QUYONLARNING GO’SHT MAHSULDORLIGI (Go’sht mahsuldorligini baholash, Go’shtning tarkibi va to’yimlilik qiymati, Go’shtning tovarlilik xususiyati)

Yuklangan vaqt

2024-05-07

Yuklab olishlar soni

1

Sahifalar soni

12

Faytl hajmi

238,5 KB


Ilmiybaza.uz QUYONLARNING GO’SHT MAHSULDORLIGI Reja: 1. Go’sht mahsuldorligini baholash 2. Go’shtning tarkibi va to’yimlilik qiymati 3. Go’shtning tovarlilik xususiyati Mavzuni o’rganish uchun tayanch iboralar "Yetti xazinaning biri", fermer, parhyez go’sht, tulash, ensa suyagi, xolsizlanish, davlat standartlari, navlar, semizlik toifalari, mo’yna va charm –teri, quyonlarda tulash, mayin momiq, tivit, tivitni qirqish, tarash, uya tiviti va x.k. Ilmiybaza.uz QUYONLARNING GO’SHT MAHSULDORLIGI Reja: 1. Go’sht mahsuldorligini baholash 2. Go’shtning tarkibi va to’yimlilik qiymati 3. Go’shtning tovarlilik xususiyati Mavzuni o’rganish uchun tayanch iboralar "Yetti xazinaning biri", fermer, parhyez go’sht, tulash, ensa suyagi, xolsizlanish, davlat standartlari, navlar, semizlik toifalari, mo’yna va charm –teri, quyonlarda tulash, mayin momiq, tivit, tivitni qirqish, tarash, uya tiviti va x.k.
Ilmiybaza.uz 1. Odamlarning oziq-ovqat iste’molidagi go‘shtning o‘rni beqiyos va albatta ratsion tarkibida bo‘lishi shart. Uni tarkibida organizm uchun zarur bo‘lgan oqsillar, yog‘lar, mineral moddalar shuningdek, A, D va V guruhidagi vitaminlar mavjud. Go‘shtning oziqaviy qiymatini tarkibidagi to‘laqiymatli oqsillar; globulin, albumin, miozin va boshqalar belgilaydi. Organizmda hazmlanish koeffitsienti 95 foizni tashkil etadi. Hayvonlarning u yoki bu zotining go‘sht mahsuldorligini morfologik va fiziologik xususiyatlari belgilaydi. Bu xususiyatlarni irsiyati va yosh hayvonlarni o‘stirish davrida parvarishlashdagi omillar shakllantiradi Quyonchilikdan xilma-xil mahsulot va xomashyolar olinadi. Xalqimiz iborasi bilan aytganda "Yetti xazinaning biridir". Quyon go‘shti parhezbop mahsulotlar sirasiga kiradi. Uning tarkibi 90 foiz oqsillardan iborat bo‘lib, yumshoqligi, yog‘ hamda xolesterin moddasining kamligi Ilmiybaza.uz 1. Odamlarning oziq-ovqat iste’molidagi go‘shtning o‘rni beqiyos va albatta ratsion tarkibida bo‘lishi shart. Uni tarkibida organizm uchun zarur bo‘lgan oqsillar, yog‘lar, mineral moddalar shuningdek, A, D va V guruhidagi vitaminlar mavjud. Go‘shtning oziqaviy qiymatini tarkibidagi to‘laqiymatli oqsillar; globulin, albumin, miozin va boshqalar belgilaydi. Organizmda hazmlanish koeffitsienti 95 foizni tashkil etadi. Hayvonlarning u yoki bu zotining go‘sht mahsuldorligini morfologik va fiziologik xususiyatlari belgilaydi. Bu xususiyatlarni irsiyati va yosh hayvonlarni o‘stirish davrida parvarishlashdagi omillar shakllantiradi Quyonchilikdan xilma-xil mahsulot va xomashyolar olinadi. Xalqimiz iborasi bilan aytganda "Yetti xazinaning biridir". Quyon go‘shti parhezbop mahsulotlar sirasiga kiradi. Uning tarkibi 90 foiz oqsillardan iborat bo‘lib, yumshoqligi, yog‘ hamda xolesterin moddasining kamligi
