RNK-saklovchi viruslar keltirib chiqaruvchi yuqumli kasallik qo‘zg‘atuvchilari: Orto-, paramiksoviruslar, pikarnoviruslar
Yuklangan vaqt
2025-09-05
Yuklab olishlar soni
1
Sahifalar soni
14
Faytl hajmi
36,8 KB
RNK-saklovchi viruslar keltirib chiqaruvchi yuqumli kasallik
qo‘zg‘atuvchilari:
Orto-, paramiksoviruslar, pikarnoviruslar
Ma’ruza rejasi:
1. Viruslar keltirib chivaruvchi kasalliklarning umumiy xarakteristikasi.
2. Gripp viruslari, Paromiksoviruslar Epidemik paratit (tepki) kizamiq (kor) virusi
umumiy tavsifi va tasnifi.
- tuzilishi, tinktorial xususiyati va kimyoviy tarkibi
- kultural xossalariva o‘stirilishi
-chidamliligi
- odam va hayvonlar uchun patogenligi
- laboratoriya diagnostikasi, davolash va oldini olish
Viruslar boshqa mikroorganizmlardan morfologik va fiziologik jihatdan farq
qiluvchi alohida bir gruppa mikroorganizmlar hisoblanadi. Viruslarni o‘stirish va
tekshirish usullari bakteriyalarnikiga qaraganda boshqacha bo‘lib, mikrobiologiya
fanidan bu soha alohida bo‘lim sifatida rivojlanib bormoqda. Viruslar turli xil
yuqumli kasalliklarni keltirib chiqaruvchi hujayralar ichida bo‘ladigan kichik
mikroparazitlar hisoblanib, viruslar va virusli kasalliklar haqidagi ta’limot
virusologiya deyiladi.
Viruslar borligini birinchi bo‘lib 1892 yilda rus olimi Dmitriy Nosifovich
Ivanovskiy tomonidan isbot qildi va bu mikroorganizmlarni u viro olamiga kiritgan.
Ivanovskiy 1864 yilda Peterburg guberniyasida tug‘ilgan bo‘lib 1883 yilda Peterburg
universitetini fizika-matematika fakultetiga uqishiga kiradi. Ivanovskiy ilmiy
biologik krujoqqa qatnashib o‘simliklar anatomiya va fiziologiyasi bo‘yicha ish olib
boradi. 1888 yilda u tamaki barglari kasalliklari to‘g‘risida ma’lumot beradi. 1886
yilda A.D. Mauech Gollandiyada tamaki kasalligini zamburug‘lar keltirib
chiqarishini aytgan edi. Ivanovskiy esa tamakikasalligini zamburug‘dan tashqari
noma’lum kelib chiqishi jihatidan boshqa mikroorganizmlar tomonidan sodir
bo‘lishini aytadi. Shu munosabat bilan Ivanovskiy ilmiy tekshirishishlari olib borib
1892 yilda tamaki barglarida mozaika kasalligini shamberglan filtridan o‘tuvchi
bakteriyalar keltirib chiqaradi degan xulosani aytadi. Bu mikrorganizmlarni
Ivanovskiy sun’iy oziq muhitlarda o‘smasligini aytadi. Lekin bu mikroorganizmlarni
borligini Ivanovskiy butun dunyoga e’lon qilmaydi va tasodifan daniyalik olim
Beyring Ivanovskiy yozgan maqolalarini o‘qib qolib, uni xatosini tushuntirib beradi.
Bu mavjudotlarni esa u virus deb atadi (virus so‘zi lotincha bo‘lib tarjimada zahar
degan ma’noni beradi). SNGdavlatlarida 1892 yil 12 fevralda viruslarni rus olimi
Ivanovskiy kashf qilgan deb tan olishadi, lekin butun dunyoda buni tan olishmaydi,
butun dunyoda Beyringni tan olishadi. 1901 yildadaniyalik olim bu mavjudotlarni
viruslar deb nomlaydi.
