QON AYLANISH SISTEMASINING FIZIK ASOSLARI

Time

Yuklangan vaqt

2025-11-08

Downloads

Yuklab olishlar soni

0

Pages

Sahifalar soni

19

File size

Fayl hajmi

680,1 KB

Sotib olish Sotib olish (6900 so'm)

MAVZU:QON AYLANISH SISTEMASINING FIZIK ASOSLARI REJA; 1. QON , QON AYLANISH, KATTA VA KICHIK QON AYLANISH DOIRALARI . 2. YURAK VA UNING FIZIOLOGIK XUSUSIYATLARI, YURAK AVTOMATIZMI. 3. YURAKNING SISTOLIK VA MINUTLIK HAJMI. 4.  YURAKDAGI ELEKTR HODISALAR. 5. QON AYLANISHNING YOSHGA QARAB O`ZGARISHI Logotip
MAVZU:QON AYLANISH SISTEMASINING FIZIK ASOSLARI REJA; 1. QON , QON AYLANISH, KATTA VA KICHIK QON AYLANISH DOIRALARI . 2. YURAK VA UNING FIZIOLOGIK XUSUSIYATLARI, YURAK AVTOMATIZMI. 3. YURAKNING SISTOLIK VA MINUTLIK HAJMI. 4.  YURAKDAGI ELEKTR HODISALAR. 5. QON AYLANISHNING YOSHGA QARAB O`ZGARISHI
QON AYLANISHI — YURAK QISQARISHI TUFAYLI QONNING QON  OʻTKAZISH SISTEMASIDA HARAKATLANISHI. QON AYLANISHI  ORGANIZM TOʻQIMALARI BILAN TASHQI MUHIT ORASIDAGI MODDALAR ALMASHINUVI VA GOMEOSTAZ TURGʻUNLIGINI TAʼMINLAYDI. QON TOʻQIMAGA KISLOROD, SUV, OQSIL,  UGLEVODLAR, YOGʻ, MINERAL MODDALAR, VITAMINLAR VA BOSHQA OLIB KELADI VA TOʻQIMADAN KARBONAT ANGIDRID HAMDA MODDALAR ALMASHINUVIDA PAYDO BOʻLGAN BOSHQA CHIQINDI MODDALARNI OLIB KETADI. TERMOREGULYATSIYA VA GUMORAL REGULYATSIYAII AMALGA OSHIRADI. IMMUNITETNING MUHIM OMILIDIR. QON AYLANISHI NI 1628-YIL INGLIZ VRACHI U.GARVEY KASHF QILGAN. Logotip
QON AYLANISHI — YURAK QISQARISHI TUFAYLI QONNING QON  OʻTKAZISH SISTEMASIDA HARAKATLANISHI. QON AYLANISHI  ORGANIZM TOʻQIMALARI BILAN TASHQI MUHIT ORASIDAGI MODDALAR ALMASHINUVI VA GOMEOSTAZ TURGʻUNLIGINI TAʼMINLAYDI. QON TOʻQIMAGA KISLOROD, SUV, OQSIL,  UGLEVODLAR, YOGʻ, MINERAL MODDALAR, VITAMINLAR VA BOSHQA OLIB KELADI VA TOʻQIMADAN KARBONAT ANGIDRID HAMDA MODDALAR ALMASHINUVIDA PAYDO BOʻLGAN BOSHQA CHIQINDI MODDALARNI OLIB KETADI. TERMOREGULYATSIYA VA GUMORAL REGULYATSIYAII AMALGA OSHIRADI. IMMUNITETNING MUHIM OMILIDIR. QON AYLANISHI NI 1628-YIL INGLIZ VRACHI U.GARVEY KASHF QILGAN.