Ilmiybaza.uz uchun tibbiyotda ham keng qo‘llaniladi. Uning juni — momig‘i esa issiqni saqlash xususiyatiga ko‘ra, qo‘y junidan bir necha barobar ustun turadi. Quyon terisidan oyoq kiyimlar, sumkalar, qo‘lqop va boshqa mahsulotlar tayyorlashda foydalani ladi. Agrofirma mutaxassisi Alisher Otajonovning ma’lum qilishicha, Fransiyadan 9 ming dona “X+” zotli quyonlarni olib kelinadi. Mazkur loyiha dudlangan, konservalangan hamda muzlatib qadoqlangan holda, yiliga 1 ming 200 tonna quyon go‘shtini eksport qilish imkonini beradi. Buning uchun bir gektar maydonda 44 ming bosh quyon boqishga mo‘ljallangan, zamonaviy texnologiya bilan jihozlangan ferma binosini qurish rejalashtirilgan. Yangi loyihaning amalga oshirilishi natijasida qo‘shimcha 24 ta ish o‘rni yaratiladi. Barpo etilayotgan fermer xo’jaliklarida quyonlarning biologik xususiyatla- rini va kelib chiqishini bilgan holda, sohani iqtisodiy samaradorlik bilan rivojlantirish mumkin. Quyon go’shti juda muloyim, xushtam chunki parranda go’shtiga nisbatan to’liq qiymatli oqsillarga boy. Shuning uchun yosh bolalarga, keksalarga, bemorlarga va xaddan ziyod semirgan qishilarga ham shifoli, parhyez oziq-ovqat sifatida tavsiya etiladi. 2. Tarkibidagi oqsil jihatidan faqat kurka jo’jasi go’shtidan orqada qolishi mumkin. Quyon go’shtining tarkibidagi oqsil inson organizmi tomonidan 90 % o’zlashtiriladi. Bu ko’rsatkich qoramol go’shtida 62 % ni tashkil etadi. Quyon yog’i tez eruvchan, sifati bo’yicha qoramol, cho’chqa, qo’y go’shti yog’laridan ustunroq turadi. Quyon go’shtida natriy moddasi parranda go’shti tarkibidagiga nisbatan 2,7 marta, buzoq go’shtidagidan esa 2,4 marta kam. Bu holat quyon go’shtida xolesterin moddasining kam to’planishini ta’minlab, shifobaxshligiga sabab bo’ladi. Quyonlarning tirik vazniga nisbatan 70 % ni, qoramollarda esa 42-50 % ni muskul tolasi, suyak va tog’aylar esa quyonlarda 13-36 % ni, qoramollar nimtasida esa 18-30 % ni tashkil etadi. Ilmiybaza.uz uchun tibbiyotda ham keng qo‘llaniladi. Uning juni — momig‘i esa issiqni saqlash xususiyatiga ko‘ra, qo‘y junidan bir necha barobar ustun turadi. Quyon terisidan oyoq kiyimlar, sumkalar, qo‘lqop va boshqa mahsulotlar tayyorlashda foydalani ladi. Agrofirma mutaxassisi Alisher Otajonovning ma’lum qilishicha, Fransiyadan 9 ming dona “X+” zotli quyonlarni olib kelinadi. Mazkur loyiha dudlangan, konservalangan hamda muzlatib qadoqlangan holda, yiliga 1 ming 200 tonna quyon go‘shtini eksport qilish imkonini beradi. Buning uchun bir gektar maydonda 44 ming bosh quyon boqishga mo‘ljallangan, zamonaviy texnologiya bilan jihozlangan ferma binosini qurish rejalashtirilgan. Yangi loyihaning amalga oshirilishi natijasida qo‘shimcha 24 ta ish o‘rni yaratiladi. Barpo etilayotgan fermer xo’jaliklarida quyonlarning biologik xususiyatla- rini va kelib chiqishini bilgan holda, sohani iqtisodiy samaradorlik bilan rivojlantirish mumkin. Quyon go’shti juda muloyim, xushtam chunki parranda go’shtiga nisbatan to’liq qiymatli oqsillarga boy. Shuning uchun yosh bolalarga, keksalarga, bemorlarga va xaddan ziyod semirgan qishilarga ham shifoli, parhyez oziq-ovqat sifatida tavsiya etiladi. 2. Tarkibidagi oqsil jihatidan faqat kurka jo’jasi go’shtidan orqada qolishi mumkin. Quyon go’shtining tarkibidagi oqsil inson organizmi tomonidan 90 % o’zlashtiriladi. Bu ko’rsatkich qoramol go’shtida 62 % ni tashkil etadi. Quyon yog’i tez eruvchan, sifati bo’yicha qoramol, cho’chqa, qo’y go’shti yog’laridan ustunroq turadi. Quyon go’shtida natriy moddasi parranda go’shti tarkibidagiga nisbatan 2,7 marta, buzoq go’shtidagidan esa 2,4 marta kam. Bu holat quyon go’shtida xolesterin moddasining kam to’planishini ta’minlab, shifobaxshligiga sabab bo’ladi. Quyonlarning tirik vazniga nisbatan 70 % ni, qoramollarda esa 42-50 % ni muskul tolasi, suyak va tog’aylar esa quyonlarda 13-36 % ni, qoramollar nimtasida esa 18-30 % ni tashkil etadi.
