SINFDAN TASHQARI O‘QISH MЕTODIKASINING MAQSAD VA VAZIFALARI

Yuklangan vaqt

2024-05-16

Yuklab olishlar soni

3

Sahifalar soni

25

Faytl hajmi

47,1 KB


Ilmiybaza.uz SINFDAN TASHQARI O‘QISH MЕTODIKASINING MAQSAD VA VAZIFALARI Reja 1. Toʻgʻri kitobxonlik faoliyatini shakllantirish tizimiga tavsifnoma. 2. Boshlangʻich maktabda kitobxon oʻquvchilarni shakllantirish bosqichlari. 3. Sinfdan tashqari oʻqish darslarining turlari Ilmiybaza.uz SINFDAN TASHQARI O‘QISH MЕTODIKASINING MAQSAD VA VAZIFALARI Reja 1. Toʻgʻri kitobxonlik faoliyatini shakllantirish tizimiga tavsifnoma. 2. Boshlangʻich maktabda kitobxon oʻquvchilarni shakllantirish bosqichlari. 3. Sinfdan tashqari oʻqish darslarining turlari Ilmiybaza.uz Tayanch atamalar: o‘qish, sinfdan tashqari o‘qish, sinfdan tashqari o‘qish tamoyillari, sinfdan tashqari o‘qish bosqichlari. 1. Toʻgʻri kitobxonlik faoliyatini shakllantirish tizimiga tavsifnoma. Maktab o‘quvchini o‘qish malakasi bilan qurollantirish bilan bir qatorda kitobni mustaqil o‘qiy oladigan, uni tushunadigan, ma’lum bir mavzuga oid kitoblarni tanlay oladigan, gazeta va jurnallarni ham mustaqil o‘qiydigan faol kitobxonni tarbiyalaydi. Shu jihatdan sinfdan tashqari o‘qish (STO‘) tarbiyaning asosiy quroli sifatida xizmat qiladi, ko‘p narsani bilishga havasni orttiradi. STO‘ning maqsadi o‘qish malakalarini takomillashtirish, kitob tanlay oladigan, muntazam kitob o‘qiydigan, o‘qilgan kitobni to‘g‘ri baholay oladigan ongli kitobxonni tarbiyalashdir. Maktablarda 1959-yildan boshlab maxsus STO‘ darslari tashkil etilgan. STO‘ darslari 1-2-sinfda haftada 1 marta, 3-4-sinfda 2 haftada 1 marta o‘tkaziladi. Savod o‘rgatish jarayonida esa haftadagi oxirgi alifbe darsining 17-20 daqiqasi ajratiladi. Sinfdan tashqari o‘qish o‘quv dasturi bilan chambarchas bog‘liq bo‘lib, unda ko‘zda tutilgan maqsad va vazifalarni amalga oshirishda yaqindan yordam beradi. Buning uchun o‘quvchilarda kitobxonlik madaniyatini tarbiyalash, ularni oddiy kitobxondan ijodkor kitobxon darajasiga ko‘tarish talab etiladi. o‘quvchilarda kitobga havas uyg‘otishda har bir bolaga yakka tartibda yondashish, Shaxsiy qiziqishlarini hisobga olish zarur. Bolalarda kitob ustida ishlash malakasini shakllantirish ularda kitobxonlik madaniyatini tarbiyalashning muhim omilidir. Bunda o‘qish uchun ajratilgan soatlardan foydalaniladi. Badiiy va ilmiy-ommabop asarlar mustaqil ravishda va izchil o‘qib borilsagina, o‘quvchilarning dunyoqarashini shakllantirish va kengaytirishga xizmat qiladi. Ilmiybaza.uz Tayanch atamalar: o‘qish, sinfdan tashqari o‘qish, sinfdan tashqari o‘qish tamoyillari, sinfdan tashqari o‘qish bosqichlari. 1. Toʻgʻri kitobxonlik faoliyatini shakllantirish tizimiga tavsifnoma. Maktab o‘quvchini o‘qish malakasi bilan qurollantirish bilan bir qatorda kitobni mustaqil o‘qiy oladigan, uni tushunadigan, ma’lum bir mavzuga oid kitoblarni tanlay oladigan, gazeta va jurnallarni ham mustaqil o‘qiydigan faol kitobxonni tarbiyalaydi. Shu jihatdan sinfdan tashqari o‘qish (STO‘) tarbiyaning asosiy quroli sifatida xizmat qiladi, ko‘p narsani bilishga havasni orttiradi. STO‘ning maqsadi o‘qish malakalarini takomillashtirish, kitob tanlay oladigan, muntazam kitob o‘qiydigan, o‘qilgan kitobni to‘g‘ri baholay oladigan ongli kitobxonni tarbiyalashdir. Maktablarda 1959-yildan boshlab maxsus STO‘ darslari tashkil etilgan. STO‘ darslari 1-2-sinfda haftada 1 marta, 3-4-sinfda 2 haftada 1 marta o‘tkaziladi. Savod o‘rgatish jarayonida esa haftadagi oxirgi alifbe darsining 17-20 daqiqasi ajratiladi. Sinfdan tashqari o‘qish o‘quv dasturi bilan chambarchas bog‘liq bo‘lib, unda ko‘zda tutilgan maqsad va vazifalarni amalga oshirishda yaqindan yordam beradi. Buning uchun o‘quvchilarda kitobxonlik madaniyatini tarbiyalash, ularni oddiy kitobxondan ijodkor kitobxon darajasiga ko‘tarish talab etiladi. o‘quvchilarda kitobga havas uyg‘otishda har bir bolaga yakka tartibda yondashish, Shaxsiy qiziqishlarini hisobga olish zarur. Bolalarda kitob ustida ishlash malakasini shakllantirish ularda kitobxonlik madaniyatini tarbiyalashning muhim omilidir. Bunda o‘qish uchun ajratilgan soatlardan foydalaniladi. Badiiy va ilmiy-ommabop asarlar mustaqil ravishda va izchil o‘qib borilsagina, o‘quvchilarning dunyoqarashini shakllantirish va kengaytirishga xizmat qiladi. Ilmiybaza.uz Sinfdan tashqari o‘qish tanish bo‘lmagan mualliflarning kitoblari muqovasi, titul varag‘i, kirish so‘zi, mundarijasi va suratlariga qarab asarning taxminiy mazmunini aniqlashga o‘rgatish vazifasini amalga oshirishga xizmat qiladi. Sinfdan tashqari o‘qish darslarining asosiy vazifasi o‘quvchida badiiy kitoblarni o‘qishga havas uyg‘otish, o‘qigan kitoblari yuzasidan kundalik yurita olishga o‘rgatish, bolalar adabiyotining mashhur adiblari hayoti va ijodi bilan elementar tarzda tanishtirish hisoblanadi. Bolalarda ezgulikka muhabbat, yovuzlikka nafrat uyg‘otish, ularning bog‘lanishli nutqini o‘stirish, adabiy estetik tafakkurini yuksaltirish sinfdan tashqari o‘qish darslarining ham tub mohiyatini tashkil etadi. STO‘ darslarining muhim vazifalaridan biri mustaqil o‘qish malakalarini tarbiyalash hisoblanadi. Buning uchun mustaqil bajarish uchun topshiriqlar berish, qiziqarli mashq turlaridan foydalanish, eng yaxshi insholarni, taqrizlarni, yozuvchi haqida to‘plangan ma’lumotlarni o‘qitish, “Tez aytish”, “Topishmoqlar topish”, “Ifodali o‘qish”, “Maqollar aytish musobaqasi”, “Ertak to‘qish”, “Bilimdonlar anjumani” kabi ko‘rik tanlovlar tashkil qilish, muayyan mavzular bo‘yicha savol-javoblar uyushtirish, o‘yin tarzidagi ish turlaridan foydalanish zarur. O‘qilgan asarlar yuzasidan suhbatlar o‘tkazish, “Kitob haftaligi” tashkil etish, asarlar asosida kichik insholar yozishni mashq qilish yaxshi samara beradi. STO‘ sinfda o‘qish bilan uzviy bog‘liq ravishda uyushtiriladi. Sinfda o‘qish STO‘ uchun zarur bo‘lgan o‘qish malakalarini shakllantiradi, o‘quvchilarning o‘qigan asarini tushunishga o‘rgatadi, lug‘atini boyitadi. STO‘ qiziqarli va o‘ziga jalb etadigan faoliyat bo‘lib, bolalarning bilim doirasini boyitadi, qiyoslash uchun material beradi. Sinfda o‘qish — hayotga tayyorlash vositasi, sinfdan tashqari o‘qish esa hayotning o‘zidir. Hozirgi paytda boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun sinfdan tashqari o‘qishga mo‘ljallangan “Kitobim — oftobim” (1-3 sinflar uchun) nomli qo‘llanmalar ham chop etilgan. Ilmiybaza.uz Sinfdan tashqari o‘qish tanish bo‘lmagan mualliflarning kitoblari muqovasi, titul varag‘i, kirish so‘zi, mundarijasi va suratlariga qarab asarning taxminiy mazmunini aniqlashga o‘rgatish vazifasini amalga oshirishga xizmat qiladi. Sinfdan tashqari o‘qish darslarining asosiy vazifasi o‘quvchida badiiy kitoblarni o‘qishga havas uyg‘otish, o‘qigan kitoblari yuzasidan kundalik yurita olishga o‘rgatish, bolalar adabiyotining mashhur adiblari hayoti va ijodi bilan elementar tarzda tanishtirish hisoblanadi. Bolalarda ezgulikka muhabbat, yovuzlikka nafrat uyg‘otish, ularning bog‘lanishli