ODAM ORGANIZMIDA QON VA LIMFA ICHKI MUHIT HISOBLANADI. QON KUCHSIZ ISHQORIY REAKTSIYAGA EGA BO`LGAN SUYUQLIK BO`LIB, SOLISHTIRMA OG`IRLIGI 1,054-1,066 GA TENG. ODAM TANASIDA JAMI 5 LITR QON BOR VA U TANA OG`IRLIGINI 7-8 % NI TASHKIL QILADI. QON BIR QATOR MUHIM HAYOTIY FUNKTSIYALARINI BAJARADI. A) QON ICHAKLARDAN SHIMILIB O`TGAN OZIQ MODDALARNI BUTUN KANAL BO`YLAB TARQATADI. QON PLAZMASI TO`QIMALAR VA HUJAYRALARARO BO`SHLIQDA BO`LISHI SABABLI BARCHA OZIQ MODDALAR HUJAYRA ICHIGA TEZ O`TIB OLISH IMKONIYATIGA EGA BO`LADI. KEYINCHALIK BU OZIQ MODDALAR HUJAYRA ICHIDA PARCHALANIB, ORGANIZM EHTIYOJI UCHUN SARF BO`LADI.  B) QON BARCHA TO`QIMALARGA KISLOROD OLIB BORIB VA U YERDA MODDALAR ALMASHINUVI NATIJASIDA HOSIL BO`LGAN KARBONAT ANGIDRIDNI O`PKAGA OLIB KELADI. O`PKA KAPILYARLARIDA O`TAYOTGAN QON U YERDA KISLORODGA BOYIYDI VA KORBONAT ANGIDRIDNI O`PKADAN  CHIQAYOTGAN HAVOGA QO`SHIB  YUBORADI.  Logotip
ODAM ORGANIZMIDA QON VA LIMFA ICHKI MUHIT HISOBLANADI. QON KUCHSIZ ISHQORIY REAKTSIYAGA EGA BO`LGAN SUYUQLIK BO`LIB, SOLISHTIRMA OG`IRLIGI 1,054-1,066 GA TENG. ODAM TANASIDA JAMI 5 LITR QON BOR VA U TANA OG`IRLIGINI 7-8 % NI TASHKIL QILADI. QON BIR QATOR MUHIM HAYOTIY FUNKTSIYALARINI BAJARADI. A) QON ICHAKLARDAN SHIMILIB O`TGAN OZIQ MODDALARNI BUTUN KANAL BO`YLAB TARQATADI. QON PLAZMASI TO`QIMALAR VA HUJAYRALARARO BO`SHLIQDA BO`LISHI SABABLI BARCHA OZIQ MODDALAR HUJAYRA ICHIGA TEZ O`TIB OLISH IMKONIYATIGA EGA BO`LADI. KEYINCHALIK BU OZIQ MODDALAR HUJAYRA ICHIDA PARCHALANIB, ORGANIZM EHTIYOJI UCHUN SARF BO`LADI.  B) QON BARCHA TO`QIMALARGA KISLOROD OLIB BORIB VA U YERDA MODDALAR ALMASHINUVI NATIJASIDA HOSIL BO`LGAN KARBONAT ANGIDRIDNI O`PKAGA OLIB KELADI. O`PKA KAPILYARLARIDA O`TAYOTGAN QON U YERDA KISLORODGA BOYIYDI VA KORBONAT ANGIDRIDNI O`PKADAN  CHIQAYOTGAN HAVOGA QO`SHIB  YUBORADI. 
V) QON ORGANIZMNING ASOSIY HIMOYACHISI HISOBLANADI, U HAR XIL YOT VA ZAHARLI MODDALARNI PARCHALAB ZARARSIZLANTIRADI. ORGANIZMGA CHETDAN KIRADIGAN TURLI XIL YOT MIKROORGANIZMLAR OQ QON TANACHALARI-LEYKOTSITLAR TOMONIDAN ZARARSIZLANTIRILADI.  G) QON TANA TEMPERATURASINI BIR XIL SAQLAB TURADI. U BARCHA CHETKI ORGANLARGA OQIB BORIB, O`ZI BILAN BIRGA ISSIQLIKNI HAM OLIB BORADI. QON TERI ORQALI INTENSIV RAVISHDA HARAKAT QILIB TURGANLIGI UCHUN OSHIQCHA TEMPERATURA MUHITGA BERILIB ORGANIZM O`TA QIZIB KETISHDAN SAQLANADI. QONNING DOIMIY HARAKAT QILIB TURISHI TUFAYLI ORGANIZM MODDALAR ALMASHINUVI NATIJASIDA HOSIL BO`LGAN KERAKSIZ QOLDIQ MODDALARDAN TOZALANADI, YA`NI ULAR QON BILAN BUYRAK VA TERIGACHA OQIB KELIB, U YERDAN AJRATIB CHIQARIB YUBORILADI.   Logotip
V) QON ORGANIZMNING ASOSIY HIMOYACHISI HISOBLANADI, U HAR XIL YOT VA ZAHARLI MODDALARNI PARCHALAB ZARARSIZLANTIRADI. ORGANIZMGA CHETDAN KIRADIGAN TURLI XIL YOT MIKROORGANIZMLAR OQ QON TANACHALARI-LEYKOTSITLAR TOMONIDAN ZARARSIZLANTIRILADI.  G) QON TANA TEMPERATURASINI BIR XIL SAQLAB TURADI. U BARCHA CHETKI ORGANLARGA OQIB BORIB, O`ZI BILAN BIRGA ISSIQLIKNI HAM OLIB BORADI. QON TERI ORQALI INTENSIV RAVISHDA HARAKAT QILIB TURGANLIGI UCHUN OSHIQCHA TEMPERATURA MUHITGA BERILIB ORGANIZM O`TA QIZIB KETISHDAN SAQLANADI. QONNING DOIMIY HARAKAT QILIB TURISHI TUFAYLI ORGANIZM MODDALAR ALMASHINUVI NATIJASIDA HOSIL BO`LGAN KERAKSIZ QOLDIQ MODDALARDAN TOZALANADI, YA`NI ULAR QON BILAN BUYRAK VA TERIGACHA OQIB KELIB, U YERDAN AJRATIB CHIQARIB YUBORILADI.  
