QUYONLARNI PARVARISHLASH TEXNOLOGIYASI (Quyonchilikda qo’llaniladigan parvarishlash usullari, Quyonxonalarda zaruriy mikroiqlim sharoitlari, Quyonlarni asrash va boqish, Dezinfektsiya)

Yuklangan vaqt

2024-05-10

Yuklab olishlar soni

1

Sahifalar soni

13

Faytl hajmi

527,9 KB


Ilmiybaza.uz QUYONLARNI PARVARISHLASH TEXNOLOGIYASI Reja: 1. Quyonchilikda qo’llaniladigan parvarishlash usullari 2. Quyonxonalarda zaruriy mikroiqlim sharoitlari 3. Quyonlarni asrash va boqish 4. Dezinfektsiya Tayanch iboralar Asrash va oziqlantirish texnologik jarayonlari, tashqi qafasalar, turg’un holatdagi qafaslar, ko’chma qafaslar, mehnat unumdorligi, quyon boquvchiga yuklama (bosh sonida), katak usuli, mikroiqlim sharoiti, havo harakati, yorug’lik koeffisiyenti, yorug’lik kuni, havo harorati, fiziologik holatlar, donli oziqalar, ko’k oziqalar, sabzavotli oziqalar, oziqa talabi, me’yori, ishlab chiqarish taqvimi. Ilmiybaza.uz QUYONLARNI PARVARISHLASH TEXNOLOGIYASI Reja: 1. Quyonchilikda qo’llaniladigan parvarishlash usullari 2. Quyonxonalarda zaruriy mikroiqlim sharoitlari 3. Quyonlarni asrash va boqish 4. Dezinfektsiya Tayanch iboralar Asrash va oziqlantirish texnologik jarayonlari, tashqi qafasalar, turg’un holatdagi qafaslar, ko’chma qafaslar, mehnat unumdorligi, quyon boquvchiga yuklama (bosh sonida), katak usuli, mikroiqlim sharoiti, havo harakati, yorug’lik koeffisiyenti, yorug’lik kuni, havo harorati, fiziologik holatlar, donli oziqalar, ko’k oziqalar, sabzavotli oziqalar, oziqa talabi, me’yori, ishlab chiqarish taqvimi. Ilmiybaza.uz 1. O’zbekiston sharoitida quyonchilikni joriy qilish uchun barcha xo’jaliklar va muassasalar aniq imkoniyatlarga ega. Ana shu imkoniyatlar kengrok ishga solinsa, davlatimiz ham, xo’jalik va Tashkilotlar ham katta foyda ko’rib, kun sayin o’sib borayotgan aholini moddiy talablarini qondirishi mumkin. Quyonchilikni rivojlanishiga to’sqinlik qilayotgan asosiy sabablardan biri; soha haqida qishilarda tushuncha darajasini pastligi bo’lsa, ikkinchidan quyonlarni asrash jarayonlarini Tashkil etishda muammolar mavjud. Ba’zi xo’jalik, muassasalarda quyonlar yerda, atrofi sim turlar bilan o’ralgan joylarda boqiladi. Biologik xususiyatlardan ma’lumki yovvoyi quyonlar yerdan qazib yashaydilar. Bu xususiyat uy quyonlariga ham utgan, ular yerni kavlab uya quradilar. Bunday hollarda quyonlarni hisobga olish, erkak va urg’ochilarini bir - biridan ajratish, mahsulot yetishtirishni rejalashtirish juda kiyin bo’ladi. Bundan tashqari quyonlarni tungi axlati suyuq bo’lib, ko’pgina foydali moddalar ichak orqali surilishga ulgurmaydi. Axlat to’proqga tushgach tezda singib ketadi. Natijada axlat tarkibidagi to’yimli moddalar yo’qoladi. Odatiy holga ko’ra quyonlar suyuq axlatini iste’mol qiladi bu xodisaga kaprofagiya deyiladi. Kaprofagiya bir tomonlama foydali bo’lib, axlat tarkibidagi har xil vitamin, moddalar organizmga qayta qabul qilinib, sintezlanadi; salbiy tomoni esa turli yuqumli va gelmentoz kasalliklarning birdaniga tarqalib ketishiga olib keladi va quyonlar tezda qirilib ketishi mumkin. Yerda asrash sharoitida zootexnik hisob kitob ishlari izdan chiqadi. Har bir zotga, yoshga, mahsuldorlik guruhiga ta’luqli quyonlarni urug’lantirish, tanlash va juftlash imkoniyati bo’lmaydi. Tug’ilgan bolalarining son va sifat ko’rsatkichlarini baholash mumkin emas, xatto quyonlarni ba’zilarida bolalarini tug’ilganda yeb quyish holatlari mavjud. Bundan xolis etish imkoni ham bo’lmaydi. Umuman, zooveterinariya qoidalari izdan chiqib, mahsuldorlik keskin pasayadi. Shuning uchun zamonaviy ilmiy - amaliy sinovlardan o’tgan asrash, oziqlantirish texnologik jarayonlardan foydalanish maqsadga muvoffiq. Ilmiybaza.uz 1. O’zbekiston sharoitida quyonchilikni joriy qilish uchun barcha xo’jaliklar va muassasalar aniq imkoniyatlarga ega. Ana shu imkoniyatlar kengrok ishga solinsa, davlatimiz ham, xo’jalik va Tashkilotlar ham katta foyda ko’rib, kun sayin o’sib borayotgan aholini moddiy talablarini qondirishi mumkin. Quyonchilikni rivojlanishiga to’sqinlik qilayotgan asosiy sabablardan biri; soha haqida qishilarda tushuncha darajasini pastligi bo’lsa, ikkinchidan quyonlarni asrash jarayonlarini Tashkil etishda muammolar mavjud. Ba’zi xo’jalik, muassasalarda quyonlar yerda, atrofi sim turlar bilan o’ralgan joylarda boqiladi. Biologik xususiyatlardan ma’lumki yovvoyi quyonlar yerdan qazib yashaydilar. Bu xususiyat uy quyonlariga ham utgan, ular yerni kavlab uya quradilar. Bunday hollarda quyonlarni hisobga olish, erkak va urg’ochilarini bir - biridan ajratish, mahsulot yetishtirishni rejalashtirish juda kiyin bo’ladi. Bundan tashqari quyonlarni tungi axlati suyuq bo’lib, ko’pgina foydali moddalar ichak orqali surilishga ulgurmaydi. Axlat to’proqga tushgach tezda singib ketadi. Natijada axlat tarkibidagi to’yimli moddalar yo’qoladi. Odatiy holga ko’ra quyonlar suyuq axlatini iste’mol qiladi bu xodisaga kaprofagiya deyiladi. Kaprofagiya bir tomonlama foydali bo’lib, axlat tarkibidagi har xil vitamin, moddalar organizmga qayta qabul qilinib, sintezlanadi; salbiy tomoni esa turli yuqumli va gelmentoz kasalliklarning birdaniga tarqalib ketishiga olib keladi va quyonlar tezda qirilib ketishi mumkin. Yerda asrash sharoitida zootexnik hisob kitob ishlari izdan chiqadi. Har bir zotga, yoshga, mahsuldorlik guruhiga ta’luqli