Ilmiybaza.uz QUYONLARDAN O‘LCHAMLAR OLISH, INDEKSLARINI CHIQARISH, TIRIK VAZNINI ANIQLASH Darsning maqsadi: quyonlarning tana indeksini hisoblashni o’rganish. Darsning mazmuni: Quyonlarni tanlashda dastlab ular konstitusiyasi va eksteryeriga, tola qoplamiga, o’rg’ochilarda sut bezlari rivojlanishiga, erkaklarida semizligiga e’tibor beriladi. Naslli erkak quyon sog’lom va mustahkam tana tuzilishiga ega bo’lishi lozim. Bunday quyonlar qayta urchish qobiliyatining yuqori bo’lishi va urug’lantirishda faolligi bilan tavsiflanadi. To’la qiymatli avlod berish qobiliyatiga ega bo’lgan ona quyon noromal rivojlangan, tana tuzilishi to’g’ri, mustahkam ammo dag’al bo’lmagan gavda suyagiga ega bo’lishi lozim. Eng muhimi ona quyon to’rt juft yaxshi rivojlangan yelin so’rg’ichlariga ega bo’lishi, yaxshi kyikishi, onalik sifati yaxshi bo’lishi (bolalariga mehribon) va bolalarining yaxshi oziqlantirishi lozim. Quyonlar tanasining asosiy o’lchami – kurak orti ko’krak aylanasi va tana uzunligi hisoblanadi.alohida tana qismlarining rivojlanganligini obyektiv baholash tirik vaznini zichlik indeksi orqali aniqlash imkonini beradi. Zichlik indeksining yuqori ko’rsatkichi semiz, go’shtdorlik shakli va yaxshi rivojlangan quyonlarga xos bo’ladi va aksincha. Konstitusiya tipi bilan yetiluvchanlik, mayinlik, tola qoplami sifati, xayotchanligi, kasalliklarga chidamliligi kaba muxim xujalik foydali belgilari bog’liqdir. Quyonlar konstitusiya tipi tashqi ko’rinishi va indekslarga qarab baxolanadi. Quyonlar tor tanali, keng tanali va oraliq tiplarga bo’linadi. Tor tanalilar tor, cho’ziluvchan tanaga ega, tor chuqur kukrak, uzun, to’g’ri, yetarli keng bo’lmagan yelka, zaif rivojlangan mushaklarga ega, modda almashinuvi yuqori. Semizlik indeksi 56% va past. Keng tanalilar keng, ammo kalta tanaga ega, keng va chuqur Ilmiybaza.uz kukrak, to’g’ri va keng yelka, yaxshi rivojlangan mushakga ega, modda almashinuvi past. Semizlik indeksi 65% va yuqori. Oralik tipdagi quyonlar o’rtacha eksteryerga ega. Semizlik indeksi 56-64% Quyonchilikda 4 ta konstitusiya tipi mavjud:qo’pol, nozik, bo’sh, mustaxkam Dag’al tip-mustaxkam suyak, qalin dag’al teri, dag’al tola qoplami, mushagi qoniqarli rivojlangan, yog’ qatlami bo’sh. Boshi dag’al, ko’kragi keng, oyog’i qalin, massiv. Kasallikga kam chalinadi, sermaxsul Mustaxkam tip –suyagi yaxshi rivojlangan, terisi elastik, tola qoplami uzun va quyuq, mushagi yaxshi rivojlangan, yog’ qatlami bo’sh. Boshi chuziluvchan, tanasiga mutanosib, kukragi keng, oyog’i mustaxkam. Kasallikga chidamli, maxsuldor, serpusht, tez yetiluvchan. Nozik tip –ingichka suyak, nozik teri, kalta, bo’sh tola qoplami. Mushagi va yog’ qatlami yaxshi rivojlanmagan. Boshi nozik, kukragi tor.Kasalliklarga chalinuvchan. Bo’sh tip –mushagi rivojlangan, terisi qalin, tola qoplami siyrak. Tez semiradi. Kasallikga chalinuvchan. Eksteryerga tana ayrim qismlarini kuz bilan chamalab baxolanadi. Maqbul eksteryer belgilari: Boshi-dumalok, erkaklarida qupol, urg’ochisida nozik. Qulog’i-tug’ri, zich, tikka turadi. Osiluvchani kerak emas. Ko’zi –zotiga qarab xar xil Tana shakli zotiga bog’liq –silindrik (shinshilla), tug’ri burchak (kumushsimon), dumalok (tivit) Kukragi –keng va chuqur. Yelkasi –tug’ri, keng, tekis Qorni-keng va zich. Oyog’i mustaxkam Tola qoplami –yumshoq. Quyonlarda kukrak orti aylanasi, semizlik indeksi xisobga olinadi. Ilmiybaza.uz Zichlik indeksi = Ko’krak aylanasi x100 Tananing to’g’ri uzunligi Og’irlik indeksi – (tirik vazn (g) / tana uzunligi) x 100 1. quyon tanasi: 1 - qulog’i; 2 - buyni; 3 - boshi; 4 – kukrak osti; 5 - kukragi; 6 – oldingi oyog’i; 7 - qorni; 8 – orqa oyog’i; 9 - dumi; 10 - beli; 11 - krup; 12 - yonboshi; 13 - yelka; 14 - bel; 15 – zagrivok Topshiriq. Turli zotdagi va yoshdagi quyonlarning zichlik indeksini hisoblang. Turli zotga mansub quyonlar asosiy tana qismlarining yoshiga bog’liq holda o’zgarishi, sm. Ilmiybaza.uz Zot 2 oy 3oy 4 oy Tanasining uzunligi Ko’krak aylanasining uzunligi Tanasining uzunligi Ko’krak aylanasining uzunligi Tanasining uzunligi Ko’krak aylanasining uzunligi Oq yirik 47,3 27,5 54,3 32,1 58,7 35,9 Vena havo rang 42,9 25,9 50,6 29,0 53,4 31,4 Kumushsimon 45,6 28,2 51,5 31,6 56,8 33,8 Sovet shinshilla 45,9 26,1 53,8 31,3 57,2 32,6