HAR BIR ORGANIZMNING NORMAL HAYOT KECHIRISHI UCHUN UNDA DOIMIY SUR`ATDA QON AYLANIB TURISHI KERAK. QON TOMIRLARIDA  DOIMIY QON HARAKATI MAXSUS ORGANLAR-YURAK, ARTERIYA QON TOMIRLARI VA KO`NDALANG-TARG`IL TOLALI MUSKULLARNING FAOLIYATI TUFAYLI RO`Y BERADI. ORGANIZM HAR XIL SHARIOITLARDA HAM BARCHA ORGAN VA SISTEMALARNI QON BILAN TA`MINLASH UCHUN QON AYLANISHINI BOSHQARIB TURUVCHI MAXSUS SISTEMAGA EGA. SHU SISTEMA ISHI TUFAYLI HAR XIL SHAROITDA HAM BARCHA TO`QIMA VA HUJAYRALARNING KISLOROD VA OZIQ MODDALARGA BO`LGAN TALABI QONDIRILIB TURILADI.   Logotip
HAR BIR ORGANIZMNING NORMAL HAYOT KECHIRISHI UCHUN UNDA DOIMIY SUR`ATDA QON AYLANIB TURISHI KERAK. QON TOMIRLARIDA  DOIMIY QON HARAKATI MAXSUS ORGANLAR-YURAK, ARTERIYA QON TOMIRLARI VA KO`NDALANG-TARG`IL TOLALI MUSKULLARNING FAOLIYATI TUFAYLI RO`Y BERADI. ORGANIZM HAR XIL SHARIOITLARDA HAM BARCHA ORGAN VA SISTEMALARNI QON BILAN TA`MINLASH UCHUN QON AYLANISHINI BOSHQARIB TURUVCHI MAXSUS SISTEMAGA EGA. SHU SISTEMA ISHI TUFAYLI HAR XIL SHAROITDA HAM BARCHA TO`QIMA VA HUJAYRALARNING KISLOROD VA OZIQ MODDALARGA BO`LGAN TALABI QONDIRILIB TURILADI.  
INSONLARDA QON AYLANISH KATTA VA KICHIK QON AYLANISH DOIRALARIDAN IBORATDIR. KATTA QON AYLANISH DOIRASI YURAKNING CHAP QORINCHASIDAN BOSHLANIB, O`PKADAN BOSHQA HAMMA ORGANLARDA KAPILYAR QON TOMIRLARI ORQALI TARQALADI. TO`QIMA VA HUJAYRALARDA KISLOROD BERILIB, KARBONAT ANGIDRID QABUL QILINGANDAN KEYIN QON VENA TOMIRLARIGA O`TADI. KENG QON PASTKI VA USTKI KOVAK VENALAR ORQALI O`NG YURAK BO`LMASIGA QO`YILADI. KICHIK QON AYLANISH DOIRASI O`NG YURAK QORINCHASIDAN BOSHLANIB O`PKA ARTERIYALARI ORQALI O`PKA KAPILLYARLARIGA BORADI. U YERDA KARBONAT ANGIDRIDDAN TOZALANIB, KISLORODGA BOYIGAN QON ARTERIYA QONIGA AYLANADI VA MAXSUS YO`LLAR BILAN CHAP YURAK BO`LMASIGA QO`YILADI.   Logotip
INSONLARDA QON AYLANISH KATTA VA KICHIK QON AYLANISH DOIRALARIDAN IBORATDIR. KATTA QON AYLANISH DOIRASI YURAKNING CHAP QORINCHASIDAN BOSHLANIB, O`PKADAN BOSHQA HAMMA ORGANLARDA KAPILYAR QON TOMIRLARI ORQALI TARQALADI. TO`QIMA VA HUJAYRALARDA KISLOROD BERILIB, KARBONAT ANGIDRID QABUL QILINGANDAN KEYIN QON VENA TOMIRLARIGA O`TADI. KENG QON PASTKI VA USTKI KOVAK VENALAR ORQALI O`NG YURAK BO`LMASIGA QO`YILADI. KICHIK QON AYLANISH DOIRASI O`NG YURAK QORINCHASIDAN BOSHLANIB O`PKA ARTERIYALARI ORQALI O`PKA KAPILLYARLARIGA BORADI. U YERDA KARBONAT ANGIDRIDDAN TOZALANIB, KISLORODGA BOYIGAN QON ARTERIYA QONIGA AYLANADI VA MAXSUS YO`LLAR BILAN CHAP YURAK BO`LMASIGA QO`YILADI.  