quyonlarni urug’lantirish, tanlash va juftlash imkoniyati bo’lmaydi. Tug’ilgan bolalarining son va sifat ko’rsatkichlarini baholash mumkin emas, xatto quyonlarni ba’zilarida bolalarini tug’ilganda yeb quyish holatlari mavjud. Bundan xolis etish imkoni ham bo’lmaydi. Umuman, zooveterinariya qoidalari izdan chiqib, mahsuldorlik keskin pasayadi. Shuning uchun zamonaviy ilmiy - amaliy sinovlardan o’tgan asrash, oziqlantirish texnologik jarayonlardan foydalanish maqsadga muvoffiq. Ilmiybaza.uz Texnologik jarayon deganda - oldinga qo’yilgan maqsadga erishi uchun bir- biridan ketma-ket keladigan va bir ish joyda bajariladigan ishlab chiqarish jarayonini tizimi tushuniladi. Birinchi texnologik jarayon natijasida ishlab chiqilgan mahsulot, kelgusi texnologik jarayon uchun xom ashyo bo’lib xizmat qiladi. Masalan, kompleksning o’zida ishlab chiqilgan omixta yemdan, navbatda turli yosh va fiziologik holatdagi quyonlar uchun oziqa sifatida foydalaniladi. Ishlab chiqarish jarayonlarining shakli deganda - ishlab chiqarish vositalari va usullarining umumiy ishlab chiqarish jarayonlarini xal etishdagi o’rni tushuniladi. Ish jarayoni - ishlab chiqarish manbaga ta’sir qiluvchi barcha ishchilar tomonidan bir ish joyda bajariladigan texnologik jarayonning ajralmas bir qismidir. Ish jarayonini bajarilishi natijasida quyonlarning jismoniy va fiziologik holatlari o’zgarib boradi. Kunlik ish jarayoni bu - hayvonlarni oziqlantirish, sug’orish, kataklarini tozalash, ularning holatini kuzatib borish kabilardir. Hozirgi davrda zooveterinariya qoidalariga mos keladigan uch xil asrash usullaridan foydalanish mumkin: I. Tashqi qafaslarda asrash - asosan ochiq havoda, soya salqinroq joylarda o’rnatilgan qafaslarda qo’yonlarni asrashga asoslangan. Bunda maxsus o’lcham va shakllarga ega bo’lgan bir necha xildagi qafaslardan foydalaniladi. Qafaslar xizmatchilarga ungay bo’lib, sanitariya qoidalariga moslab yerdan 80 sm balandlikdagi yerga ko’milgan yog’och oyoqlarga o’rnatiladi. Qafaslar tashqi muhit sharoitiga ko’ra 2 xil: a) turg’un holatda, ya’ni doimiy bir manzilda muqum joylashgan bo’lib, ko’chirilmaydi. Sovuq paytlarda to’siqlar bilan o’raladi. b) ko’chma, ya’ni yilning iliq fasllarida ochiq havoda o’rnatilgani holda, qishning sovuq davrida binolar ichiga kuchiriladi. Umuman, tashqi qafaslarda asrash usulida mehnat unumdorligi nisbatan past bo’lib, bir quyonboqarga 1500-1800 bosh quyon berkitilishi mumkin. Imkon boricha quyonlar alohida-alohida tartibda qafaslarda boqilgani ma’qul. Ilmiybaza.uz Texnologik jarayon deganda - oldinga qo’yilgan maqsadga erishi uchun bir- biridan ketma-ket keladigan va bir ish joyda bajariladigan ishlab chiqarish jarayonini tizimi tushuniladi. Birinchi texnologik jarayon natijasida ishlab chiqilgan mahsulot, kelgusi texnologik jarayon uchun xom ashyo bo’lib xizmat qiladi. Masalan, kompleksning o’zida ishlab chiqilgan omixta yemdan, navbatda turli yosh va fiziologik holatdagi quyonlar uchun oziqa sifatida foydalaniladi. Ishlab chiqarish jarayonlarining shakli deganda - ishlab chiqarish vositalari va usullarining umumiy ishlab chiqarish jarayonlarini xal etishdagi o’rni tushuniladi. Ish jarayoni - ishlab chiqarish manbaga ta’sir qiluvchi barcha ishchilar tomonidan bir ish joyda bajariladigan texnologik jarayonning ajralmas bir qismidir. Ish jarayonini bajarilishi natijasida quyonlarning jismoniy va fiziologik holatlari o’zgarib boradi. Kunlik ish jarayoni bu - hayvonlarni oziqlantirish, sug’orish, kataklarini tozalash, ularning holatini kuzatib borish kabilardir. Hozirgi davrda zooveterinariya qoidalariga mos keladigan uch xil asrash usullaridan foydalanish mumkin: I. Tashqi qafaslarda asrash - asosan ochiq havoda, soya salqinroq joylarda o’rnatilgan qafaslarda qo’yonlarni asrashga asoslangan. Bunda maxsus o’lcham va shakllarga ega bo’lgan bir necha xildagi qafaslardan foydalaniladi. Qafaslar xizmatchilarga ungay bo’lib, sanitariya qoidalariga moslab yerdan 80 sm balandlikdagi yerga ko’milgan yog’och oyoqlarga o’rnatiladi. Qafaslar tashqi muhit sharoitiga ko’ra 2 xil: a) turg’un holatda, ya’ni doimiy bir manzilda muqum joylashgan bo’lib, ko’chirilmaydi. Sovuq paytlarda to’siqlar bilan o’raladi. b) ko’chma, ya’ni yilning iliq fasllarida ochiq havoda o’rnatilgani holda, qishning sovuq davrida binolar ichiga kuchiriladi. Umuman, tashqi qafaslarda asrash usulida mehnat unumdorligi nisbatan past bo’lib, bir quyonboqarga 1500-1800 bosh quyon berkitilishi mumkin. Imkon boricha quyonlar alohida-alohida tartibda qafaslarda boqilgani ma’qul. Ilmiybaza.uz Hozirgi vaqtda quyon kataklarining bir necha xili mavjud. Xo’jaliklar sharoitida qafas uyalari ikkitadan quyonga mo’ljallansa, material ancha tejaladi. Bitta qafasning maydoni 0,5-0,7m2 dan kam bo’lmasligi lozim. Qafasning uzunligi 2 metr, ichining balandligi 50 sm, eni 55 sm, ikkala quyon uchun oziqa solinadigan qismi uchburchaksimon oxur bo’lib, qafasning o’rtasiga joylashtiriladi. Suv solinadigan idishlarvadonli oziqalar solinadigan oxo’r har bir quyonga alohida bo’ladi. Quyon kataklarining poli (tagi) 2 qavat bo’lib, ustkisi olinadigan kilib yasalgani ma’qul. Yuqoridagi polning oralig’i 1-1,5 sm qilib, reykadan yasaladi. Ostki poli esa oldinga qarab 5 gradus qiya qilinadi, sababi quyonning siydigi shu yerga to’planadi. Qafasning tomi esa orqaga 15 