SERVIS XIZMAT LOGISTIKASI

Yuklangan vaqt

2024-06-03

Yuklab olishlar soni

1

Sahifalar soni

12

Faytl hajmi

54,3 KB


Ilmiybaza.uz 
 
 
 
 
 
SERVIS XIZMAT LOGISTIKASI 
 
Reja: 
9.4Logistikada servis tushunchasi. 
9.5.Servis xizmati logistikasining mazmuni va ahamiyati. 
9.6.Logistik xizmat ko‘rsatish darajasi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ilmiybaza.uz SERVIS XIZMAT LOGISTIKASI Reja: 9.4Logistikada servis tushunchasi. 9.5.Servis xizmati logistikasining mazmuni va ahamiyati. 9.6.Logistik xizmat ko‘rsatish darajasi.
Ilmiybaza.uz 
 
Tayanch iboralar: Servis xizmat, iste’molchi talabi, servis mezoni, sotuvdan 
keyingi xizmat, axborot xizmati, moliya-kredit xizmati. 
 
Xizmat ko‘rsatish, ya’ni ehtiyojlarni qondirish bo‘yicha ishlar yig‘indisiga 
servis deyiladi. 
Logistik servis, taqsimot jarayoni bilan uzluksiz bog‘liq va tovarlarni 
iste’molchigacha yetkazib berish jarayonida ko‘rsatiladigan xizmatlar kompleksini 
tashkil etadi. Logistik servisning ob’ekti bo‘lib ishlab chiqaruvchi va noishlab 
chiqaruvchi korxonalar, aholi hisoblanadi. 
Logistik servis yetkazib beruvchi tomonidan yoki sotuvdan keyingi xizmat 
ko‘rsatishga ixtisoslashgan ekspeditor firmalar orqali amalga oshiriladi. 
Logistik servis sohasida amalga oshiriladigan hamma ishlarni uch guruhga 
ajratish mumkin: 
 sotuvdan oldingi, ya’ni logistik xizmat ko‘rsatish tizimini shakllantirish va 
xizmat ko‘rsatish sohasida korxonaning siyosatini aniqlash bo‘yicha ishlar; 
 tovarlarni sotish jarayonida amalga oshiriladigan logistik xizmatlar, 
masalan, yuklarning o‘tishi haqida ma’lumotlar berish; assortimentni 
tanlash, qadoqlash; yuk birliklarini shakllantirish va hokazo. 
 Sotuvdan keyingi logistik servis o‘zining tarkibiga kafolatlar bo‘yicha 
xizmat ko‘rsatishni, iste’molchilar talabini ko‘rib chiqish bo‘yicha 
majburiyatlarni va hokazolarni oladi. 
Hozirgi davrning samarali xo‘jalik faoliyati shundan iboratki, jahon bozorining 
yuqori talablariga javob beruvchi yuqori sifatli ilg‘or mahsulotlarni ishlb chiqarish 
firma muvaffaqiyatining faqat yarmigagina xosdir, qolgan ikkinchi yarmini esa 
sotishni bilish hamda sevis xizmatisiz tasavvur qilish qiyindir. Firma mahsulotiga 
iste’molchi qiziqishini uyg‘ota bilish kerak. Bunda yuqori darajada sotish va servis 
xizmat ko‘rsatish muhim o‘rin egallaydi. 
Agar korxona bozor talabiga mos holda ishlab chiqarilgan mahsulot hamda 
daromadlarning boshqaruvida o‘zaro munosabatga ega bo‘lsa, u holda bu korxona 
Ilmiybaza.uz Tayanch iboralar: Servis xizmat, iste’molchi talabi, servis mezoni, sotuvdan keyingi xizmat, axborot xizmati, moliya-kredit xizmati. Xizmat ko‘rsatish, ya’ni ehtiyojlarni qondirish bo‘yicha ishlar yig‘indisiga servis deyiladi. Logistik servis, taqsimot jarayoni bilan uzluksiz bog‘liq va tovarlarni iste’molchigacha yetkazib berish jarayonida ko‘rsatiladigan xizmatlar kompleksini tashkil etadi. Logistik servisning ob’ekti bo‘lib ishlab chiqaruvchi va noishlab chiqaruvchi korxonalar, aholi hisoblanadi. Logistik servis yetkazib beruvchi tomonidan yoki sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatishga ixtisoslashgan ekspeditor firmalar orqali amalga oshiriladi. Logistik servis sohasida amalga oshiriladigan hamma ishlarni uch guruhga ajratish mumkin:  sotuvdan oldingi, ya’ni logistik xizmat ko‘rsatish tizimini shakllantirish va xizmat ko‘rsatish sohasida korxonaning siyosatini aniqlash bo‘yicha ishlar;  tovarlarni sotish jarayonida amalga oshiriladigan logistik xizmatlar, masalan, yuklarning o‘tishi haqida ma’lumotlar berish; assortimentni tanlash, qadoqlash; yuk birliklarini shakllantirish va hokazo.  Sotuvdan keyingi logistik servis o‘zining tarkibiga kafolatlar bo‘yicha xizmat ko‘rsatishni, iste’molchilar talabini ko‘rib chiqish bo‘yicha majburiyatlarni va hokazolarni oladi. Hozirgi davrning samarali xo‘jalik faoliyati shundan iboratki, jahon bozorining yuqori talablariga javob beruvchi yuqori sifatli ilg‘or mahsulotlarni ishlb chiqarish firma muvaffaqiyatining faqat yarmigagina xosdir, qolgan ikkinchi yarmini esa sotishni bilish hamda sevis xizmatisiz tasavvur qilish qiyindir. Firma mahsulotiga iste’molchi qiziqishini uyg‘ota bilish kerak. Bunda yuqori darajada sotish va servis xizmat ko‘rsatish muhim o‘rin egallaydi. Agar korxona bozor talabiga mos holda ishlab chiqarilgan mahsulot hamda daromadlarning boshqaruvida o‘zaro munosabatga ega bo‘lsa, u holda bu korxona
Ilmiybaza.uz 
 
