SERVIS XIZMAT LOGISTIKASI

Yuklangan vaqt

2024-06-03

Yuklab olishlar soni

1

Sahifalar soni

12

Faytl hajmi

54,3 KB


Ilmiybaza.uz SERVIS XIZMAT LOGISTIKASI Reja: 9.4Logistikada servis tushunchasi. 9.5.Servis xizmati logistikasining mazmuni va ahamiyati. 9.6.Logistik xizmat ko‘rsatish darajasi. Ilmiybaza.uz SERVIS XIZMAT LOGISTIKASI Reja: 9.4Logistikada servis tushunchasi. 9.5.Servis xizmati logistikasining mazmuni va ahamiyati. 9.6.Logistik xizmat ko‘rsatish darajasi. Ilmiybaza.uz Tayanch iboralar: Servis xizmat, iste’molchi talabi, servis mezoni, sotuvdan keyingi xizmat, axborot xizmati, moliya-kredit xizmati. Xizmat ko‘rsatish, ya’ni ehtiyojlarni qondirish bo‘yicha ishlar yig‘indisiga servis deyiladi. Logistik servis, taqsimot jarayoni bilan uzluksiz bog‘liq va tovarlarni iste’molchigacha yetkazib berish jarayonida ko‘rsatiladigan xizmatlar kompleksini tashkil etadi. Logistik servisning ob’ekti bo‘lib ishlab chiqaruvchi va noishlab chiqaruvchi korxonalar, aholi hisoblanadi. Logistik servis yetkazib beruvchi tomonidan yoki sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatishga ixtisoslashgan ekspeditor firmalar orqali amalga oshiriladi. Logistik servis sohasida amalga oshiriladigan hamma ishlarni uch guruhga ajratish mumkin:  sotuvdan oldingi, ya’ni logistik xizmat ko‘rsatish tizimini shakllantirish va xizmat ko‘rsatish sohasida korxonaning siyosatini aniqlash bo‘yicha ishlar;  tovarlarni sotish jarayonida amalga oshiriladigan logistik xizmatlar, masalan, yuklarning o‘tishi haqida ma’lumotlar berish; assortimentni tanlash, qadoqlash; yuk birliklarini shakllantirish va hokazo.  Sotuvdan keyingi logistik servis o‘zining tarkibiga kafolatlar bo‘yicha xizmat ko‘rsatishni, iste’molchilar talabini ko‘rib chiqish bo‘yicha majburiyatlarni va hokazolarni oladi. Hozirgi davrning samarali xo‘jalik faoliyati shundan iboratki, jahon bozorining yuqori talablariga javob beruvchi yuqori sifatli ilg‘or mahsulotlarni ishlb chiqarish firma muvaffaqiyatining faqat yarmigagina xosdir, qolgan ikkinchi yarmini esa sotishni bilish hamda sevis xizmatisiz tasavvur qilish qiyindir. Firma mahsulotiga iste’molchi qiziqishini uyg‘ota bilish kerak. Bunda yuqori darajada sotish va servis xizmat ko‘rsatish muhim o‘rin egallaydi. Agar korxona bozor talabiga mos holda ishlab chiqarilgan mahsulot hamda daromadlarning boshqaruvida o‘zaro munosabatga ega bo‘lsa, u holda bu korxona Ilmiybaza.uz Tayanch iboralar: Servis xizmat, iste’molchi talabi, servis mezoni, sotuvdan keyingi xizmat, axborot xizmati, moliya-kredit xizmati. Xizmat ko‘rsatish, ya’ni ehtiyojlarni qondirish bo‘yicha ishlar yig‘indisiga servis deyiladi. Logistik servis, taqsimot jarayoni bilan uzluksiz bog‘liq va tovarlarni iste’molchigacha yetkazib berish jarayonida ko‘rsatiladigan xizmatlar kompleksini tashkil etadi. Logistik servisning ob’ekti bo‘lib ishlab chiqaruvchi va noishlab chiqaruvchi korxonalar, aholi hisoblanadi. Logistik servis yetkazib beruvchi tomonidan yoki sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatishga ixtisoslashgan ekspeditor firmalar orqali amalga oshiriladi. Logistik servis sohasida amalga oshiriladigan hamma ishlarni uch guruhga ajratish mumkin:  sotuvdan oldingi, ya’ni logistik xizmat ko‘rsatish tizimini shakllantirish va xizmat ko‘rsatish sohasida korxonaning siyosatini aniqlash bo‘yicha ishlar;  tovarlarni sotish jarayonida amalga oshiriladigan logistik xizmatlar, masalan, yuklarning o‘tishi haqida ma’lumotlar berish; assortimentni tanlash, qadoqlash; yuk birliklarini shakllantirish va hokazo.  Sotuvdan keyingi logistik servis o‘zining tarkibiga kafolatlar bo‘yicha xizmat ko‘rsatishni, iste’molchilar talabini ko‘rib chiqish bo‘yicha majburiyatlarni va hokazolarni oladi. Hozirgi davrning samarali xo‘jalik faoliyati shundan iboratki, jahon bozorining yuqori talablariga javob beruvchi yuqori sifatli ilg‘or mahsulotlarni ishlb chiqarish firma muvaffaqiyatining faqat yarmigagina xosdir, qolgan ikkinchi yarmini esa sotishni bilish hamda sevis xizmatisiz tasavvur qilish qiyindir. Firma mahsulotiga iste’molchi qiziqishini uyg‘ota bilish kerak. Bunda yuqori darajada sotish va servis xizmat ko‘rsatish muhim o‘rin egallaydi. Agar korxona bozor talabiga mos holda ishlab chiqarilgan mahsulot hamda daromadlarning boshqaruvida o‘zaro munosabatga ega bo‘lsa, u holda bu korxona Ilmiybaza.uz tashkiliy - iqtisodiy mustahkam tizim hisoblanadi. Bozor talabi tovarga bo‘lgan talab bilan chegaralanmaydi. Iste’molchi u yoki bu tovarni yetkazish bo‘yicha jamg‘arish – sotuv jarayonida unga ko‘rsatiladigan xizmatlar tarkibi va sifati miqyosida ham o‘z shartlarini qo‘ydi. Xizmat o‘zida naf keltiruvchi kimningdir faoliyatini aks ettiradi. Servis deb xizmat ko‘rsatishdagi, ya’ni kimningdir ehtiyojlarini qondirishdagi amalga oshiradigan ish (mehnat)ga aytiladi. Servis yaxlit holda taqsimot bilan chambarchas bog‘liq va u o‘zida buyurtma, xarid, yetkazib berish va mahsulotga keyingi ko‘rsatiladigan xizmatlar majmuasini aks yettiradi. Servis bahosini xarakterlovchi ko‘rsatkich iste’molchi talabini qondirish servis darajasi deb ataladi. Servis ob’ekti moddiy oqim iste’molchilari hisoblanadi: ishlab chiqarish korxonalari, taqsimlovchi markazlar va oxirgi iste’molchilar. Servis yoki ishlab chiqaruvchi korxona o‘zi tomonidan yoki bo‘lmasa moddiy oqimlarga servis xizmatini ko‘rsatish sohasiga ixtisoslashgan va ishlab chiqarish - sotish jarayonida ishtirok yetuvchi alohida mustaqil korxonalar tomonidan amalga oshirilishi mumkin. Shuning uchun korxona faoliyati ob’ekti sifatida quyidagilar ajratiladi: qiymat yoki natura o‘lchovda baholanadigan, sanoat va nosanoat mazmunidagi mahsulotlar, turli korxona xizmatlari va boshqa iqtisodiy faoliyatlar (ta’mirlash ishlari, qurilish, transport, aloqa va hokazolar) yig‘indisi qurilishdagi mahsulotning (yoki moddiy oqimlarining) servis xizmatini ko‘rsatish. Mahsulotning servis xizmatini ko‘rsatishda bozor talablariga mos holda mahsulotning yetkazib berish vaqti, joyi, narxi, miqdori, sifati va nomenklaturasi kabi ko‘rsatkichlar bo‘yicha axborot hamda moddiy oqimlarning har birida alohida «korxona - iste’molchi» aloqalarini ta’minlovchi korxona tizimi ostidagi barcha faoliyat turlari va funktsiyalar yig‘indisini aks yettiradi. Servis xizmati turlari sifatida quyidagilar ko‘rsatiladi: 1. Iste’molchi talabini qondirish servisi - iste’molchiga xizmat ko‘rsatish darajasining majmua tavsifini ifodalaydi va quyidagi ko‘rsatkichlar bilan aniqlanadi: vaqt, chastota, tayyorlik, yetkazib berish sifati va rad etmaslik, ortish - tushirish Ilmiybaza.uz tashkiliy - iqtisodiy mustahkam tizim hisoblanadi. Bozor talabi tovarga bo‘lgan talab bilan chegaralanmaydi. Iste’molchi u yoki bu tovarni yetkazish bo‘yicha jamg‘arish – sotuv jarayonida unga ko‘rsatiladigan xizmatlar tarkibi va sifati miqyosida ham o‘z shartlarini qo‘ydi. Xizmat o‘zida naf keltiruvchi kimningdir faoliyatini aks ettiradi. Servis deb xizmat ko‘rsatishdagi, ya’ni kimningdir ehtiyojlarini qondirishdagi amalga oshiradigan ish (mehnat)ga aytiladi. Servis yaxlit holda taqsimot bilan chambarchas bog‘liq va u o‘zida buyurtma, xarid, yetkazib berish va mahsulotga keyingi ko‘rsatiladigan xizmatlar majmuasini aks yettiradi. Servis bahosini xarakterlovchi ko‘rsatkich iste’molchi talabini qondirish servis darajasi deb ataladi. Servis ob’ekti moddiy oqim iste’molchilari hisoblanadi: ishlab chiqarish korxonalari, taqsimlovchi markazlar va oxirgi iste’molchilar. Servis yoki ishlab chiqaruvchi korxona o‘zi tomonidan yoki bo‘lmasa moddiy oqimlarga servis xizmatini ko‘rsatish sohasiga ixtisoslashgan va ishlab chiqarish - sotish jarayonida ishtirok yetuvchi alohida mustaqil korxonalar tomonidan amalga oshirilishi mumkin. Shuning uchun korxona faoliyati ob’ekti sifatida quyidagilar ajratiladi: qiymat yoki natura o‘lchovda baholanadigan, sanoat va nosanoat mazmunidagi mahsulotlar, turli korxona xizmatlari va boshqa iqtisodiy faoliyatlar (ta’mirlash ishlari, qurilish, transport, aloqa va hokazolar) yig‘indisi qurilishdagi mahsulotning (yoki moddiy oqimlarining) servis xizmatini ko‘rsatish. Mahsulotning servis xizmatini ko‘rsatishda bozor talablariga mos holda mahsulotning yetkazib berish vaqti, joyi, narxi, miqdori, sifati va nomenklaturasi kabi ko‘rsatkichlar bo‘yicha axborot hamda moddiy oqimlarning har birida alohida «korxona - iste’molchi» aloqalarini ta’minlovchi korxona tizimi ostidagi barcha faoliyat turlari va funktsiyalar yig‘indisini aks yettiradi. Servis xizmati turlari sifatida quyidagilar ko‘rsatiladi: 1. Iste’molchi talabini qondirish servisi - iste’molchiga xizmat ko‘rsatish darajasining majmua tavsifini ifodalaydi va quyidagi ko‘rsatkichlar bilan aniqlanadi: vaqt, chastota, tayyorlik, yetkazib berish sifati va rad etmaslik, ortish - tushirish Ilmiybaza.uz ishlarini o‘tkazish va komplektlashni ta’minlashga tayyorlik, buyurtma metodi (usuli). 2. Ishlab chiqarish mazmunidagi xizmat ko‘rsatish servisi chiqarilayotgan mahsulot bo‘yicha taklif qilinayotgan servis xizmatini ko‘rsatish turlari yig‘indisi, ya’ni xaridga bitim tuzilgan vaqtdan to mahsulotni yetkazib berishgacha bo‘lgan vaqt oralig‘ida iste’molchiga ko‘rsatiladigan xizmatlar to‘plamini qamrab oladi. 3. Sotuvdan keyin ko‘rsatiladigan servis xizmati mahsulotning belgilangan butun hayotiy davri davomida amaldagi iqtisodiy shartlar asosida mahsulotni samarali ta’minlashda ko‘rsalitishi zarur bo‘lgan xizmatlar yig‘indisini o‘z ichiga oladi. Sotuvdan keyingi servis xizmati mahsulot sotuvigacha va undan keyin ham amalga oshiriladi va quyidagi asosiy tadbirlarni qamrab oladi: - sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatishga bo‘lgan talabni uni iste’molchi bilan ishlab chiqish bosqichida aniqlash; - mahsulot sotuvidan keyin iste’molchiga ko‘rsatiladigan izmatlarni aniqlash; - mahsulotni yetkazib berishni muhokama jarayonida mahsulot sotuvidan keyingi xizmat ko‘rsatish tartibini belgilash (o‘rnatish); - ekspluatatsion va remont (ta’mirlash) ishlarini o‘tkazish uchun xodimlar tarkibini tayyorlash, zarur texnik hujjatlarni tayyorlash va tasdiqlash; - sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatish ta’minoti uchun kerakli infratuzilmani tayyorlash; - mahsulot turini yangilash va yeski mahsulotlarni zamonaviylashtirish tizimini ishlab chiqish. 4. Axborot servisi xizmati iste’molchiga ko‘rsatiladigan mahsulot va uning xizmati haqidagi axborotlar, usullar (metod) va tamoyillar, shuning bilan birga axborotni uzatish va qayta ishlash uchun qo‘llaniladigan texnik vositalar yig‘indisi bilan xarakterlanadi. 5. Moliya-kredit servis xizmati o‘zida iste’molchiga taqdim etiladigan to‘lov variantlari, arzonlashtirilgan narx va imtiyozlar tizimi yig‘indisini aks ettiradi. Bu yerda kreditning turli shakllarini ko‘rib chiqish zarur; a) mol yetkazib beruvch qisqartirilgan qiymatiga bog‘liq holda; b) kreditor kim bo‘lishiga qarab: bank, Ilmiybaza.uz ishlarini o‘tkazish va komplektlashni ta’minlashga tayyorlik, buyurtma metodi (usuli). 2. Ishlab chiqarish mazmunidagi xizmat ko‘rsatish servisi chiqarilayotgan mahsulot bo‘yicha taklif qilinayotgan servis xizmatini ko‘rsatish turlari yig‘indisi, ya’ni xaridga bitim tuzilgan vaqtdan to mahsulotni yetkazib berishgacha bo‘lgan vaqt oralig‘ida iste’molchiga ko‘rsatiladigan xizmatlar to‘plamini qamrab oladi. 3. Sotuvdan keyin ko‘rsatiladigan servis xizmati mahsulotning belgilangan butun hayotiy davri davomida amaldagi iqtisodiy shartlar asosida mahsulotni samarali ta’minlashda ko‘rsalitishi zarur bo‘lgan xizmatlar yig‘indisini o‘z ichiga oladi. Sotuvdan keyingi servis xizmati mahsulot sotuvigacha va undan keyin ham amalga oshiriladi va quyidagi asosiy tadbirlarni qamrab oladi: - sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatishga bo‘lgan talabni uni iste’molchi bilan ishlab chiqish bosqichida aniqlash; - mahsulot sotuvidan keyin iste’molchiga ko‘rsatiladigan izmatlarni aniqlash; - mahsulotni yetkazib berishni muhokama jarayonida mahsulot sotuvidan keyingi xizmat ko‘rsatish tartibini belgilash (o‘rnatish); - ekspluatatsion va remont (ta’mirlash) ishlarini o‘tkazish uchun xodimlar tarkibini tayyorlash, zarur texnik hujjatlarni tayyorlash va tasdiqlash; - sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatish ta’minoti uchun kerakli infratuzilmani tayyorlash; - mahsulot turini yangilash va yeski mahsulotlarni zamonaviylashtirish tizimini ishlab chiqish. 4. Axborot servisi xizmati iste’molchiga ko‘rsatiladigan mahsulot va uning xizmati haqidagi axborotlar, usullar (metod) va tamoyillar, shuning bilan birga axborotni uzatish va qayta ishlash uchun qo‘llaniladigan texnik vositalar yig‘indisi bilan xarakterlanadi. 5. Moliya-kredit servis xizmati o‘zida iste’molchiga taqdim etiladigan to‘lov variantlari, arzonlashtirilgan narx va imtiyozlar tizimi yig‘indisini aks ettiradi. Bu yerda kreditning turli shakllarini ko‘rib chiqish zarur; a) mol yetkazib beruvch qisqartirilgan qiymatiga bog‘liq holda; b) kreditor kim bo‘lishiga qarab: bank, Ilmiybaza.uz tijorat, davlat, xalqaro, fuqarolik, ishlab chiqarish, iste’mol tuzilmasi; v) alohida holatlarda kreditning to‘g‘ri, egri, aniq, yashiringan, eski, yangi, asosiy, to‘ldiruvchi, mukammal va nomukammal hamda boshqa turlarini ham e’tiborga olish lozim. Xizmat ko‘rsatish servisi keng miqyosdagi ko‘rsatkichlar to‘plami bilan tavsiflanadi. Bu ko‘rsatkichlarni quyidagi mezonlarga asosan guruhlarga birlashtirish mumkin: nomenklatura va miqdor, sifat, vaqt, narx, servis ko‘rsatishning ishonchliligi (sifat, vaqt va miqdor ko‘rsatkichlari bo‘yicha). Logistik servis tizimi  Logistik servis tizimining shakllanishi.  Logistik xizmat darajasi.  Logistik xizmat ko‘rsatishning sifat mezonlari.  Sotuvdan keyingi logistik servis. Logistik servis tizimining shakllanishi. Xizmat ko‘rsatish sohasida korxonaning siyosatini aniqlash logistik servis tizimining shakllanishi bilan bog‘liq va o‘zaro bog‘liq ishlar kompleksini olib borilishini nazarda tutadi. Logistik xizmatlar tizimini shakllantirish bo‘yicha amallar quyidagi ketma – ketlikda bajariladi: 1. Iste’mol bozorini segmentlarga ajratish, ya’ni uni aniq iste’molchilar guruhiga bo‘lish, bu guruhlarning har biriga, iste’mol xususiyatlariga qarab ma’lum xizmatlar talab etilishi mumkin. 2. Iste’molchilar uchun eng muhim bo‘lgan xizmatlarni aniqlash. 3. Aniqlangan xizmatlarni saralash, iste’molchilar uchun eng muhim bo‘lgan xizmatlarga e’tiborni kuchaytirish. 4. Bozorning alohida segmentlari kelishuvida xizmatlar standartlarini aniqlash. 5. Ko‘rsatilayotgan xizmatni baholash, servis darajasi va ko‘rsatilayotgan xizmatlar narxi o‘rtasida o‘zaro bog‘liqlikni o‘rnatish, kompaniyaning raqobatbardoshligini ta’minlash uchun zarur bo‘lgan servis darajasini aniqlash. Ilmiybaza.uz tijorat, davlat, xalqaro, fuqarolik, ishlab chiqarish, iste’mol tuzilmasi; v) alohida holatlarda kreditning to‘g‘ri, egri, aniq, yashiringan, eski, yangi, asosiy, to‘ldiruvchi, mukammal va nomukammal hamda boshqa turlarini ham e’tiborga olish lozim. Xizmat ko‘rsatish servisi keng miqyosdagi ko‘rsatkichlar to‘plami bilan tavsiflanadi. Bu ko‘rsatkichlarni quyidagi mezonlarga asosan guruhlarga birlashtirish mumkin: nomenklatura va miqdor, sifat, vaqt, narx, servis ko‘rsatishning ishonchliligi (sifat, vaqt va miqdor ko‘rsatkichlari bo‘yicha). Logistik servis tizimi  Logistik servis tizimining shakllanishi.  Logistik xizmat darajasi.  Logistik xizmat ko‘rsatishning sifat mezonlari.  Sotuvdan keyingi logistik servis. Logistik servis tizimining shakllanishi. Xizmat ko‘rsatish sohasida korxonaning siyosatini aniqlash logistik servis tizimining shakllanishi bilan bog‘liq va o‘zaro bog‘liq ishlar kompleksini olib borilishini nazarda tutadi. Logistik xizmatlar tizimini shakllantirish bo‘yicha amallar quyidagi ketma – ketlikda bajariladi: 1. Iste’mol bozorini segmentlarga ajratish, ya’ni uni aniq iste’molchilar guruhiga bo‘lish, bu guruhlarning har biriga, iste’mol xususiyatlariga qarab ma’lum xizmatlar talab etilishi mumkin. 2. Iste’molchilar uchun eng muhim bo‘lgan xizmatlarni aniqlash. 3. Aniqlangan xizmatlarni saralash, iste’molchilar uchun eng muhim bo‘lgan xizmatlarga e’tiborni kuchaytirish. 4. Bozorning alohida segmentlari kelishuvida xizmatlar standartlarini aniqlash. 5. Ko‘rsatilayotgan xizmatni baholash, servis darajasi va ko‘rsatilayotgan xizmatlar narxi o‘rtasida o‘zaro bog‘liqlikni o‘rnatish, kompaniyaning raqobatbardoshligini ta’minlash uchun zarur bo‘lgan servis darajasini aniqlash. Ilmiybaza.uz 6. Iste’molchilar ehtiyojlariga xizmatlarning mos kelishini ta’minlash uchun ular bilan aloqalar o‘rnatish. Bunda iste’mol bozorining segmentlarga ajratilishi geografik omil bo‘yicha, ko‘rsatilayotgan xizmatlar xususiyatlari bo‘yicha yoki boshqa ko‘rsatkichlar bo‘yicha amalga oshirilishi mumkin. Iste’molchilar uchun muhim xizmatlarni aniqlash, ularni solishtirish va logistik xizmat standartlarini aniqlash iste’molchilar o‘rtasida so‘rovlar o‘tkazish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Iste’molchi talabini qondirish servisi mezoni «Nomenklatura va miqdor» mezoni quyidagilarni o‘z ichiga oladi: - ko‘rilayotgan vaqt oralig‘ida ishlab chiqarish resurslarining mavjud emasligi tufayli mahsulot nomenklaturasining sotuv hajmiga asosan har bir tur bo‘yicha rad javoblar miqdori; - ko‘rilayotgan vaqt oralig‘ida mahsulot nomenklaturasining uning samarasiz bajarilishi sababli sotuv hajmiga asosan har bir tur bo‘yicha rad javoblar miqdori. «Sifat» mezoni iste’molchi talablariga mos holda har bir turdagi mahsulotning sifatiga iste’molchi talabini qondirish imkoniyatini ko‘rib chiqadi. Bu holda ishlab chiqaruvchilar taklif qilayotgan barcha mahsulotlar sifat darajasiga ko‘ra shartli ravishda 4 guruhga bo‘linadi: 1) Yuqori sifatli mahsulot - raqobatchilarning o‘xshash mahsulotidan o‘zining texnik - iqtisodiy ko‘rsatkichlari bilan yuqori turadigan mahsulot. Bu holatda ishlab chiqaruvchi mahsulotning narxini ko‘tarish yoki bozordagi o‘z ulushini ko‘paytirish hisobiga o‘z daromadi miqdorini oshirishi mumkin. 2) Raqobatbardosh mahsulot - yuqori sifatli, lekin berilgan bozordagi mavjud o‘xshash mahsulotlar orasida o‘rtacha sifatga ega deb hisoblanishi mumkin. Ikkinchi holatda bu mahsulot reklama bo‘yicha samarali marketing tadbirlari hamda sotuvni rag‘batlantirish hisobiga raqobatda yutib chiqish imkoniyatiga ega. 3) Past sifatli mahsulot - asosiy raqobatchilar mahsulotiga qaraganda qator kamchiliklarga ega mahsulot. Ishlab chiqaruvchi bunday mahsulot narxini arzonlashtirish strategiyasini qo‘llash hisobiga bozordagi o‘rni mustahkamligini saqlab qolish imkoniyatiga ega. Ilmiybaza.uz 6. Iste’molchilar ehtiyojlariga xizmatlarning mos kelishini ta’minlash uchun ular bilan aloqalar o‘rnatish. Bunda iste’mol bozorining segmentlarga ajratilishi geografik omil bo‘yicha, ko‘rsatilayotgan xizmatlar xususiyatlari bo‘yicha yoki boshqa ko‘rsatkichlar bo‘yicha amalga oshirilishi mumkin. Iste’molchilar uchun muhim xizmatlarni aniqlash, ularni solishtirish va logistik xizmat standartlarini aniqlash iste’molchilar o‘rtasida so‘rovlar o‘tkazish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Iste’molchi talabini qondirish servisi mezoni «Nomenklatura va miqdor» mezoni quyidagilarni o‘z ichiga oladi: - ko‘rilayotgan vaqt oralig‘ida ishlab chiqarish resurslarining mavjud emasligi tufayli mahsulot nomenklaturasining sotuv hajmiga asosan har bir tur bo‘yicha rad javoblar miqdori; - ko‘rilayotgan vaqt oralig‘ida mahsulot nomenklaturasining uning samarasiz bajarilishi sababli sotuv hajmiga asosan har bir tur bo‘yicha rad javoblar miqdori. «Sifat» mezoni iste’molchi talablariga mos holda har bir turdagi mahsulotning sifatiga iste’molchi talabini qondirish imkoniyatini ko‘rib chiqadi. Bu holda ishlab chiqaruvchilar taklif qilayotgan barcha mahsulotlar sifat darajasiga ko‘ra shartli ravishda 4 guruhga bo‘linadi: 1) Yuqori sifatli mahsulot - raqobatchilarning o‘xshash mahsulotidan o‘zining texnik - iqtisodiy ko‘rsatkichlari bilan yuqori turadigan mahsulot. Bu holatda ishlab chiqaruvchi mahsulotning narxini ko‘tarish yoki bozordagi o‘z ulushini ko‘paytirish hisobiga o‘z daromadi miqdorini oshirishi mumkin. 2) Raqobatbardosh mahsulot - yuqori sifatli, lekin berilgan bozordagi mavjud o‘xshash mahsulotlar orasida o‘rtacha sifatga ega deb hisoblanishi mumkin. Ikkinchi holatda bu mahsulot reklama bo‘yicha samarali marketing tadbirlari hamda sotuvni rag‘batlantirish hisobiga raqobatda yutib chiqish imkoniyatiga ega. 3) Past sifatli mahsulot - asosiy raqobatchilar mahsulotiga qaraganda qator kamchiliklarga ega mahsulot. Ishlab chiqaruvchi bunday mahsulot narxini arzonlashtirish strategiyasini qo‘llash hisobiga bozordagi o‘rni mustahkamligini saqlab qolish imkoniyatiga ega. Ilmiybaza.uz 4) Sifati juda past mahsulot – odatda, raqobatbardosh emas va bunday mahsulotga umuman talab mavjud bo‘lmaydi, shuning uchun bunday mahsulotni past narxlarda sotish mumkin. Bunday holatda ishlab chiqaruvchi yoki mahsulot sifatini yaxshilash yoki bo‘lmasa yangi mahsulot ishlab chiqarishi lozim bo‘ladi. «Vaqt» mezoni yetkazib berish vaqti (mahsulotga buyurtma olish bilan tayyor mahsulotni qabul qilish oralig‘idagi vaqt) bo‘yicha iste’molchi talabini qondirish imkoniyatini xarakterlaydi. Bunda mahsulotning har bir turi bo‘yicha yetkazib berishning o‘rtacha bozor vaqti hisobga olinadi. Tahlil nuqtai nazaridan qaraganda shunisi qiziqki, rad etish sababi bo‘lib yo mahsulot sifati yetarli darajada bo‘lmasligi (narxlar sifatni ifodalaydi), yo talab tuzilmasining o‘zgarishi hisoblanadi. «Servis xizmat ko‘rsatishning ishonchliligi» mezoni miqdor, sifat va vaqt bo‘yicha olingan buyurtmani bajarishni rad etmaslikning taxminiy bahosini bashoratlaydi. Ishlab chiqarish mazmunidagi xizmat ko‘rsatish servisi mezoni Nomenklatura va miqdor» mezoni raqobatchilarning o‘xshash ko‘rsatkichlariga qiyoslagan holda ishlab chiqarish mazmunidagi ko‘rsatiladigan xizmatlari turi va mumkin bo‘lgan ta’minlash hajmini ifodalaydi. «Servis xizmati ko‘rsatishning ishonchliligi» vaqt va sifat bo‘yicha ishlab chiqarish mazmunidagi qandaydir xizmatni bajarishni rad etmaslikning ehtimoliy bahosini berish imkoniyatiga ega: - talab qilingan sifatga ma’lum turdagi ko‘rsatiladigan xizmatlarning sifati mos emasligi bilan bog‘liq holda rad javoblar ehtimoli; - iste’molchi talab qilgan vaqtda i turdagi xizmatni bajarish mumkin emasligi tufayli rad javoblar ehtimoli. Sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatish servisi mezoni «Nomenklatura va sifat» mezoni sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatishning o‘tkazilishi bo‘yicha buyurtmalarga rad javoblar hajmini tavsiflaydi. Sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatish servisi quyidagi yo‘nalishlarni alohida ko‘rib chiqishi lozim: kafolatli ta’mirlash, butlovchi qismlar bilan ta’minlash, eskirgan asbob – uskunalarni yangi o‘xshashlari bilan almashtirish, eskirgan uskunalarni yangilash. Ilmiybaza.uz 4) Sifati juda past mahsulot – odatda, raqobatbardosh emas va bunday mahsulotga umuman talab mavjud bo‘lmaydi, shuning uchun bunday mahsulotni past narxlarda sotish mumkin. Bunday holatda ishlab chiqaruvchi yoki mahsulot sifatini yaxshilash yoki bo‘lmasa yangi mahsulot ishlab chiqarishi lozim bo‘ladi. «Vaqt» mezoni yetkazib berish vaqti (mahsulotga buyurtma olish bilan tayyor mahsulotni qabul qilish oralig‘idagi vaqt) bo‘yicha iste’molchi talabini qondirish imkoniyatini xarakterlaydi. Bunda mahsulotning har bir turi bo‘yicha yetkazib berishning o‘rtacha bozor vaqti hisobga olinadi. Tahlil nuqtai nazaridan qaraganda shunisi qiziqki, rad etish sababi bo‘lib yo mahsulot sifati yetarli darajada bo‘lmasligi (narxlar sifatni ifodalaydi), yo talab tuzilmasining o‘zgarishi hisoblanadi. «Servis xizmat ko‘rsatishning ishonchliligi» mezoni miqdor, sifat va vaqt bo‘yicha olingan buyurtmani bajarishni rad etmaslikning taxminiy bahosini bashoratlaydi. Ishlab chiqarish mazmunidagi xizmat ko‘rsatish servisi mezoni Nomenklatura va miqdor» mezoni raqobatchilarning o‘xshash ko‘rsatkichlariga qiyoslagan holda ishlab chiqarish mazmunidagi ko‘rsatiladigan xizmatlari turi va mumkin bo‘lgan ta’minlash hajmini ifodalaydi. «Servis xizmati ko‘rsatishning ishonchliligi» vaqt va sifat bo‘yicha ishlab chiqarish mazmunidagi qandaydir xizmatni bajarishni rad etmaslikning ehtimoliy bahosini berish imkoniyatiga ega: - talab qilingan sifatga ma’lum turdagi ko‘rsatiladigan xizmatlarning sifati mos emasligi bilan bog‘liq holda rad javoblar ehtimoli; - iste’molchi talab qilgan vaqtda i turdagi xizmatni bajarish mumkin emasligi tufayli rad javoblar ehtimoli. Sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatish servisi mezoni «Nomenklatura va sifat» mezoni sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatishning o‘tkazilishi bo‘yicha buyurtmalarga rad javoblar hajmini tavsiflaydi. Sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatish servisi quyidagi yo‘nalishlarni alohida ko‘rib chiqishi lozim: kafolatli ta’mirlash, butlovchi qismlar bilan ta’minlash, eskirgan asbob – uskunalarni yangi o‘xshashlari bilan almashtirish, eskirgan uskunalarni yangilash. Ilmiybaza.uz «Servis ko‘rsatish ishonchliligi» mezoni sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatish servisining ma’lum turini bajarishni rad etmaslikning ehtimoliy bahosini berish imkoniyatini beradi: - talab qilingan sifatga sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatish servisining i turi mos kelmasligi tufayli rad javoblar ehtimoli; - talab qilingan vaqtda sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatish servisining ma’lum turini bajarish mumkin emasligi sababli rad javoblar ehtimoli. Axborot xizmat ko‘rsatish servisi mezoni«Nomenklatura va sifat» mezoni ma’lumotlar va ularni chiqarish uchun ruxsatning mavjud emasligi tufayli buyurtmalarga quyidagi rad javoblar hajmini ifodalaydi. «Servis xizmati ko‘rsatishning ishonchliligi» mezoni tatbiq etilayotgan usullar va algoritmlar uchun boshlang‘ich ma’lumotlarning yetarli emasligi sababli aniq bo‘lmagan ma’lumotni olish ehtimolini baholaydi. Moliya - kredit xizmatini ko‘rsatish servisi mezoni «Nomenklatura va sifat» mezoni qandaydir j turdagi mahsulot haqini to‘lash shakli yoki variantini yo‘qligi sababli buyurtmalarni rad qilish hajmini ko‘rib chiqadi. To‘lash shakl va variantlari sifatida taqdim etiladigan uzoq muddatli va qisqa muddatli kreditlr, chegirma va imtiyozlar tizimi, lizing, ijara va hokazo bo‘lishi mumkin. «Sifat» mezoni korxona tomonidan havola qilingan mahsulot haqini to‘lash shakl va turlari miqdorining bozordagi raqobatchilarning taqdim yetgan to‘lash shakl va turlari miqdorini bilan munosabatini tavsiflaydi. «Servis ko‘rsatishning ishonchliligi» mezoni» ma’lum turdagi moliyakredit xizmatini ko‘rsatishni rad etmaslikning ehtimoliy bahosini berish imkoniyatini beradi. Servis xizmati ko‘rsatishning majmua sinflanishi korxona faoliyatini ishlab chiqarish - moliyaviy modellashtirish samaradorligini oshirish maqsadida ichki xo‘jalik va moliyaviy rezervlarni qidirishni amalga oshirish imkonini beradi. Logistik xizmat darajasi. Logistik xizmatlarni yetkazib berish jarayonida ko‘rsatiladigan xizmatlarni bajarishga ketadigan vaqtni, xuddi shu yetkazib berish jarayonida ko‘rsatilishi mumkin bo‘lgan xizmatlarning umumiy kompleksiga Ilmiybaza.uz «Servis ko‘rsatish ishonchliligi» mezoni sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatish servisining ma’lum turini bajarishni rad etmaslikning ehtimoliy bahosini berish imkoniyatini beradi: - talab qilingan sifatga sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatish servisining i turi mos kelmasligi tufayli rad javoblar ehtimoli; - talab qilingan vaqtda sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatish servisining ma’lum turini bajarish mumkin emasligi sababli rad javoblar ehtimoli. Axborot xizmat ko‘rsatish servisi mezoni«Nomenklatura va sifat» mezoni ma’lumotlar va ularni chiqarish uchun ruxsatning mavjud emasligi tufayli buyurtmalarga quyidagi rad javoblar hajmini ifodalaydi. «Servis xizmati ko‘rsatishning ishonchliligi» mezoni tatbiq etilayotgan usullar va algoritmlar uchun boshlang‘ich ma’lumotlarning yetarli emasligi sababli aniq bo‘lmagan ma’lumotni olish ehtimolini baholaydi. Moliya - kredit xizmatini ko‘rsatish servisi mezoni «Nomenklatura va sifat» mezoni qandaydir j turdagi mahsulot haqini to‘lash shakli yoki variantini yo‘qligi sababli buyurtmalarni rad qilish hajmini ko‘rib chiqadi. To‘lash shakl va variantlari sifatida taqdim etiladigan uzoq muddatli va qisqa muddatli kreditlr, chegirma va imtiyozlar tizimi, lizing, ijara va hokazo bo‘lishi mumkin. «Sifat» mezoni korxona tomonidan havola qilingan mahsulot haqini to‘lash shakl va turlari miqdorining bozordagi raqobatchilarning taqdim yetgan to‘lash shakl va turlari miqdorini bilan munosabatini tavsiflaydi. «Servis ko‘rsatishning ishonchliligi» mezoni» ma’lum turdagi moliyakredit xizmatini ko‘rsatishni rad etmaslikning ehtimoliy bahosini berish imkoniyatini beradi. Servis xizmati ko‘rsatishning majmua sinflanishi korxona faoliyatini ishlab chiqarish - moliyaviy modellashtirish samaradorligini oshirish maqsadida ichki xo‘jalik va moliyaviy rezervlarni qidirishni amalga oshirish imkonini beradi. Logistik xizmat darajasi. Logistik xizmatlarni yetkazib berish jarayonida ko‘rsatiladigan xizmatlarni bajarishga ketadigan vaqtni, xuddi shu yetkazib berish jarayonida ko‘rsatilishi mumkin bo‘lgan xizmatlarning umumiy kompleksiga Ilmiybaza.uz ketadigan vaqt bilan taqqoslash yo‘li bilan ham baholash mumkin. Hisobot quyidagi formula orqali amalga oshiriladi: n N Y = ti / ti *100%; Bu yerda n va N – mos holda haqiqiy va nazariy kutilayotgan xizmatlarning miqdori, ti – i xizmat ko‘rsatishga ketadigan vaqt. Logistik xizmat ko‘rsatish darajasini baholash uchun xizmatlarning eng muhim turlari tanlanadi, ularni ko‘rsatish katta xarajatlarni talab etadi, ko‘rsatmaslik esa – katta yo‘qotishlarga olib keladi. Servis xarajatlarining xizmat darajasiga bog‘liqligi 11–rasmda ko‘rsatilgan. 70% va undan yuqori bo‘lgan servis xizmat ko‘rsatish xarajatlari xizmat ko‘rsatish darajasiga bog‘liq holda eksponentsial o‘sib boradi va 90 % ga yetganda logistik servis hajmini oshirish samarasiz bo‘lib qoladi. Shu bilan birga xizmat ko‘rsatish darajasini pasaytirish servis sifatining yomonlashuvi natijasidagi yo‘qotishlarga olib keladi (12–chizma). Logistik xizmat ko‘rsatishning sifat mezonlari. Logistik xizmat ko‘rsatish sifatini baholash uchun quyidagi mezonlardan foydalaniladi: - yetkazib berishning egiluvchanligi; - buyurtma bajarilish davomiyligi; Yetkazib berishning egiluvchanligi buyurtma bajarilishining kelishilgan muddati buzilmagan holda, mijozni yetkazib berishning birlamchi shartlarini o‘zgartirish haqidagi xohishlar qondirilish darajasini xarakterlaydi. Bunga buyurtmani o‘tkazish shakli yoki usulini o‘zgartirish va boshqalar kiradi. Ilmiybaza.uz ketadigan vaqt bilan taqqoslash yo‘li bilan ham baholash mumkin. Hisobot quyidagi formula orqali amalga oshiriladi: n N Y = ti / ti *100%; Bu yerda n va N – mos holda haqiqiy va nazariy kutilayotgan xizmatlarning miqdori, ti – i xizmat ko‘rsatishga ketadigan vaqt. Logistik xizmat ko‘rsatish darajasini baholash uchun xizmatlarning eng muhim turlari tanlanadi, ularni ko‘rsatish katta xarajatlarni talab etadi, ko‘rsatmaslik esa – katta yo‘qotishlarga olib keladi. Servis xarajatlarining xizmat darajasiga bog‘liqligi 11–rasmda ko‘rsatilgan. 70% va undan yuqori bo‘lgan servis xizmat ko‘rsatish xarajatlari xizmat ko‘rsatish darajasiga bog‘liq holda eksponentsial o‘sib boradi va 90 % ga yetganda logistik servis hajmini oshirish samarasiz bo‘lib qoladi. Shu bilan birga xizmat ko‘rsatish darajasini pasaytirish servis sifatining yomonlashuvi natijasidagi yo‘qotishlarga olib keladi (12–chizma). Logistik xizmat ko‘rsatishning sifat mezonlari. Logistik xizmat ko‘rsatish sifatini baholash uchun quyidagi mezonlardan foydalaniladi: - yetkazib berishning egiluvchanligi; - buyurtma bajarilish davomiyligi; Yetkazib berishning egiluvchanligi buyurtma bajarilishining kelishilgan muddati buzilmagan holda, mijozni yetkazib berishning birlamchi shartlarini o‘zgartirish haqidagi xohishlar qondirilish darajasini xarakterlaydi. Bunga buyurtmani o‘tkazish shakli yoki usulini o‘zgartirish va boshqalar kiradi. Ilmiybaza.uz Logistik xizmatning maqsadi xizmat ko‘rsatish darajasining optimal miqdorini qidirishdan iborat. Grafik tarzda servis darajasining optimal miqdorini xizmat darajasi o‘zgarganda xarajatlar va yo‘qotishlarning o‘zgarishini aks ettiruvchi F summar chizig‘ini qurish orqali aniqlash mumkin (13–chizma). 13-chizma. Xizmat ko‘rsatish darajasining miqdoriga xarajatlar va yo‘qotishlarning bog‘liqligi. 70 80 Хизмат кўрсатишга кетадиган харажатлар, сўм Сифатсиз хизмат кўрсатиш натижасидаги 12-чизма. Хизмат кўрсатишнинг ёмонлашуви натижасидаги йукотишларнинг, хизмат кўрсатиш даражасига боғлиқлиги. Хизмат кўрсатиш даражаси % Хизмат кўрсатиш даражаси,% 11–чизма. Хизмат кўрсатиш харажатларининг хизмат кўрсатиш даражасига боғлиқлиги. Харажатлар ва йўқотишлар, сум Ilmiybaza.uz Logistik xizmatning maqsadi xizmat ko‘rsatish darajasining optimal miqdorini qidirishdan iborat. Grafik tarzda servis darajasining optimal miqdorini xizmat darajasi o‘zgarganda xarajatlar va yo‘qotishlarning o‘zgarishini aks ettiruvchi F summar chizig‘ini qurish orqali aniqlash mumkin (13–chizma). 13-chizma. Xizmat ko‘rsatish darajasining miqdoriga xarajatlar va yo‘qotishlarning bog‘liqligi. 70 80 Хизмат кўрсатишга кетадиган харажатлар, сўм Сифатсиз хизмат кўрсатиш натижасидаги 12-чизма. Хизмат кўрсатишнинг ёмонлашуви натижасидаги йукотишларнинг, хизмат кўрсатиш даражасига боғлиқлиги. Хизмат кўрсатиш даражаси % Хизмат кўрсатиш даражаси,% 11–чизма. Хизмат кўрсатиш харажатларининг хизмат кўрсатиш даражасига боғлиқлиги. Харажатлар ва йўқотишлар, сум Ilmiybaza.uz Yetkazib berishning ishonchliligi yetkazib beruvchining shartnomada ko‘rsatilgan buyurtma bajarilish muddatlariga rioya qilish imkoniyatlarini aniqlaydi. Yetkazib berishning ishonchliligiga ta’sir etuvchi muhim omil bo‘lib shartnomada ko‘rsatilgan majburiyat (kafolat)larning mavjudligi hisoblanadi, bu majburiyatlarga asosan yetkazib beruvchi buyurtma bajarilish muddatlari buzilganligi uchun javobgar bo‘ladi. Buyurtma bajarilish davomiyligi buyurtma olinish vaqtidan tovarlar partiyasini iste’molchiga yetkazib berishgacha bo‘lgan kalendar davrini xarakterlaydi. Buyurtma bajarilish davomiyligi o‘zining tarkibiga quyidagilarni oladi: buyurtmani hujjatlashtirish, ishlab chiqarish, qadoqlash, tushirish va iste’molchiga yetkazib berish. Sotuvdan keyingi logistik servis. Tovarlar ekspluatatsiyasininng butun muddati davomida texnik xizmat ko‘rsatish, iste’molchilarni o‘qitish va axborot bilan ta’minlash bo‘yicha xizmatlar kompleksini tashkil etadi. Sotuvdan keyingi davr ichida logistik xizmat ko‘rsatish quyidagi asosiy tadbirlarni o‘z ichiga oladi:  tovar sotilgandan keyin xaridorga ko‘rsatiladigan xizmatlarni aniqlash;  etkazib berish shartlarini kelishish jarayonida sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatish ketma – ketligini o‘rnatish;  zarur bo‘lgan texnik hujjatlarni tayyorlash va chiqarish tovar iste’molchilarini o‘qitish;  ehtiyot qismlar hamda yetkazib berilayotgan tovarlar ustidan nazoratni amalga oshirish imkonini beruvchi instrumentlar va tekshiruv uskunalari bilan ta’minlash;  logistik xizmat ko‘rsatish jarayonini, uni to‘g‘ridan - to‘g‘ri amalga oshirish yo‘li bilan yoki subpodryadchiklar (pudratchilar), distribyutor- lar (tarqatuvchilar), mijozlar tomonidan olib borilayotgan xizmat ko‘rsatish sifati ustidan nazorat o‘rnatish orqali boshqarish;  ehtiyot qismlarini saqlash va sozlash ishlarini olib borish uchun joy va infratuzilmani aniqlash va tayyorlash; Ilmiybaza.uz Yetkazib berishning ishonchliligi yetkazib beruvchining shartnomada ko‘rsatilgan buyurtma bajarilish muddatlariga rioya qilish imkoniyatlarini aniqlaydi. Yetkazib berishning ishonchliligiga ta’sir etuvchi muhim omil bo‘lib shartnomada ko‘rsatilgan majburiyat (kafolat)larning mavjudligi hisoblanadi, bu majburiyatlarga asosan yetkazib beruvchi buyurtma bajarilish muddatlari buzilganligi uchun javobgar bo‘ladi. Buyurtma bajarilish davomiyligi buyurtma olinish vaqtidan tovarlar partiyasini iste’molchiga yetkazib berishgacha bo‘lgan kalendar davrini xarakterlaydi. Buyurtma bajarilish davomiyligi o‘zining tarkibiga quyidagilarni oladi: buyurtmani hujjatlashtirish, ishlab chiqarish, qadoqlash, tushirish va iste’molchiga yetkazib berish. Sotuvdan keyingi logistik servis. Tovarlar ekspluatatsiyasininng butun muddati davomida texnik xizmat ko‘rsatish, iste’molchilarni o‘qitish va axborot bilan ta’minlash bo‘yicha xizmatlar kompleksini tashkil etadi. Sotuvdan keyingi davr ichida logistik xizmat ko‘rsatish quyidagi asosiy tadbirlarni o‘z ichiga oladi:  tovar sotilgandan keyin xaridorga ko‘rsatiladigan xizmatlarni aniqlash;  etkazib berish shartlarini kelishish jarayonida sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatish ketma – ketligini o‘rnatish;  zarur bo‘lgan texnik hujjatlarni tayyorlash va chiqarish tovar iste’molchilarini o‘qitish;  ehtiyot qismlar hamda yetkazib berilayotgan tovarlar ustidan nazoratni amalga oshirish imkonini beruvchi instrumentlar va tekshiruv uskunalari bilan ta’minlash;  logistik xizmat ko‘rsatish jarayonini, uni to‘g‘ridan - to‘g‘ri amalga oshirish yo‘li bilan yoki subpodryadchiklar (pudratchilar), distribyutor- lar (tarqatuvchilar), mijozlar tomonidan olib borilayotgan xizmat ko‘rsatish sifati ustidan nazorat o‘rnatish orqali boshqarish;  ehtiyot qismlarini saqlash va sozlash ishlarini olib borish uchun joy va infratuzilmani aniqlash va tayyorlash; Ilmiybaza.uz  ehtiyot qismlar harakati jarayonida qadoqlash va vaqtinchalik omborga joylashtirish, yuklash -tushirish ishlari, transport vositalari hamda xizmat ko‘rsatish personalining harakatini boshqarish. Nazorat savollari: 1. Logistik servis tushunchasi. 2. Logistik servis tizimini shakllantirish ketma – ketligi. 3. Logistik xizmat ko‘rsatish darajasini baholash uslublari. 4. Logistik xizmat ko‘rsatishning sifat mezonlari. 5. Sotuvdan keyingi logistik xizmatlarning tarkibi. Ilmiybaza.uz  ehtiyot qismlar harakati jarayonida qadoqlash va vaqtinchalik omborga joylashtirish, yuklash -tushirish ishlari, transport vositalari hamda xizmat ko‘rsatish personalining harakatini boshqarish. Nazorat savollari: 1. Logistik servis tushunchasi. 2. Logistik servis tizimini shakllantirish ketma – ketligi. 3. Logistik xizmat ko‘rsatish darajasini baholash uslublari. 4. Logistik xizmat ko‘rsatishning sifat mezonlari. 5. Sotuvdan keyingi logistik xizmatlarning tarkibi.