Tuzilishi. Viruslarni kattaligi va shakli har xil bo‘lishiga qaramasdan ularda
nuklein kislota, uni o‘rab turuvchi oqsildan iborat kapsid va oqsil uglevodlardan
iborat superkapsid mavjuddir. Kapsid degani lotinchadan o‘zbekchaga tarjima
qilinganda quti degan ma’noni beradi. Oddiy viruslarda superkapsid bo‘lmaydi,
murakkab viruslarda esa superkapsid bo‘ladi. Viruslarga ma’lum bir forma olish
simmmetrik shaklda ya’ni ikkiga bo‘linsa ikki tomonda ham bir xildagi narsalar
bo‘ladi. Viruslarni kattaligiga kelsak viruslar ichida eng katta virus chechak virusi
hisoblanib kattaligi 250-300 nm, eng kichik virus esa enteroviruslar hisoblanib
kattaligi 17-25 nm, o‘trachasi esa gripp viruslari hisoblanib kattaligi 100-120 nm ni
tashkil qiladi. Shakliga kelsak viruslarni shakli ham har xil bo‘lib, masalan: gripp
virusi dumaloq yoki sharsimon, qutirish virusi o‘qsimon, chechak virusi esa
burchaklari yumaloqlashgan g‘ishtsimon shaklarda bo‘ladi.
Ko‘payishi. Viruslar dis. Yutiv yo‘l bilan yoki o‘z-o‘zini yig‘ish yo‘li bilan
ko‘payadi. Viruslarni ko‘payishi hujayra bilan aloqa jarayonida sodir bo‘ladi va
quyidagi bosqichlarda boradi:
A) virusni hujayraga yaqinlashishi va uning yuziga yopishishi.
B) virus yoki nuklein kislotasining hujayra ichiga kirishi.
V) virus genomining ozod bo‘lishi deproteinizatsiya.
G) ertavirus oqsilining sintezi.
D) virus komponetlarini sintezi nuklein kislota kechki oqsillar.
E) virionlarni mustaqil ravishda yig‘ilib shakllanishi.
Yo) viruslarning hujayradan chiqishi.
(Masalan: viruslarni ko‘payishiga misol bitta mushuk xonagakirdi, bu yerda
mushuk virus rolini xona esa hujayra rolini bajaradi. Mushuk xonaga kirgandan
keyin uni xonani bir burchagida boshi va bir burchagida oyoqi 10 ta boshqa bir
burchagida ichaklari yana 10 ta va boshqa joylari alohida-alohida ko‘payadi va
ma’lum bir muddatdan keyin signal keladi va shu signal asosida xonada 10 ta
mushuk yig‘ilib shakllanib 10 ta mushuk shu xonadan chiqib ketadi).
Viruslar asosan ikki holatda bo‘ladi.
1) hujayra ichida vegetativ holatda:
2) tashqarida esa virion holatda bo‘ladi (shuning uchun ham u tashqarida
o‘lmasdan saqlanishi va bemor odam organizmidan tashqariga chiqib sog‘lom
odamga o‘tib kasallik keltirib chiqaradi).
Viruslarni xillari:
1) adeno satilliklar (satillik- yo‘ldosh degan ma’noni beradi).
2)proviruslar ba’zi viruslar hujayraga kiradi-yu, lekin ko‘payishi uchun kuchi
yetmaydi, natijada ular hujayra sitoplazmasida yashab qoladi. Proviruslar xo‘jayin
hujayraga kiradi-yu u shu hujayra sitoplazmasid ayashab qoladi.
3) Defekt viruslar. (Ma’lum bir kamchiligi bor viruslar hisoblanib, ma’lum bir
kasallik chaqirib bilmaydi).
4) Plazmidlar bularni bir vaqtlar viruslar ekanini isbot qilishgan. Plazmidlar
xo‘jayin hujayraga kirib ma’lum bir funksiyani bajarishi mumkin.
5) Viriod bu virus tuzilishiga ham ega emas hisoblanadi masalan viruslar RNK
si 3700 dan iborat bo‘lsa viriodda esa 170 tadan iborat bo‘ladi.
6) Oqsil bo‘lakchalari, ya’ni Prion deb atalib bular kasallik chaqirish
xususiyatiga ega.
Bu yuqorida aytilganlarni olimlar viruslar deb atashmaydi lekin bular virus
bo‘lmasa nima axir degan savolga javob yo‘q va shuning uchun ham ularni viruslar
qatoriga kiritilib o‘rganiladi.
O‘stirish. Viruslar sun’iy oziq muhitlarda o‘stirilmaydi. Viruslarni 1900
yillarda laboratoriya hayvonlarida o‘stirib o‘rganila boshlanilgan, lekin bu yerda
ma’lum bir muammolar kamchiliklar bor edi.
A) masalan hayvonlarga yuborilgan viruslar o‘smay qolish holatlari kuzatilgan.