tashkiliy - iqtisodiy mustahkam tizim hisoblanadi. Bozor talabi tovarga bo‘lgan talab 
bilan chegaralanmaydi. 
Iste’molchi u yoki bu tovarni yetkazish bo‘yicha jamg‘arish – sotuv jarayonida 
unga ko‘rsatiladigan xizmatlar tarkibi va sifati miqyosida ham o‘z shartlarini qo‘ydi. 
Xizmat o‘zida naf keltiruvchi kimningdir faoliyatini aks ettiradi. Servis deb xizmat 
ko‘rsatishdagi, ya’ni kimningdir ehtiyojlarini qondirishdagi amalga oshiradigan ish 
(mehnat)ga aytiladi. 
Servis yaxlit holda taqsimot bilan chambarchas bog‘liq va u o‘zida buyurtma, 
xarid, yetkazib berish va mahsulotga keyingi ko‘rsatiladigan xizmatlar majmuasini 
aks yettiradi. Servis bahosini xarakterlovchi ko‘rsatkich iste’molchi talabini 
qondirish servis darajasi deb ataladi. 
Servis ob’ekti moddiy oqim iste’molchilari hisoblanadi: ishlab chiqarish 
korxonalari, taqsimlovchi markazlar va oxirgi iste’molchilar. Servis yoki ishlab 
chiqaruvchi korxona o‘zi tomonidan yoki bo‘lmasa moddiy oqimlarga servis 
xizmatini ko‘rsatish sohasiga ixtisoslashgan va ishlab chiqarish - sotish jarayonida 
ishtirok yetuvchi alohida mustaqil korxonalar tomonidan amalga oshirilishi 
mumkin. Shuning uchun korxona faoliyati ob’ekti sifatida quyidagilar ajratiladi: 
qiymat yoki natura o‘lchovda baholanadigan, sanoat va nosanoat mazmunidagi 
mahsulotlar, turli korxona xizmatlari va boshqa iqtisodiy faoliyatlar (ta’mirlash 
ishlari, qurilish, transport, aloqa va hokazolar) yig‘indisi qurilishdagi mahsulotning 
(yoki moddiy oqimlarining) servis xizmatini ko‘rsatish. Mahsulotning servis 
xizmatini ko‘rsatishda bozor talablariga mos holda mahsulotning yetkazib berish 
vaqti, joyi, narxi, miqdori, sifati va nomenklaturasi kabi ko‘rsatkichlar bo‘yicha 
axborot hamda moddiy oqimlarning har birida alohida «korxona - iste’molchi» 
aloqalarini ta’minlovchi korxona tizimi ostidagi barcha faoliyat turlari va 
funktsiyalar yig‘indisini aks yettiradi. Servis xizmati turlari sifatida quyidagilar 
ko‘rsatiladi: 
1. Iste’molchi talabini qondirish servisi - iste’molchiga xizmat ko‘rsatish 
darajasining majmua tavsifini ifodalaydi va quyidagi ko‘rsatkichlar bilan aniqlanadi: 
vaqt, chastota, tayyorlik, yetkazib berish sifati va rad etmaslik, ortish - tushirish 