gradus qiya qilib, qattiq, issiq va nam o’tmaydigan materialdan yasaladi. Oldingi tomoniga peshayvon sifatida 20-30 sm chiqarilgani ma’qulbu yog’in sachramasligi va quyosh nuridan himoya qiladi. Xo’jalikning sharoitiga qarab, ikki yarusli olti o’rinli qafaslardan foydalanish mumkin. Olti o’rinli kataklarning uzunligi 300; eni 110; balandligi 185 sm bo’ladi. Har bir quyon uchun xashak solinadigan oxur katak tashqarisiga alohida joylashtirilib, qopqoq bilan berkitiladi. Yosh quyonlar onasidan ajratilganidan keyin jinsi bo’yicha erkak va urg’ochi guruhlarga bo’linib, alohida asralishi kerak. Ularga alohida qafaslar talab etiladi. Ular uchun uzunligi 200 ; eni 100 ; balandligi 50 sm bo’lgan qafas maqsadga muvofiq. Agar bo’yi 400 sm bulsa, o’rtasidan yasli bilan ajratilib, erkak va urg’ochi quyonlar boqilishi mumkin. Yosh quyonlarni guruh xolida boqish uchun yanada oddiyroq bo’lgan qafaslardan ham foydalaniladi. Qafasning uzunligi 200 sm, eni 100 sm, balandligi 50 sm, bo’lib, yerdan 80-100 sm yuqorida bo’ladi. Bunday qafaslarda 15 dona yosh yoki 10 dona katta quyonlarni saqlash va boqish mumkin. Shuningdek yosh quyonlar ultrabinafsha quyosh nurlaridan foydalanishi uchun yayrash maydonchasiga ega bo’lgan kataklarning ham bir necha xillar bor. II. Shed(soyabon) usulida quyonlarni asrash tizimi.Yirik va o’rtacha hajmdagi quyonchilik fermalari uchun mo’ljallangan. Bu usul oddiy Ilmiybaza.uz Hozirgi vaqtda quyon kataklarining bir necha xili mavjud. Xo’jaliklar sharoitida qafas uyalari ikkitadan quyonga mo’ljallansa, material ancha tejaladi. Bitta qafasning maydoni 0,5-0,7m2 dan kam bo’lmasligi lozim. Qafasning uzunligi 2 metr, ichining balandligi 50 sm, eni 55 sm, ikkala quyon uchun oziqa solinadigan qismi uchburchaksimon oxur bo’lib, qafasning o’rtasiga joylashtiriladi. Suv solinadigan idishlarvadonli oziqalar solinadigan oxo’r har bir quyonga alohida bo’ladi. Quyon kataklarining poli (tagi) 2 qavat bo’lib, ustkisi olinadigan kilib yasalgani ma’qul. Yuqoridagi polning oralig’i 1-1,5 sm qilib, reykadan yasaladi. Ostki poli esa oldinga qarab 5 gradus qiya qilinadi, sababi quyonning siydigi shu yerga to’planadi. Qafasning tomi esa orqaga 15 gradus qiya qilib, qattiq, issiq va nam o’tmaydigan materialdan yasaladi. Oldingi tomoniga peshayvon sifatida 20-30 sm chiqarilgani ma’qulbu yog’in sachramasligi va quyosh nuridan himoya qiladi. Xo’jalikning sharoitiga qarab, ikki yarusli olti o’rinli qafaslardan foydalanish mumkin. Olti o’rinli kataklarning uzunligi 300; eni 110; balandligi 185 sm bo’ladi. Har bir quyon uchun xashak solinadigan oxur katak tashqarisiga alohida joylashtirilib, qopqoq bilan berkitiladi. Yosh quyonlar onasidan ajratilganidan keyin jinsi bo’yicha erkak va urg’ochi guruhlarga bo’linib, alohida asralishi kerak. Ularga alohida qafaslar talab etiladi. Ular uchun uzunligi 200 ; eni 100 ; balandligi 50 sm bo’lgan qafas maqsadga muvofiq. Agar bo’yi 400 sm bulsa, o’rtasidan yasli bilan ajratilib, erkak va urg’ochi quyonlar boqilishi mumkin. Yosh quyonlarni guruh xolida boqish uchun yanada oddiyroq bo’lgan qafaslardan ham foydalaniladi. Qafasning uzunligi 200 sm, eni 100 sm, balandligi 50 sm, bo’lib, yerdan 80-100 sm yuqorida bo’ladi. Bunday qafaslarda 15 dona yosh yoki 10 dona katta quyonlarni saqlash va boqish mumkin. Shuningdek yosh quyonlar ultrabinafsha quyosh nurlaridan foydalanishi uchun yayrash maydonchasiga ega bo’lgan kataklarning ham bir necha xillar bor. II. Shed(soyabon) usulida quyonlarni asrash tizimi.Yirik va o’rtacha hajmdagi quyonchilik fermalari uchun mo’ljallangan. Bu usul oddiy Ilmiybaza.uz mexanizasiyalashgan bo’lib, oziqlantirish, suv bilan ta’minlash, axlat va gungni yigish kabi ishlar ancha yengillashgan. Quyonlar tashqi muhit yomg’ir, shamol, qor bo’ronlardan himoyalangan bo’ladi. Shed qurilmasi yog’och karkaslardan yoki temir beton devorlardan qurilib, ichki tomoni bir necha qator qafaslardan tashkil topgan soyabondir. Qafaslarning eshiklari ichkaridagi yo’lak tomonidan ochilgan bo’ladi. Yo’lakning eni 120-130 sm bo’lib, ikki tomonga qavariq qilingan betondan iborat. Shedning hajmi uning uzunligi, unda joylashgan qafaslarning soniga bog’liq. Shedning uzunligi 60 m. dan ziyod bo’lsaeng iqtisodiy samarali hisoblanadi. Shed qurilmasi bizning sharoitimizda yaxshi natija beradi. Undan qishda sovug’i -300S. dan past bo’lmaydigan har qanday xududlarda foydalansa bo’ladi. Shed (soyabon) usulida mehnat unumdorligi ancha yuqori bo’lib, 1 quyonboqarga 125 bosh ona quyon bolalari bilan (hammasi 125x30=3500 - 4000 bosh) berkitilishi mumkin yoki 1 ta quyonboqar 70 s gacha quyon go’shti (700 kg: 2 kg = 3500 bosh) yetishtirishi mumkin. Shed usulidagi tizimda voyaga yetgan quyonlar urg’ochi va erkaklari alohida individual (ayrim) holda asarladi. Qafas tagini yuza sathi 0,6-0,9 m2 dan bo’ladi. Qafaslarni shedlar ichida har xil shaklda, bir va bir necha yarus (qator)da joylashtirish mumkin. Yorug’ tushuvchi fortochkalar, gung va siydik chiqaradigan transportyor yoki oddiy novlar o’rnatiladi. Usti shifr bilan yopiladi. Quyon bolalari uchun 1 boshga 0,12 m2, nasllik bolalari uchun esa 0,17 m2 maydon ajratiladi. Bunday qafaslarning uzunligi 1,7 m, eni 0,7 m, balandligi 0,6 m bo’lishi lozim. Shed ichidagi yo’lak bo’ylab relsli yoki osma holatda 150 kg gacha yuk kutarishga mo’ljallangan gildirakli