Ilmiybaza.uz Quyon bolalarini 70 kunligida tirik vazni 2 kg bo’lib, shu vaqtda ulardan broyler go’shti olinadi. Bunda go’shtining tarkibida 22 % gacha oqsil, 5 % gacha yog’ bo’ladi. Voyaga yetgan quyonlar go’shtida 19-21 % oqsillar, yog’ esa semiligiga ko’ra 2-18 % gacha bo’lishi mumkin. Turli hayvonlarning 100 g yog’i va go’shtining tarkibidagi xolesterinning miqdori kuyidagicha: Qoramollarda 37-48 mg Tovuqlarda 35-108 mg Cho’chqalarda 74-126 mg Buzoqlarda 38-83 mg Quyonlarda 25 mg Go’sht mahsuldorlik ko’rsatkichlari deganda, quyonlarning tirik vazni, semizlik darajasi, so’yim vazni, so’yim chiqimi, go’shtining morfologik va kimyoviy tarkibi, to’yimlik qiymati kabilar tushuniladi. Quyonlarda bu ko’rsatkichlar yoshi, semizlik darajasi va boshqa omillarga bog’liq ravishda turlicha bo’lishi mumkin. So’yim vazni deb, olingan nimta va ichki yog’ning yig’indisiga aytiladi. So’yim chiqimi deb, so’yim vaznining so’yishdan oldingi tirik vazniga bo’lgan nisbatini foizdagi ifodasiga aytiladi. Quyonlarda bu ko’rsatkich 47-60 % gacha bo’lishi mumkin. Davlat standarti talabi bo’yicha quyon go’shti BIRINChI va IKKINChI semizlik toifasiga bo’linadi. I - toifali nimta go’shtida muskullar yaxshi rivojlangan, gavdaning yag’rin va chot qismida yog’ qatlami yaxshi bilinadi. Umurtqa o’simtalari bilinmaydi. Bo’yrak yarimgacha yog’ bilan qoplangan. II – toifali nimta go’shtida muskullari o’rtacha, yag’rinida yog’ qatlami kuchsiz rivojlangan. Bo’yrakda yog’ sezilmas holda. Umurtqa o’simtasi biroz bilinib turadi. 3. Quyonlardan asosiy mahsulot sifatida parhyez go’sht, mo’yna, charm- terisi, sifatli mayin tivit, har xil konserva mahsulotlari, turli fermentlar, olish bilan birga tug’ilgan bolalarini 2 kunlikkacha biolaboratoriyalarga topshirib, vaksinalar Ilmiybaza.uz Quyon bolalarini 70 kunligida tirik vazni 2 kg bo’lib, shu vaqtda ulardan broyler go’shti olinadi. Bunda go’shtining tarkibida 22 % gacha oqsil, 5 % gacha yog’ bo’ladi. Voyaga yetgan quyonlar go’shtida 19-21 % oqsillar, yog’ esa semiligiga ko’ra 2-18 % gacha bo’lishi mumkin. Turli hayvonlarning 100 g yog’i va go’shtining tarkibidagi xolesterinning miqdori kuyidagicha: Qoramollarda 37-48 mg Tovuqlarda 35-108 mg Cho’chqalarda 74-126 mg Buzoqlarda 38-83 mg Quyonlarda 25 mg Go’sht mahsuldorlik ko’rsatkichlari deganda, quyonlarning tirik vazni, semizlik darajasi, so’yim vazni, so’yim chiqimi, go’shtining morfologik va kimyoviy tarkibi, to’yimlik qiymati kabilar tushuniladi. Quyonlarda bu ko’rsatkichlar yoshi, semizlik darajasi va boshqa omillarga bog’liq ravishda turlicha bo’lishi mumkin. So’yim vazni deb, olingan nimta va ichki yog’ning yig’indisiga aytiladi. So’yim chiqimi deb, so’yim vaznining so’yishdan oldingi tirik vazniga bo’lgan nisbatini foizdagi ifodasiga aytiladi. Quyonlarda bu ko’rsatkich 47-60 % gacha bo’lishi mumkin. Davlat standarti talabi bo’yicha quyon go’shti BIRINChI va IKKINChI semizlik toifasiga bo’linadi. I - toifali nimta go’shtida muskullar yaxshi rivojlangan, gavdaning yag’rin va chot qismida yog’ qatlami yaxshi bilinadi. Umurtqa o’simtalari bilinmaydi. Bo’yrak yarimgacha yog’ bilan qoplangan. II – toifali nimta go’shtida muskullari o’rtacha, yag’rinida yog’ qatlami kuchsiz rivojlangan. Bo’yrakda yog’ sezilmas holda. Umurtqa o’simtasi biroz bilinib turadi. 