Ilmiybaza.uz tashkiliy - iqtisodiy mustahkam tizim hisoblanadi. Bozor talabi tovarga bo‘lgan talab bilan chegaralanmaydi. Iste’molchi u yoki bu tovarni yetkazish bo‘yicha jamg‘arish – sotuv jarayonida unga ko‘rsatiladigan xizmatlar tarkibi va sifati miqyosida ham o‘z shartlarini qo‘ydi. Xizmat o‘zida naf keltiruvchi kimningdir faoliyatini aks ettiradi. Servis deb xizmat ko‘rsatishdagi, ya’ni kimningdir ehtiyojlarini qondirishdagi amalga oshiradigan ish (mehnat)ga aytiladi. Servis yaxlit holda taqsimot bilan chambarchas bog‘liq va u o‘zida buyurtma, xarid, yetkazib berish va mahsulotga keyingi ko‘rsatiladigan xizmatlar majmuasini aks yettiradi. Servis bahosini xarakterlovchi ko‘rsatkich iste’molchi talabini qondirish servis darajasi deb ataladi. Servis ob’ekti moddiy oqim iste’molchilari hisoblanadi: ishlab chiqarish korxonalari, taqsimlovchi markazlar va oxirgi iste’molchilar. Servis yoki ishlab chiqaruvchi korxona o‘zi tomonidan yoki bo‘lmasa moddiy oqimlarga servis xizmatini ko‘rsatish sohasiga ixtisoslashgan va ishlab chiqarish - sotish jarayonida ishtirok yetuvchi alohida mustaqil korxonalar tomonidan amalga oshirilishi mumkin. Shuning uchun korxona faoliyati ob’ekti sifatida quyidagilar ajratiladi: qiymat yoki natura o‘lchovda baholanadigan, sanoat va nosanoat mazmunidagi mahsulotlar, turli korxona xizmatlari va boshqa iqtisodiy faoliyatlar (ta’mirlash ishlari, qurilish, transport, aloqa va hokazolar) yig‘indisi qurilishdagi mahsulotning (yoki moddiy oqimlarining) servis xizmatini ko‘rsatish. Mahsulotning servis xizmatini ko‘rsatishda bozor talablariga mos holda mahsulotning yetkazib berish vaqti, joyi, narxi, miqdori, sifati va nomenklaturasi kabi ko‘rsatkichlar bo‘yicha axborot hamda moddiy oqimlarning har birida alohida «korxona - iste’molchi» aloqalarini ta’minlovchi korxona tizimi ostidagi barcha faoliyat turlari va funktsiyalar yig‘indisini aks yettiradi. Servis xizmati turlari sifatida quyidagilar ko‘rsatiladi: 1. Iste’molchi talabini qondirish servisi - iste’molchiga xizmat ko‘rsatish darajasining majmua tavsifini ifodalaydi va quyidagi ko‘rsatkichlar bilan aniqlanadi: vaqt, chastota, tayyorlik, yetkazib berish sifati va rad etmaslik, ortish - tushirish
Ilmiybaza.uz 
 