B) viruslarni odam organizmidan hayvon organizmiga yuborgan virus o‘z
xususiyatini o‘zgartirib yuborish holatlari kuzatilgan.
2) 1937 yilda virusologiya fanidan revolyusiya sodir bo‘ldi, chunki o‘sha yili
Bernet viruslarni tovuq embrionida o‘stirib olishga muvaffaqat bo‘ldi. Oradan 20
yillar o‘tishi bilan bu usul ham ish bermay qoldi. Nima uchun:
A) chunki viruslarni biz tovuq embrionida 28 kundan ortiq ushlab tura
olmaymiz.
B) ba’zi bir viruslar faqat odam organizmida rivojlanadi va bularni tovuq
embrionida o‘stirib bo‘lmaydi.
V)agarda o‘sgan taqdirda ham bular bizga boshqa bir xususiyatlarni berishi
mumkin ekan.
1950 yillarda amerikalik olimlar viruslarni o‘stirish sohasida yangi usullardan
foydalana boshladilar. Bularga: 1) birlamchi to‘qima kulturalari bunda organlar
olinadi va maxsus gomogenizatorlar bilan parchalanib parchalangan hujayralar
tripsin yordamida ajratib olinadi. Bu to‘qima hujayralarini Xenks 199 modda va IGL
oziq muhitlarida saqlanadi. Keyinchalik bu usul ham foyda bera olmay qolish
holatlari kuzatila boshlandi chunki hujayralarni gomogenizatsiya qilganda to‘liq
hujayra bo‘lmasligi va hujayra shok holatida bo‘lishi natijada bu yerda ham virus
o‘smay qolishi mumkin.
2) kayta o‘stirilgan to‘qima kulturalari.
3) Diploid to‘qima kulturalari ishlatila boshlandi (buni olish qiyin shuning
uchun bunday usul borligini bilsak shuni o‘zi kifoya).
Viruslarni organizmga tushishi. Viruslar kasallik chaqirishi uchun albatta
hujayra ichiga tushishi kerak.
Birinchi bosqichda viruslarni xo‘jayin hujayralar bilan munosabati adsorbsiya
ya’ni virus hujayraga kelib birikishi kerak.
Ikkinchi bosqichda viropeksis ya’ni viruslarni hujayraga kelib birikkan joyini
eritib ichkariga kiradi va bu holat viorpeksis deb ataladi.
Uchinchi bosqich bu virusni yechintirilish bunda virusni kapsidi va
superkapsidi lizislar yordamida erib ketib yokiDNK si yoki RNK si saqlanib
qoladi.
To‘rtinchi bosqichda o‘sha saqlanib qolgan modda hujayra genetik apparatiga
kelib birikadi va o‘zi uchun kerak bo‘lgan oqsillarni ishlatib chiqaradi.
Beshinchi bosqich. Virus ribosomalarini sintezi,
Oltinchi bosqichda bu avval aytganimizdek o‘z-o‘zini yig‘ish bosqichi
hisoblanib, bu yig‘ish bosqichi ma’lum bir signaldan keyin sodir bo‘ladi (afsuski biz
bu signal qachon va qancha davrdan keyin berilishini bilmaymiz).
Ettinchi bosqich. Viruslarni hujayradan chiqib ketishi 2 xil yo‘l bilan:
1)portlash yo‘li bilan bunda hujayra portlaydi va keyin virus chiqib ketadi bu
yo‘l bilan oddiy viruslar chiqadi.
2)kurtaklanish yo‘li bilan bunda viruslar hujayradan tashqariga chiqishda
hujayra devoridan bir bo‘lagini olib chiqib ketadi va shu hujayra devori virusni super
kapsidi bo‘lib xizmat qiladi va shuning uchun superkapsid tarkibida oqsil lipid va
boshqa moddalar bo‘ladi.
Viruslarni bor yo‘qligini bilish va xususiyatlarini aniqlash uchun quyidagi
usullar qo‘llaniladi.
A) yorug‘lik lyuminissent va elektron mikroskoplar.
b) ultrafiltrlash va ultra sentrefugallar.
V) sitoximik usul.
G) radioaktiv izotoplar va avtoradiografiya texnikalari.
D) rentgenostruktur analizi.
E) gemaggyutinatsiya jarayoni.
Yo) gemadsorbsiya jarayoni.
J) serologik jarayon (GATR, KBR, NR, PR).
Asosan viruslar bilan maxsus virusologik laboratoriyalarda ishlanadi.