YURAK G`OVAK ORGAN BO`LIB, UZUNASIGA CHAP VA O`NG QISMLARGA BO`LINGANDIR. HAR BIR QISM O`Z O`RNIDA  QORINCHA VA BO`LMALARDAN IBORAT. CHAP QORINCHA VA CHAP BO`LMA ORASIDAGI KLAPANNI IKKI TABAQALI, O`NG QORINCHA VA O`NG BO`LMA ORASIDAGI KLAPANNI UCH TABAQALI KLAPAN DEYILADI. BU KLAPANLARNING OCHILISHI VA YOPILISHI QORINCHA HAMDA BO`LMACHALARDA QON BOSIMINING O`ZGARISHIGA BOG`LIQ. YURAK MUSKUL TOLALARI TARKIBIDA MIOFIBRILLAR MAVJUD BO`LIB TOLA DIAMETRI 12-24 MIKRON, UZUNLIGI ESA 50 MIKRONGACHA YETADI, CHAP QORINCHA MUSKUL QAVATI, O`NG QORINCHA MUSKUL QAVATIDAN YO`G`ONROQ. BUNING ASOSIY SABABI SHUNDAKI, CHAP QORINCHA QISQARGANIDA KATTA KUCH BILAN QISQARISHI KERAK.    HAR BIR ODAMDA YURAK KATTA- KICHIKLIGI UNING YOSHI, JINSI, JISMONIY TAYYORGARLIGIGA VA HARAKAT AKTIVLIGIGA BOG`LIQDIR. O`RTA YOSHLI, O`RTA JISMONIY TAYYORGARLIKKA EGA HAMDA O`RTACHA BO`Y UZUNLIGI VA TANA OG`IRLIGIGA EGA BO`LGAN ODAMLARDA YURAKNING UZUNLIGI 14 SM, ENI ESA 12 SM VA QORINCHALAR HAJMI 250-350 ML. AYOL KISHINING YURAGI ALBATTA ERKAKLARNIKIDAN BIR OZ KICHIKROQ BO`LADI.   YURAKNING UMUMIY HAJMI ERKAKLARDA 760-900 ML BO`LSA, AYOLLARDA 500-600 ML TENGDIR. FIZKULTURA VA SPORT MASHQLARI BILAN DOIMIY SHUG`ULLANIB TURISH YURAKNI BAQUVVAT QILIB, HAJMINING TOBORA OSHIB BORISHIGA OLIB KELADI. Logotip
YURAK G`OVAK ORGAN BO`LIB, UZUNASIGA CHAP VA O`NG QISMLARGA BO`LINGANDIR. HAR BIR QISM O`Z O`RNIDA  QORINCHA VA BO`LMALARDAN IBORAT. CHAP QORINCHA VA CHAP BO`LMA ORASIDAGI KLAPANNI IKKI TABAQALI, O`NG QORINCHA VA O`NG BO`LMA ORASIDAGI KLAPANNI UCH TABAQALI KLAPAN DEYILADI. BU KLAPANLARNING OCHILISHI VA YOPILISHI QORINCHA HAMDA BO`LMACHALARDA QON BOSIMINING O`ZGARISHIGA BOG`LIQ. YURAK MUSKUL TOLALARI TARKIBIDA MIOFIBRILLAR MAVJUD BO`LIB TOLA DIAMETRI 12-24 MIKRON, UZUNLIGI ESA 50 MIKRONGACHA YETADI, CHAP QORINCHA MUSKUL QAVATI, O`NG QORINCHA MUSKUL QAVATIDAN YO`G`ONROQ. BUNING ASOSIY SABABI SHUNDAKI, CHAP QORINCHA QISQARGANIDA KATTA KUCH BILAN QISQARISHI KERAK.    HAR BIR ODAMDA YURAK KATTA- KICHIKLIGI UNING YOSHI, JINSI, JISMONIY TAYYORGARLIGIGA VA HARAKAT AKTIVLIGIGA BOG`LIQDIR. O`RTA YOSHLI, O`RTA JISMONIY TAYYORGARLIKKA EGA HAMDA O`RTACHA BO`Y UZUNLIGI VA TANA OG`IRLIGIGA EGA BO`LGAN ODAMLARDA YURAKNING UZUNLIGI 14 SM, ENI ESA 12 SM VA QORINCHALAR HAJMI 250-350 ML. AYOL KISHINING YURAGI ALBATTA ERKAKLARNIKIDAN BIR OZ KICHIKROQ BO`LADI.   YURAKNING UMUMIY HAJMI ERKAKLARDA 760-900 ML BO`LSA, AYOLLARDA 500-600 ML TENGDIR. FIZKULTURA VA SPORT MASHQLARI BILAN DOIMIY SHUG`ULLANIB TURISH YURAKNI BAQUVVAT QILIB, HAJMINING TOBORA OSHIB BORISHIGA OLIB KELADI.