ishlarini o‘tkazish va komplektlashni ta’minlashga tayyorlik, buyurtma metodi 
(usuli). 
2. Ishlab chiqarish mazmunidagi xizmat ko‘rsatish servisi chiqarilayotgan 
mahsulot bo‘yicha taklif qilinayotgan servis xizmatini ko‘rsatish turlari yig‘indisi, 
ya’ni xaridga bitim tuzilgan vaqtdan to mahsulotni yetkazib berishgacha bo‘lgan 
vaqt oralig‘ida iste’molchiga ko‘rsatiladigan xizmatlar to‘plamini qamrab oladi. 
3. Sotuvdan keyin ko‘rsatiladigan servis xizmati mahsulotning belgilangan 
butun hayotiy davri davomida amaldagi iqtisodiy shartlar asosida mahsulotni 
samarali ta’minlashda ko‘rsalitishi zarur bo‘lgan xizmatlar yig‘indisini o‘z ichiga 
oladi. Sotuvdan keyingi servis xizmati mahsulot sotuvigacha va undan keyin ham 
amalga oshiriladi va quyidagi asosiy tadbirlarni qamrab oladi: 
- sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatishga bo‘lgan talabni uni iste’molchi bilan 
ishlab chiqish bosqichida aniqlash; 
- mahsulot sotuvidan keyin iste’molchiga ko‘rsatiladigan izmatlarni aniqlash; 
- mahsulotni yetkazib berishni muhokama jarayonida mahsulot sotuvidan 
keyingi xizmat ko‘rsatish tartibini belgilash (o‘rnatish);  
- ekspluatatsion va remont (ta’mirlash) ishlarini o‘tkazish uchun xodimlar 
tarkibini tayyorlash, zarur texnik hujjatlarni tayyorlash va tasdiqlash;  
- sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatish ta’minoti uchun kerakli infratuzilmani 
tayyorlash;  
- mahsulot turini yangilash va yeski mahsulotlarni zamonaviylashtirish tizimini 
ishlab chiqish. 
4. Axborot servisi xizmati iste’molchiga ko‘rsatiladigan mahsulot va uning 
xizmati haqidagi axborotlar, usullar (metod) va tamoyillar, shuning bilan birga 
axborotni uzatish va qayta ishlash uchun qo‘llaniladigan texnik vositalar yig‘indisi 
bilan xarakterlanadi. 
5. Moliya-kredit servis xizmati o‘zida iste’molchiga taqdim etiladigan to‘lov 
variantlari, arzonlashtirilgan narx va imtiyozlar tizimi yig‘indisini aks ettiradi. Bu 
yerda kreditning turli shakllarini ko‘rib chiqish zarur; a) mol yetkazib beruvch 
qisqartirilgan qiymatiga bog‘liq holda; b) kreditor kim bo‘lishiga qarab: bank, 
Ilmiybaza.uz ishlarini o‘tkazish va komplektlashni ta’minlashga tayyorlik, buyurtma metodi (usuli). 2. Ishlab chiqarish mazmunidagi xizmat ko‘rsatish servisi chiqarilayotgan mahsulot bo‘yicha taklif qilinayotgan servis xizmatini ko‘rsatish turlari yig‘indisi, ya’ni xaridga bitim tuzilgan vaqtdan to mahsulotni yetkazib berishgacha bo‘lgan vaqt oralig‘ida iste’molchiga ko‘rsatiladigan xizmatlar to‘plamini qamrab oladi. 3. Sotuvdan keyin ko‘rsatiladigan servis xizmati mahsulotning belgilangan butun hayotiy davri davomida amaldagi iqtisodiy shartlar asosida mahsulotni samarali ta’minlashda ko‘rsalitishi zarur bo‘lgan xizmatlar yig‘indisini o‘z ichiga oladi. Sotuvdan keyingi servis xizmati mahsulot sotuvigacha va undan keyin ham amalga oshiriladi va quyidagi asosiy tadbirlarni qamrab oladi: - sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatishga bo‘lgan talabni uni iste’molchi bilan ishlab chiqish bosqichida aniqlash; - mahsulot sotuvidan keyin iste’molchiga ko‘rsatiladigan izmatlarni aniqlash; - mahsulotni yetkazib berishni muhokama jarayonida mahsulot sotuvidan keyingi xizmat ko‘rsatish tartibini belgilash (o‘rnatish); - ekspluatatsion va remont (ta’mirlash) ishlarini o‘tkazish uchun xodimlar tarkibini tayyorlash, zarur texnik hujjatlarni tayyorlash va tasdiqlash; - sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatish ta’minoti uchun kerakli infratuzilmani tayyorlash; - mahsulot turini yangilash va yeski mahsulotlarni zamonaviylashtirish tizimini ishlab chiqish. 4. Axborot servisi xizmati iste’molchiga ko‘rsatiladigan mahsulot va uning xizmati haqidagi axborotlar, usullar (metod) va tamoyillar, shuning bilan birga axborotni uzatish va qayta ishlash uchun qo‘llaniladigan texnik vositalar yig‘indisi bilan xarakterlanadi. 5. Moliya-kredit servis xizmati o‘zida iste’molchiga taqdim etiladigan to‘lov variantlari, arzonlashtirilgan narx va imtiyozlar tizimi yig‘indisini aks ettiradi. Bu yerda kreditning turli shakllarini ko‘rib chiqish zarur; a) mol yetkazib beruvch qisqartirilgan qiymatiga bog‘liq holda; b) kreditor kim bo‘lishiga qarab: bank,
Ilmiybaza.uz 
 