aravacha o’rnatilgan bo’lib, oziqani uyalargacha keltiradi. Keyingi vaqtlarda shed tizimi takomillashtirilib 400;1200; 2400 bosh ona quyonlar uchun muljallangan loyixalar ishlab chiqilgan. Loyihalarda havo harorati - 300S dan+350S gacha bo’lgan ob - havo hisobga olingan. III. Mexanizasiyalashgan quyonxonalarda asrash usulida - mehnat unumdorligi yanada oshib, keyingi davrda 2000; 3000; 6000; 9000; 12000 va 15000 Ilmiybaza.uz mexanizasiyalashgan bo’lib, oziqlantirish, suv bilan ta’minlash, axlat va gungni yigish kabi ishlar ancha yengillashgan. Quyonlar tashqi muhit yomg’ir, shamol, qor bo’ronlardan himoyalangan bo’ladi. Shed qurilmasi yog’och karkaslardan yoki temir beton devorlardan qurilib, ichki tomoni bir necha qator qafaslardan tashkil topgan soyabondir. Qafaslarning eshiklari ichkaridagi yo’lak tomonidan ochilgan bo’ladi. Yo’lakning eni 120-130 sm bo’lib, ikki tomonga qavariq qilingan betondan iborat. Shedning hajmi uning uzunligi, unda joylashgan qafaslarning soniga bog’liq. Shedning uzunligi 60 m. dan ziyod bo’lsaeng iqtisodiy samarali hisoblanadi. Shed qurilmasi bizning sharoitimizda yaxshi natija beradi. Undan qishda sovug’i -300S. dan past bo’lmaydigan har qanday xududlarda foydalansa bo’ladi. Shed (soyabon) usulida mehnat unumdorligi ancha yuqori bo’lib, 1 quyonboqarga 125 bosh ona quyon bolalari bilan (hammasi 125x30=3500 - 4000 bosh) berkitilishi mumkin yoki 1 ta quyonboqar 70 s gacha quyon go’shti (700 kg: 2 kg = 3500 bosh) yetishtirishi mumkin. Shed usulidagi tizimda voyaga yetgan quyonlar urg’ochi va erkaklari alohida individual (ayrim) holda asarladi. Qafas tagini yuza sathi 0,6-0,9 m2 dan bo’ladi. Qafaslarni shedlar ichida har xil shaklda, bir va bir necha yarus (qator)da joylashtirish mumkin. Yorug’ tushuvchi fortochkalar, gung va siydik chiqaradigan transportyor yoki oddiy novlar o’rnatiladi. Usti shifr bilan yopiladi. Quyon bolalari uchun 1 boshga 0,12 m2, nasllik bolalari uchun esa 0,17 m2 maydon ajratiladi. Bunday qafaslarning uzunligi 1,7 m, eni 0,7 m, balandligi 0,6 m bo’lishi lozim. Shed ichidagi yo’lak bo’ylab relsli yoki osma holatda 150 kg gacha yuk kutarishga mo’ljallangan gildirakli aravacha o’rnatilgan bo’lib, oziqani uyalargacha keltiradi. Keyingi vaqtlarda shed tizimi takomillashtirilib 400;1200; 2400 bosh ona quyonlar uchun muljallangan loyixalar ishlab chiqilgan. Loyihalarda havo harorati - 300S dan+350S gacha bo’lgan ob - havo hisobga olingan. III. Mexanizasiyalashgan quyonxonalarda asrash usulida - mehnat unumdorligi yanada oshib, keyingi davrda 2000; 3000; 6000; 9000; 12000 va 15000 Ilmiybaza.uz boshga mo’ljallangan majmua loyixalari ishlab chiqilgan va joylarda qurilib foydalanilmokda. Bunda barcha ishlab chiqarish jarayonlari; oziqa tarkatish, sug’orish, go’ng chiqarish, makroiqlim sharoitlari ham texnologik jihatdan mexanizasiyalashtirilgan. Bunday majmualarda; quyonlarni yoshi, jinsi, foydalanilish guruhlari bo’yicha alohida xonalarga joylashtirish kuzda tutilgan bo’lib, ma’muriy, mutaxassislik, oziqa ishlovchi, kushxonalar, ba’zan quyonchilik ashyolarini qayta ishlovchi qo’shimcha korxonalar ham aloxida tashkil etilgan bo’ladi. 2. Quyonxonalarda mikroiqlim sharoitni doimiy ravishda nazorat qilish, umumiy texnologik jarayonlarning muhim omilidir. Yopiq quyonxonalarda havo harorati loyixalari bo’yicha +10+150S bo’lishi ko’rsatilgan. Lekin qishda +180S, yozda +250S bo’lishi maqsadga muvofiq. . Shuning uchun ba’zi yirik yopiq quyonchilik komplekslarida o’rtacha havo harorati +10+180S ni tashkil qiladi. Havoning nisbiy namligi 60-80 % bo’lishi lozim. Me’yorida havoda foydalanish uchun quyonxonalarda havo surg’ich va haydagich parraklari joylashtiriladi. Quyonxonada havoning harakati 0,3 m/sek bo’ladi. Shuning uchun bino oynalari darchalaridan to’g’ri foydalanib, yelvizak (shamollash) bo’lishiga yo’l qo’ymaslik lozim. Quyonxonaning havosi tarkibida ammiak gazi 0,01 mg/l.dan, vodorod sulfid gazi 0,015 mg/l. dan oshmasligi kerak. Quyonxonadan go’ng va chikindilarni o’z vaqtida chiqarib turish talab etiladi. Quyonxonada yorug’lik 50 dan 100 lyuksgacha belgilanadi. Faqat muayyan yorug’lik koeffisiyentigina emas, yorug’lik kuni davomiyligi ham muhim rol o’ynaydi. Yorug’lik kuni 16-18 soatdan kam bo’lmagani ma’qul. Chunki qish davrida kunduzgi yorug’lik 10 soatdan ham qisqarib ketadi. Uni uzaytirish mahsuldorlikka ijobiy ta’sir etadi. Quyonxonalarda quyonlarni har xil yuqumli kasalliklardan ehtiyot qilish uchun sanitariya - gigiyena qoidalariga ahamiyat berish lozim. Ular quyidagilardir; Ilmiybaza.uz boshga mo’ljallangan majmua loyixalari ishlab chiqilgan va joylarda qurilib foydalanilmokda. Bunda barcha ishlab chiqarish jarayonlari; oziqa tarkatish, sug’orish, go’ng chiqarish, makroiqlim sharoitlari ham texnologik jihatdan mexanizasiyalashtirilgan. Bunday majmualarda; quyonlarni yoshi, jinsi, foydalanilish guruhlari bo’yicha alohida xonalarga joylashtirish kuzda tutilgan bo’lib, ma’muriy, mutaxassislik, oziqa ishlovchi, kushxonalar, ba’zan quyonchilik ashyolarini qayta ishlovchi qo’shimcha korxonalar ham aloxida tashkil etilgan bo’ladi. 2. Quyonxonalarda mikroiqlim sharoitni doimiy ravishda nazorat qilish, umumiy texnologik jarayonlarning muhim omilidir. Yopiq quyonxonalarda havo harorati loyixalari bo’yicha +10+150S bo’lishi ko’rsatilgan. Lekin qishda +180S, yozda +250S bo’lishi maqsadga muvofiq. . Shuning uchun ba’zi yirik yopiq quyonchilik komplekslarida o’rtacha havo harorati +10+180S ni tashkil qiladi. Havoning nisbiy namligi 60-80 % bo’lishi lozim. Me’yorida havoda foydalanish uchun quyonxonalarda havo surg’ich va haydagich parraklari joylashtiriladi. Quyonxonada havoning harakati 0,3 m/sek bo’ladi. Shuning uchun bino oynalari darchalaridan to’g’ri foydalanib, yelvizak (shamollash) bo’lishiga yo’l qo’ymaslik lozim. Quyonxonaning havosi tarkibida ammiak gazi 0,01 mg/l.dan, vodorod sulfid gazi 0,015 mg/l. dan oshmasligi kerak. Quyonxonadan go’ng va chikindilarni o’z vaqtida chiqarib turish talab etiladi. Quyonxonada yorug’lik 50 dan 100 lyuksgacha belgilanadi. Faqat muayyan yorug’lik koeffisiyentigina emas, yorug’lik kuni davomiyligi ham muhim rol o’ynaydi. Yorug’lik kuni 16-18 soatdan kam bo’lmagani ma’qul. Chunki qish davrida kunduzgi yorug’lik 10 soatdan ham qisqarib ketadi. Uni uzaytirish mahsuldorlikka ijobiy ta’sir etadi. Quyonxonalarda quyonlarni har xil yuqumli kasalliklardan ehtiyot qilish uchun sanitariya - gigiyena qoidalariga ahamiyat berish lozim. Ular quyidagilardir; Ilmiybaza.uz 1. Quyonxona va qafaslarni o’z vaqtida dezinfeksiya qilish 2. Quyonxonaga boshqa hayvon, parrandalarni kelishiga yo’l qo’ymaslik 3. Qorovul itni bog’liq asrash va 3-4 oyda 1 marta gelmentlarini tushiribturish. o’lik va pishirilmagan quyon go’shti, ichki organlarini itga bermaslik 4. Quyonxonaga oziqalarni yuqumli kasalliklar bo’lmagan xududlardan keltirish lozim Quyonlar ichadigan suvni toza idishlarda saqlash, uni kemiruvchilar kushlardan ehtiyot etish kerak QUYONLARNI ASRASH VA BOQISH Quyonlarni asrash. Xo‘jaliklarda quyonlar ochiq va yopiq joydagi kataklarda boqiladi Ochiq joyga o‘rnatilgan kataklarda -rasm) quyonlarni toza havo bilan ta’minlanishi yaxshi bo‘l'adi. Toza havo quyonlar organizmini chiniqtiradi, baquvvat va sog‘lom o‘sadi. Shuning bilan birga quyonlarning yunglari qalin va sifatli bo‘ladi. Quyonlarning kataklari ikki bo‘limdan iborat: oldidagi eshigi to‘rli bo‘lganligi uchun yorug‘, ikkinchi bo‘limni eshigi yog‘ochdan yasalganligi tufayli qorong‘i bo‘ladi. Qorong‘i bo‘limda u in qurib bolalaydi, yorug‘ bo‘limda esa oziqlanadi va o‘z hayotining ko‘p qismini o‘tkazadi (29-rasm). Quyonlar maxsus qurilgan, mexanizasiyalashgan yopiq binolarda ham boqiladi. Bunda quyonlarni sug‘orish, go‘nglarini olib chiqish, oziqlarini tayyorlash va uni tarqatish, havoning harorati va namligini bir xilda ushlab turish mexanizasiya yordamida bajariladi. Yopiq turidagi kataklar temir to‘rdan yasalib qavat-qavat qilib o‘rnatiladi. Qatorlar orasida yurish va oziqlantirish uchun yo‘l qoldiriladi. Har bir katakning oldingi qismiga avtosug‘orgich va avtooziklantirgich o‘rnatiladi. Quyonlarning bolalash va bolalarini emizish davrida kataklar ichiga fanerdan qilingan uya Ilmiybaza.uz 1. Quyonxona va qafaslarni o’z vaqtida dezinfeksiya qilish 2. Quyonxonaga boshqa hayvon, parrandalarni kelishiga yo’l qo’ymaslik 3. Qorovul itni bog’liq asrash va 3-4 oyda 1 marta gelmentlarini tushiribturish. o’lik va pishirilmagan quyon go’shti, ichki organlarini itga bermaslik 4. Quyonxonaga oziqalarni yuqumli kasalliklar bo’lmagan xududlardan keltirish lozim Quyonlar ichadigan suvni toza idishlarda saqlash, uni kemiruvchilar kushlardan ehtiyot etish kerak QUYONLARNI ASRASH VA BOQISH Quyonlarni asrash. Xo‘jaliklarda quyonlar ochiq va yopiq joydagi kataklarda boqiladi Ochiq joyga o‘rnatilgan kataklarda -rasm) quyonlarni toza havo bilan ta’minlanishi yaxshi bo‘l'adi. Toza havo quyonlar organizmini chiniqtiradi, baquvvat va sog‘lom o‘sadi. Shuning bilan birga quyonlarning yunglari qalin va sifatli bo‘ladi. Quyonlarning kataklari ikki bo‘limdan iborat: oldidagi eshigi to‘rli bo‘lganligi uchun yorug‘, ikkinchi bo‘limni eshigi yog‘ochdan yasalganligi tufayli qorong‘i bo‘ladi. Qorong‘i bo‘limda u in qurib bolalaydi, yorug‘ bo‘limda esa oziqlanadi va o‘z hayotining ko‘p qismini o‘tkazadi (29-rasm). Quyonlar maxsus qurilgan, mexanizasiyalashgan yopiq binolarda ham boqiladi. Bunda quyonlarni sug‘orish, go‘nglarini olib chiqish, oziqlarini tayyorlash va uni tarqatish, havoning harorati va namligini bir xilda ushlab turish mexanizasiya yordamida bajariladi. Yopiq turidagi kataklar temir to‘rdan yasalib qavat-qavat qilib o‘rnatiladi. Qatorlar orasida yurish va oziqlantirish uchun yo‘l qoldiriladi. Har bir katakning oldingi qismiga avtosug‘orgich va avtooziklantirgich o‘rnatiladi. Quyonlarning bolalash va bolalarini emizish davrida kataklar ichiga fanerdan qilingan uya Ilmiybaza.uz yashiklar o‘rnatiladi. Ikki qator qo‘yilgan kataklar tagiga maxsus ariqcha qilib, unga shag‘al va qum to‘ldiriladi, bunga quyonlarning siydigi shimiladi va axlati tushadi. Axlatlari vaqt-vaqti bilan tozalab turiladi. Quyonlar uchun zarur sharoit. Quyonlarni ko‘paytirish va parvarish qilishda ularning sog‘ligini saqlash va yaxshi o‘sishiga katta ahamiyat berish lozim. Buning uchun quyonlarning sharoitini yaxshilash, ularni har xil oziqlar bilan to‘liq ta’minlash va kasallik tarqalishini oldini olish tadbirlarini ko‘rish lozim. Quyonlarga kasallik tarqalmasligi uchun quyonxonaga kirish oldiga qipiq to‘shalib, unga korbol kislota yoki kreolin sepiladi. Bu eritma sepilgan qipiqni bosib o‘tish natijasida oyoq kiyimlariga