ODAM YURAGI SHUNDAY BIR XUSUSIYATGA  EGAKI, U O`ZIDA PAYDO BO`LGAN IMPULSLAR TUFAYLI DOIMIY SURATDA RITMIK RAVISHDA QISQARIB TURADI. BUNDAY QISQARISH YURAKKA CHETDAN BOSHQA QITIQLANISH BERILMAGANDA HAM  KUZATILADI. SHUNING UCHUN HAM BU HOL YURAK AVTOMATIZMI DEYILADI. YURAK AVTOMATIZMINI TA`MINLAYDIGAN IMPULSLAR YURAKDAGI MAXSUS MUSKUL HUJAYRALAR TO`PLAMINI TASHKIL QILGAN O`TKAZUVCHI SISTEMADA YUZAGA KELADI. BUNDAY HUJAYRALAR TO`PLAMI CHAP YURAK BO`LMASI VA KOVAK VENA ORASIDA JOYLASHGAN KEYT- FLYAK TUGUNI, BO`LMALAR BILAN QORINCHALAR O`RTASIDAGI ASHOF-TOVAR TUGUNI HAMDA CHAP VA O`NG QORINCHA ORASIDAGI DEVORDA JOYLASHGAN GISS OYOQCHALARIDIR.  SHU O`TKAZUVCHI SISTEMA TUFAYLI YURAK TANADAN AJRATIB OLINGANDA HAM ISHLAB TURISHI MUMKIN.  Logotip
ODAM YURAGI SHUNDAY BIR XUSUSIYATGA  EGAKI, U O`ZIDA PAYDO BO`LGAN IMPULSLAR TUFAYLI DOIMIY SURATDA RITMIK RAVISHDA QISQARIB TURADI. BUNDAY QISQARISH YURAKKA CHETDAN BOSHQA QITIQLANISH BERILMAGANDA HAM  KUZATILADI. SHUNING UCHUN HAM BU HOL YURAK AVTOMATIZMI DEYILADI. YURAK AVTOMATIZMINI TA`MINLAYDIGAN IMPULSLAR YURAKDAGI MAXSUS MUSKUL HUJAYRALAR TO`PLAMINI TASHKIL QILGAN O`TKAZUVCHI SISTEMADA YUZAGA KELADI. BUNDAY HUJAYRALAR TO`PLAMI CHAP YURAK BO`LMASI VA KOVAK VENA ORASIDA JOYLASHGAN KEYT- FLYAK TUGUNI, BO`LMALAR BILAN QORINCHALAR O`RTASIDAGI ASHOF-TOVAR TUGUNI HAMDA CHAP VA O`NG QORINCHA ORASIDAGI DEVORDA JOYLASHGAN GISS OYOQCHALARIDIR.  SHU O`TKAZUVCHI SISTEMA TUFAYLI YURAK TANADAN AJRATIB OLINGANDA HAM ISHLAB TURISHI MUMKIN. 
BU TAJRIBANI A.A. KULYABKO O`LGAN BOLA YURAGI USTIDA O`TKAZGAN. YA`NI, O`LGAN BOLA YURAGI BIR SUTKADAN KEYIN MAXSUS SUYUQLIK ICHIGA SOLIB QO`YILGANDA BIR NECHA VAQT ISHLAB TURGAN. YURAK O`TKAZUVCHI SISTEMASI ORASIDA KEYT-FLYAK TUGUNI ENG YUQORI QO`ZG`ALUVCHANLIKKA EGA. ASHOF- TOVAR TUGUNI VA GISS BOYLAMLARI ESA UNGA NISBATAN KUCHSIZROQ QO`ZG`ALADI. BUNI QUYIDAGI ODDIY TAJRIBADA ISBOTLASH MUMKIN. AGAR BAQA YURAGI OLINIB, UCH QISMGA, YA`NI VENA SINUSI, BO`LMALAR VA QORINCHAGA BO`LINIB, FIZIOLOGIK ERITMA MAXSUS IDISHGA TASHLANSA, VENA SINUSI ENG TEZ; BO`LMALAR UNDAN SEKINROQ, QORINCHALAR ESA UNDAN HAM SEKINROQ QISQARADI. YURAK AVTOMATIZMINI YUZAGA KELTIRADIGAN IMPULSLAR O`TKAZUVCHI TUGUNDAGI HUJAYRALARNING MEMBRANASIDA PAYDO BO`LADIGAN POTENTSIALLAR AYIRMASI TUFAYLI RO`Y BERADI. Logotip
BU TAJRIBANI A.A. KULYABKO O`LGAN BOLA YURAGI USTIDA O`TKAZGAN. YA`NI, O`LGAN BOLA YURAGI BIR SUTKADAN KEYIN MAXSUS SUYUQLIK ICHIGA SOLIB QO`YILGANDA BIR NECHA VAQT ISHLAB TURGAN. YURAK O`TKAZUVCHI SISTEMASI ORASIDA KEYT-FLYAK TUGUNI ENG YUQORI QO`ZG`ALUVCHANLIKKA EGA. ASHOF- TOVAR TUGUNI VA GISS BOYLAMLARI ESA UNGA NISBATAN KUCHSIZROQ QO`ZG`ALADI. BUNI QUYIDAGI ODDIY TAJRIBADA ISBOTLASH MUMKIN. AGAR BAQA YURAGI OLINIB, UCH QISMGA, YA`NI VENA SINUSI, BO`LMALAR VA QORINCHAGA BO`LINIB, FIZIOLOGIK ERITMA MAXSUS IDISHGA TASHLANSA, VENA SINUSI ENG TEZ; BO`LMALAR UNDAN SEKINROQ, QORINCHALAR ESA UNDAN HAM SEKINROQ QISQARADI. YURAK AVTOMATIZMINI YUZAGA KELTIRADIGAN IMPULSLAR O`TKAZUVCHI TUGUNDAGI HUJAYRALARNING MEMBRANASIDA PAYDO BO`LADIGAN POTENTSIALLAR AYIRMASI TUFAYLI RO`Y BERADI.