tijorat, davlat, xalqaro, fuqarolik, ishlab chiqarish, iste’mol tuzilmasi; v) alohida 
holatlarda kreditning to‘g‘ri, egri, aniq, yashiringan, eski, yangi, asosiy, to‘ldiruvchi, 
mukammal va nomukammal hamda boshqa turlarini ham e’tiborga olish lozim. 
Xizmat ko‘rsatish servisi keng miqyosdagi ko‘rsatkichlar to‘plami bilan 
tavsiflanadi. Bu ko‘rsatkichlarni quyidagi mezonlarga asosan guruhlarga 
birlashtirish mumkin: nomenklatura va miqdor, sifat, vaqt, narx, servis 
ko‘rsatishning ishonchliligi (sifat, vaqt va miqdor ko‘rsatkichlari bo‘yicha). 
Logistik servis tizimi 
 Logistik servis tizimining shakllanishi. 
 Logistik xizmat darajasi. 
 Logistik xizmat ko‘rsatishning sifat mezonlari. 
 Sotuvdan keyingi logistik servis. 
Logistik servis tizimining shakllanishi. Xizmat ko‘rsatish sohasida 
korxonaning siyosatini aniqlash logistik servis tizimining shakllanishi bilan bog‘liq 
va o‘zaro bog‘liq ishlar kompleksini olib borilishini nazarda tutadi. 
Logistik xizmatlar tizimini shakllantirish bo‘yicha amallar quyidagi ketma – 
ketlikda bajariladi: 
1. Iste’mol bozorini segmentlarga ajratish, ya’ni uni aniq iste’molchilar 
guruhiga bo‘lish, bu guruhlarning har biriga, iste’mol xususiyatlariga qarab 
ma’lum xizmatlar talab etilishi mumkin. 
2. Iste’molchilar uchun eng muhim bo‘lgan xizmatlarni aniqlash. 
3. Aniqlangan xizmatlarni saralash, iste’molchilar uchun eng muhim bo‘lgan 
xizmatlarga e’tiborni kuchaytirish. 
4. Bozorning alohida segmentlari kelishuvida xizmatlar standartlarini 
aniqlash. 
5. Ko‘rsatilayotgan xizmatni baholash, servis darajasi va ko‘rsatilayotgan 
xizmatlar narxi o‘rtasida o‘zaro bog‘liqlikni o‘rnatish, kompaniyaning 
raqobatbardoshligini ta’minlash uchun zarur bo‘lgan servis darajasini 
aniqlash. 
Ilmiybaza.uz tijorat, davlat, xalqaro, fuqarolik, ishlab chiqarish, iste’mol tuzilmasi; v) alohida holatlarda kreditning to‘g‘ri, egri, aniq, yashiringan, eski, yangi, asosiy, to‘ldiruvchi, mukammal va nomukammal hamda boshqa turlarini ham e’tiborga olish lozim. Xizmat ko‘rsatish servisi keng miqyosdagi ko‘rsatkichlar to‘plami bilan tavsiflanadi. Bu ko‘rsatkichlarni quyidagi mezonlarga asosan guruhlarga birlashtirish mumkin: nomenklatura va miqdor, sifat, vaqt, narx, servis ko‘rsatishning ishonchliligi (sifat, vaqt va miqdor ko‘rsatkichlari bo‘yicha). Logistik servis tizimi  Logistik servis tizimining shakllanishi.  Logistik xizmat darajasi.  Logistik xizmat ko‘rsatishning sifat mezonlari.  Sotuvdan keyingi logistik servis. Logistik servis tizimining shakllanishi. Xizmat ko‘rsatish sohasida korxonaning siyosatini aniqlash logistik servis tizimining shakllanishi bilan bog‘liq va o‘zaro bog‘liq ishlar kompleksini olib borilishini nazarda tutadi. Logistik xizmatlar tizimini shakllantirish bo‘yicha amallar quyidagi ketma – ketlikda bajariladi: 1. Iste’mol bozorini segmentlarga ajratish, ya’ni uni aniq iste’molchilar guruhiga bo‘lish, bu guruhlarning har biriga, iste’mol xususiyatlariga qarab ma’lum xizmatlar talab etilishi mumkin. 2. Iste’molchilar uchun eng muhim bo‘lgan xizmatlarni aniqlash. 3. Aniqlangan xizmatlarni saralash, iste’molchilar uchun eng muhim bo‘lgan xizmatlarga e’tiborni kuchaytirish. 4. Bozorning alohida segmentlari kelishuvida xizmatlar standartlarini aniqlash. 5. Ko‘rsatilayotgan xizmatni baholash, servis darajasi va ko‘rsatilayotgan xizmatlar narxi o‘rtasida o‘zaro bog‘liqlikni o‘rnatish, kompaniyaning raqobatbardoshligini ta’minlash uchun zarur bo‘lgan servis darajasini aniqlash.
Ilmiybaza.uz 
 