yopishgan kasallik mikroblari o‘ladi. Quyon kataklaridagi oziqlantirgichlar va suvdonlarni toza holda saqlash, ularni qaynagan suv bilan bug‘lash yoki dezinfeksiya qiluvchi suyuqlik bilan ishlash talab etiladi. Kasallik tarqatuvchi manba sifatida quyon axlati xizmat qilishi mumkin. Shuning uchun quyon axlatlarini har kuni tozalash, quyonxonadan olib chiqib go‘ngxonalarga to‘plab, ustini tuproq bilan ko‘mish lozim. Quyon yelvizak shamolga va namlikning ko‘payib ketishiga bardosh bera olmaydi. Shuning uchun ularni yelvizak shamoldan saqlash, namlanib ketgan to‘shamalarini tozalash va uning o‘rniga quruq va toza to‘shama solish lozim. Quyon kataklaridagi axlatdan ko‘pincha zararli gaz tarqaladi. Shuning uchun quyonxonani tez-tez shamollatish sa havo almashtirgich o‘rnatish talab etiladi. Yopiq turdagi quyonxonalar elektr quvvati yordamida 14-16 soat yorug‘lik bilan ta’minlanadi (29-rasm). Quyonlarni oziqlantirish. Quyonlarni ko‘paytirish va o‘stirish ularni to‘g‘ri oziqlantirishga bog‘lik. Quyon kemiruvchi hayvon bo‘lib kish oylarida xashak ildizmeva, yangi daraxt shoxlari, so‘li, loviya, don yormasi, kunjara va boshqalar bilan oziqlanadi. Yoz oylarida esa quyonlar uchun eng yaxshi oziq yashil o‘simliklardir. Chunki ularda har xil foydali moddalar ko‘p bo‘ladi. Shuning uchun yozda quyonlar ko‘prok yashil o‘simliklar bilan boqiladi va unga oshxona chiqindilari (bo‘tqa, kartoshka, qovun, tarvuz) qo‘shiladi. Quyonlarga beriladigan oziqlar sifatli va toza bo‘lishi lozim. Quyonlarga botqoq yerdagi o‘tlarni, yomg‘irdan so‘ng quritilmagan beda va sebargani, mog‘orlagan va chirigan Ilmiybaza.uz yashiklar o‘rnatiladi. Ikki qator qo‘yilgan kataklar tagiga maxsus ariqcha qilib, unga shag‘al va qum to‘ldiriladi, bunga quyonlarning siydigi shimiladi va axlati tushadi. Axlatlari vaqt-vaqti bilan tozalab turiladi. Quyonlar uchun zarur sharoit. Quyonlarni ko‘paytirish va parvarish qilishda ularning sog‘ligini saqlash va yaxshi o‘sishiga katta ahamiyat berish lozim. Buning uchun quyonlarning sharoitini yaxshilash, ularni har xil oziqlar bilan to‘liq ta’minlash va kasallik tarqalishini oldini olish tadbirlarini ko‘rish lozim. Quyonlarga kasallik tarqalmasligi uchun quyonxonaga kirish oldiga qipiq to‘shalib, unga korbol kislota yoki kreolin sepiladi. Bu eritma sepilgan qipiqni bosib o‘tish natijasida oyoq kiyimlariga yopishgan kasallik mikroblari o‘ladi. Quyon kataklaridagi oziqlantirgichlar va suvdonlarni toza holda saqlash, ularni qaynagan suv bilan bug‘lash yoki dezinfeksiya qiluvchi suyuqlik bilan ishlash talab etiladi. Kasallik tarqatuvchi manba sifatida quyon axlati xizmat qilishi mumkin. Shuning uchun quyon axlatlarini har kuni tozalash, quyonxonadan olib chiqib go‘ngxonalarga to‘plab, ustini tuproq bilan ko‘mish lozim. Quyon yelvizak shamolga va namlikning ko‘payib ketishiga bardosh bera olmaydi. Shuning uchun ularni yelvizak shamoldan saqlash, namlanib ketgan to‘shamalarini tozalash va uning o‘rniga quruq va toza to‘shama solish lozim. Quyon kataklaridagi axlatdan ko‘pincha zararli gaz tarqaladi. Shuning uchun quyonxonani tez-tez shamollatish sa havo almashtirgich o‘rnatish talab etiladi. Yopiq turdagi quyonxonalar elektr quvvati yordamida 14-16 soat yorug‘lik bilan ta’minlanadi (29-rasm). Quyonlarni oziqlantirish. Quyonlarni ko‘paytirish va o‘stirish ularni to‘g‘ri oziqlantirishga bog‘lik. Quyon kemiruvchi hayvon bo‘lib kish oylarida xashak ildizmeva, yangi daraxt shoxlari, so‘li, loviya, don yormasi, kunjara va boshqalar bilan oziqlanadi. Yoz oylarida esa quyonlar uchun eng yaxshi oziq yashil o‘simliklardir. Chunki ularda har xil foydali moddalar ko‘p bo‘ladi. Shuning uchun yozda quyonlar ko‘prok yashil o‘simliklar bilan boqiladi va unga oshxona chiqindilari (bo‘tqa, kartoshka, qovun, tarvuz) qo‘shiladi. Quyonlarga beriladigan oziqlar sifatli va toza bo‘lishi lozim. Quyonlarga botqoq yerdagi o‘tlarni, yomg‘irdan so‘ng quritilmagan beda va sebargani, mog‘orlagan va chirigan Ilmiybaza.uz xashaklarni, ildizmevalarni, tugunak mevalarni va siloslarni bermaslik lozim. Quyonga beriladigan oziqlar qo’yidagilardan iborat bo‘lishi mumkin: Ilmiybaza.uz xashaklarni, ildizmevalarni, tugunak mevalarni va siloslarni bermaslik lozim. Quyonga beriladigan oziqlar qo’yidagilardan iborat bo‘lishi mumkin: Ilmiybaza.uz 1.Yashil oziqlardan - o‘tlok pichani, javdar, so‘li, beda, makkajo‘xori va boshqa g‘alla ekinlarining yer ustki qismlari, ildizmevalar va karam barglari, daraxtning yashil shoxlari hamda yovvoyi o‘tlar. 2.Shirali oziqlardan - xashaki lavlagi, xashaki sabzi, xashaki sholg‘om va boshqalar. 3.Dag‘al oziqlardan - beda, sebarga, beda - g‘alla aralashmasidan iborat pichan. 4.Konsentrat oziqlardan - g‘alla va dukkakli don ekinlari doni, yormalari, kepaklar, moyi olingan kunjara, omixta yem, pichan uni, quruq sut va boshqalar. 5.Hayvonlar mahsulotidan tayyorlangan oziqlardan - sut, yog‘i olingan sut, sutzardobi, ayron, go‘sht, go‘sht-suyak va baliq unlari. Ilmiybaza.uz 1.Yashil oziqlardan - o‘tlok pichani, javdar, so‘li, beda, makkajo‘xori va boshqa g‘alla ekinlarining yer ustki qismlari, ildizmevalar va karam barglari, daraxtning yashil shoxlari hamda yovvoyi o‘tlar. 2.Shirali oziqlardan - xashaki lavlagi, xashaki sabzi, xashaki sholg‘om va boshqalar. 3.Dag‘al oziqlardan - beda, sebarga, beda - g‘alla aralashmasidan iborat pichan. 