Ilmiybaza.uz
QUYONLARNI OZIQLANTIRISH TEXNOLOGIYASI
Reja:
1. Quyonlarni oziqlantirish va ularni fiziologik holatiga ko’ra oziqaga bo’lgan
talab me’yorlari
2. Quyonlarni urchitish va ishlab chiqarish taqvimini tuzish shartlari
Tayanch iboralar
Asrash va oziqlantirish texnologik jarayonlari, tashqi qafasalar, turg’un
holatdagi qafaslar, ko’chma qafaslar, mehnat unumdorligi, quyon boquvchiga
yuklama (bosh sonida), katak usuli, mikroiqlim sharoiti, havo harakati, yorug’lik
koeffisiyenti, yorug’lik kuni, havo harorati, fiziologik holatlar, donli oziqalar, ko’k
oziqalar, sabzavotli oziqalar, oziqa talabi, me’yori, ishlab chiqarish taqvimi.
Ilmiybaza.uz
1. Quyonlar kunduzgiga nisbatan kechasi ko’proq oziqlanadi.
Qishda ko’proq pichan, yozda esa ko’k oziqalar beriladi. Donli oziqalar
ertalab, kechqurun esa shirali oziqalar berilsa yaxshi.
Sabzavot, ildizmevalar yaxshilab yuvilib tozalanib, maydalab beriladi.
Demak, don yormasi namlanib berilgani ma’qul chunki quyonlarni nafas yo’llari
bezovtalanmaydi. Kartoshka pishirilib berilsa zararsizlanib, xazmlanishi oshadi.
Pichan vako’k oziqalar maydalanmay beriladi. Uzoq saqlangan qo’k oziqalar
berilmagani ma’qul, zaharlanishi mumkin, o’rib kelingan ko’k oziqa yedirish
zarurati bo’lsa, uniquruq pichanga aralashtirib bergan ma’qulroq.
Agar oxurlardamuzlagan oziqalar, ildizmevalar bo’lsa, olib tashlash kerak.
Zaharli ko’k oziqa (o’t)larni quyonlar yemaydi. Ituzum, ayiqtovon, digitalis,
zangpoya, sutlama, qarg’ako’z, piyozli o’simliklar, kartoshka va pomidor palaklari
kabi zaharli o’simliklarni bermaslik lozim.
Bo’rdoqilanayotgan quyonlarga o’tkir xidli o’simliklardan bermaslik kerak,
quyoning go’shtidan hidi kelib qoladi.
Bolali ona quyonlarga sovuq paytlarda suv ilitib berilishi kerak.
Bo’g’oz quyonlarga bo’g’ozlikning birinchi yarmida bo’ydoq davridagiga
nisbatan rasion 30%, ikkinchi yarimida 70% ga oshiriladi. Bo’g’ozlik davrida
kalsiyli oziqalar miqdorini 1,5-2 marta ko’paytirish kerak.
Ona quyonga bola emizish davrining dastlabki 15 kunida rasion to’yimligi 2
marta, o’rtalarida 3 marta, sutdan chiqishi davrida 4 martagacha oshiriladi.
Onasidan ajratilgan quyonchalarga ularni onasi bilan birga turgan davridagi
oziqalar 2-3 xaftagacha berib turiladi. Bir turdagi oziqadan ikkinchi turdagi oziqqa
5-6 kun davomida sekin-asta o’tkaziladi. Bunda yangi beriladigan ozik miqdorini
ko’paytirib, tuxtatiladigan oziqa miqdori esa kamaytirib boriladi.
Onasidan ajratilib boqishdagi 2,5-3 oylik quyonchalarga silos va kepak
berilmaydi. Silos qornini shishiradi, kepak esa koksidoz bilan og’rishiga olib kelishi
mumkin. Quyonchalarga 2 oyligidan don yormasa berish mumkin. Quyonlarga 1
shimdim tuz va bur berishni unutmaslik kerak.