nutqini o‘stirish, adabiy estetik tafakkurini yuksaltirish sinfdan tashqari o‘qish darslarining ham tub mohiyatini tashkil etadi. STO‘ darslarining muhim vazifalaridan biri mustaqil o‘qish malakalarini tarbiyalash hisoblanadi. Buning uchun mustaqil bajarish uchun topshiriqlar berish, qiziqarli mashq turlaridan foydalanish, eng yaxshi insholarni, taqrizlarni, yozuvchi haqida to‘plangan ma’lumotlarni o‘qitish, “Tez aytish”, “Topishmoqlar topish”, “Ifodali o‘qish”, “Maqollar aytish musobaqasi”, “Ertak to‘qish”, “Bilimdonlar anjumani” kabi ko‘rik tanlovlar tashkil qilish, muayyan mavzular bo‘yicha savol-javoblar uyushtirish, o‘yin tarzidagi ish turlaridan foydalanish zarur. O‘qilgan asarlar yuzasidan suhbatlar o‘tkazish, “Kitob haftaligi” tashkil etish, asarlar asosida kichik insholar yozishni mashq qilish yaxshi samara beradi. STO‘ sinfda o‘qish bilan uzviy bog‘liq ravishda uyushtiriladi. Sinfda o‘qish STO‘ uchun zarur bo‘lgan o‘qish malakalarini shakllantiradi, o‘quvchilarning o‘qigan asarini tushunishga o‘rgatadi, lug‘atini boyitadi. STO‘ qiziqarli va o‘ziga jalb etadigan faoliyat bo‘lib, bolalarning bilim doirasini boyitadi, qiyoslash uchun material beradi. Sinfda o‘qish — hayotga tayyorlash vositasi, sinfdan tashqari o‘qish esa hayotning o‘zidir. Hozirgi paytda boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun sinfdan tashqari o‘qishga mo‘ljallangan “Kitobim — oftobim” (1-3 sinflar uchun) nomli qo‘llanmalar ham chop etilgan. Ilmiybaza.uz Sinfdan tashqari o‘qish bosqichlari STO‘ darslari o‘quvchilarda mustaqil kitob tanlash va o‘qish malakalarini shakllantiradi. Mustaqil o‘qish malakasini shakllantirish 3 bosqichga bo‘linadi: 1. Tayyorlov bosqichi. Bu 1-sinfning savod o‘rgatish davriga to‘g‘ri keladi. Unga darsning bir qismi 17-20 daqiqasi ajratilgani uchun “STO‘ mashg‘uloti” deb yuritiladi. Uning o‘ziga xos xususiyatlari Shundaki, o‘qituvchi asarni o‘zi tanlaydi, asarning kichik hajmda bo‘lishiga va boshqa kitob tanlash tamoyillariga e’tibor beradi. Asarni o‘qituvchining o‘zi o‘qib beradi. O‘quvchilar asarni eshitishga, eshitganlarini idrok etishga, ularga soddagina baho berishga, asar mazmuni bilan sarlavhasining mosligini aniqlashga, asar mazmunini hikoya qilib berishga o‘rgatiladi. Bu bosqichda o‘quvchilar o‘qish gigiyenasi va kitobga qanday munosabatda bo‘lish bilan tanishadilar. 2. Boshlang‘ich bosqich. Bu 1-sinfning 2-yarim yilligiga to‘g‘ri keladi. Bu bosqichda haftada 1 marta 45 daqiqalik dars uyushtiriladi. Asarni o‘qishdan oldin o‘quvchilar asar nomi va uning muallifi bilan tanishadilar, rasmlarini tomosha qiladilar, daftarlariga u haqda soddagina qilib asar muallifmi va nomini yozadilar. Asar elementar tarzda tahlil qilinadi. Tanlangan asar (kitob) yaxshi o‘qiydigan o‘quvchiga maxsus tayyorgarlikdan so‘ng o‘qitiladi. Asarning oson o‘qiladigan o‘rinlarini bo‘sh o‘qiydigan o‘quvchilarga o‘qitish ham mumkin. Bu ularda o‘qishga qiziqish uyg‘otadi. Bu bosqichda o‘quvchilar har xil tezlikda bo‘g‘inlab o‘qiydilar. Shuning uchun o‘qituvchi bu jarayonda har bir o‘quvchiga individual yondashishi, kichik kitobxonni kitobni mustaqil o‘qishga o‘rgata borishi lozim. 3. Asosiy bosqich. Bu bosqich 2-4-sinflarga to‘g‘ri keladi. Bu davrda o‘quvchilarning o‘qish malakalari mustahkamlanadi. Bunda o‘quvchilarning sinfdan tashqari o‘qiganlari baholanadi. Baholashda dastur talablariga asoslaniladi: o‘qigan kitoblarining sifat o‘zlashtirishiga, miqdoriga, o‘qigan kitobiga munosabat bildira olishiga e’tibor beriladi. Bunda o‘quvchilar muayyan mavzuga doir bir necha Ilmiybaza.uz Sinfdan tashqari o‘qish bosqichlari STO‘ darslari o‘quvchilarda mustaqil kitob tanlash va o‘qish malakalarini shakllantiradi. Mustaqil o‘qish malakasini shakllantirish 3 bosqichga bo‘linadi: 1. Tayyorlov bosqichi. Bu 1-sinfning savod o‘rgatish davriga to‘g‘ri keladi. Unga darsning bir qismi 17-20 daqiqasi ajratilgani uchun “STO‘ mashg‘uloti” deb yuritiladi. Uning o‘ziga xos xususiyatlari Shundaki, o‘qituvchi asarni o‘zi tanlaydi, asarning kichik hajmda bo‘lishiga va boshqa kitob tanlash tamoyillariga e’tibor beradi. Asarni o‘qituvchining o‘zi o‘qib beradi. O‘quvchilar asarni eshitishga, eshitganlarini idrok etishga, ularga soddagina baho berishga, asar mazmuni bilan sarlavhasining mosligini aniqlashga, asar mazmunini hikoya qilib berishga o‘rgatiladi. Bu bosqichda o‘quvchilar o‘qish gigiyenasi va kitobga qanday munosabatda bo‘lish bilan tanishadilar. 2. Boshlang‘ich bosqich. Bu 1-sinfning 2-yarim yilligiga to‘g‘ri keladi. Bu bosqichda haftada 1 marta 45 daqiqalik dars uyushtiriladi. Asarni o‘qishdan oldin o‘quvchilar asar nomi va uning muallifi bilan tanishadilar, rasmlarini tomosha qiladilar, daftarlariga u haqda soddagina qilib asar muallifmi va nomini yozadilar. Asar elementar tarzda tahlil qilinadi. Tanlangan asar (kitob) yaxshi o‘qiydigan o‘quvchiga maxsus tayyorgarlikdan so‘ng o‘qitiladi. Asarning oson o‘qiladigan o‘rinlarini bo‘sh o‘qiydigan o‘quvchilarga o‘qitish ham mumkin. Bu ularda o‘qishga qiziqish uyg‘otadi. Bu bosqichda o‘quvchilar har xil tezlikda bo‘g‘inlab o‘qiydilar. Shuning uchun o‘qituvchi bu jarayonda har bir o‘quvchiga individual yondashishi, kichik kitobxonni kitobni mustaqil o‘qishga o‘rgata borishi lozim. 3. Asosiy bosqich. Bu bosqich 2-4-sinflarga to‘g‘ri keladi. Bu davrda o‘quvchilarning o‘qish malakalari mustahkamlanadi. Bunda o‘quvchilarning sinfdan tashqari o‘qiganlari baholanadi. Baholashda dastur talablariga asoslaniladi: o‘qigan kitoblarining sifat o‘zlashtirishiga, miqdoriga, o‘qigan kitobiga munosabat bildira olishiga e’tibor beriladi. Bunda o‘quvchilar muayyan mavzuga doir bir necha Ilmiybaza.uz asarlarni o‘qib keladilar, ularning ayrim o‘rinlarini ifodali o‘qib beradilar, o‘qigan asarlarini o‘zaro taqqoslaydilar. STO‘ning bosqichlari, dastur talablari, tarbiyaviy vazifalari o‘quvchilarning qiziqishlari bilan belgilanadi. Masalan, tayyorlov bosqichida kichik hajmdagi asarni o‘qituvchi o‘qib bersa, o‘qilganlar yuzasidan suhbat, qayta hikoyalash o‘tkazilsa, boshlang‘ich bosqichda butun sinf o‘quvchilari bir xil kitob bilan ta'minlanadi, barcha o‘quvchilar bitta matn ustida ishlaydilar. Bunda bitta yozuvchi yoki bir mavzudagi asarlar ko‘rgazmasi tashkil qilinadi. Asar ichda o‘qishga topshirilishi, albomlar tayyorlanishi, kinofilm va diafilmlardan parchalar ko‘rsatilishi, musiqiy daqiqalar o‘tkazilishi hamda asar mazmuni yuzasidan ijodiy rasmlar chizdirilishi ham mumkin. Bu jarayonda kitobni saqlash maqsadida uni yamash, o‘rash o‘rgatiladi, “Ertaklar bayrami”, “Ifodali o‘qish tanlovi” o‘tkaziladi. Asosiy bosqich yakunida kichik yoshdagi o‘quvchilar faol kitobxon uchun zarur bo‘lgan yaxshi o‘qish ko‘nikma va malakalarini egallashlari, eng muhimi, ularning kitob hamda mustaqil o‘qishni yaxshi ko‘rishlariga erishish juda muhimdir. Sinfdan tashqari o‘qish uchun kitob tanlash tamoyillari Metodikaning vazifalaridan biri STO‘ uchun kitoblar tanlash, o‘qiladigan adabiyotlar ro‘yxatini tavsiya