3. Quyonlardan asosiy mahsulot sifatida parhyez go’sht, mo’yna, charm- terisi, sifatli mayin tivit, har xil konserva mahsulotlari, turli fermentlar, olish bilan birga tug’ilgan bolalarini 2 kunlikkacha biolaboratoriyalarga topshirib, vaksinalar
Ilmiybaza.uz tayyorlash mumkin. Qo’shimcha mahsulot sifatida esa quloq, kaft chiqim (so’yishda) laridan oliy navli yelim, qushxona chiqindilaridan esa go’sht-suyak uni hamda go’ngidan organik o’g’it olishda foydalaniladi. Yevropa mamlakatlarida XX asr o’rtalarida 1 bosh quyonning narxi 1 bosh yosh cho’chqa bolasini narxi bilan tenglashtirilgan. Bir ona quyon yiliga 4-5 marta bolalab, 60-70 kg go’sht va 20-25 dona sifatli teri yetishtirishi mumkin. Quyonlarni so’yishdan oldin tulash darajasini, semizlik holatini birma-bir qo’l bilan silab ko’rib aniqlash ma’qul. Chunki, ularda tulash boshqa hayvonlardan farqli holda, ko’pgina omillardan tashqari yoshiga va yil mavsumiga bog’liq holda kechadi. Yilning har xil faslida tug’ilgan quyon bolalarining yoshiga qarab tulash darajasi turlicha bo’ladi. So’yishga tanlangan quyonlar bir kecha-kunduz oziqlantirilmaydi va jun qoplami yaxshilab tozalandi. Quyonni orqa oyoqlaridan chap qo’lda ushlab, kallasi pastga qaratiladi. Maxsus tayoq bilan ensa qismiga o’rtacha kuch bilan urib, quyon xushsizlantiriladi. Orqa oyoqlaridan maxsus ilgakka ilib bog’lanadi va qonsizlantirish uchun ko’zi o’yib olinadi yoki bo’yni paypaslanib lukillab turgan uyqu arteriyasi topiladi va pichoqni uchi 1-2 sm tomirga sanchiladi. Qonni to’liq chiqishi uchun 5-7 minut kutiladi. Quyonchilik serdaromad sohalardan biriga aylanmoqda. Go‘shti va terisi xaridorgir, boqish oson va katta xarajat talab qilmasligi quyonchilik bilan shug‘ullanmoqchi bo‘lganlar uchun ayni muddao. Tadbirkorlarning ham bu foyda Ilmiybaza.uz tayyorlash mumkin. Qo’shimcha mahsulot sifatida esa quloq, kaft chiqim (so’yishda) laridan oliy navli yelim, qushxona chiqindilaridan esa go’sht-suyak uni hamda go’ngidan organik o’g’it olishda foydalaniladi. Yevropa mamlakatlarida XX asr o’rtalarida 1 bosh quyonning narxi 1 bosh yosh cho’chqa bolasini narxi bilan tenglashtirilgan. Bir ona quyon yiliga 4-5 marta bolalab, 60-70 kg go’sht va 20-25 dona sifatli teri yetishtirishi mumkin. Quyonlarni so’yishdan oldin tulash darajasini, semizlik holatini birma-bir qo’l bilan silab ko’rib aniqlash ma’qul. Chunki, ularda tulash boshqa hayvonlardan farqli holda, ko’pgina omillardan tashqari yoshiga va yil mavsumiga bog’liq holda kechadi. Yilning har xil faslida tug’ilgan quyon bolalarining yoshiga qarab tulash darajasi turlicha bo’ladi. So’yishga tanlangan quyonlar bir kecha-kunduz oziqlantirilmaydi va jun qoplami yaxshilab tozalandi. Quyonni orqa oyoqlaridan chap qo’lda ushlab, kallasi pastga qaratiladi. Maxsus tayoq bilan ensa qismiga o’rtacha kuch