Ilmiybaza.uz
QURITISH QURILMALARI TUZILISHI
Reja:
1. Kamerali quritgichlar.
2. Tunnelli quritgichlar.
3. Lentali quritgichlar.
4. Shaxtali quritgichlar.
5. Sirtmoqli quritgichlar.
6. Tebranma quritgichlar.
7. Barabanli quritgichlar.
8. Vertikal quritgich.
Ilmiybaza.uz
Meva-sabzavotlarni quritishdan maqsad ularning namligini qochirib,
mikroorganizmlar rivojlanmaydigan hamda har xil biologik jarayonlar ro‘y
bermaydigan xolga keltirishdir. Quritishning shunday bir me’yori borki, namlik
miqdori o‘sha darajadan pasaysa mikroorganizm rivojlana olmaydi. Bu minimal
darajadagi bakteriyalar uchun 30% ni, achitqi bakteriyalar uchun 15-20% ni tashkil
qiladi. Shu sababli quritishdan keyin sabzavotlarning namligi 15-25% bo‘lsa,
ularni chiritmay sifatli saqlash mumkin.
Quritish qurilmalari tuzilishi. Ishlab chiqarish korxonalarida
qo‘llaniladigan quritgichlar konstruksiyalari turli-tumandir. Ular bir-biridan
har xil belgilariga qarab farqlanadi. Qattiq, nam materialga issiqlik uzatish
turiga qarab konvektiv, kontaktli va mahsus quritgichlarga bo‘linadi. Issiqlik
eltkich sifatida havo, gaz va bug‘ qo‘llanilishi mumkin. Quritish kamerasidagi
bosim kattaligiga qarab, vakuum va atmosfera bosimida ishlaydigan
quritgichlarga bo‘linadi. Jarayonni tashkil etish usuliga qarab, davriy va
uzluksiz ishlaydigan quritgichlar bo‘lishi mumkin.
Undan tashqari, material va issiqlik eltkich harakatiga qarab parallel, qarama-
qarshi va o‘zaro kesishgan yo‘nalishli quritgichlar tayyorlanadi. Yuqorida qayd
etilganlardan ko‘rinib turibdiki, quritgichlarni umumlashtiruvchi klassifikaiiya
qilish juda kiyin.
Shuning uchun, quyida issiqlikni uzatish va quritilayotgan material
qatlamining holatiga qarab guruhlarga ajratilgan quritgichlar konstruksiyalarini
ko‘rib chiqamiz.
Halq xo‘jaligining turli sohalarida kamerali, tunnelli, lentali, shaxtali,
sirtmokli, mavhum qaynash qatlamli, barabanli, tebranma, jo‘vali, purkovchi,
pnevmatik, ikki pogonali va boshqa quritgichlar qo‘llaniladi.
1.
Kamerali quritgichlar konvektiv qurilmalar ichida eng sodda
tuzilgan va qobiq ichida vagonetkalar joylashgan bo‘ladi.
Vagonetkalar tokchalarida nam material joylashtiriladi. Havo kaloriferda
qizdirilib, ventilator yordamida haydaladi va material ustidan yoki ichidan o‘tib
Ilmiybaza.uz
namlikni bug‘latadi. Ishlatib bo‘lingan havoning bir qismi yangi havo bilan
aralashtiriladi. Bu turdagi quritgichlar, odatda atmosfera bosimida ishlaydi. Ular
kichik korxonalarda mayin rejim va past temperaturada nam mahsulotlarni quritish
uchun
mo‘ljallangan.
Afzalliklari:
tuzilishi
sodda
va
ta’mirlash
oson.
Kamchiliklari: kamerali quritgichlarning ish unumdorligi kichik va mahsulot
qurishi bir tekisda emas.
2.
Tunnelli quritgichlar. Jarayonni tashkil etish bo‘yicha bu
qurilmalar
uzluksiz ishlaydigan quritgichlar qatoriga kiradi. Bu
quritgichlar to‘g‘ri to‘rtburchak ko‘ndalang kesimli uzun kameradan
iboratdir. Nam material yuklangan - aravachalar temir relslar ustida
harakatlanadi. Qurilmaning kirish va chiqish eshiklari zich yopiladi.
Aravachalarning quritish kamerasida bo‘lish vaqti quritish jarayoni
davomiyligiga teng. Material yuklangan aravachalarning kameradan bir
marta o‘tishida nam material quritiladi. Issiqlik eltkich kaloriferda
qizdirilib, ventilator yordamida qurilmaga uzatiladi.
Bu turdagi quritgichlarda issiqlik eltkich qisman resirkulyatsiya qilinadi. Nam
material va issiqlik eltkich Bug‘allel yoki qarama-qarshi yo‘nalishli bo‘lishi
mumkin. Ko‘pincha kalorifer va ventilator quritgichning yoniga yoki tomiga
o‘rnatiladi. Ishlatib bo‘lingan havo quvur orqali atmosferaga chiqarib yuboriladi.
Bu turdagi qurilmalarda, materialni aralashtirib bo‘lmaydi va qurish bir tekisda
emas; tunnelli quritgichlar o‘lchami katta, donasimon materiallarni, sabzavot,
meva, makaron va boshqa mahsulotlarni quritish uchun mo‘ljallangan. Quritgich
kamchiliklari: quritish tezligi kichik, jarayon uzoq muddatda davom etadi va bir
tekisda emas.
3.
Lentali quritgichlar uzluksiz ishlaydigan quritgichlar qatoriga
kiradi (16-rasm).
Xo‘l mahsulot qurilmaning tepa qismidagi bunker orqali yuklanadi va
konveyrning yuqori lentasiga tushadi. Odatda, ikkita baraban orasiga tortilgan lenta
teshikli bo‘ladi va nam material uning ustida harakatlanadi. Lentaning ikkinchi
Ilmiybaza.uz
uchiga etganda, material pastki konveyrga to‘kiladi. Eng pastki konveyrdan,
quritilgan material chiqarish bunkeriga to‘kiladi.
Quritilayotgan materialning bir lentadan ikkinchisi to‘kilib o‘tishi uning
aralashishiga sababchi bo‘ladi. Natijada, quritish tezligi ortadi. Ko‘pincha bunday
quritgichlar ko‘p lentali qilib yasaladi.
Material va issiqlik eltkich o‘zaro kesishgan yo‘nalishda harakatlanadi.
Shu bilan birga, porallel va qarama - qarshi yo‘nalishli quritgichlar ham ishlab
chiqariladi. Bunday quritgichlarda issiqlik eltkich qisman resirkulyatsiya qilinishi
mumkin.
Havoni resirkulyatsiya va oraliq qizdirilishi tufayli lentali quritgichlarda
mayin quritish rejimlariga erishish mumkin.
16-rasm. Lentali quritgich.
1 - qobiq; 2 - lentali konveyr; 3 - etaklovchi barabanlar; 4 - yetaklanuvchi
barabanlar; 5 - kalorifer; 6 - yuklovchi moslamali bunker.
Lentali quritgichlarning ayrim konstruksiyalarida, bir tekisda quritishga
erishish uchun, material qatlamini aralashtirish va qatlamni tekislash uchun lenta
ustiga
mahsus
ag‘daruvchi
moslama
o‘rnatiladi,
quritgichning
asosiy
kamchiliklari: qo‘pol, ko‘p joy egallaydi, ta’mirlash va ekspluatatsiya qilish
murakkab, ish unumdorligi kichik va issiqlik sarfi katta.