qilish, yillik o‘quv rejasi va dars tuzilishi namunalarini ishlab chiqishdir. Sinfdan tashqari o‘qish uchun kitob tanlashda quyidagi tamoyillarga amal qilinadi: 1. Kitob tanlashda tarbiyaviy maqsad ko‘zda tutiladi. Bunda o‘quvchilarga vatanimiz o‘tmishi, mustaqillik uchun kurash, xalq qahramonlari, xalq turmushi haqidagi, oilada, maktabda va jamoat joylarida o‘zaro munosabatlarda yuzaga keladigan axloqiy muammolar haqidagi, tabiat va uni asrab avaylash haqidagi kitoblar tavsiya etiladi. Ilmiybaza.uz asarlarni o‘qib keladilar, ularning ayrim o‘rinlarini ifodali o‘qib beradilar, o‘qigan asarlarini o‘zaro taqqoslaydilar. STO‘ning bosqichlari, dastur talablari, tarbiyaviy vazifalari o‘quvchilarning qiziqishlari bilan belgilanadi. Masalan, tayyorlov bosqichida kichik hajmdagi asarni o‘qituvchi o‘qib bersa, o‘qilganlar yuzasidan suhbat, qayta hikoyalash o‘tkazilsa, boshlang‘ich bosqichda butun sinf o‘quvchilari bir xil kitob bilan ta'minlanadi, barcha o‘quvchilar bitta matn ustida ishlaydilar. Bunda bitta yozuvchi yoki bir mavzudagi asarlar ko‘rgazmasi tashkil qilinadi. Asar ichda o‘qishga topshirilishi, albomlar tayyorlanishi, kinofilm va diafilmlardan parchalar ko‘rsatilishi, musiqiy daqiqalar o‘tkazilishi hamda asar mazmuni yuzasidan ijodiy rasmlar chizdirilishi ham mumkin. Bu jarayonda kitobni saqlash maqsadida uni yamash, o‘rash o‘rgatiladi, “Ertaklar bayrami”, “Ifodali o‘qish tanlovi” o‘tkaziladi. Asosiy bosqich yakunida kichik yoshdagi o‘quvchilar faol kitobxon uchun zarur bo‘lgan yaxshi o‘qish ko‘nikma va malakalarini egallashlari, eng muhimi, ularning kitob hamda mustaqil o‘qishni yaxshi ko‘rishlariga erishish juda muhimdir. Sinfdan tashqari o‘qish uchun kitob tanlash tamoyillari Metodikaning vazifalaridan biri STO‘ uchun kitoblar tanlash, o‘qiladigan adabiyotlar ro‘yxatini tavsiya qilish, yillik o‘quv rejasi va dars tuzilishi namunalarini ishlab chiqishdir. Sinfdan tashqari o‘qish uchun kitob tanlashda quyidagi tamoyillarga amal qilinadi: 1. Kitob tanlashda tarbiyaviy maqsad ko‘zda tutiladi. Bunda o‘quvchilarga vatanimiz o‘tmishi, mustaqillik uchun kurash, xalq qahramonlari, xalq turmushi haqidagi, oilada, maktabda va jamoat joylarida o‘zaro munosabatlarda yuzaga keladigan axloqiy muammolar haqidagi, tabiat va uni asrab avaylash haqidagi kitoblar tavsiya etiladi. Ilmiybaza.uz 2. Kitob tanlashda asarlar janri va mavzusining xilma-xilligi e’tiborga olinadi. Boshlang‘ich sinflarda o‘quvchilar, asosan, hikoyalar, ertaklar, she’rlar, topishmoqlar, rnaqollarni o‘qishga qiziqqanlari uchun Shu janrdagi asarlar tanlansa, maqsadga muvofiq bo‘ladi. 3. Kitobning o‘quvchilar yoshi va saviyasiga mosligi hisobga olinadi. 1-sinfda kichik hikoya va ertaklarni o‘qish tavsiya etilsa, 2-4-sinflarda mavzular doirasi kengaytirilib, kundalik turmushda ro‘y berayotgan turli voqealar tasvirlangan asarlar, gazeta va jurnallardagi kichik hajmli xabarlarni o‘qish ham tavsiya etilishi mumkin. 4. Kitob tanlashda o‘quvchilarning shaxsiy qiziqishi va mustaqil o‘qishi hisobga olinadi. Bunda o‘quvchilar o‘ziga qiziqarli bo‘lgan o‘zbek va xorijiy bolalar adabiyoti yozuvchilarining asarlarini o‘zi tanlashi muhim ahamiyatga ega. 5. Kitob tanlashda mavsumiy tamoyilga amal qilinadi. Umuman olganda, kitobni to‘g‘ri tanlash sinfdan tashqari o‘qish muvaffaqiyatini ta’minlashning muhim shartidir. Sinfdan tashqari o‘qishga rahbarlik shakllari STO‘ga rahbarlikning asosiy shakli maxsus sinfdan tashqari o‘qish darslaridir. Bunday darslar erkin dars hisoblanadi. STO‘ darslarida o‘quvchilarning kitobxonlik qiziqishlari, bilim doirasi, estetik taassuroti, badiiy obrazlarni idrok etishi, ijodiy qobiliyati rivojlanadi; faol kitobxonga xos ko‘nikma va malakalar shakllanadi. Sinfdan tashqari o‘qish darslari o‘quvchilarning faolligini oshirishga qaratiladi, Shuning uchun ularning qurilishi xilma-xil bo‘ladi Har bir dars o‘qituvchi va o‘quvchining ijodi hisoblanadi; darsda qanchalik xilma-xillikka, hayotiylikka erishilsa, maqsadga erishish oson kechadi. Shularga qaramay, STO‘ darslari o‘z oldiga qo‘yilgan vazifalarni amalga oshirishi uchun ma’lum talablarga bo‘ysunadi. Ular quyidagilardir: Ilmiybaza.uz 2. Kitob tanlashda asarlar janri va mavzusining xilma-xilligi e’tiborga olinadi. Boshlang‘ich sinflarda o‘quvchilar, asosan, hikoyalar, ertaklar, she’rlar, topishmoqlar, rnaqollarni o‘qishga qiziqqanlari uchun Shu janrdagi asarlar tanlansa, maqsadga muvofiq bo‘ladi. 3. Kitobning o‘quvchilar yoshi va saviyasiga mosligi hisobga olinadi. 1-sinfda kichik hikoya va ertaklarni o‘qish tavsiya etilsa, 2-4-sinflarda mavzular doirasi kengaytirilib, kundalik turmushda ro‘y berayotgan turli voqealar tasvirlangan asarlar, gazeta va jurnallardagi kichik hajmli xabarlarni o‘qish ham tavsiya etilishi mumkin. 4. Kitob tanlashda o‘quvchilarning shaxsiy qiziqishi va mustaqil o‘qishi hisobga olinadi. Bunda o‘quvchilar o‘ziga qiziqarli bo‘lgan o‘zbek va xorijiy bolalar adabiyoti yozuvchilarining asarlarini o‘zi tanlashi muhim ahamiyatga ega. 5. Kitob tanlashda mavsumiy tamoyilga amal qilinadi. Umuman olganda, kitobni to‘g‘ri tanlash sinfdan tashqari o‘qish muvaffaqiyatini ta’minlashning muhim shartidir. Sinfdan tashqari o‘qishga rahbarlik shakllari STO‘ga rahbarlikning asosiy shakli maxsus sinfdan tashqari o‘qish darslaridir. Bunday darslar erkin dars hisoblanadi. STO‘ darslarida o‘quvchilarning kitobxonlik qiziqishlari, bilim doirasi, estetik taassuroti, badiiy obrazlarni idrok etishi, ijodiy qobiliyati rivojlanadi; faol kitobxonga xos ko‘nikma va malakalar shakllanadi. Sinfdan tashqari o‘qish darslari o‘quvchilarning faolligini oshirishga qaratiladi, Shuning uchun ularning qurilishi xilma-xil bo‘ladi Har bir dars o‘qituvchi va o‘quvchining ijodi hisoblanadi; darsda qanchalik xilma-xillikka, hayotiylikka erishilsa, maqsadga erishish oson kechadi. Shularga qaramay, STO‘ darslari o‘z oldiga qo‘yilgan vazifalarni amalga oshirishi uchun ma’lum talablarga bo‘ysunadi. Ular quyidagilardir: Ilmiybaza.uz 1. Har bir darsda o‘quvchilar o‘qigan kitoblar (asarlar) hisobga olinadi. Ular o‘qigan va o‘qiyotgan kitoblarini sinfga olib kelib ko‘rsatadilar, ikki-uch o‘quvchi o‘zlari o‘qigan kitob haqida gapirib beradi, darsda o‘zaro fikr almashish holati yaratiladi (bu holat darsdan tashqari vaqtda ham davom etishi mumkin). 2. Har bir darsda o‘qish uchun yangi kitob (asar)lar tavsiya qilinadi. Tavsiya qilish shakllari turlicha bo‘lib, ular fikr almaShuv, kitobni ko‘rsatish, sinfda ko‘rgazma tashkil etish, o‘quvchilarni qiziqtirish uchun tavsiya qilinadigan kitobdan biror parchani o‘qib berish, rasmlarni ko‘rsatish yoki film namoyish etishdan iborat bo‘lishi mumkin. 3. Har bir darsda o‘quvchilarga asarni yaxlit holda o‘qitish mumkin. Agar asar hajmi kattaroq bo‘lsa, bu ish ikki-uch dars davomida amalga oshiriladi. Bunda o‘quvchilar o‘zlari o‘qigan kitobdan biror parchani ovoz chiqarib o‘qib berishlari mumkin. Bu jarayonda ichda o‘qishdan ham, she’r yodlashdan ham, rollarga bo‘lib o‘qishdan ham foydalaniladi. 