bilan urib, quyon xushsizlantiriladi. Orqa oyoqlaridan maxsus ilgakka ilib bog’lanadi va qonsizlantirish uchun ko’zi o’yib olinadi yoki bo’yni paypaslanib lukillab turgan uyqu arteriyasi topiladi va pichoqni uchi 1-2 sm tomirga sanchiladi. Qonni to’liq chiqishi uchun 5-7 minut kutiladi. Quyonchilik serdaromad sohalardan biriga aylanmoqda. Go‘shti va terisi xaridorgir, boqish oson va katta xarajat talab qilmasligi quyonchilik bilan shug‘ullanmoqchi bo‘lganlar uchun ayni muddao. Tadbirkorlarning ham bu foyda
Ilmiybaza.uz keltiruvchi tarmoqqa qiziqishi ortgan. Qulay iqlim sharoiti, tabiiy yer maydonlarining yetarli ekani quyonchilikni rivojlantirish imkonini beradi. Quyonchilik olinadigan mahsulotga qarab ikki guruhga ajratiladi: go‘sht va teri beradigan quyonlar. Yurtimizda hozir uy sharoitida quyonboqarlar ko‘proq “Oq velikan”, “Kulrang velikan”, “Oq momiq” va “Angor” zotli quyonlar ko‘paytirmoqda. — Faoliyatimni 2017 yilda boshlaganman, — deydi Ohangaron tumanidagi “Zaynabxon onam” quyonchilik fermer xo‘jaligi rahbari Salomat O‘lmasova. — Ungacha ham qiziqib uy sharoitida quyon boqqanman, albatta. Hammasini 2 bosh quyondan ko‘paytirganman. Hozir quyonlar soni 400 boshga yetgan. Quyon juda tez ko‘payadi, yiliga 4-6 marta bolalaydi. Bo‘g‘ozlik davri 28-30 kun, 8-12 tagacha tug‘adi. Hozir quyonning “Oq velikan”, mahalliy “Qora jaydari” zotlarini boqyapmiz. Xo‘jaligimizda 3 kishi doimiy ish bilan band. Jonivorlar boquvga injiq emas. Asosan, sabzi, beda, arpa, bug‘doy berib parvarishlaymiz. Vaqtida profilaktika qilib turilsa, turli kasalliklarga chalinmaydi. Yo‘qsa, o‘latga chalinishi, shamollab qolishi mumkin. Shuningdek, ular ichketar kasalligiga tez chalinadi, qorni shishib ketadi va hokazo. Yaxshi boqilsa, urg‘ochisi to‘rt oyda 4,5 kilogramm, erkagi 8 kilogrammgacha tosh bosadi. Bundan daromadni chamalash qiyin emas. 1 kilogramm quyon go‘shti bozorda 30 ming atrofida turadi. Masalan, 100 bosh erkagi o‘rtacha 800 kilogramm go‘sht qiladi. Bu o‘rtacha 24 million so‘m, degani. Endilikda ularning terisini oshlash, qayta ishlashni o‘zlashtiryapman. Ochig‘i, hozircha foyda haqida gapirishga erta. Shu paytgacha tushgan daromadni faoliyatni rivojlantirishga, takomillashtirishga yo‘naltiryapmiz. Eng muhimi, quyon go‘shti hamisha xaridorgir. Endi quyonlarni yangicha, ilg‘or texnologiyaga asoslangan sharoitda boqishni yo‘lga qo‘yish niyatidaman. Bu borada o‘ylab qo‘ygan rejam, loyiham ham bor. Yangi quyon boqiladigan joy Yevropa standartlariga mos bo‘ladi. Shuningdek, 10 ta yangi doimiy ish o‘rni yaratiladi. Eksport haqida hali o‘ylaganim yo‘q. To‘g‘ri, Mo‘g‘uliston, Qozog‘iston va Xitoydan qiziqish bo‘ldi. Ammo ular bilan hozircha Ilmiybaza.uz keltiruvchi tarmoqqa qiziqishi ortgan. Qulay iqlim sharoiti, tabiiy yer maydonlarining yetarli ekani quyonchilikni rivojlantirish imkonini beradi. Quyonchilik olinadigan mahsulotga qarab ikki guruhga ajratiladi: go‘sht va teri beradigan quyonlar. Yurtimizda hozir uy sharoitida quyonboqarlar ko‘proq “Oq velikan”, “Kulrang velikan”, “Oq momiq” va “Angor” zotli