6. Iste’molchilar ehtiyojlariga xizmatlarning mos kelishini ta’minlash uchun 
ular bilan aloqalar o‘rnatish. 
Bunda iste’mol bozorining segmentlarga ajratilishi geografik omil bo‘yicha, 
ko‘rsatilayotgan xizmatlar xususiyatlari bo‘yicha yoki boshqa ko‘rsatkichlar 
bo‘yicha amalga oshirilishi mumkin. Iste’molchilar uchun muhim xizmatlarni 
aniqlash, ularni solishtirish va logistik xizmat standartlarini aniqlash iste’molchilar 
o‘rtasida so‘rovlar o‘tkazish yo‘li bilan amalga oshiriladi. 
Iste’molchi talabini qondirish servisi mezoni «Nomenklatura va miqdor» 
mezoni quyidagilarni o‘z ichiga oladi: 
- ko‘rilayotgan vaqt oralig‘ida ishlab chiqarish resurslarining mavjud emasligi 
tufayli mahsulot nomenklaturasining sotuv hajmiga asosan har bir tur bo‘yicha rad 
javoblar miqdori; 
- ko‘rilayotgan vaqt oralig‘ida mahsulot nomenklaturasining uning samarasiz 
bajarilishi sababli sotuv hajmiga asosan har bir tur bo‘yicha rad javoblar miqdori. 
«Sifat» mezoni iste’molchi talablariga mos holda har bir turdagi mahsulotning 
sifatiga iste’molchi talabini qondirish imkoniyatini ko‘rib chiqadi. Bu holda ishlab 
chiqaruvchilar taklif qilayotgan barcha mahsulotlar sifat darajasiga ko‘ra shartli 
ravishda 4 guruhga bo‘linadi: 
1) Yuqori sifatli mahsulot - raqobatchilarning o‘xshash mahsulotidan o‘zining 
texnik - iqtisodiy ko‘rsatkichlari bilan yuqori turadigan mahsulot. Bu holatda ishlab 
chiqaruvchi mahsulotning narxini ko‘tarish yoki bozordagi o‘z ulushini ko‘paytirish 
hisobiga o‘z daromadi miqdorini oshirishi mumkin. 
2) Raqobatbardosh mahsulot - yuqori sifatli, lekin berilgan bozordagi mavjud 
o‘xshash mahsulotlar orasida o‘rtacha sifatga ega deb hisoblanishi mumkin. Ikkinchi 
holatda bu mahsulot reklama bo‘yicha samarali marketing tadbirlari hamda sotuvni 
rag‘batlantirish hisobiga raqobatda yutib chiqish imkoniyatiga ega. 
3) Past sifatli mahsulot - asosiy raqobatchilar mahsulotiga qaraganda qator 
kamchiliklarga ega mahsulot. Ishlab chiqaruvchi bunday mahsulot narxini 
arzonlashtirish strategiyasini qo‘llash hisobiga bozordagi o‘rni mustahkamligini 
saqlab qolish imkoniyatiga ega. 
Ilmiybaza.uz 6. Iste’molchilar ehtiyojlariga xizmatlarning mos kelishini ta’minlash uchun ular bilan aloqalar o‘rnatish. Bunda iste’mol bozorining segmentlarga ajratilishi geografik omil bo‘yicha, ko‘rsatilayotgan xizmatlar xususiyatlari bo‘yicha yoki boshqa ko‘rsatkichlar bo‘yicha amalga oshirilishi mumkin. Iste’molchilar uchun muhim xizmatlarni aniqlash, ularni solishtirish va logistik xizmat standartlarini aniqlash iste’molchilar o‘rtasida so‘rovlar o‘tkazish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Iste’molchi talabini qondirish servisi mezoni «Nomenklatura va miqdor» mezoni quyidagilarni o‘z ichiga oladi: - ko‘rilayotgan vaqt oralig‘ida ishlab chiqarish resurslarining mavjud emasligi tufayli mahsulot nomenklaturasining sotuv hajmiga asosan har bir tur bo‘yicha rad javoblar miqdori; - ko‘rilayotgan vaqt oralig‘ida mahsulot nomenklaturasining uning samarasiz bajarilishi sababli sotuv hajmiga asosan har bir tur bo‘yicha rad javoblar miqdori. «Sifat» mezoni iste’molchi talablariga mos holda har bir turdagi mahsulotning sifatiga iste’molchi talabini qondirish imkoniyatini ko‘rib chiqadi. Bu holda ishlab chiqaruvchilar taklif qilayotgan barcha mahsulotlar sifat darajasiga ko‘ra shartli ravishda 4 guruhga bo‘linadi: 1) Yuqori sifatli mahsulot - raqobatchilarning o‘xshash mahsulotidan o‘zining texnik - iqtisodiy ko‘rsatkichlari bilan yuqori turadigan mahsulot. Bu holatda ishlab chiqaruvchi mahsulotning narxini ko‘tarish yoki bozordagi o‘z ulushini ko‘paytirish hisobiga o‘z daromadi miqdorini oshirishi mumkin. 2) Raqobatbardosh mahsulot - yuqori sifatli, lekin berilgan bozordagi mavjud o‘xshash mahsulotlar orasida o‘rtacha sifatga ega deb hisoblanishi mumkin. Ikkinchi holatda bu mahsulot reklama bo‘yicha samarali marketing tadbirlari hamda sotuvni rag‘batlantirish hisobiga raqobatda yutib chiqish imkoniyatiga ega. 3) Past sifatli mahsulot - asosiy raqobatchilar mahsulotiga qaraganda qator kamchiliklarga ega mahsulot. Ishlab chiqaruvchi bunday mahsulot narxini arzonlashtirish strategiyasini qo‘llash hisobiga bozordagi o‘rni mustahkamligini saqlab qolish imkoniyatiga ega.
Ilmiybaza.uz 
 