Virusologik laboratoriya boshqa laboratoriyalardan alohida joylashadi sterilllangan
materiallar bilan ishlash uchun alohida xonalarga ega bo‘lishi zarur. Laboratoriyada
asosan steril idishlari,muzlatgich,zararsizlantirish uchun suyuqliklar,bakteriotsid
lampalar va boshqa har xil asboblar bilan jihozlangan bo‘lishi zarur. Virusologik
laboratoriyada ishlashda maxsus ko‘zoynak va rezina qo‘lpoqlari yordamida ish olib
borish lozim. Laboratoriya hayvonlari bilan alohida ajratilgan xonalarda ishlash va
ishlatish uchun olingan hayvonlarni o‘lik tanasi ulardan olingan tekshirish
ashyolarini avtoklavda zararsizlantirishi yoki yoqib yuborilishi zarur. Laboratoriya
tekshirish
ishlari
yakunlangandan
keyin
laboratoriyadagi
buyumlar
zararsizlantiriladi. Umuman viruslar bilan ishlash uchun sog‘liqni saqlash
vazirligining epidemiyaga qarshi boshqarmasini ruxsati bo‘lishi kerak.
Ortomiksoviruslar oilasi Gripp.
Ortomiksoviruslar oilasiga 2 ta avlod kiradi:
1) influenzavirus influenkavirus Gripp A, B.
2) shartli influenzavirus S shartli influensavirus S.
Gripp nafas yo‘llarining o‘tkir virusli isitma bilan kechadigan kasalligi,asosan
nafas yo‘llari shilliq qavati yallig‘lanib intoksikatsiya bilan kechadi va aytarli uzoq
davom etmaydi.
Gripp virusini 1933 yilda Slist Endryus va Leydnou kashf qilishgan bo‘lib bu
virusni grippni A tipi deb belgilandi. 1940 yilda Frensis va Medjill gripp B virusini,
1947 yilda esa R. Teyler gripp S virusini kashf qilishdi.
Morfologiyasi. Gripp virusi sferik yoki ipsimon shaklidabo‘lib kattaligi 80-100
nm ni tashkil etadi. Nukleokapsidning simmetriya tipi spirallipouglevod proteidli
parda bilan qoplangan. Virus oqsillari 7 tabir biridan farq qiladigan polipeptidlardan
tashkil topgan bo‘lib shundan 4 tasi nukleokapsid bilan 3 tasi esa tashqi qavati bilan
bog‘liq
hisoblanadi.
Gripp
virusi
qavati
tarkibiga
gemagglyutinin
va
neyraminidazalar kiradi. Bundan tashqari gripp virusi RNK polimeraza fermentiga
ham ega hisoblanadi.
AG tuzilishi. Gripp virusi asosan 3 ta tipgaA, B, S tiplarga bo‘linadi. Bular 2
ta AG ushlaydilar.
1)S-AG tipga xos bo‘lib, virus nukleoproteidi bilan bog‘langan bo‘lib buni
KBR bilan aniqlanadi.
G) virus pardasida lipo-mukoproteid tabiatiga ega bo‘lgan V-AG bor. Uning
tarkibiga gemaglyutinin va neytraminidaza fermenti kiradi. Virusni shtamm va kenja
tipga spesifikligi V-AG ga bog‘liq. Gemagglyutinin va neytraminidazalar o‘zgarib
turadi. Odam gripp virusi gemagglyutininin 4 ta kenja tipi NO, N1, N2, N3 va
neyramitsidazani N1, N2 kenja tiplari mavjuddir. Gemagglyutinanining mustaqil 4
ta tipi gripp A virusini kenja serotipi AO,A1, A2 vaA3 viruslarga muvofiq kelsa
neyrominidazani 2 ta N tipini N1 (AO,A1 viruslar uchun umumiy) N2 tipi esa
(A2,A3 viruslari uchun umumiy hisoblanadi. Gripp A virusini u yoki bu yuza AGlari
borligi tufayli A (NO, N1) A N1, N2 deb belgilanadi.
O‘stirish. Gripp virusi 11-12 kunlik tovuq embrionini xorion allantoni pardasi
amniotik yoki allentois bo‘shlig‘ida odam, maymun, dengiz cho‘chqalari birlamchi
tripsinlashtirilgan buyraklari hujayralarida o‘stiriladi. Albatta bu yerda masalan
tovuq embrionini necha kunliligi harorat va zararlash usullari va kiritilayotgan virus
konsentratsiyasiga bog‘liq bu viruslarni o‘stirishda.