4. Har bir darsda o‘qilgan asar yuzasidan suhbat metodi orqali tahlil ishlari amalga oshiriladi. Bunda erkin hikoya qilish uchun “Senga asardagi nimalar yoqdi?”, “B” kitob haqida sen nimalar ayta olasan?” kabi savollar beriladi va o‘quvchilarning ijodiy hamda mustaqil qayta hikoyalash malakalari shakllantiriladi. 5. Har bir darsda ma’lum bir yangi kitobxonlik ko‘nikmasi hosil qilinadi: muallif haqida ma’lumotlar to‘plash, kitob nomiga qarab u nima haqida ekanligini aytish, o‘qilgan asarlar yuzasidan ko‘rgazmalar tayyorlash, asarga taqriz yozish, albomlar tayyorlash, kitobxonltk kundaligini yuritish kabi ishlar amalga oshiriladi. 6. Har bir dars kirish suhbati bilan boshlanadi va sinfda o‘qish darslarida qo‘llanadigan barcha usullardan ijodiy foydalaniladi. 7. Har bir darsda tahlil qilingan asarlar yuzasidan umumlashtiruvchi, yakunlovchi suhbat uyushtiriladi. Umumlashtirishga ko‘rgazma ham, albom tuzish ham, rasmlarni tatbiq etish ham yordam beradi. Ilmiybaza.uz 1. Har bir darsda o‘quvchilar o‘qigan kitoblar (asarlar) hisobga olinadi. Ular o‘qigan va o‘qiyotgan kitoblarini sinfga olib kelib ko‘rsatadilar, ikki-uch o‘quvchi o‘zlari o‘qigan kitob haqida gapirib beradi, darsda o‘zaro fikr almashish holati yaratiladi (bu holat darsdan tashqari vaqtda ham davom etishi mumkin). 2. Har bir darsda o‘qish uchun yangi kitob (asar)lar tavsiya qilinadi. Tavsiya qilish shakllari turlicha bo‘lib, ular fikr almaShuv, kitobni ko‘rsatish, sinfda ko‘rgazma tashkil etish, o‘quvchilarni qiziqtirish uchun tavsiya qilinadigan kitobdan biror parchani o‘qib berish, rasmlarni ko‘rsatish yoki film namoyish etishdan iborat bo‘lishi mumkin. 3. Har bir darsda o‘quvchilarga asarni yaxlit holda o‘qitish mumkin. Agar asar hajmi kattaroq bo‘lsa, bu ish ikki-uch dars davomida amalga oshiriladi. Bunda o‘quvchilar o‘zlari o‘qigan kitobdan biror parchani ovoz chiqarib o‘qib berishlari mumkin. Bu jarayonda ichda o‘qishdan ham, she’r yodlashdan ham, rollarga bo‘lib o‘qishdan ham foydalaniladi. 4. Har bir darsda o‘qilgan asar yuzasidan suhbat metodi orqali tahlil ishlari amalga oshiriladi. Bunda erkin hikoya qilish uchun “Senga asardagi nimalar yoqdi?”, “B” kitob haqida sen nimalar ayta olasan?” kabi savollar beriladi va o‘quvchilarning ijodiy hamda mustaqil qayta hikoyalash malakalari shakllantiriladi. 5. Har bir darsda ma’lum bir yangi kitobxonlik ko‘nikmasi hosil qilinadi: muallif haqida ma’lumotlar to‘plash, kitob nomiga qarab u nima haqida ekanligini aytish, o‘qilgan asarlar yuzasidan ko‘rgazmalar tayyorlash, asarga taqriz yozish, albomlar tayyorlash, kitobxonltk kundaligini yuritish kabi ishlar amalga oshiriladi. 6. Har bir dars kirish suhbati bilan boshlanadi va sinfda o‘qish darslarida qo‘llanadigan barcha usullardan ijodiy foydalaniladi. 7. Har bir darsda tahlil qilingan asarlar yuzasidan umumlashtiruvchi, yakunlovchi suhbat uyushtiriladi. Umumlashtirishga ko‘rgazma ham, albom tuzish ham, rasmlarni tatbiq etish ham yordam beradi. Ilmiybaza.uz Sinfdan tashqari o‘qishga rahbarlikning yordamchi shakllari ham mavjud bo‘lib, ular barcha ishlarni izchil uyushtirishni ta'minlaydi, STO‘ darslari uchun sharoit yaratadi. Bunday shallarga quyidagilar kiradi: 1. Kitobni targ‘ib qilish. STO‘ga tavsiya qilinadigan asarlar ro‘yxati sinfga yoki maktabning maxsus joyiga osib qo‘yiladi, ular vaqtivaqti bilan yangilab turiladi, to‘ldiriiadi, ko‘rgazmalar tashkil qilinadi. o‘qituvchi maxsus suhbatlar uyushtiradi. 2. Yakka tartibdagi yordam va kundalik tekshiruv. o‘quvchilarning o‘qigan kitoblari yuzasidan suhbat uyushtiriladi, o‘qilgan kitoblar hisobga olinadi. Shaxsiy fikrlar aniqlanadi, uy kutubxonalari bilan tanishiladi, otaonalar bilan suhbat o‘tkaziladi. 3. STO‘ yuzasidan ommaviy ishlar. Adabiy ertaklar, viktorinalar, yozuvchilar bilan uchraShuvlar, adabiy ekskursiyalar uyushtiriladi, ular uchun maxsus tayyorgarlik ko‘riladi. 4. Kutubxonaga yozilish. 1sinf o‘quvchilari o‘qituvchining tavsiyasi bilan kutubxonaga a'zo bo‘ladi. Bu jarayonda o‘qituvchi va kutubxonachi hamkorlikda ish olib borishi maqsadga muvofiq bo‘ladi. 5. O‘quvchilarning o‘qiganlarini hisobga olish. Bunda ularning kitobxonlik kundaligidan foydalaniladi. 1sinf o‘quvchilari 2-yarim yillikdan boshlab kitobxonlik kundaligiga yozuvchining ismi, familiyasi va kitob nomini, 2-sinfda esa unga nashr etilgan joyi va yilini qo‘shib yozadilar. 3-4sinflarda o‘qigan kitobining qisqacha mazmunini yozib, unga taqriz va o‘z mulohazalarini ham qo‘shishlari mumkin. O‘quvchilarning o‘qigan kitoblari og‘zaki tarzda harn hisobga olinadi: ular o‘qiganlari yuzasidan sinfdan tashqari o‘qish va sinfda o‘qish darslarida, yakka tartibdagi suhbatlarda gapirib beradilar. Sinfdan tashqari o‘qish darslarining turlari Sinfdan tashqari o‘qish darslarining xususiyatlari, birinchidan, STO‘ tizimining bosqichlari bilan, ikkinchidan, o‘quv vazifalari va dastur bilan, uchinehidan, oldinga Ilmiybaza.uz Sinfdan tashqari o‘qishga rahbarlikning yordamchi shakllari ham mavjud bo‘lib, ular barcha ishlarni izchil uyushtirishni ta'minlaydi, STO‘ darslari uchun sharoit yaratadi. Bunday shallarga quyidagilar kiradi: 1. Kitobni targ‘ib qilish. STO‘ga tavsiya qilinadigan asarlar ro‘yxati sinfga yoki maktabning maxsus joyiga osib qo‘yiladi, ular vaqtivaqti bilan yangilab turiladi, to‘ldiriiadi, ko‘rgazmalar tashkil qilinadi. o‘qituvchi maxsus suhbatlar uyushtiradi. 2. Yakka tartibdagi yordam va kundalik tekshiruv. o‘quvchilarning o‘qigan kitoblari yuzasidan suhbat uyushtiriladi, o‘qilgan kitoblar hisobga olinadi. Shaxsiy fikrlar aniqlanadi, uy kutubxonalari bilan tanishiladi, otaonalar bilan suhbat o‘tkaziladi. 3. STO‘ yuzasidan ommaviy ishlar. Adabiy ertaklar, viktorinalar, yozuvchilar bilan uchraShuvlar, adabiy ekskursiyalar uyushtiriladi, ular uchun maxsus tayyorgarlik ko‘riladi. 4. Kutubxonaga yozilish. 1sinf o‘quvchilari o‘qituvchining tavsiyasi bilan kutubxonaga a'zo bo‘ladi. Bu jarayonda o‘qituvchi va kutubxonachi hamkorlikda ish olib borishi maqsadga muvofiq bo‘ladi. 5. O‘quvchilarning o‘qiganlarini hisobga olish. Bunda ularning kitobxonlik kundaligidan foydalaniladi. 1sinf o‘quvchilari 2-yarim yillikdan boshlab kitobxonlik kundaligiga yozuvchining ismi, familiyasi va kitob nomini, 2-sinfda esa unga nashr etilgan joyi va yilini qo‘shib yozadilar. 3-4sinflarda o‘qigan kitobining qisqacha mazmunini yozib, unga taqriz va o‘z mulohazalarini ham qo‘shishlari mumkin. O‘quvchilarning o‘qigan kitoblari og‘zaki tarzda harn hisobga olinadi: ular o‘qiganlari yuzasidan sinfdan tashqari o‘qish va sinfda o‘qish darslarida, yakka tartibdagi suhbatlarda gapirib beradilar. Sinfdan tashqari o‘qish darslarining turlari Sinfdan tashqari o‘qish darslarining xususiyatlari, birinchidan, STO‘ tizimining bosqichlari bilan, ikkinchidan, o‘quv vazifalari va dastur bilan, uchinehidan, oldinga Ilmiybaza.uz qo‘yilgan tarbiyaviy vazifalar bilan, to‘rtinchidan, o‘quvchilarning qiziqishlari bilan belgilanadi. 