4) Sifati juda past mahsulot – odatda, raqobatbardosh emas va bunday 
mahsulotga umuman talab mavjud bo‘lmaydi, shuning uchun bunday mahsulotni 
past narxlarda sotish mumkin. Bunday holatda ishlab chiqaruvchi yoki mahsulot 
sifatini yaxshilash yoki bo‘lmasa yangi mahsulot ishlab chiqarishi lozim bo‘ladi. 
«Vaqt» mezoni yetkazib berish vaqti (mahsulotga buyurtma olish bilan tayyor 
mahsulotni qabul qilish oralig‘idagi vaqt) bo‘yicha iste’molchi talabini qondirish 
imkoniyatini xarakterlaydi. Bunda mahsulotning har bir turi bo‘yicha yetkazib 
berishning o‘rtacha bozor vaqti hisobga olinadi. Tahlil nuqtai nazaridan qaraganda 
shunisi qiziqki, rad etish sababi bo‘lib yo mahsulot sifati yetarli darajada bo‘lmasligi 
(narxlar sifatni ifodalaydi), yo talab tuzilmasining o‘zgarishi hisoblanadi. «Servis 
xizmat ko‘rsatishning ishonchliligi» mezoni miqdor, sifat va vaqt bo‘yicha olingan 
buyurtmani bajarishni rad etmaslikning taxminiy bahosini bashoratlaydi.  
 Ishlab chiqarish mazmunidagi xizmat ko‘rsatish servisi mezoni Nomenklatura 
va miqdor» mezoni raqobatchilarning o‘xshash ko‘rsatkichlariga qiyoslagan holda 
ishlab chiqarish mazmunidagi ko‘rsatiladigan xizmatlari turi va mumkin bo‘lgan 
ta’minlash hajmini ifodalaydi. «Servis xizmati ko‘rsatishning ishonchliligi» vaqt 
va sifat bo‘yicha ishlab chiqarish mazmunidagi qandaydir xizmatni bajarishni rad 
etmaslikning ehtimoliy bahosini berish imkoniyatiga ega: 
- talab qilingan sifatga ma’lum turdagi ko‘rsatiladigan xizmatlarning sifati mos 
emasligi bilan bog‘liq holda rad javoblar ehtimoli;  
- iste’molchi talab qilgan vaqtda i turdagi xizmatni bajarish mumkin emasligi 
tufayli rad javoblar ehtimoli. 
Sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatish servisi mezoni «Nomenklatura va sifat» 
mezoni sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatishning o‘tkazilishi bo‘yicha 
buyurtmalarga rad javoblar hajmini tavsiflaydi. Sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatish 
servisi quyidagi yo‘nalishlarni alohida ko‘rib chiqishi lozim: kafolatli ta’mirlash, 
butlovchi qismlar bilan ta’minlash, eskirgan asbob – uskunalarni yangi 
o‘xshashlari bilan almashtirish, eskirgan uskunalarni yangilash.  
Ilmiybaza.uz 4) Sifati juda past mahsulot – odatda, raqobatbardosh emas va bunday mahsulotga umuman talab mavjud bo‘lmaydi, shuning uchun bunday mahsulotni past narxlarda sotish mumkin. Bunday holatda ishlab chiqaruvchi yoki mahsulot sifatini yaxshilash yoki bo‘lmasa yangi mahsulot ishlab chiqarishi lozim bo‘ladi. «Vaqt» mezoni yetkazib berish vaqti (mahsulotga buyurtma olish bilan tayyor mahsulotni qabul qilish oralig‘idagi vaqt) bo‘yicha iste’molchi talabini qondirish imkoniyatini xarakterlaydi. Bunda mahsulotning har bir turi bo‘yicha yetkazib berishning o‘rtacha bozor vaqti hisobga olinadi. Tahlil nuqtai nazaridan qaraganda shunisi qiziqki, rad etish sababi bo‘lib yo mahsulot sifati yetarli darajada bo‘lmasligi (narxlar sifatni ifodalaydi), yo talab tuzilmasining o‘zgarishi hisoblanadi. «Servis xizmat ko‘rsatishning ishonchliligi» mezoni miqdor, sifat va vaqt bo‘yicha olingan buyurtmani bajarishni rad etmaslikning taxminiy bahosini bashoratlaydi. Ishlab chiqarish mazmunidagi xizmat ko‘rsatish servisi mezoni Nomenklatura va miqdor» mezoni raqobatchilarning o‘xshash ko‘rsatkichlariga qiyoslagan holda ishlab chiqarish mazmunidagi ko‘rsatiladigan xizmatlari turi va mumkin bo‘lgan ta’minlash hajmini ifodalaydi. «Servis xizmati ko‘rsatishning ishonchliligi» vaqt va sifat bo‘yicha ishlab chiqarish mazmunidagi qandaydir xizmatni bajarishni rad etmaslikning ehtimoliy bahosini berish imkoniyatiga ega: - talab qilingan sifatga ma’lum turdagi ko‘rsatiladigan xizmatlarning sifati mos emasligi bilan bog‘liq holda rad javoblar ehtimoli; - iste’molchi talab qilgan vaqtda i turdagi xizmatni bajarish mumkin emasligi tufayli rad javoblar ehtimoli. Sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatish servisi mezoni «Nomenklatura va sifat» mezoni sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatishning o‘tkazilishi bo‘yicha buyurtmalarga rad javoblar hajmini tavsiflaydi. Sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatish servisi quyidagi yo‘nalishlarni alohida ko‘rib chiqishi lozim: kafolatli ta’mirlash, butlovchi qismlar bilan ta’minlash, eskirgan asbob – uskunalarni yangi o‘xshashlari bilan almashtirish, eskirgan uskunalarni yangilash.
Ilmiybaza.uz 
 