Chidamliligi. Xona haroratida gripp virusi bir necha soatda shaktivatsiyaga
uchraydi. 650S haroratda 5-10 minutdan keyin xalok bo‘ladi. Ko‘rinishiga o‘ta sezgir
bo‘lib ishqorli va kislotali muhitlarda tezda buziladi. Dez. Dori mahsulotlari
xloramin, xlorli oxak, formalin va boshqalar ta’sirida ham tezda xalok bo‘ladi.
Ultrafiolet va ultratovushlar gripp virusiga o‘ldiruvchi ta’sir etadi. Gripp virusi past
haroratlarga ancha chidamli hisoblanib 20 –700S larda bir necha kun saqlanib turadi.
Hayvonlar uchun patogenligi. Odam A va B viruslari bilan epidemiya bo‘lib
turgan paytlarda bu kasalliklar bilan uy hayvonlari kasallanishi mumkin lekin epid-
k nuqtai nazardan bular odamlarda kasallik kelib chiqishida kanday rol o‘ynashlari
yetarli o‘rganilmagan. Laboratoriya hayvonlaridan oq sichqonlar, oq kalamushlarga
intranazal yo‘l bilan kirgizilganda 2-3 kundan keyin hayvonlar kasallanishi va virus
o‘pkada ko‘plab topiladi.
Patogenezi. Kasallik manbai bo‘lib bemor odam kasallikni dastlabki kunlarida
ayniqsa xavfli hisoblanadi. Bemor yo‘taplganda,aksirganda va gaplashganda
kasallikni 407 kunlarigacha virus ajralishi davom etadi. Virus bemor odamdan
sog‘lom odamga havo-tomchi yo‘li bilan uzatiladi. Gripp virusi yuqori nafas yo‘llari
shilliq pardasi silindrik epiteiysining hujayralariga kirib shu hujayralarda ko‘payadi.
Bu hujayralar nekrozga uchrab xalok bo‘la boshlaydi. Viruslar esa boshqa
hujayralarni zararlay boshlaydi. Viruslar o‘zlaridan endotoksin ajratib chiqarib bu
organizmnign toksikatsiyaga olib keladi. Toksin asosan nerv va yurak tomir
sistemasiga ta’sir qiladi. Zararlangan shilliq parda orqali virus qonga tushadi, lekin
ularni qonda ko‘payishi kuzatilmaydi. Toksinni qon tomir devorlariga ta’siri
natijasida bemorda gemorregiya alomatlari burundan qon ketishi, terivashilliq
pardalarda mayda petexiyalar xosil bo‘lishi, alveolalar va boshmiyaga qon quyilishi
kuzatiladi.
Toksin m. n. s vav. n. s ga ham ta’sir ko‘rsatadi. Bemorlarda bronx bezlari
sekresiyasi kuchayib ko‘p shilimshiq chiqishi va brodikardiya qon bosimini
pasayishi ba’zida kollaps kuzatiladi. Gripp bemor organizmida immunitet kuchlarini
pasayishiga sabab bo‘ladi. Immunitetni pasayishi natijasida endogen va ekzogen
infeksiyalar avj oladi. Yana gripp turli infeksiyalarni zo‘riqishiga yo‘l ochib beradi.
Kasallikni yashirin davri asosan 1-2 kun davom etadi. Bemorlarda tana haroratini
yuqori bo‘lishi, yo‘tal, uyqusizlik, suyaklarda og‘riq, aksirish, tomok qurishi va
boshqalar kuzatiladi.
Immunitet. Gripp virusi kirgan hujayralarda juda barvaqt interferon xosil
bo‘lib, u virusni tarqalishiga to‘sqinlik qiladi 1 hafta oxirida gumoral antigenlolari
titri ko‘payadi. Nafas yo‘llari shilliq pardasida, ya’ni shilimshiqda AT bo‘lishi
aniqlangan. Grippdan sog‘aygan odam organizmida immunitet 2-3 yil o‘tgach gripp
yuqishiga to‘sqinlik qila olmaydi. Chunki oldingi grippdan qolgan immunitet keyin
yuqqan virusga ta’sir ko‘rsata olmaydi.
Davolash oldini olish.
Pora yonida mikso shilimshiq degan ma’noni bildiradi. Viruslar o‘zlarini
tarkibida RNK ushlaydilar.