YURAK VA QON TOMIRLARIDAN QONNING DOIMIY RAVISHDA HARAKAT QILISHI YURAK ISHINING DAVRLARI BILAN BELGILANADI. YURAK BO`SHASHGANIDA BO`LMA VA QORINCHALARGA QON QUYILADI. YURAKNING QISQARISHI BO`LMALARNING QISQARISHIDAN BOSHLANADI BUNING UCHUN 0,12-0,15  SEKUND VAQT KETADI. BO`LMALAR SISTOLASI TUGAGANIDAN KEYIN QORINCHALAR QISQARISHI BOSHLANADI. QORINCHALAR MUSKULINING DASTLABKI QISQARISH DAVRI TARANGLASHISH FAZASI DEYILIB, U 0,04-0,06 SEKUNDNI O`Z ICHIGA OLADI. BU VAQTGA KELIB, QORINCHALAR ICHIDAGI BOSIM OSHIB KETA BOSHLAYDI. YARIM OY SIMON KLAPANLAR OCHILIB, QON AORTA VA O`PKA ARTERIYASIGA SURIB CHIQARILADI. CHAP QORINCHADA BOSIM 130-150 MM SIMOB USTUNIGACHA KO`TARILSA, O`NG QORINCHADA 15- 30 MM SIMOB USTUNIGA OSHADI. SHU DAVR QON HAYDAB CHIQARISH DAVRI DEYILIB, 0,25-0,30 SEKUND VAQT DAVOM ETADI. KEYIN QORINCHALARNI BO`SHASHISH VAQTI BOSHLANIB U 0,5 SEKUND VAQT DAVOM ETADI VA BO`LMACHALARNING QAYTA QISQARISHI BILAN TUGAYDI. Logotip
YURAK VA QON TOMIRLARIDAN QONNING DOIMIY RAVISHDA HARAKAT QILISHI YURAK ISHINING DAVRLARI BILAN BELGILANADI. YURAK BO`SHASHGANIDA BO`LMA VA QORINCHALARGA QON QUYILADI. YURAKNING QISQARISHI BO`LMALARNING QISQARISHIDAN BOSHLANADI BUNING UCHUN 0,12-0,15  SEKUND VAQT KETADI. BO`LMALAR SISTOLASI TUGAGANIDAN KEYIN QORINCHALAR QISQARISHI BOSHLANADI. QORINCHALAR MUSKULINING DASTLABKI QISQARISH DAVRI TARANGLASHISH FAZASI DEYILIB, U 0,04-0,06 SEKUNDNI O`Z ICHIGA OLADI. BU VAQTGA KELIB, QORINCHALAR ICHIDAGI BOSIM OSHIB KETA BOSHLAYDI. YARIM OY SIMON KLAPANLAR OCHILIB, QON AORTA VA O`PKA ARTERIYASIGA SURIB CHIQARILADI. CHAP QORINCHADA BOSIM 130-150 MM SIMOB USTUNIGACHA KO`TARILSA, O`NG QORINCHADA 15- 30 MM SIMOB USTUNIGA OSHADI. SHU DAVR QON HAYDAB CHIQARISH DAVRI DEYILIB, 0,25-0,30 SEKUND VAQT DAVOM ETADI. KEYIN QORINCHALARNI BO`SHASHISH VAQTI BOSHLANIB U 0,5 SEKUND VAQT DAVOM ETADI VA BO`LMACHALARNING QAYTA QISQARISHI BILAN TUGAYDI.
YURAKNING SISTOLIK HAJMI DEB, U BIR QISQARGANIDA QON TOMIRLARIGA SURIB CHIQARILGAN QON MIQDORGA AYTILADI. U ODAMLARDA  TINCH TURGAN PAYTDA 60-80 MM3 GA TENG. YURAK SISTOLIK HAJMINING 1 MINUTDAGI YURAK O`RISHLAR SONIGA KO`PAYTIRSAK, UNING MINUTLIK HAJMI KELIB CHIQADI, U O`RTACHA 4,5-5 LITR GA TENG. JISMONIY ISH VAQTIDA YURAK MINUTLIK HAJMI BIR NECHA MARTA OSHIB KETADI. MASALAN YENGIL ISH BAJARISHDA YURAK MINUTLIK XAJMI 10-15 LITRGA YETADI. SPORT BILAN SHUG`ULLANUVCHI ODAMLAR KUCHLI JISMONIY ISH BAJARGANLARIDA ULARNING YURAGI MINUTIGA 30-35 LITRGACHA QON HAYDAB CHIQARISHI MUMKIN. YURAKNING MINUTLIK HAJMINI ANIQLASHDA FIK METODI ENG QO`LAY METOD BO`LIB, U SARFLANGAN KISLOROD VA ARTERIO -VENA FARQINI ANIQLASHGA ASOSLANGAN. MINUTIGA 72 MARTA URIB TURGAN YURAKDAN CHIQQAN QONNING YANA QAYTIB YURAKKA QO`YILISHI UCHUN 23 SEKUND VAQT SARF BO`LADI. SHU VAQT 1/5 QISMI KICHIK QON AYLANISH DOIRASI UCHUN SARFLANSA, 4/5 QISMI KATTA QON AYLANISH DOIRASI UCHUN SARFLANADI.      Logotip
YURAKNING SISTOLIK HAJMI DEB, U BIR QISQARGANIDA QON TOMIRLARIGA SURIB CHIQARILGAN QON MIQDORGA AYTILADI. U ODAMLARDA  TINCH TURGAN PAYTDA 60-80 MM3 GA TENG. YURAK SISTOLIK HAJMINING 1 MINUTDAGI YURAK O`RISHLAR SONIGA KO`PAYTIRSAK, UNING MINUTLIK HAJMI KELIB CHIQADI, U O`RTACHA 4,5-5 LITR GA TENG. JISMONIY ISH VAQTIDA YURAK MINUTLIK HAJMI BIR NECHA MARTA OSHIB KETADI. MASALAN YENGIL ISH BAJARISHDA YURAK MINUTLIK XAJMI 10-15 LITRGA YETADI. SPORT BILAN SHUG`ULLANUVCHI ODAMLAR KUCHLI JISMONIY ISH BAJARGANLARIDA ULARNING YURAGI MINUTIGA 30-35 LITRGACHA QON HAYDAB CHIQARISHI MUMKIN. YURAKNING MINUTLIK HAJMINI ANIQLASHDA FIK METODI ENG QO`LAY METOD BO`LIB, U SARFLANGAN KISLOROD VA ARTERIO -VENA FARQINI ANIQLASHGA ASOSLANGAN. MINUTIGA 72 MARTA URIB TURGAN YURAKDAN CHIQQAN QONNING YANA QAYTIB YURAKKA QO`YILISHI UCHUN 23 SEKUND VAQT SARF BO`LADI. SHU VAQT 1/5 QISMI KICHIK QON AYLANISH DOIRASI UCHUN SARFLANSA, 4/5 QISMI KATTA QON AYLANISH DOIRASI UCHUN SARFLANADI.     