«Servis ko‘rsatish ishonchliligi» mezoni sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatish 
servisining ma’lum turini bajarishni rad etmaslikning ehtimoliy bahosini berish 
imkoniyatini beradi:  
- talab qilingan sifatga sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatish servisining i turi mos 
kelmasligi tufayli rad javoblar ehtimoli; 
- talab qilingan vaqtda sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatish servisining ma’lum 
turini bajarish mumkin emasligi sababli rad javoblar ehtimoli.  
Axborot xizmat ko‘rsatish servisi mezoni«Nomenklatura va sifat» mezoni 
ma’lumotlar va ularni chiqarish uchun ruxsatning mavjud emasligi tufayli 
buyurtmalarga quyidagi rad javoblar hajmini ifodalaydi. «Servis xizmati 
ko‘rsatishning ishonchliligi» mezoni tatbiq etilayotgan usullar va algoritmlar uchun 
boshlang‘ich ma’lumotlarning yetarli emasligi sababli aniq bo‘lmagan ma’lumotni 
olish ehtimolini baholaydi. 
Moliya - kredit xizmatini ko‘rsatish servisi mezoni «Nomenklatura va sifat» 
mezoni qandaydir j turdagi mahsulot haqini to‘lash shakli yoki variantini yo‘qligi 
sababli buyurtmalarni rad qilish hajmini ko‘rib chiqadi. To‘lash shakl va variantlari 
sifatida taqdim etiladigan uzoq muddatli va qisqa muddatli kreditlr, chegirma va 
imtiyozlar tizimi, lizing, ijara va hokazo bo‘lishi mumkin. 
«Sifat» mezoni korxona tomonidan havola qilingan mahsulot haqini to‘lash shakl va 
turlari miqdorining bozordagi raqobatchilarning taqdim yetgan to‘lash shakl va 
turlari miqdorini bilan munosabatini tavsiflaydi. 
«Servis ko‘rsatishning 
ishonchliligi» mezoni» ma’lum turdagi moliyakredit xizmatini ko‘rsatishni rad 
etmaslikning ehtimoliy bahosini berish imkoniyatini beradi. Servis xizmati 
ko‘rsatishning majmua sinflanishi korxona faoliyatini ishlab chiqarish - moliyaviy 
modellashtirish samaradorligini oshirish maqsadida ichki xo‘jalik va moliyaviy 
rezervlarni qidirishni amalga oshirish imkonini beradi. 
Logistik xizmat darajasi. Logistik xizmatlarni yetkazib berish jarayonida 
ko‘rsatiladigan xizmatlarni bajarishga ketadigan vaqtni, xuddi shu yetkazib berish 
jarayonida ko‘rsatilishi mumkin bo‘lgan xizmatlarning umumiy kompleksiga 
Ilmiybaza.uz «Servis ko‘rsatish ishonchliligi» mezoni sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatish servisining ma’lum turini bajarishni rad etmaslikning ehtimoliy bahosini berish imkoniyatini beradi: - talab qilingan sifatga sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatish servisining i turi mos kelmasligi tufayli rad javoblar ehtimoli; - talab qilingan vaqtda sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatish servisining ma’lum turini bajarish mumkin emasligi sababli rad javoblar ehtimoli. Axborot xizmat ko‘rsatish servisi mezoni«Nomenklatura va sifat» mezoni ma’lumotlar va ularni chiqarish uchun ruxsatning mavjud emasligi tufayli buyurtmalarga quyidagi rad javoblar hajmini ifodalaydi. «Servis xizmati ko‘rsatishning ishonchliligi» mezoni tatbiq etilayotgan usullar va algoritmlar uchun boshlang‘ich ma’lumotlarning yetarli emasligi sababli aniq bo‘lmagan ma’lumotni olish ehtimolini baholaydi. Moliya - kredit xizmatini ko‘rsatish servisi mezoni «Nomenklatura va sifat» mezoni qandaydir j turdagi mahsulot haqini to‘lash shakli yoki variantini yo‘qligi sababli buyurtmalarni rad qilish hajmini ko‘rib chiqadi. To‘lash shakl va variantlari sifatida taqdim etiladigan uzoq muddatli va qisqa muddatli kreditlr, chegirma va imtiyozlar tizimi, lizing, ijara va hokazo bo‘lishi mumkin. «Sifat» mezoni korxona tomonidan havola qilingan mahsulot haqini to‘lash shakl va turlari miqdorining bozordagi raqobatchilarning taqdim yetgan to‘lash shakl va turlari miqdorini bilan munosabatini tavsiflaydi. «Servis ko‘rsatishning ishonchliligi» mezoni» ma’lum turdagi moliyakredit xizmatini ko‘rsatishni rad etmaslikning ehtimoliy bahosini berish imkoniyatini beradi. Servis xizmati ko‘rsatishning majmua sinflanishi korxona faoliyatini ishlab chiqarish - moliyaviy modellashtirish samaradorligini oshirish maqsadida ichki xo‘jalik va moliyaviy rezervlarni qidirishni amalga oshirish imkonini beradi. Logistik xizmat darajasi. Logistik xizmatlarni yetkazib berish jarayonida ko‘rsatiladigan xizmatlarni bajarishga ketadigan vaqtni, xuddi shu yetkazib berish jarayonida ko‘rsatilishi mumkin bo‘lgan xizmatlarning umumiy kompleksiga