4.Konsentrat oziqlardan - g‘alla va dukkakli don ekinlari doni, yormalari, kepaklar, moyi olingan kunjara, omixta yem, pichan uni, quruq sut va boshqalar. 5.Hayvonlar mahsulotidan tayyorlangan oziqlardan - sut, yog‘i olingan sut, sutzardobi, ayron, go‘sht, go‘sht-suyak va baliq unlari. Ilmiybaza.uz Oziqlantirish normasi. Quyonlarga beriladigan oziqlarning miqdori uning katta-kichikligiga va yoshiga bog‘liq bo‘ladi. Ona quyonlar, emizuvchi va homilador quyonlarga oziqlar ko‘prok beriladi. Quyonlarni oziqlantirish, ularning holatiga bog‘liq. Voyaga yetgan quyonlar yozda turli yovvoyi o‘simliklar, tomorqadan chiqqan o‘simlik qoldiqlari, qishda esa pichan, daraxt novdalari va silos bilan boqiladi. Bunda taxminan sutkasiga yozda 280 g ko‘katlar va 75-90 g kuchli oziqlar beriladi. Qish mavsumida esa 190 g ildizmeva yoki silos, 130 g pichan va 75-90 g kuchli oziqlar bilan boqiladi. Quyonlar urchitish davrida ko‘shimcha oziqlantiriladi. Bunda ularning ozuqasiga qizil sabzi, undirilgan g‘alla maysalari va vitaminga boy pichan ko‘shish tavsiya etiladi. Ya’ni yozda oziq normasi 360 g ko‘katdan, 30 g kunjara va 100 g kuchli oziqdan, qish mavsumida esa 340 g ildizmeva, 165 g pichan, 35 g kunjara va 95 g kuchli oziqdan iborat bo‘ladi. Homilador quyonlar oziqning bir qismini bolalarining shakllanishiga sarflaydi, shuning uchun ularning ozuqasi yengil, o‘zlashtiriladigan, vitaminga va mineral moddalarga boy bo‘lishi lozim. Oziq normasi, yozda 385 g ko‘katdan, 45 g kunjara va 95 g kuchli oziqlar, qish mavsumida esa 260 g ildizmeva, 180 g pichan, 55 g kunjara va 85 g kuchli oziqlardan tashkil topishi maqsadga muvofiqdir. Ilmiybaza.uz Oziqlantirish normasi. Quyonlarga beriladigan oziqlarning miqdori uning katta-kichikligiga va yoshiga bog‘liq bo‘ladi. Ona quyonlar, emizuvchi va homilador quyonlarga oziqlar ko‘prok beriladi. Quyonlarni oziqlantirish, ularning holatiga bog‘liq. Voyaga yetgan quyonlar yozda turli yovvoyi o‘simliklar, tomorqadan chiqqan o‘simlik qoldiqlari, qishda esa pichan, daraxt novdalari va silos bilan boqiladi. Bunda taxminan sutkasiga yozda 280 g ko‘katlar va 75-90 g kuchli oziqlar beriladi. Qish mavsumida esa 190 g ildizmeva yoki silos, 130 g pichan va 75-90 g kuchli oziqlar bilan boqiladi. Quyonlar urchitish davrida ko‘shimcha oziqlantiriladi. Bunda ularning ozuqasiga qizil sabzi, undirilgan g‘alla maysalari va vitaminga boy pichan ko‘shish tavsiya etiladi. Ya’ni yozda oziq normasi 360 g ko‘katdan, 30 g kunjara va 100 g kuchli oziqdan, qish mavsumida esa 340 g ildizmeva, 165 g pichan, 35 g kunjara va 95 g kuchli oziqdan iborat bo‘ladi. Homilador quyonlar oziqning bir qismini bolalarining shakllanishiga sarflaydi, shuning uchun ularning ozuqasi yengil, o‘zlashtiriladigan, vitaminga va mineral moddalarga boy bo‘lishi lozim. Oziq normasi, yozda 385 g ko‘katdan, 45 g kunjara va 95 g kuchli oziqlar, qish mavsumida esa 260 g ildizmeva, 180 g pichan, 55 g kunjara va 85 g kuchli oziqlardan tashkil topishi maqsadga muvofiqdir. Ilmiybaza.uz Emizikli kuyonlarning oziqlari ko‘prok sut hosil bo‘lishiga sarflanadi. Shuning uchun emizikli quyonlarning oziq normasi birinchi 10 kunlikda 1,5, ikkinchi o‘n kunlikda 2, oy oxirida esa 2,5 marta ko‘paytiriladi. Odatda quyonlar tuqqandan so‘ng uning bolalari 16 kundan so‘ng inidan chiqadi, shuning uchun ularga mayin, mayda kesilgan pichan va ildizmevalar, shirali va kuchli oziqlar beriladi. Quyon bolalari ko‘katlar bilan boqiladi (15-20 kunligida sutkasiga 20 g dan ikki marta), so‘ng asta-sekin oziq normasi ko‘paytiriladi. Dezinfektsiya. Quyonlarda yuqumli kasalliklar qo’zg’atuvchi mikroorganizmlarni (bakteriya va viruslarni) tashqi muhitda fiziologik, kimyoviy va biologik usullar bilan yo’qotish choralari majmui-dezinfektsiya deb ataladi. Dezinfektsiyaning quyidagi turlari mavjud: profilaktik dezinfektsiya (quyonxona, katak, suv va shu kabi quyon boqishga daxldor narsalarning yuqumsizlantirilishi); kundalik dezinfektsiya (jonivorlar atrofidagi buyumlar dezinfektsiyasi); yakuniy dezinfektsiya (kasal quyondan xalos bo’lgandan sung u yashagan katakda o’tkaziladi). Usullarning qo’llanilishi: fiziologik usulda: to’yingan suv bug’i, issiq havo, ultrabinafsha nurlardan yoki qaynatish usulidan foydalaniladi; kimyoviy usulda: eritma, kukun va gazlar ko’rinishidagi dezinfektsiya moddalari qo’llaniladi, changyutkichlardan foydalaniladi. Dezinfektsiya odatda sanitar ishlov berish jarayonida amalga oshiriladi. Dezinfektsiya tadbirlari yilda 2 marotaba bahor va kuz fasllarida shuningdek, xo’jalikda yuqumli kasallik vujudga kelganida o’tkazilishi shart. Dezinfektsiya tadbirlarini o’tkazishdan maqsad – kasallikning ta’sirli boshlanishini zararsizlantirish yoki barham berish bo’lib, jonivorlar sayr qiladigan yaylovlar, go’ng yig’iladigan idishlar va shu kabi joylarni (jonivor tegadigan tashqi yuza va jismlardan tashqari) zararsizlantirishni ko’zda tutadi. Dezinfektsiya amallariga kirishishdan oldin asbob-uskuna va anjomlar ifloslik, chiqindi, momiq, to’shama kabilardan tozalanadi. Quyonxona devorlari va polini dezinfektsiya qilish mobaynida aksariyat hollarda yangi ivitilgan oxak suvi ishlatiladi. Kataklar va Ilmiybaza.uz Emizikli kuyonlarning oziqlari ko‘prok sut hosil bo‘lishiga sarflanadi. Shuning uchun emizikli quyonlarning oziq normasi birinchi 10 