Qizamiq -bu isitma ko‘tarilishi, intoksikatsiya,yuqori nafas yo‘llari shilliq
qavatining zararlanishi terida qizil toshmalarning paydo bo‘lishi bilan
xarakterlanadigan o‘tkir yuqumli kasallikdir.
Morfologiyasi. Virus RNK genomli 100-140 nm. Liikosoedrol shakllidir.
Kasallik qo‘zg‘atuvchisi juda uchuvchan tashqi muhitga chidamsiz bo‘lgan
filtrlanuvchi
virusdir.
Virus
asosan
komplementni
bog‘lovchi
gemaglyutinatsiyalovchi va gemolizlovchi antigenlarni o‘zlarida ushlaydilar.
Viruslar laboratoriya sharoitida odam va maymun buyragi epiteliy hujayralarida
o‘stiriladi.
Tabiiy sharoitda qizamiq kasalligi bilan hayvonlar kasallanishmaydi. Kasallik
manbai faqat qizamiq bilan kasallangan bolalar hisoblanib kasallik sog‘lom
bolalarga asosan havo-tomchi yo‘llari orqali uzatiladi. Asosan 90-95% xollarda 1
yoshdan 8 yoshgacha bo‘lgan bolalarda kasallik kuzatilib ular taverak atrofidagilarga
kasallikni birinchi belgilari paydo bo‘lgandan ham xavfli bo‘ladi. Kasallik bilan
kasallanish hamma fasllarda qayd etilsada ammo kuz-qish oylarida ko‘proq
kuzatiladi. Viruslar organizmga yuqori nafas yo‘llari shilliq qavati va ko‘z orqali
tushadi. Organizmga tushgan viruslar qonga o‘tadi va nafas yo‘llari epiteliysi va
MNS hujayralarini zararlaydi. Kasallikni yashirin davri asosan 9-10 ba’zida 14-17,
21 kunlargacha cho‘zilishi mumkin. Kasallik asosan 3 davrga bo‘linadi. 3 kundan 5
kungacha cho‘ziladigan katta prodromal davri toshma toshish 3 kun davri 2 hafta
cho‘ziladigan rekonvaleolessensiya yoki pigmentatsiya davri shular jumlasidandir.
Kasallikning birinchi davriga behollik, isitmaning ko‘tarilishi, tumov,yo‘tal va
kon’yuktivit xos bo‘ladi. Yana muhim diagnostik belgilardan biri lunj shilliq
pardasida qizil rangli ingichka gardish bilan o‘ralgan mayda dog‘ Belskiy filatov
qopliq dog‘lari va qattiq tanglayda ekzantemalarning paydo bo‘lishidir. Toshma
toshishi davrida qaytadan isitma ko‘tariladi. Toshma dog‘simon papulez ko‘rinishda
bo‘lib 1-kuni quloq orqasini, 2-kuni gavdani, 3-4 kuni qo‘l oyoqlarni qoplaydi.
Toshma toshishining 4-kunidan boshlab toshma qanday paydo bo‘lgan bo‘lsa xuddi
shunday yo‘qola boshlaydi va pigmentatsiya davriga o‘tadi. Toshma qaytayotganda
teri qipiqsimon mayda po‘st tashlaydi. Bu davrga kelib isitma pasayadi, kataral
holatlar kamayadi,bemorning umumiy ahvoli yaxshilana boshlaydi. Bemorlarda
isitmaning qaytadan ko‘tarilishi ayniqsa go‘dak yoshidagi bolalarda kechishi
mumkin bo‘lgan zotiljam kabi asoratlardan darak berishi mumkin. Yana otitlarning
stomatik peratit nerv sistemasini og‘ir shikastlanishi va boshqalar kuzatiladi.
Qizamiq ko‘k yo‘tal, dizenteriya kabi kasalliklar bilan birga o‘tganda juda og‘ir
kechadi.
Mtigirlangan qizamiq isitmaning normal bo‘lishi qizamiqqa xos belgilar yaqqol
tashlanmasdan ozgina toshmalar bilan o‘tishi mumkin. Qizamiqning bu turida
belskiy filetov koplik simptomlari ham bo‘lmasligi mumkin. Kasallikning bu
ko‘rinishida asoratlar kuzatilmaydi.
Immunitet kasallikdan keyin turg‘un bo‘lib, takror kasallanishlar kam
kuzatiladi.
Tashxis bu kasalikka tashxis iloji boricha erta kataral holatlar va epidemiologik
anemnezni hisobga olgan xolda belskiy filatovkoplik simtomi borligiga asoslanib