6-sinf tarixi Mavzu: Qullar va gladiatorlar Dars shiori va kun hikmati Kun hikmati “Bilmaganni so’rab o’rgangan olim,orlanib so’ramagan o’ziga zolim” Darsning maqsadi Rimda qullarda mehnatdan manfaatdorlik hissi mutloqo bo’lmagan. Savalash va qattiqqo’l muomila bilan ularni yahshi ishlashga, ho’jalik mollari va mehnat qurollarini asrashga undashning ham iloji yo’q edi. Zafarli yurishlar natijasida Rim imperiyasida qullar soni nihoyatda ko’payib ketdi. Rimliklar ulardan ho’jalik yo’llarida foydalanishni yo’lga qo’ya olmaganlar. Badavlat shaxslarning bo’sh vaqtlari ko’p bo’lgan yani ishlarning barini qullar bajarganlar. Rim suvoriylari  Mayda yer ijarachilari kolonlar deb atalgan.Yerdan foydalanganlik uchun ular yer egasiga o’zlari yetishtirgan mahsulotlar bilan to’lov berishardi. Bora-bora qullar soni kamaydi: ba’zilarini ozod qilishdi, ayrimlarini boshqa mamlakatlarga sotib yuborishdi va hokozo. Ayrim yer egalari qullarga kichik yer uchastkasi, mehnat qurollari, urug’lik va oilasi bilan ozod bo’lishga ruhsat berishardi. Bunday qullar «kulbali qullar» deb nomlangan. Tosh yo‘nayotgan qullar Ular ham yerdan foydalanganligi uchun haq to’lashardi, ammo endi ularni yersiz sotib ham, yer uchastkasidan haydab yuborib ham bo’lmasdi. Qullar va kolonlar Rim imperiyasining eng mazlum aholisi bo’lib qolaverishdi,ular birgalikda quldorlarga qarshi kurash boshladilar. Rim quldori Milodiy I-II asrlarda qullar mehnati foydasiz ekanligi ma’lum bo’lib qoldi. Quldorlar qullarni yer ijarachilariga aylantira boshladi.Qullar qo’zg’olonidan qo’rqqan,hosildorlikni oshirishga intilgan zamindorlar o’z uchastkalarini kichik-kichik mulklarga bo’lib tashladilar, erkin kambag’allarga ijaraga tarqatib bera boshladilar. Kolizeyning tashqaridan korinishi Ana shu uchastkalarda ijarachilar o’zlariga chaylalar qurib olib, dehqonchilik bilan shug’ullanadilar. Ular yerga qancha yaxshi ishlov bersalar, hosilning shuncha ko’p ulushi o’zlariga nasib etardi. Rimliklarning sevimli tomoshalaridan biri gladiatorlar jangi bo’lgan. Aksariyat gladiatorlar qullar yoki jinoyatchilar bo’lishgan. Ularga maxsus maktab- turmalarda ta’lim berishar, so’ngra bir- birlari bilan olishishga, tomoshabinlar ko’nglini xushlashga majbur qilishar edi. Har bir gladiatorlarning hayot-mamoti tomoshabinlar xohish- istagiga bog’liq edi. Gladiatorlar jangi Har bir jang so’ngida tomoshabinlar yengilgan gladiatorlar tirik qolish - qolmasligini hal qilar edilar. Agar tomoshabinlarning ko’pi o’ng qo’lining bosh barmog’ini yuqoriga ko’tarsa yengilgan gladiator tirik qolgan, agar, pastga qaratishsa uni tomashabinlarning ko’z o’ngida o’ldirib tashlahardi.  Janglar ulkan tosh stadionlar yoki amfiteatrlarda bo’lib o’tardi. 50 ming tomashbin sig’adigan Kolizey eng katta amfiteatr bo’lgan. Kolizey  Miloddan av. 74-yili Kapuya shahrida Spartak qo’zg’oloni bo’lib o’tdi.Spartak va uning 200 ga yaqin tarafdorlari qomoqhanadan qochishib, Vezuviy tog’iga o’rnashdilar.ko’p o’tmay ularning soni 10 mingga yetdi.Ular ko’plab yutuqlari qo’lga kiritdilar.  Mil. Avv. 71 yili ularni Mark Krass qo’shini mag’lub etdi.  6-mingdan ortiq asirlar xochga mixlab tashlashdi.Undan kiyin ham ular alohida- alohida bo’lib 10 yilgacha kurash olib bordilar. Spartak qo‘zg‘oloni Vezuviy tog‘idagi qarorgoh mil. avv. 71-yil Spartak armiyasining tor mor etilishi Tushunchalar tahlili Kolonlar- “Kulbali qullar”- Kolizey- Gladiatorlar- Amfiteatr- Changak-