quyonlar ko‘paytirmoqda. — Faoliyatimni 2017 yilda boshlaganman, — deydi Ohangaron tumanidagi “Zaynabxon onam” quyonchilik fermer xo‘jaligi rahbari Salomat O‘lmasova. — Ungacha ham qiziqib uy sharoitida quyon boqqanman, albatta. Hammasini 2 bosh quyondan ko‘paytirganman. Hozir quyonlar soni 400 boshga yetgan. Quyon juda tez ko‘payadi, yiliga 4-6 marta bolalaydi. Bo‘g‘ozlik davri 28-30 kun, 8-12 tagacha tug‘adi. Hozir quyonning “Oq velikan”, mahalliy “Qora jaydari” zotlarini boqyapmiz. Xo‘jaligimizda 3 kishi doimiy ish bilan band. Jonivorlar boquvga injiq emas. Asosan, sabzi, beda, arpa, bug‘doy berib parvarishlaymiz. Vaqtida profilaktika qilib turilsa, turli kasalliklarga chalinmaydi. Yo‘qsa, o‘latga chalinishi, shamollab qolishi mumkin. Shuningdek, ular ichketar kasalligiga tez chalinadi, qorni shishib ketadi va hokazo. Yaxshi boqilsa, urg‘ochisi to‘rt oyda 4,5 kilogramm, erkagi 8 kilogrammgacha tosh bosadi. Bundan daromadni chamalash qiyin emas. 1 kilogramm quyon go‘shti bozorda 30 ming atrofida turadi. Masalan, 100 bosh erkagi o‘rtacha 800 kilogramm go‘sht qiladi. Bu o‘rtacha 24 million so‘m, degani. Endilikda ularning terisini oshlash, qayta ishlashni o‘zlashtiryapman. Ochig‘i, hozircha foyda haqida gapirishga erta. Shu paytgacha tushgan daromadni faoliyatni rivojlantirishga, takomillashtirishga yo‘naltiryapmiz. Eng muhimi, quyon go‘shti hamisha xaridorgir. Endi quyonlarni yangicha, ilg‘or texnologiyaga asoslangan sharoitda boqishni yo‘lga qo‘yish niyatidaman. Bu borada o‘ylab qo‘ygan rejam, loyiham ham bor. Yangi quyon boqiladigan joy Yevropa standartlariga mos bo‘ladi. Shuningdek, 10 ta yangi doimiy ish o‘rni yaratiladi. Eksport haqida hali o‘ylaganim yo‘q. To‘g‘ri, Mo‘g‘uliston, Qozog‘iston va Xitoydan qiziqish bo‘ldi. Ammo ular bilan hozircha
Ilmiybaza.uz hamkorlik qilganim yo‘q. Oldin zamonaviy quyon boqiladigan joyni ishga tushirib, faoliyatni risoladagidek yo‘lga qo‘yib olishni ko‘zlayapman. Ha, g‘ayrati to‘lib-toshgan tadbirkorning o‘z shiori bor: “Ruhan tushkunlikka tushmaslik, faqat olg‘a intilish”. Salomat opaning aytishicha, quyon boqish uchun sarflangan xarajatlar o‘zini bemalol oqlaydi. Quyonchilik sirlarini Bekobod va Yangiyo‘ldan kelib o‘rganib ketishibdi. Jonivorlar uchun yem-ozuqa esa fermer xo‘jaligining o‘z yer maydonidan chiqadi. Kelgusida tadbirkorlik faoliyatini yanada kengaytirish niyatida. O‘g‘li ham uy sharoitida 2 mingta o‘rdak jo‘jasini boqa boshlabdi. Suhbat asnosida tadbirkor opa bir qiziq ma’lumotni aytib qoldi: Ilgari bir biolog mutaxassisdan urg‘ochi quyonning bachadoni ikkita bo‘ladi, deb eshitgandim. Buni o‘zim quyonning bachadonini yorib tekshirib ko‘rdim, to‘g‘ri ekan. Birinchisi urug‘langach, 5 kun ichida ikkinchi bachadon ham urug‘lanishi mumkin. Shunda urg‘ochi quyon 10-12 emas, 16 tagacha bola tug‘ishi mumkin. Urg‘ochi quyon 28-31 kun ichida tug‘adi, ya’ni bugun tug‘sa, ertaga yoki indinga ham tug‘ishi mumkin. Yana bir shaxsiy kuzatuvim: bolasiga qaramay qo‘ygan ona quyonni yana erkagining oldiga qo‘yib qochirish kerak ekan. Bo‘g‘oz