1-sinfda tayyorlov bosqichida yangi matn o‘qituvchi tomonidan o‘qib beriladi, boshlang‘ich bosqichdagi darslarda yangi kichik hajmli matnni o‘quvchilar o‘qiydilar. Keyingi bosqichlarda asar tahliliga doir ishlar kengaytiriladi, o‘quvchilar o‘qiganlarini taqqoslashga, umumlashtirishga, xulosalashga, qahramonlarni elementar tavsiflashga o‘rgatiladi. Bu jarayonda rollarga bo‘lib o‘qishdan foydalaniladi. Asosiy bosqichda STO‘ darslari 2-sinfda haftada 1 marta, 3-4sinflarda 2 haftada 1 marta o‘tkaziladi. o‘quvchilar mustaqil o‘qishga o‘rgatiladi, ular «G‘uncha», «Gulxan», «Bilimdon» jurnallari, «Tong yulduzi» gazetasi bilan, ya'ni bolalar matbuoti bilan tanishtiriladi. Bu bosqichda o‘zbek, qardosh va chet el adabiyoti yozuvchilarining turli janrdagi va mavzudagi asarlaridan foydalaniladi. Bir darsga o‘quvchilar bir nechta asarlar o‘qib kelib, ular haqida o‘z fikrlarini aytib beradilar, qahramonlarni tasvirlab, rasm chizadilar. Bu jarayonda yozuvchilar hayoti va ijodiga doir kechalar uyiishtiriladi. Shu tarzda adabiyotni sevadigan, mustaqil fikr yiirita oladigan kitobxon Shaxsi shakllantiriladi. Sinfdan tashqari o‘qish darslarida o‘qilgan kitobni muhokama qilish, ijodiy qayta hikoyalash, insenirovka qilish, rasmlar chizish, ifodali o‘qish, kitoblar tavsiya qilish usullaridan keng foydalaniladi. Sinfdan tashqari o‘qish darsi namunalari I. 1-sinfda (tayyorlov bosqichi) STO‘ darsi. Mavzu: Cho‘pon yigit Shiroq. Darsning maqsadi: a) afsonaviy qahramonlar haqida ma'lumot berish; b) o‘quvchilarda vatan tushunchasini, vatanparvarlik tuyg‘usini tarbiyalash. Darsning metodi: suhbat. Darsning jihozi: asar mazmunini yorituvchi rasmlar. Darsning borishi Ilmiybaza.uz qo‘yilgan tarbiyaviy vazifalar bilan, to‘rtinchidan, o‘quvchilarning qiziqishlari bilan belgilanadi. 1-sinfda tayyorlov bosqichida yangi matn o‘qituvchi tomonidan o‘qib beriladi, boshlang‘ich bosqichdagi darslarda yangi kichik hajmli matnni o‘quvchilar o‘qiydilar. Keyingi bosqichlarda asar tahliliga doir ishlar kengaytiriladi, o‘quvchilar o‘qiganlarini taqqoslashga, umumlashtirishga, xulosalashga, qahramonlarni elementar tavsiflashga o‘rgatiladi. Bu jarayonda rollarga bo‘lib o‘qishdan foydalaniladi. Asosiy bosqichda STO‘ darslari 2-sinfda haftada 1 marta, 3-4sinflarda 2 haftada 1 marta o‘tkaziladi. o‘quvchilar mustaqil o‘qishga o‘rgatiladi, ular «G‘uncha», «Gulxan», «Bilimdon» jurnallari, «Tong yulduzi» gazetasi bilan, ya'ni bolalar matbuoti bilan tanishtiriladi. Bu bosqichda o‘zbek, qardosh va chet el adabiyoti yozuvchilarining turli janrdagi va mavzudagi asarlaridan foydalaniladi. Bir darsga o‘quvchilar bir nechta asarlar o‘qib kelib, ular haqida o‘z fikrlarini aytib beradilar, qahramonlarni tasvirlab, rasm chizadilar. Bu jarayonda yozuvchilar hayoti va ijodiga doir kechalar uyiishtiriladi. Shu tarzda adabiyotni sevadigan, mustaqil fikr yiirita oladigan kitobxon Shaxsi shakllantiriladi. Sinfdan tashqari o‘qish darslarida o‘qilgan kitobni muhokama qilish, ijodiy qayta hikoyalash, insenirovka qilish, rasmlar chizish, ifodali o‘qish, kitoblar tavsiya qilish usullaridan keng foydalaniladi. Sinfdan tashqari o‘qish darsi namunalari I. 1-sinfda (tayyorlov bosqichi) STO‘ darsi. Mavzu: Cho‘pon yigit Shiroq. Darsning maqsadi: a) afsonaviy qahramonlar haqida ma'lumot berish; b) o‘quvchilarda vatan tushunchasini, vatanparvarlik tuyg‘usini tarbiyalash. Darsning metodi: suhbat. Darsning jihozi: asar mazmunini yorituvchi rasmlar. Darsning borishi Ilmiybaza.uz 1. Kirish suhbati. O‘quvchilardan vatanini dushmandan asragan qahramonlardan kimlarni bilishlari so‘raladi. To‘maris, Jaloliddin Manguberdi, Najmiddin Kubro nomlari sanalib, Shiroq degan qahramon ham o‘tganligini, uning qahramonligi haqida xalqimiz, «Cho‘pon yigit Shiroq» degan afsona yaratgani aytiladi. 2. “Cho‘pon yigit Shiroq” afsonasi o‘qib beriladi. 3. Afsona yuzasidan dastlabki suhbat o‘tkaziladi: — Afsona sizga yoqdimi? — Unda kimning qahramonligi hikoya qilib berilgan? — Shiroq nima uchun xanjari bilan burai, quloqlarini kesadi? — Keyin Shiroq kimning oldiga boradi? — U shoh Doroga nima deydi? — Shiroq Doro qo‘shinlarini qayerga ofib boradi? — Shiroq nima deb hayqiradi? O‘quvchilar javobi umumlashtirilib, Vatanni sevish, uning tinchligi uchun kurashish kerakligi ta’kidlanadi 4. Asarga ishlangan rasmlar ko‘rsatiladi. Bu jarayonda asar mazmuni yuzasidan rasmlarga bog‘lab qisqacha suhbat uyushtiriladi. 5. Shiroq rasmini uyda chizib kelish topshirig‘i beriladi. o‘quvchilarga otaonalaridan qahramonlar haqida ertak, hikoya bilib kelishlari va otaonalariga Shiroq haqida gapirib berishlari aytiladi. II. 2sinfda (boshlang‘ich bosqich) STO‘ darsi. Mavzu: Tabiat — mening uyim. Darsning maqsadi: she’r mazmuni bilan tanishtirish va tabiat haqidagi bilim, ko‘nikma va malakalarni rivojlantirish, she’r o‘qish sifatlarini takomiliashtirish., tabiatga mehrmuhabbat hissini kuchaytirish. Dars turi: yangi bilim beruvchi. Dars usuli: suhbat, tushuntirish. Dars jihozi: tabiat manzarasi tasvirlangan plakat, rasmlar, qushlarning rasmlari. Ilmiybaza.uz 1. Kirish suhbati. O‘quvchilardan vatanini dushmandan asragan qahramonlardan kimlarni bilishlari so‘raladi. To‘maris, Jaloliddin Manguberdi, Najmiddin Kubro nomlari sanalib, Shiroq degan qahramon ham o‘tganligini, uning qahramonligi haqida xalqimiz, «Cho‘pon yigit Shiroq» degan afsona yaratgani aytiladi. 2. “Cho‘pon yigit Shiroq” afsonasi o‘qib beriladi. 3. Afsona yuzasidan dastlabki suhbat o‘tkaziladi: — Afsona sizga yoqdimi? — Unda kimning qahramonligi hikoya qilib berilgan? — Shiroq nima uchun xanjari bilan burai, quloqlarini kesadi? — Keyin Shiroq kimning oldiga boradi? — U shoh Doroga nima deydi? — Shiroq Doro qo‘shinlarini qayerga ofib boradi? — Shiroq nima deb hayqiradi? O‘quvchilar javobi umumlashtirilib, Vatanni sevish, uning tinchligi uchun kurashish kerakligi ta’kidlanadi 4. Asarga ishlangan rasmlar ko‘rsatiladi. Bu jarayonda asar mazmuni yuzasidan rasmlarga bog‘lab qisqacha suhbat uyushtiriladi. 5. Shiroq rasmini uyda chizib kelish topshirig‘i beriladi. o‘quvchilarga otaonalaridan qahramonlar haqida ertak, hikoya bilib kelishlari va otaonalariga Shiroq haqida gapirib berishlari aytiladi. II. 2sinfda (boshlang‘ich bosqich) STO‘ darsi. Mavzu: Tabiat — mening uyim. Darsning maqsadi: she’r mazmuni bilan tanishtirish va tabiat haqidagi bilim, ko‘nikma va malakalarni rivojlantirish, she’r o‘qish sifatlarini takomiliashtirish., tabiatga mehrmuhabbat hissini kuchaytirish. Dars turi: yangi bilim beruvchi. Dars usuli: suhbat, tushuntirish. Dars jihozi: tabiat manzarasi tasvirlangan plakat, rasmlar, qushlarning rasmlari. Ilmiybaza.uz Darsning borishi 1. Tashkiliy qism. o‘quvchilarning uyda o‘qib kelgan asarlari so‘raladi. Olib kelgan kitoblari ko‘rib chiqiladi. 2. Yangi mavzu: «Tabiat — mening uyim». 