kunlikda 1,5, ikkinchi o‘n kunlikda 2, oy oxirida esa 2,5 marta ko‘paytiriladi. Odatda quyonlar tuqqandan so‘ng uning bolalari 16 kundan so‘ng inidan chiqadi, shuning uchun ularga mayin, mayda kesilgan pichan va ildizmevalar, shirali va kuchli oziqlar beriladi. Quyon bolalari ko‘katlar bilan boqiladi (15-20 kunligida sutkasiga 20 g dan ikki marta), so‘ng asta-sekin oziq normasi ko‘paytiriladi. Dezinfektsiya. Quyonlarda yuqumli kasalliklar qo’zg’atuvchi mikroorganizmlarni (bakteriya va viruslarni) tashqi muhitda fiziologik, kimyoviy va biologik usullar bilan yo’qotish choralari majmui-dezinfektsiya deb ataladi. Dezinfektsiyaning quyidagi turlari mavjud: profilaktik dezinfektsiya (quyonxona, katak, suv va shu kabi quyon boqishga daxldor narsalarning yuqumsizlantirilishi); kundalik dezinfektsiya (jonivorlar atrofidagi buyumlar dezinfektsiyasi); yakuniy dezinfektsiya (kasal quyondan xalos bo’lgandan sung u yashagan katakda o’tkaziladi). Usullarning qo’llanilishi: fiziologik usulda: to’yingan suv bug’i, issiq havo, ultrabinafsha nurlardan yoki qaynatish usulidan foydalaniladi; kimyoviy usulda: eritma, kukun va gazlar ko’rinishidagi dezinfektsiya moddalari qo’llaniladi, changyutkichlardan foydalaniladi. Dezinfektsiya odatda sanitar ishlov berish jarayonida amalga oshiriladi. Dezinfektsiya tadbirlari yilda 2 marotaba bahor va kuz fasllarida shuningdek, xo’jalikda yuqumli kasallik vujudga kelganida o’tkazilishi shart. Dezinfektsiya tadbirlarini o’tkazishdan maqsad – kasallikning ta’sirli boshlanishini zararsizlantirish yoki barham berish bo’lib, jonivorlar sayr qiladigan yaylovlar, go’ng yig’iladigan idishlar va shu kabi joylarni (jonivor tegadigan tashqi yuza va jismlardan tashqari) zararsizlantirishni ko’zda tutadi. Dezinfektsiya amallariga kirishishdan oldin asbob-uskuna va anjomlar ifloslik, chiqindi, momiq, to’shama kabilardan tozalanadi. Quyonxona devorlari va polini dezinfektsiya qilish mobaynida aksariyat hollarda yangi ivitilgan oxak suvi ishlatiladi. Kataklar va Ilmiybaza.uz quyonxonaning ayrim yog’och qismlariga formalin, kreolin, o’tkir natriy, lizol eritmalari bilan ishlov beriladi. Metall kataklar, ularning ayrim qismlari (aralash materiallardan tayyorlangan kataklarning metall panjara va pollari) payvandlash lampasining olovi bilan qizdirib chiqiladi. Aerozolli dezinfektsiya mobaynida (quyonlar ko’chirib o’tkazilmagan hollarda) har 1 m ga 20 mg sut kislotasi, 20 mg vodorod peroksidi eritmalari qo’llanilib, 20-30 daqiqa bardosh berdiriladi. Dezinfektsiya vositalarini tayyorlash usullari: 2% li formalin – 1 stakan formalin 1 chelak sovuq suvda eritiladi; 2% li o’tkir natriy – 200 gr modda 1 chelak issiq suvda eritiladi; kaustik (o’tkir) soda – 200 gr soda 1 chelak issiq suvda eritiladi (sanab o’tilgan dezinfektsiya vositalarining 1 litri pol va devorlarning 1m ga sarflanadi); kul suvi (ishqori suv) – 2 kg yog’och kuli 1 chelak issiq suvda eritiladi, ushbu eritma 2 soat qaynatilgach tindiriladi, ushbu suv 4 chelak suvda aralashtiriladi va takror qaynatiladi va qaynoq holatida qo’llaniladi. Xlorli oxakning 1,2 va 5% li eritmasi – yog’och anjomlar, kataklarning yog’och qismlari va hududni dezinfektsiyalash uchun qo’llaniladi; xloramin B-1:10 nisbatdagi suv eritmasi. Isitilgan eritmalar (50-600S) sovuq holatiga nisbatan samaraliroqdir. Jonivorlarni parvarishlash uchun maxsus halat yoki kombinezon va poyabzalga, yaxshisi rezina poyafzalga (qishki poyafzaldan tashqari) ega bo’lmoq lozim. Ushbu kiyim va poyabzallarni vaqti-vaqti bilan tozalab dezinfektsiya qilish shart. Quyonxonaga kiraverishdagi bo’sag’aga dezinfektsiyalovchi eritma bilan namlangan gilamcha tushab qo’yish lozim. Ilmiybaza.uz quyonxonaning ayrim yog’och qismlariga formalin, kreolin, o’tkir natriy, lizol eritmalari bilan ishlov beriladi. Metall kataklar, ularning ayrim qismlari (aralash materiallardan tayyorlangan kataklarning metall panjara va pollari) payvandlash lampasining olovi bilan qizdirib chiqiladi. Aerozolli dezinfektsiya mobaynida (quyonlar ko’chirib o’tkazilmagan hollarda) har 1 m ga 20 mg sut kislotasi, 20 mg vodorod peroksidi eritmalari qo’llanilib, 20-30 daqiqa bardosh berdiriladi. Dezinfektsiya vositalarini tayyorlash usullari: 2% li formalin – 1 stakan formalin 1 chelak sovuq suvda eritiladi; 2% li o’tkir natriy – 200 gr modda 1 chelak issiq suvda eritiladi; kaustik (o’tkir) soda – 200 gr soda 1 chelak issiq suvda eritiladi (sanab o’tilgan dezinfektsiya vositalarining 1 litri pol va devorlarning 1m ga sarflanadi); kul suvi (ishqori suv) – 2 kg yog’och kuli 1 chelak issiq suvda eritiladi, ushbu eritma 2 soat qaynatilgach tindiriladi, ushbu suv 4 chelak suvda aralashtiriladi va takror qaynatiladi va qaynoq holatida qo’llaniladi. Xlorli oxakning 1,2 va 5% li eritmasi – yog’och anjomlar, kataklarning yog’och qismlari va hududni dezinfektsiyalash uchun qo’llaniladi; xloramin B-1:10 nisbatdagi suv eritmasi. Isitilgan eritmalar (50-600S) sovuq holatiga nisbatan samaraliroqdir. Jonivorlarni parvarishlash uchun maxsus halat yoki kombinezon va poyabzalga, yaxshisi rezina poyafzalga (qishki poyafzaldan tashqari) ega bo’lmoq lozim. Ushbu kiyim va poyabzallarni vaqti-vaqti bilan tozalab dezinfektsiya qilish shart. Quyonxonaga kiraverishdagi bo’sag’aga dezinfektsiyalovchi eritma bilan namlangan gilamcha tushab qo’yish lozim.