Ilmiybaza.uz
2. Quyonchilik xo’jaligining yo’nalishi, quyonlarning mahsuldorlik
xususiyatlari, jarayonlarningo’ziga xos ishlab chiqish muddatlari, miqdori, go’shtga
topshirish vaqti kabilar ona quyonlardan umumiy foydalanish tartibini belgilaydi.
Chunonchi, naslchilik xo’jaliklarida ona quyondan yiliga 4 marta bola olish
rejalashtirilsa, tovar xo’jaliklarida 6 martagacha bola olinadi.
Xo’jaliklarda ona quyonlarni urug’lantirish va bolalatish mutaxasis
tomonidan tuzilgan maxsus urug’lantirish va tug’dirish kalendar rejasi talablari
ostida bajarilishi lozim.
Quyonchilikda ishlab chiqarish kalendari deb - ona quyonlarni
urug’lantirish, bolalatish, bolalarini onasidan ajratish va yosh quyonlarni harajatga
chiqarish yillik rejasiga aytiladi. Quyonlarni tug’dirish muddatlari quyidagi
mulohazalar asosida belgilanish lozim.
A) Yoz faslida bir marta tug’dirilib, go’shtga topshiriluvchi yosh urg’ochi
quyonlar yetishtirish maqsadida, ona quyonlarni ishlab chiqarish yili uchun birinchi
urug’lantirish shimoliy xududlarda dekabrning boshlarida, janubda dekabr oyining
oxirlarida bajarish lozim.
B) Har bir ona quyon hisobiga bir yilda 4 martadan kam bola olmaslikka
erishish kerak. Bu esa xo’jalikda mavjud ishchi kuchidan va asbob – anjomlardan
to’liq foydalanish imkoniyatini beradi.
V) Ona quyonlardan oxirgi bola olishni shimoliy xududlarda 20 avgustdan,
janubiy xududlarda esa 10 sentyabrdan kechiktirmaslik kerak. Chunki quyon
bolalari bu muddatdan kech tug’ilganda sust o’sadi, oziqaga nisbatan kam
qo’shimcha vazn beradi va kelgusi ishlab chiqarish fasli yoki yili uchun ona
quyonlarni tayyorlashga salbiy ta’sir ko’rsatadi.
Quyonlarni urug’lantirish va bolalatish kalendari o’rtachada 4 martagacha,
yarim tig’izda 5 martagacha, tig’izda 6 martagacha bo’lishi mumkin.
G) Yarim tig’iz va tig’iz bolalatishda oldingi tug’ishlarda kamroq bola
o’stirgan va tirik vaznini ko’p kamaytirmagan ona quyonlardan foydalaniladi.
Tig’iz bolalatishda ona quyon tuqqanidan keyin 2-nchi kuni, yarimtig’iz
bolalatishda esa tuqqandan 15-20 kundan keyin urug’lantirish lozim.
Ilmiybaza.uz
Quyonlarni tig’iz bolalatish kalendarida onasidan quyon bolalari 28 kunlik
yoshida, yarimtig’iz bolalatishda esa 35-40 kunlik yoshida ajratiladi.
Ona quyonlarni bolalatishda ba’zan birinchi marta tig’iz, ikkinchi marta
yarimtig’iz ko’rinishda bolalatilsa, yilni oxirida 6 marta bola olish mumkin.
O’rtacha (4 marta) kalendar hisobida bolalatishda ona quyonlarni tuqqanidan
60 kundan keyin ya’ni quyon bolalari onasidan ajralgandan so’ng urug’lantiriladi.
D) Bir marta bola olishga mo’ljallangan urg’ochi quyonlardan bola olishni
yilni qulay fasliga mo’ljallash lozim, chunki ulardan olingan quyon bolalari arzon
oziqalar bilan o’stirilib, 120-135 kunligida so’yiladi va ulardan yuqori sifatli teri
olinadi.
Go’sht – teri yo’nalishidagi zotlardan olingan quyon bolalarini 4-5 oyligida, ya’ni
tulash tamom bo’lgandan so’ng go’shtga topshirish tavsiya etiladi