YURAK QISQARISHI VAQTIDA UNDA BIOELEKTRIK POTENTSIALLAR HOSIL BO`LIB, UNI MAXSUS ELEKTROTLAR YORDAMIDA LENTAGA YOZIB OLISH MUMKIN. YURAK BIOTOKLARI ELEKTROKARDIOGRAF APPARATI YORDAMIDA YOZIB OLINADI. ELEKTROKARDIOGRAMMADA 5 TA TISH R, Q, R, S VA T BO`LIB, ULARNING HAR BIRI YURAKNING MA`LUM QISMIDAGI ELEKTR O`ZGARISHLARNI QAYT ETADI. R TISHI BO`LMACHALARDAGI QO`ZG`ALISH PROTSESSINI KO`RSATSA, R-Q- ORALIG`I QO`ZG`ALISHNING BO`LMACHALARDAN QORINCHALARGA O`TISH VAQTINI KO`RSATADI. BU VAQTDA O`RTACHA 0,12-0,18 SEKUNDGA TENG. R- QORINCHALARDAGI QO`ZG`ALISHNI AKS ETTIRADI, UNING DAVOM ETISHI 0,06-0,08 SEKUND. T-TISH MIOKARDDAGI QO`ZG`ALISHDAN KEYINGI HOLATNING TIKLANISHINI KO`RSATADI. ELEKTROKARDIOGRAMMADAGI T-T TISHLARI ORASIDAGI MASOFA O`LCHANIB YURAK TSIKLI, LENTA TEZLIGI ANIQ BO`LGANLIGI UCHUN ESA BIR MINUTDA YURAK URISH CHASTOTASINI ANIQLASH MUMKIN. EKG KO`RSATGICHLARGA KO`RA YURAKDA QO`ZG`ALISHNING O`TISHINI, YURAK AVTOMATIZMINI ANIQLASH MUMKIN. Logotip
YURAK QISQARISHI VAQTIDA UNDA BIOELEKTRIK POTENTSIALLAR HOSIL BO`LIB, UNI MAXSUS ELEKTROTLAR YORDAMIDA LENTAGA YOZIB OLISH MUMKIN. YURAK BIOTOKLARI ELEKTROKARDIOGRAF APPARATI YORDAMIDA YOZIB OLINADI. ELEKTROKARDIOGRAMMADA 5 TA TISH R, Q, R, S VA T BO`LIB, ULARNING HAR BIRI YURAKNING MA`LUM QISMIDAGI ELEKTR O`ZGARISHLARNI QAYT ETADI. R TISHI BO`LMACHALARDAGI QO`ZG`ALISH PROTSESSINI KO`RSATSA, R-Q- ORALIG`I QO`ZG`ALISHNING BO`LMACHALARDAN QORINCHALARGA O`TISH VAQTINI KO`RSATADI. BU VAQTDA O`RTACHA 0,12-0,18 SEKUNDGA TENG. R- QORINCHALARDAGI QO`ZG`ALISHNI AKS ETTIRADI, UNING DAVOM ETISHI 0,06-0,08 SEKUND. T-TISH MIOKARDDAGI QO`ZG`ALISHDAN KEYINGI HOLATNING TIKLANISHINI KO`RSATADI. ELEKTROKARDIOGRAMMADAGI T-T TISHLARI ORASIDAGI MASOFA O`LCHANIB YURAK TSIKLI, LENTA TEZLIGI ANIQ BO`LGANLIGI UCHUN ESA BIR MINUTDA YURAK URISH CHASTOTASINI ANIQLASH MUMKIN. EKG KO`RSATGICHLARGA KO`RA YURAKDA QO`ZG`ALISHNING O`TISHINI, YURAK AVTOMATIZMINI ANIQLASH MUMKIN.