1. Bir necha o‘quvchiga , “Tabiat — mening uyim” she’ri 4 qatordan yod ayttiriladi. Dalalarni aylansam, Uzoq xayolga botsam, Chigirtkalar qo‘shig‘in O‘tloqda tinglab yotsam. Tabiat mening uyim, Tabiat — jonimda jon. Shivirlayman men unga Va onamga: — Onajon! Shundanmi ko‘ksim og‘rir Zaharlansa ona yer. Tabiat — mening uyim, Tabiat — eng go‘zal she’r. Shivirlasam giyohga Xapqirgancha: — Ey ko‘kat, Nega keldim dunyoga, Yashamoq sirin o‘rgat?! Toshni yorgan giyohlar Sabotdan dars o‘qisin. Oy cho‘milgan daryolar Bolaga she’r to‘qisin. Uchadi bola tomon Shu sabab mening so‘zim: — Tabiat — jonimda jon, Ilmiybaza.uz Darsning borishi 1. Tashkiliy qism. o‘quvchilarning uyda o‘qib kelgan asarlari so‘raladi. Olib kelgan kitoblari ko‘rib chiqiladi. 2. Yangi mavzu: «Tabiat — mening uyim». 1. Bir necha o‘quvchiga , “Tabiat — mening uyim” she’ri 4 qatordan yod ayttiriladi. Dalalarni aylansam, Uzoq xayolga botsam, Chigirtkalar qo‘shig‘in O‘tloqda tinglab yotsam. Tabiat mening uyim, Tabiat — jonimda jon. Shivirlayman men unga Va onamga: — Onajon! Shundanmi ko‘ksim og‘rir Zaharlansa ona yer. Tabiat — mening uyim, Tabiat — eng go‘zal she’r. Shivirlasam giyohga Xapqirgancha: — Ey ko‘kat, Nega keldim dunyoga, Yashamoq sirin o‘rgat?! Toshni yorgan giyohlar Sabotdan dars o‘qisin. Oy cho‘milgan daryolar Bolaga she’r to‘qisin. Uchadi bola tomon Shu sabab mening so‘zim: — Tabiat — jonimda jon, Ilmiybaza.uz Tabiat — mening uyim. She’r yuzasidan suhbat uyushtiriladi: — She’r nima haqida ekan? — Tabiat, shoirning uyi ekanligi haqida ekan. — Tabiat yana kimlarning uyi? Nima uchun? — Tabiat mening ham uyimdir. Men Shu tabiat qo‘ynida tug‘ildim, iilg‘aydim. — Miraziz, tabiat sening ham uyingmi? — Tabiat mening ham uyimdir. Negaki men ham Shu tabiat qo‘ynida yashayman, tabiat qo‘ynida o‘sgan mevalardan iste'mol qilaman. — Bolalar, hozir o‘rtoqlaringiz o‘qigan she’rning muallifi kim? U nimani kuylayapti? — Bu she’r X.Davronning , “Tabiat — mening uyim” she’ri. — She’rda shoir “dalalarni aylanaman, chigirtkalar qo‘shig‘ini eshitaman, bulbullarni shod qilsam, o‘t bilan suhbatlashsam, mushukni sut bilan mehmon qilsam, xayron bo‘lmang. Ular mening do‘stlarim. Ular bilan ko‘nglim xush. Tabiat mening uyimdir”, — deb aytyapti. (1o‘quvchining javobi) — “Mening tomirimga tutash o‘t ildizi, tunlari oy va yulduzlari daftarimni yoritadi. Ona yer zaharlansa, ko‘ksim og‘riydi. Sen uni asra, mangu qolsin, o‘lmasin”, deyapti. (2-o‘quvchining javobi) — Hurmatli, o‘quvchilar! Demak, biz tanishgan she’rimizda tabiat kuylangan ekan. Tabiat bizning ikkinchi onamiz. Chunki biz onamiz va tabiat quchog‘ida yashaymiz. Shuning uchun ham biz uni “Ona tabiat” deb ataymiz. Biz uning bag‘ridagi o‘simliklarni, qushlarni, hayvonlarni, dengizu ko‘llarni va boshqa boyliklarni asrashimiz, e'zozlashimiz kerak. Tabiat insonga birgina toza suv, havo, oziq-ovqat, kiyim-kechakkina emas, sog‘lik, a’lo kayfiyat ham beradi. Bolalar tabiatimizni qushlarsiz tasavvur qila olmaymiz. Ular tabiatning nodir va g‘alati jonivorlaridan biridir. Qushlar zararkunanda hasharotlarni yeb, kishilarga foyda keltiradi va estetik zavq baxsh etadi. Siz ularning sayrashidan olam-olam zavq olasiz. Masalan, bulbul, sa'va va boshq. (Shu o‘rinda qushlarning rasmi ko‘rsatiladi va “Bahor valsi” kuyi eshittiriladi). Ilmiybaza.uz Tabiat — mening uyim. She’r yuzasidan suhbat uyushtiriladi: — She’r nima haqida ekan? — Tabiat, shoirning uyi ekanligi haqida ekan. — Tabiat yana kimlarning uyi? Nima uchun? — Tabiat mening ham uyimdir. Men Shu tabiat qo‘ynida tug‘ildim, iilg‘aydim. — Miraziz, tabiat sening ham uyingmi? — Tabiat mening ham uyimdir. Negaki men ham Shu tabiat qo‘ynida yashayman, tabiat qo‘ynida o‘sgan mevalardan iste'mol qilaman. — Bolalar, hozir o‘rtoqlaringiz o‘qigan she’rning muallifi kim? U nimani kuylayapti? — Bu she’r X.Davronning , “Tabiat — mening uyim” she’ri. — She’rda shoir “dalalarni aylanaman, chigirtkalar qo‘shig‘ini eshitaman, bulbullarni shod qilsam, o‘t bilan suhbatlashsam, mushukni sut bilan mehmon qilsam, xayron bo‘lmang. Ular mening do‘stlarim. Ular bilan ko‘nglim xush. Tabiat mening uyimdir”, — deb aytyapti. (1o‘quvchining javobi) — “Mening tomirimga tutash o‘t ildizi, tunlari oy va yulduzlari daftarimni yoritadi. Ona yer zaharlansa, ko‘ksim og‘riydi. Sen uni asra, mangu qolsin, o‘lmasin”, deyapti. (2-o‘quvchining javobi) — Hurmatli, o‘quvchilar! Demak, biz tanishgan she’rimizda tabiat kuylangan ekan. Tabiat bizning ikkinchi onamiz. Chunki biz onamiz va tabiat quchog‘ida yashaymiz. Shuning uchun ham biz uni “Ona tabiat” deb ataymiz. Biz uning bag‘ridagi o‘simliklarni, qushlarni, hayvonlarni, dengizu ko‘llarni va boshqa boyliklarni asrashimiz, e'zozlashimiz kerak. Tabiat insonga birgina toza suv, havo, oziq-ovqat, kiyim-kechakkina emas, sog‘lik, a’lo kayfiyat ham beradi. Bolalar tabiatimizni qushlarsiz tasavvur qila olmaymiz. Ular tabiatning nodir va g‘alati jonivorlaridan biridir. Qushlar zararkunanda hasharotlarni yeb, kishilarga foyda keltiradi va estetik zavq baxsh etadi. Siz ularning sayrashidan olam-olam zavq olasiz. Masalan, bulbul, sa'va va boshq. (Shu o‘rinda qushlarning rasmi ko‘rsatiladi va “Bahor valsi” kuyi eshittiriladi). Ilmiybaza.uz — Hasharotlardan kapalak va ninachilar tabiatimizning jonli bezagidir. Kapalaklar chiroyi bilan o‘ziga maftun etadi. Gullar chamani uzra qanot qoqib, hayot qo‘shig‘ini kuylashadi. Lekin hozirgi kunda ularning turlari kamayib ketgan. Buni hamisha yodda tuting. Ularni asrang, ermakka kapalak tutmang. (Rasm ko‘rsatiladi) Bizning hayotimizda o‘simliklar ham katta o‘rin tutadi. Ayniqsa, yalpiz, qoqio‘t, otquloq kabi ko‘katlarning inson salomatligini tiklashda o‘rni kattadir. — Bolalar bizning hayotimizda yana bir muhim narsa obihayotdir. Biz suvsiz hayotimizni tasavvur qila olmaymiz. Mana Shu suv ham tabiat qo‘ynidan inju bo‘lib oqadi. Suvni ham asrashimiz kerak. Buning uchun daryolarni, ko‘llarni, irmoqlarni saqlamog‘imiz darkor. Turmushda, kundalik hayotimizda suvlarni tejab ishlating! Xulosa qilib aytganda, tabiatimizning bundan ham chiroyli, obod bo‘lishi siz bilan bizning qo‘limizda ekan. O‘quvchilarning tabiat haqida yod olgan she’rlaridan, topishmoq va maqollardan ayttiriladi: Dengizu daryoda yashar, Asosan ko‘klarda kezar. Zeriksa bormi, osmondan Zamin uzra qaytib tushar. (Suv) Ikki yaproq bir tanda, Kezar gulzor chamanda. (Kapalak) Shu o‘rinda shoirlarning tabiat haqidagi har xil kitoblari ko‘rgazmasini uyushtirish ham mumkin. Uyga vazifa qilib gullar haqida she’rlardan yod olib kelish beriladi. Keyingi darsda «Gullar aytishuvi» uyushtiriladi. Dars yakunlanadi. III. 4-sinfda (asosiy bosqich) STO‘ darsi namunasi. Mavzu. A. Obidjon — bolalarning sevimli shoiri va yozuvchisi. Ilmiybaza.uz — Hasharotlardan kapalak va ninachilar tabiatimizning jonli bezagidir. Kapalaklar chiroyi bilan o‘ziga maftun etadi. Gullar chamani uzra qanot qoqib, hayot qo‘shig‘ini kuylashadi. Lekin hozirgi kunda ularning turlari kamayib ketgan. Buni hamisha yodda tuting. Ularni asrang, ermakka kapalak tutmang. (Rasm ko‘rsatiladi) Bizning hayotimizda o‘simliklar ham katta o‘rin tutadi. Ayniqsa, yalpiz, qoqio‘t, otquloq kabi ko‘katlarning inson salomatligini