bo‘lgach, onalik mehri qayta uyg‘onib, yana bolasiga qaray boshlaydi. Qiymati va xususiyatlari. Quyon go‘shtining biologik qiymati, yumshoqligi hamda yog‘ va xolesterin moddasi kamligi sabab tibbiyotda allergiya, gipertoniya, oshqozon-ichak, me’da, o‘t-pufak, jigar kasalliklarini davolashda foydali. Momig‘idan tayyorlangan buyumlar nevrologiya, radikulit bilan og‘rigan bemorlarga tavsiya etiladi. Momig‘i issiqni saqlash xususiyatiga ko‘ra, qo‘y junidan 10 barobar ustun. 2020-2024 yillarda respublikamizning barcha hududida quyonchilik klasterlari tashkil etiladi Quyon go’shtining inson salomatligi uchun qanchalik foydasi bor? O’zbekistonda uni yetishtirish imkoniyati qanday va istiqbolda qanday loyihalar ro’yobga chiqariladi? Bu kabi savollarga O’zbekiston Quyonchilik xo’jaliklari assotsiatsiyasi boshqaruvi raisi Abdurazzoq Ibragimovning quyidagi maqolasidan javob olish mumkin. Ilmiybaza.uz hamkorlik qilganim yo‘q. Oldin zamonaviy quyon boqiladigan joyni ishga tushirib, faoliyatni risoladagidek yo‘lga qo‘yib olishni ko‘zlayapman. Ha, g‘ayrati to‘lib-toshgan tadbirkorning o‘z shiori bor: “Ruhan tushkunlikka tushmaslik, faqat olg‘a intilish”. Salomat opaning aytishicha, quyon boqish uchun sarflangan xarajatlar o‘zini bemalol oqlaydi. Quyonchilik sirlarini Bekobod va Yangiyo‘ldan kelib o‘rganib ketishibdi. Jonivorlar uchun yem-ozuqa esa fermer xo‘jaligining o‘z yer maydonidan chiqadi. Kelgusida tadbirkorlik faoliyatini yanada kengaytirish niyatida. O‘g‘li ham uy sharoitida 2 mingta o‘rdak jo‘jasini boqa boshlabdi. Suhbat asnosida tadbirkor opa bir qiziq ma’lumotni aytib qoldi: Ilgari bir biolog mutaxassisdan urg‘ochi quyonning bachadoni ikkita bo‘ladi, deb eshitgandim. Buni o‘zim quyonning bachadonini yorib tekshirib ko‘rdim, to‘g‘ri ekan. Birinchisi urug‘langach, 5 kun ichida ikkinchi bachadon ham urug‘lanishi mumkin. Shunda urg‘ochi quyon 10-12 emas, 16 tagacha bola tug‘ishi mumkin. Urg‘ochi quyon 28-31 kun ichida tug‘adi, ya’ni bugun tug‘sa, ertaga yoki indinga ham tug‘ishi mumkin. Yana bir shaxsiy kuzatuvim: bolasiga qaramay qo‘ygan ona quyonni yana erkagining oldiga qo‘yib qochirish kerak ekan. Bo‘g‘oz bo‘lgach, onalik mehri qayta uyg‘onib, yana bolasiga qaray boshlaydi. Qiymati va xususiyatlari. Quyon go‘shtining biologik qiymati, yumshoqligi hamda yog‘ va xolesterin moddasi kamligi sabab tibbiyotda allergiya, gipertoniya, oshqozon-ichak, me’da, o‘t-pufak, jigar kasalliklarini davolashda foydali. Momig‘idan tayyorlangan buyumlar nevrologiya, radikulit bilan og‘rigan bemorlarga tavsiya etiladi. Momig‘i issiqni saqlash xususiyatiga ko‘ra, qo‘y junidan 10 barobar ustun. 2020-2024 yillarda respublikamizning barcha hududida quyonchilik klasterlari tashkil etiladi Quyon go’shtining inson salomatligi uchun qanchalik foydasi bor? O’zbekistonda uni yetishtirish imkoniyati qanday va istiqbolda qanday loyihalar ro’yobga chiqariladi? Bu kabi savollarga O’zbekiston Quyonchilik xo’jaliklari assotsiatsiyasi boshqaruvi raisi Abdurazzoq Ibragimovning quyidagi maqolasidan javob olish mumkin.