EMBRIONNING DASTLABKI RIVOJLANISH DAVRLARIDA OZIQ MODDALAR VA KISLOROD BEVOSITA ONA ORGANIZMI TANASIDA OLIB TURILADI. EMBRION RIVOJLANISHINING SO`RG`ICHLAR VA SURG`ICHLARARO BO`SHLIQ PAYDO BO`LISHI DAVRIGA KELIB, PLATSENTA (YO`LDOSH) ORQALI QON AYLANISH PAYDO BO`LADI. ONA QONI EMBIRION BILAN UNDAGI MANA SHU SURG`ICH VA SURG`ICHLARARO BO`SHLIQ YORDAMIDA BOG`LANADI. ONA QONI TARKIBIDAGI OZIQ MODDA GRADIENTLARI EMBRION ORGANIZMIGA TUKLAR EPITELIYASINING AKTIV FAOLIYATI TUFAYLI O`TADI. PLATSENTA TUKLARIDA KISLOROD HAMDA OZIQ MODDALARGA BOY ONA QONI KINDIK VENASI ORQALI PUSHT ORGANIZMIGA O`TADI. EMBRION YURAGIDA QON O`NG YURAK BO`LMACHASIDAN MAXSUS TESHIK ORQALI CHAP BO`LMAGA, U YERDAN CHAP QORINCHAGA O`TIB KEYIN ARTERIYA QON TOMIRLARIGA CHIQIB KETADI. O`PKADAGI QON TOMIRLARINING DOIMIY RAVISHDA BUJMAYIB YOTISHI TUFAYLI ULARNING OQIB KELADIGAN QONGA QARSHILIGI KATTA BO`LADI. SHUNING UCHUN HAM O`PKA ARTERIYASIDA QON BOSIMI AORTAGA NISBATAN BIRMUNCHA YUQORI BO`LADI.  EMBRION ORGANIZMIDA HAR XIL ORGANLAR ULARNING BAJARADIGAN VAZIFALARIGA KO`RA TURLI XIL QON BILAN TA`MINLANADI. MASALAN: ONA QORNIDAGI BOLA ORGANIZMIDA O`PKA HALI ISHLAMAGANLIGI UCHUN UNDA QON AYLANISH KUCHSIZ, BOSH MIYA VA KORANAR TOMIRLARDA QON AYLANISH ANCHA INTENSIV BO`LIB, TOZA QON OQADI, JIGARDAN TOZA QON MAVJUD. SHUNING UCHUN  EMBRIONNING RIVOJLANISH DAVRIDA MIYA, YURAK VA JIGAR ANCHA SHAKLLANIB QOLGAN BO`LADI. Logotip
EMBRIONNING DASTLABKI RIVOJLANISH DAVRLARIDA OZIQ MODDALAR VA KISLOROD BEVOSITA ONA ORGANIZMI TANASIDA OLIB TURILADI. EMBRION RIVOJLANISHINING SO`RG`ICHLAR VA SURG`ICHLARARO BO`SHLIQ PAYDO BO`LISHI DAVRIGA KELIB, PLATSENTA (YO`LDOSH) ORQALI QON AYLANISH PAYDO BO`LADI. ONA QONI EMBIRION BILAN UNDAGI MANA SHU SURG`ICH VA SURG`ICHLARARO BO`SHLIQ YORDAMIDA BOG`LANADI. ONA QONI TARKIBIDAGI OZIQ MODDA GRADIENTLARI EMBRION ORGANIZMIGA TUKLAR EPITELIYASINING AKTIV FAOLIYATI TUFAYLI O`TADI. PLATSENTA TUKLARIDA KISLOROD HAMDA OZIQ MODDALARGA BOY ONA QONI KINDIK VENASI ORQALI PUSHT ORGANIZMIGA O`TADI. EMBRION YURAGIDA QON O`NG YURAK BO`LMACHASIDAN MAXSUS TESHIK ORQALI CHAP BO`LMAGA, U YERDAN CHAP QORINCHAGA O`TIB KEYIN ARTERIYA QON TOMIRLARIGA CHIQIB KETADI. O`PKADAGI QON TOMIRLARINING DOIMIY RAVISHDA BUJMAYIB YOTISHI TUFAYLI ULARNING OQIB KELADIGAN QONGA QARSHILIGI KATTA BO`LADI. SHUNING UCHUN HAM O`PKA ARTERIYASIDA QON BOSIMI AORTAGA NISBATAN BIRMUNCHA YUQORI BO`LADI.  EMBRION ORGANIZMIDA HAR XIL ORGANLAR ULARNING BAJARADIGAN VAZIFALARIGA KO`RA TURLI XIL QON BILAN TA`MINLANADI. MASALAN: ONA QORNIDAGI BOLA ORGANIZMIDA O`PKA HALI ISHLAMAGANLIGI UCHUN UNDA QON AYLANISH KUCHSIZ, BOSH MIYA VA KORANAR TOMIRLARDA QON AYLANISH ANCHA INTENSIV BO`LIB, TOZA QON OQADI, JIGARDAN TOZA QON MAVJUD. SHUNING UCHUN  EMBRIONNING RIVOJLANISH DAVRIDA MIYA, YURAK VA JIGAR ANCHA SHAKLLANIB QOLGAN BO`LADI.