bir tomonga siljitib o‘rnatiladi. 01-rasm. Taram shakllantirish sxemasi Pilta qо‘shish mashinasi stolchasida piltalarning xarakati Turli xil modellardagi mashinalarda ajratilgan tutamning uzunligi 85 - 160 mm, ulanish uzunligi esa 36 - 110 mm. Tutamning chiziqli zichligi Tx xolstchaning chiziqli zichligiga, ta’minlash uzunligi F ga va qayta tarash tarandisi foiziga y bog'liq: yo‘nalishda bo‘lsa, silindrlar teskari tomonga aylanib, avvalgi taralgan taramni ulanishi uchun orqaga qaytaradi. Pilta shakllantiruvchi moslama, cho‘zish asbobi va pilta taxlagich Taramdan pilta shakllantirish Ikkala uchlari taralgan tolalar tutamlari bir oz siljib, bir birining ustiga joylashib ulanadi, natijada uzluksiz taram hosil bo‘ladi. Har bir tutam bir-biriga nisbatan siljib, oldingi tutamning ustiga S masofada joylashadi. Bu masofa ulanish uzunligi deyiladi. Har bir alohida tutamning uzunligini L bilan, ikkita porsiya o‘rtasidagi oraliqni d bilan belgilaymiz. Qayta tarash taramidagi tolalar taramning eni bo‘yicha egallangan holatiga bog‘liq holda ajratuvchi mexanizmdan chiqaruvchi organning zichlagichgacha harakatlanib bir xil tezlikda lekin har xil masofani bosib o‘tadi. Buning natijasida taramning qalin va yupqa joylari piltada katta uzunligida taqsimlanadi va shuning uchun mahsulotning qalin-yupqa joylari bir oz tekislanadi. Bunday tekislash samadorligini oshirish mumkin. Zichlagich har bir chiqaruvchi organning o‘rtasiga emas, bir tomonga siljitib o‘rnatiladi. 01-rasm. Taram shakllantirish sxemasi Pilta qо‘shish mashinasi stolchasida piltalarning xarakati Turli xil modellardagi mashinalarda ajratilgan tutamning uzunligi 85 - 160 mm, ulanish uzunligi esa 36 - 110 mm. Tutamning chiziqli zichligi Tx xolstchaning chiziqli zichligiga, ta’minlash uzunligi F ga va qayta tarash tarandisi foiziga y bog'liq: