SINF TAXTASIDAN TO‘G‘RI FOYDALANISH METODIKASI Reja: 1. Sinf taxtasida harflarning yozilishi 2. Sinf taxtasining satndarti 3. Sinf taxtasidan samarali foydalanish Sinf taxtasi yozuvning aniq va chiroyli bo’lishiga asosiy rol o’ynaydi. Shuning uchun har bir maktab yuqori sifatli sinf taxtalari (doskalar) bilan ta’minlangan bo’lishi shart. Sinf taxtasida o’quvchilar uchun yozilgan har bir yozuv aniq va chiroyli bo’lishi lozim. O’quvchilar sinf taxtasiga yozishni yaxshi ko’radilar, shuning uchun ular vaqt-vaqti bilan doskaga chiqarib turiladi. Ular sinf taxtasiga yozayotganda harf va uning unsurlarini to’g’ri yozishga harakat qiladilar, chunki sinfdagi o’rtoqlari ularning yozuvini kuzatib turadilar. Lekin ayrim maktab o’quvchilari sinf taxtasining to’g’ri kelgan eridan yoza beradilar, yozuvlari ham bir tekis chiqmaydi. Bunday kamchiliklarning bo’lmasligi uchun har bir o’qituvchi yomon yozadigan o’quvchilarning qo’llaridan ushlab daftarga o’xshab sinf taxtasida ham yozish qoidalarini o’rgatib borishi lozim. Sinf taxtasiga yozilgan har bir harf o’quvchilarga aniq ko’rinib turishi lozim. Sinf taxtasining yuzi tekis bo’lib, juda silliq ham bo’lmasligi lozim, aks holda, bo’r sirg’anib ketaveradi. Sinf taxtasini ikki turga bo’lish mumkin: biri- doim devorga osig’lik turadigan, ikkinchisi vertikal o’q atrofida aylanadigan sinf taxtasi. Bunday sinf taxtasining qulay tomoni shundaki, uni tushayotgan yoruqqa qarab burish mumkin bo’ladi. Bulardan tashqari, maktabda bir necha ko’chma sinf taxtasi ham bo’lishi kerak (2- rasm). 2- rasm Vertikal o’q atrofida aylanadigan doskaning uzunligi 1,65 m, balandligi esa 1,13 m ga tengdir. Bunday sinf taxtasidan ikki smenali maktablarda foydalanish mumkin. Kataklarga ajratilgan sinf taxtasi yuqori sinf o’quvchilari uchun qulay emas, shuning uchun sinf taxtasining orqasidan (tekis tomonidan) foydalaniladi. Boshlang’ich sinflarda vertikal o’q atrofida aylanadigan sinf taxtasidan foydaniladi (uning bir tomoniga daftarning kataklari chizilgan, ikkinchi tomoni esa rasm darslari uchun mo’ljallangan bo’ladi). Devorga o’rnatilgan sinf taxtasining qulay tomoni shundaki, u kam joy oladi. Sinf taxtasi linoliumdan yoki taxtadan yasalishi mumkin. Linoliumdan yasalgan sinf taxtasi sifatli hisoblanadi, chunki taxtadan yasalgan sinf taxtalari har yili bo’yab turiladi. Natijada bo’yoqlar qatlami hosil bo’lib, sinf taxtasiga yozish vaqtida bo’r sirg’anib ketaveradi. Sinf taxtasi qoida bo’yicha eniga 1200 mm, uzunligi 3000 mm bo’lishi lozim (3- rasm). 3- rasm Sinf taxtasi chetiga raqamlar tortilgan, pastki qismida esa bo’r va latta qo’yadigan joy bo’lishi lozim. Sinf taxtasidagi yozuv o’quvchilarga yaxshi ko’rinib turishi uchun unda har xil egri-bugri yo’llar, tirnalgan chiziqlar bo’lmasligi va u har bir sinf o’quvchilarining yoshiga moslab osib qo’yilgan bo’lishi kerak. Boshlang’ich sinf o’quvchilari uchun poldan 85 sm, 5- 10- sinf o’quvchilari uchun esa 95 sm yuqoriga o’rnatilgan bo’lishi lozim. O’quvchilarga yozuvlarni yanada yaqqolroq ko’rsatish uchun sinf taxtasini balandroq qo’yish ham mumkin. Ammo bunda sinf taxtasining uzunligi bilan teng bo’lgan taxta qo’yilishi lozim (4- rasm). 4- rasm Sinf taxtasining ostiga bo’r maydalarining to’kilmasligi uchun pastki ramkaning ustiga eni 5-6 sm li taxtacha o’rnatilishi, chap tomoniga esa bo’r turishi uchun quticha mahkamlanishi maqsadga muvofiqdir. Sinf taxtasi devorning o’rtasiga o’rnatilgan bo’lib, yorug’ chap tomondan tushib turishi kerak. Boshlang’ich sinf o’quvchilari o’qiydigan darsxonalardagi sinf taxtalari yozuv darslari uchun moslashtirilib, kataklarga ajratilgan bo’lishi, yozayotganda qimirlamasligi lozim. Agar sinf doskasi qora rangda bo’lsa, havo rang bo’yoq bilan, agar doska jigar rang linoliumdan qilingan bo’lsa, qora bo’yoq bilan kataklar chiziladi. Sinf taxtasiga kataklar chizish vaqtida, albatta moyli bo’yoqdan foydalanish kerak. Sinf taxtasidagi chiziqlar o’quvchilarning daftarlaridagi chiziqlardan o’n marta katta bo’lishi kerak. Sinf taxtasi kataklarga ajratilmagan bo’lsa, o’qituvchi husnixat mashqlarining boshlanishidan oldin doskani chizib tayyorlab qo’yishi kerak. Buning uchun o’qituvchi chizg’ich va uchburchakdan foydalanib, kataklarni quyidagi tartibda chizishi mumkin (5- rasm). 5- rasm Doskadagi chiziqlar yo’g’on-ingchka bo’lmay bir tekisda bo’lishi zarur. Devorga o’rnatilgan doskadan samarali foydalanish maqsadida uni uch qismga bo’lib, bir qismiga o’sha sinfning o’ziga mos chiziqli daftarning kataklari chiziladi, o’rtada esa rasm darsi uchun joy qoldiriladi, o’rtadagi bo’sh joyning yoniga matematika darsi uchun kataklar chiziladi (6- rasm).