tiklashda o‘rni kattadir. — Bolalar bizning hayotimizda yana bir muhim narsa obihayotdir. Biz suvsiz hayotimizni tasavvur qila olmaymiz. Mana Shu suv ham tabiat qo‘ynidan inju bo‘lib oqadi. Suvni ham asrashimiz kerak. Buning uchun daryolarni, ko‘llarni, irmoqlarni saqlamog‘imiz darkor. Turmushda, kundalik hayotimizda suvlarni tejab ishlating! Xulosa qilib aytganda, tabiatimizning bundan ham chiroyli, obod bo‘lishi siz bilan bizning qo‘limizda ekan. O‘quvchilarning tabiat haqida yod olgan she’rlaridan, topishmoq va maqollardan ayttiriladi: Dengizu daryoda yashar, Asosan ko‘klarda kezar. Zeriksa bormi, osmondan Zamin uzra qaytib tushar. (Suv) Ikki yaproq bir tanda, Kezar gulzor chamanda. (Kapalak) Shu o‘rinda shoirlarning tabiat haqidagi har xil kitoblari ko‘rgazmasini uyushtirish ham mumkin. Uyga vazifa qilib gullar haqida she’rlardan yod olib kelish beriladi. Keyingi darsda «Gullar aytishuvi» uyushtiriladi. Dars yakunlanadi. III. 4-sinfda (asosiy bosqich) STO‘ darsi namunasi. Mavzu. A. Obidjon — bolalarning sevimli shoiri va yozuvchisi. Ilmiybaza.uz Darsning maqsadi: o‘quvchilarda badiiy adabiyotga qiziqish uyg‘otish, ularning mustaqil o‘qish ko‘nikmalarim shakllantirish, Anvar Obidjon ijodi bilan tanishtirish, shoirning ijodiga qiziqish uyg‘otish, o‘quvchilarda ijodkorlik xususiyatini paydo qilish. Darsning shakli: noan’anaviy, sayohat darsi. Dars metodi: kichik guruhlarda ishlash, mustaqil ish metodi. Darsning jihozi. Anvar Obidjon portreti, to‘plamlari, sahnani jihozlash uchun kerakli narsalar. Darsning borishi 1. Anvar Obidjon to‘plamlari ko‘rgazmasi tashkil etiladi. O‘quvchilar kitoblarni qo‘llariga olib, varaqlab ko‘radilar, tomosha qiladilar. O‘quvchilarga to‘plamlarni ko‘rishlaridan oldin quyidagi topshiriqlar beriladi: Anvar Obidjonning qanday to‘plamlari bor? Shoir to‘plamlarining nomini bilib oling. O‘zingizda qiziqish uyg‘otgan to‘plamni varaqlab o‘rganing. 2. Anvar Obidjon hayoti va ijodi haqida suhbat o‘tkaziladi: Anvar Obidjon kim ekan? Uning qaysi she’r va asarlarini o‘qigansiz? Shoir haqida yana nimalarni bilib oldingiz? Shoir haqida o‘quvchilarning qiziqishlarini hisobga olib ma'lumot beriladi: O‘zbekiston xalq shoiri Anvar Obidjon 1947-yil 8-yanvarda Farg‘ona viloyatining Olti ariq tumanida tug‘ilgan. Uning «Shkafcham» she’ri 6sinfda o‘qib yurgan vaqtlarida “G‘uncha” jurnalida bosilgan. Siz Anvar Obidjonrdng qaysi to‘plamlari nomini bilib oldingiz? “Ona yer”, “Bahromning hikoyalari”, “Ey, yorug dunyo”, “Ketmagil”, “Olovjon va unitig do‘stlari”, “Bezgakshamol”, “Masxaraboz bola”, “Juda qiziq voqea” va boshq. Adibning “Qo‘ng‘iroqli yolg‘onchi”, “Pahlavonning o‘g‘irlanishi”, “Topsang hay-hay”, “Navro‘z va boychechak” kabi pyesalari “Yosh tomoshabinlar teatri”da sahnalashtirilgan. Ilmiybaza.uz Darsning maqsadi: o‘quvchilarda badiiy adabiyotga qiziqish uyg‘otish, ularning mustaqil o‘qish ko‘nikmalarim shakllantirish, Anvar Obidjon ijodi bilan tanishtirish, shoirning ijodiga qiziqish uyg‘otish, o‘quvchilarda ijodkorlik xususiyatini paydo qilish. Darsning shakli: noan’anaviy, sayohat darsi. Dars metodi: kichik guruhlarda ishlash, mustaqil ish metodi. Darsning jihozi. Anvar Obidjon portreti, to‘plamlari, sahnani jihozlash uchun kerakli narsalar. Darsning borishi 1. Anvar Obidjon to‘plamlari ko‘rgazmasi tashkil etiladi. O‘quvchilar kitoblarni qo‘llariga olib, varaqlab ko‘radilar, tomosha qiladilar. O‘quvchilarga to‘plamlarni ko‘rishlaridan oldin quyidagi topshiriqlar beriladi: Anvar Obidjonning qanday to‘plamlari bor? Shoir to‘plamlarining nomini bilib oling. O‘zingizda qiziqish uyg‘otgan to‘plamni varaqlab o‘rganing. 2. Anvar Obidjon hayoti va ijodi haqida suhbat o‘tkaziladi: Anvar Obidjon kim ekan? Uning qaysi she’r va asarlarini o‘qigansiz? Shoir haqida yana nimalarni bilib oldingiz? Shoir haqida o‘quvchilarning qiziqishlarini hisobga olib ma'lumot beriladi: O‘zbekiston xalq shoiri Anvar Obidjon 1947-yil 8-yanvarda Farg‘ona viloyatining Olti ariq tumanida tug‘ilgan. Uning «Shkafcham» she’ri 6sinfda o‘qib yurgan vaqtlarida “G‘uncha” jurnalida bosilgan. Siz Anvar Obidjonrdng qaysi to‘plamlari nomini bilib oldingiz? “Ona yer”, “Bahromning hikoyalari”, “Ey, yorug dunyo”, “Ketmagil”, “Olovjon va unitig do‘stlari”, “Bezgakshamol”, “Masxaraboz bola”, “Juda qiziq voqea” va boshq. Adibning “Qo‘ng‘iroqli yolg‘onchi”, “Pahlavonning o‘g‘irlanishi”, “Topsang hay-hay”, “Navro‘z va boychechak” kabi pyesalari “Yosh tomoshabinlar teatri”da sahnalashtirilgan. Ilmiybaza.uz Anvar Obidjonning kino qilingan qaysi asarlarini bilasiz? “Tilsimoy g‘aroyib qizaloq”, “Dahshatli meshpolvon” va boshq. 3. Anvar Obidjonning sahna asarlaridan parchalar namoyish qilish. Bunda “Navro‘z va boychechak” pyesasidan parcha olish mumkin. 4. O‘quvchilar o‘zlari qiziqib tanlagan to‘plamlari bo‘yicha guruhlarga bo‘linishadi. 1-guruh. “Bulbulning cho‘pchagi” 2-guruh. “Bezgakshamol” 3-guruh. “Oltiariq hangomalari” 4-guruh. “Yerliklar” 5-guruh. “Masxaraboz bola” 5. Guruhlar taqdimoti. Har birguruh o‘zlari tanlagan to‘plamlardan she’r, latifa, ertak, pyesalardan parchalar o‘qib beradi. 1-guruh taxminan “Fatxullaning kurkasi”, “Yirtqich” she’rlarini, 2-guruh “Obbo, kalamushey!” (Kalamushvoy, Kalamush, Savoding sal Chalamish. Yoz desalar «Temir» deb. Sen yozasan Kemir deb), “Masxaraboz bola”, 3-guruh “Karnay qo‘shig‘i” “Chigirtka qo‘shig‘i», 4-guruh “Tuzdonda yozilgan she’r”, “Partada yozilgan she’r”, 5-guruh “Bezori”, “Handalak”, “Turp”, “Kalish afsonasi” (Seni kiyib olishib, Rosa kezib yurishdi. Yo‘lakdagi xaslarni, Dangal ezib yurishdi. Kalishvoy. Ilmiybaza.uz Anvar Obidjonning kino qilingan qaysi asarlarini bilasiz? “Tilsimoy g‘aroyib qizaloq”, “Dahshatli meshpolvon” va boshq. 3. Anvar Obidjonning sahna asarlaridan parchalar namoyish qilish. Bunda “Navro‘z va boychechak” pyesasidan parcha olish mumkin. 4. O‘quvchilar o‘zlari qiziqib tanlagan to‘plamlari bo‘yicha guruhlarga bo‘linishadi. 1-guruh. “Bulbulning cho‘pchagi” 2-guruh. “Bezgakshamol” 3-guruh. “Oltiariq hangomalari” 4-guruh. “Yerliklar” 5-guruh. “Masxaraboz bola” 5. Guruhlar taqdimoti. Har birguruh o‘zlari tanlagan to‘plamlardan she’r, latifa, ertak, pyesalardan parchalar o‘qib beradi. 1-guruh taxminan “Fatxullaning kurkasi”, “Yirtqich” she’rlarini, 2-guruh “Obbo, kalamushey!” (Kalamushvoy, Kalamush, Savoding sal Chalamish. Yoz desalar «Temir» deb. Sen yozasan Kemir deb), “Masxaraboz bola”, 3-guruh “Karnay qo‘shig‘i” “Chigirtka qo‘shig‘i», 4-guruh “Tuzdonda yozilgan she’r”, “Partada yozilgan she’r”, 5-guruh “Bezori”, “Handalak”, “Turp”, “Kalish afsonasi” (Seni kiyib olishib, Rosa kezib yurishdi. Yo‘lakdagi xaslarni, Dangal ezib yurishdi. Kalishvoy. Ilmiybaza.uz Pisand qilmay qararding. Eh, o‘zingdan pastlarga, Axir seni yoqishdi Qo‘shib o‘sha xaslarga, Kalishvoy) kabi she’rlarni o‘qishadi. She’rni ifodali o‘qib bergan o‘quvchi rag‘batlantiriladi. 