Ilmiybaza.uz Mamlakatimizda keyingi yillarda qishloq xo’jaligini, xususan, uning muhim tarmoqlaridan biri hisoblangan quyonchilikni rivojlantirishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Buning uchun maxsus dasturlar ishlab chiqilib, soha vakillariga qator qulayliklar yaratilmoqda. O’tgan yili O’zbekiston Quyonchilik xo’jaliklari assotsiatsiyasi tashkil etilgani ham mazkur yo’nalishdagi muhim qadamlardan biri bo’ldi. Binobarin, quyonchilik jahon iqtisodiyoti va iste’molida asosiy o’rinlardan birini egallaydi. Jumladan, Xitoy Xalq Respublikasida quyon go’shti juda kam iste’mol qilinsa-da, mazkur mamlakat uni yetishtirish bo’yicha yetakchi — yiliga 660 ming tonna! Xitoy quyonchiligida mo’ynali va tivitli zotlarni parvarishlash ulushi katta. Sohada ikkinchi o’rinda Italiya turadi — yiliga 300 ming tonna! Aholi boshiga quyon go’shti iste’mol qilish darajasi (yiliga 5,5-6 kg.) ham shu davlatga tegishli. Bu ko’rsatkich Fransiya, Germaniya va Vengriyada 2,5-3 kilogrammni tashkil qiladi va mazkur mamlakatlarda 65 foiz mahsulot klaster usulida ishlab chiqariladi. Sog’lom ovqatlanishning zamonaviy tendensiyasi va Jahon sog’liqni saqlash tashkilotining parhez go’sht iste’mol qilish me’yori xususidagi tavsiyasini inobatga olsak, inson yil davomida iste’mol qiladigan go’sht mahsulotlarining 5 foizi, ya’ni 4,5 kilogrammi quyon go’shti bo’lishi kerak ekan. Shundan kelib chiqib, aytadigan bo’lsak, hozirgi kunda yurtimiz bozorida nazariy jihatdan yiliga 150 ming tonna quyon go’shtiga talab bor. Quyonchilik bo’yicha jahon tajribasining tahlili ko’rsatadiki, ushbu sektor qishloq xo’jaligining samarali tarmoqlaridan biri bo’lib, uni rivojlantirishning asosiy omili shaxsiy tomorqa xo’jaliklari sanaladi. Quyonchilik ravnaqi nafaqat bozorda istiqbolli talabni shakllantirishdagi imkoniyatlari, balki uning biologik xususiyatlari tufayli ham yuqori salohiyatga ega.Ya’ni uy hayvonlari orasida eng tez yetiladigani shu jonzot. Misol uchun, buzoq vazni 47 kunda ikki barobaroshsa, quyon bolasi bunday natijaga 6 kunda erishadi. Shuningdek, urg’ochi quyonlarni to’rt oyligidan boshlab urchitish mumkin. Boqish va parvarish yaxshi sharoitda tirik vazni 5 kilogramm bo’lgan bitta urg’ochi quyon Ilmiybaza.uz Mamlakatimizda keyingi yillarda qishloq xo’jaligini, xususan, uning muhim tarmoqlaridan biri hisoblangan quyonchilikni rivojlantirishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Buning uchun maxsus dasturlar ishlab chiqilib, soha vakillariga qator qulayliklar yaratilmoqda. O’tgan yili O’zbekiston Quyonchilik xo’jaliklari assotsiatsiyasi tashkil etilgani ham mazkur yo’nalishdagi muhim qadamlardan biri bo’ldi. Binobarin, quyonchilik jahon iqtisodiyoti va iste’molida asosiy o’rinlardan birini egallaydi. Jumladan, Xitoy Xalq Respublikasida quyon go’shti juda kam iste’mol qilinsa-da, mazkur mamlakat uni yetishtirish bo’yicha yetakchi — yiliga 660 ming tonna! Xitoy quyonchiligida mo’ynali va tivitli zotlarni parvarishlash ulushi katta. Sohada ikkinchi o’rinda Italiya turadi — yiliga 300 ming tonna! Aholi boshiga quyon go’shti iste’mol qilish darajasi (yiliga 5,5-6 kg.) ham shu davlatga tegishli. Bu ko’rsatkich Fransiya, Germaniya va Vengriyada 2,5-3 kilogrammni tashkil qiladi va mazkur mamlakatlarda 65 foiz mahsulot klaster usulida ishlab chiqariladi. Sog’lom ovqatlanishning zamonaviy tendensiyasi va Jahon sog’liqni saqlash tashkilotining parhez go’sht iste’mol qilish me’yori xususidagi tavsiyasini inobatga olsak, inson yil davomida iste’mol qiladigan go’sht mahsulotlarining 5 foizi, ya’ni 4,5 kilogrammi quyon go’shti bo’lishi kerak ekan. Shundan kelib chiqib, aytadigan bo’lsak, hozirgi kunda yurtimiz bozorida nazariy jihatdan yiliga 150 ming tonna quyon go’shtiga talab bor. Quyonchilik bo’yicha jahon tajribasining tahlili ko’rsatadiki, ushbu sektor qishloq xo’jaligining samarali tarmoqlaridan biri bo’lib, uni rivojlantirishning asosiy omili shaxsiy tomorqa xo’jaliklari sanaladi. Quyonchilik ravnaqi nafaqat bozorda istiqbolli talabni shakllantirishdagi imkoniyatlari, balki uning biologik xususiyatlari tufayli ham yuqori salohiyatga ega.Ya’ni uy hayvonlari orasida eng tez yetiladigani shu jonzot. Misol uchun, buzoq vazni 47 kunda ikki barobaroshsa, quyon bolasi bunday natijaga 6 kunda erishadi. Shuningdek, urg’ochi quyonlarni to’rt oyligidan boshlab urchitish mumkin. Boqish va parvarish yaxshi sharoitda tirik vazni 5 kilogramm bo’lgan bitta urg’ochi quyon