6. O‘qilgan she’rlar yuzasidan suhbat: Anvar Obidjon nimalar haqida she’r yozgan? “Partada yozilgan she’r” kim haqida ekan? Handalak kim haqida so‘zlab berdi? Bo‘rining gaplari rosttni? Masxaraboz bola nima uchun “burnimni berib turaman” dedi? Burnini berib tursa, qiziqchi bo‘lib qoladimi? 7. O‘qituvchi shoir she’rlaridan o‘qib beradi: Ulug‘bekning o‘g‘li bilan vidolaShuvi Taxt o‘tkinchi, e nodon, Men ketdim, sen yashayver. Ilmsiz yurt — biyobon, Men ketdim, sen yashayver Shoirning Jaloliddin Manguberdi, shoir Miraziz A’zam, yozuvchi Tog‘aymurod va boshqalar haqidagi she’rlaridan o‘qib berish ham mumkin. O‘qituvchi aytilgan she’rlar yuzasidan suhbat uyushtiradi. 8. Krossvord yechish. Topshiriqlar: Bo‘yiga: 1. She’r yozadigan odam. Eniga: 2. Shoir yozadigan janr. 3. Shoirning ismi. 4. Shoirning familiyasi. 9. Uyga vazifa. Keyingi darsdagi sinfdan tashqari o‘qish uchun asarlar tavsiya qilinadi, Anvar Obidjon she’rlaridan yod olib kelish topshiriladi, sahna asarlarini rollarga bo‘lib o‘qishga tayyorlanib kelish, she’r va sahna asarlari mazmuniga mos Ilmiybaza.uz Pisand qilmay qararding. Eh, o‘zingdan pastlarga, Axir seni yoqishdi Qo‘shib o‘sha xaslarga, Kalishvoy) kabi she’rlarni o‘qishadi. She’rni ifodali o‘qib bergan o‘quvchi rag‘batlantiriladi. 6. O‘qilgan she’rlar yuzasidan suhbat: Anvar Obidjon nimalar haqida she’r yozgan? “Partada yozilgan she’r” kim haqida ekan? Handalak kim haqida so‘zlab berdi? Bo‘rining gaplari rosttni? Masxaraboz bola nima uchun “burnimni berib turaman” dedi? Burnini berib tursa, qiziqchi bo‘lib qoladimi? 7. O‘qituvchi shoir she’rlaridan o‘qib beradi: Ulug‘bekning o‘g‘li bilan vidolaShuvi Taxt o‘tkinchi, e nodon, Men ketdim, sen yashayver. Ilmsiz yurt — biyobon, Men ketdim, sen yashayver Shoirning Jaloliddin Manguberdi, shoir Miraziz A’zam, yozuvchi Tog‘aymurod va boshqalar haqidagi she’rlaridan o‘qib berish ham mumkin. O‘qituvchi aytilgan she’rlar yuzasidan suhbat uyushtiradi. 8. Krossvord yechish. Topshiriqlar: Bo‘yiga: 1. She’r yozadigan odam. Eniga: 2. Shoir yozadigan janr. 3. Shoirning ismi. 4. Shoirning familiyasi. 9. Uyga vazifa. Keyingi darsdagi sinfdan tashqari o‘qish uchun asarlar tavsiya qilinadi, Anvar Obidjon she’rlaridan yod olib kelish topshiriladi, sahna asarlarini rollarga bo‘lib o‘qishga tayyorlanib kelish, she’r va sahna asarlari mazmuniga mos Ilmiybaza.uz rasmlar chizish vazifa qilib beriladi. o‘quvchilarning o‘zlari ham she’r yozib kelishlari mumkinligi aytiladi. 10. Darsni yakunlash. o‘qituvchi keyingi STO‘ darsida qaysi bolalar yozuvchilari ijodi bilan tanishishni istashlarini so‘raydi. Darsda faol ishtirok etgan o‘quvchilar rag‘batlantiriladi. Sinfdan tashqari o‘qish darslarini rejalashtirish Boshlang‘ich ta’lim jarayonida o‘quvchilar badiiy va ilmiyommabop kitoblarni mustaqil o‘qiy va tanlay oladigan, ularning mazmunmohiyatini tushunadigan bo‘lishlariga erishish lozim. Bu jarayonda o‘quvchilarning faqat kitoblarninggina emas, balki gazeta va jurnallar mutolaasiga ham qiziquvchan faol kitobxon bo‘lishlariga e’tibor qaratiladi. Mavjud dasturlarda sinfdan tashqari o‘qish davomida o‘quvchilar egallashi zarur bo‘lgan bolalar yozuvchilarining asarlarini tanlay bilish, mustaqil o‘qigan kitoblarini, ulardagi qahramonlarning xatti-harakatlarini baholash, asar sujetidagi muhim o‘rinlarni ajrata olish, sinfdan tashqari o‘qish kundaligi yuritish kabi ko‘nikmalarni egallash beigilab berilgan. Sinfdan tashqari o‘qish, o‘z navbatida, qiziqarli va o‘ziga jalb etadigan faoliyat bo‘lib, o‘quvchilarning bilimi va dunyoqarashini kengaytiradi, kundalik hayotga faol munosabat uyg‘otadi. Shuning uchun ham bu xildagi darslarning qurilishi ham xilmaxil bo‘ladi. Sinfdan tashqari o‘qish darslarida o‘quvchilar o‘qigan kitoblari hisobga olinadi, yangi kitoblar tavsiya etiladi. Mustaqil mutolaa qilingan asarlar yuzasidan o‘tkaziladigan suhbatlarda asar mavzusi, janri, kompozitsion tuzilishi, sujet qurilishi, qahramonlar timsoliga oid tahlil elementlari o‘qituvchi savollari asosida o‘quvchilar ongiga singdirila boriladi. Sinfdan tashqari o‘qish darslarida ham kirish va yakuniy suhbatlar o‘tkaziladi. Darslar rejasi butun o‘quv yili uchun oldindan tuzilishi lozim. Ilmiybaza.uz rasmlar chizish vazifa qilib beriladi. o‘quvchilarning o‘zlari ham she’r yozib kelishlari mumkinligi aytiladi. 10. Darsni yakunlash. o‘qituvchi keyingi STO‘ darsida qaysi bolalar yozuvchilari ijodi bilan tanishishni istashlarini so‘raydi. Darsda faol ishtirok etgan o‘quvchilar rag‘batlantiriladi. Sinfdan tashqari o‘qish darslarini rejalashtirish Boshlang‘ich ta’lim jarayonida o‘quvchilar badiiy va ilmiyommabop kitoblarni mustaqil o‘qiy va tanlay oladigan, ularning mazmunmohiyatini tushunadigan bo‘lishlariga erishish lozim. Bu jarayonda o‘quvchilarning faqat kitoblarninggina emas, balki gazeta va jurnallar mutolaasiga ham qiziquvchan faol kitobxon bo‘lishlariga e’tibor qaratiladi. Mavjud dasturlarda sinfdan tashqari o‘qish davomida o‘quvchilar egallashi zarur bo‘lgan bolalar yozuvchilarining asarlarini tanlay bilish, mustaqil o‘qigan kitoblarini, ulardagi qahramonlarning xatti-harakatlarini baholash, asar sujetidagi muhim o‘rinlarni ajrata olish, sinfdan tashqari o‘qish kundaligi yuritish kabi ko‘nikmalarni egallash beigilab berilgan. Sinfdan tashqari o‘qish, o‘z navbatida, qiziqarli va o‘ziga jalb etadigan faoliyat bo‘lib, o‘quvchilarning bilimi va dunyoqarashini kengaytiradi, kundalik hayotga faol munosabat uyg‘otadi. Shuning uchun ham bu xildagi darslarning qurilishi ham xilmaxil bo‘ladi. Sinfdan tashqari o‘qish darslarida o‘quvchilar o‘qigan kitoblari hisobga olinadi, yangi kitoblar tavsiya etiladi. Mustaqil mutolaa qilingan asarlar yuzasidan o‘tkaziladigan suhbatlarda asar mavzusi, janri, kompozitsion tuzilishi, sujet qurilishi, qahramonlar timsoliga oid tahlil elementlari o‘qituvchi savollari asosida o‘quvchilar ongiga singdirila boriladi. Sinfdan tashqari o‘qish darslarida ham kirish va yakuniy suhbatlar o‘tkaziladi. Darslar rejasi butun o‘quv yili uchun oldindan tuzilishi lozim. Ilmiybaza.uz Sinfdan tashqari o‘qishning asosiy vazifasi bolalarni mustaqil amaliy faoliyatga o‘rgatish, bilimini boyitish va o‘qish ko‘nikmalarini takomillashtirishdir. o‘quvchilarga sinfdan tashqari o‘qish darslarida o‘qishlari zaair bo‘lgan kitoblar, ular bilan tanishish tartibi yuzasidan ko‘rsatmalar beriladi. Maktab kutubxonasi bilan birgalikda kitqb ko‘rgazmalari tashkil etiladi. Bu jarayonda kitob muqovasi, tituli, betlarini farqlay olish, asar muallifi, nomlarini, rassomlarni tanibbilib olish, rasm asosida asarlarning nima haqida ekanini, mazmunini aniqlashga erishish muhim ahamiyatga ega. O‘quvchilarda muayyan mavzularda tavsiya etilgan asarlar ichidan kitob tanlash va o‘qish ko‘nikmalarini shakllantirish, ularni o‘qigan asari mazmunini qisqacha so‘zlab berishga o‘rgatish lozim. O‘qish mavzusi sinfda o‘qiladigan asarlar mavzusi bilan uyg‘unligiga, ta’lim- tarbiya birligiga, mavsumiy, bosqichli va bolalar qiziqishiga rioya qilgan holda belgilanadi hamda asarlar tanlanadi. Sinfdan tashqari o‘qish uchun tanlanadigan mavzular, asosan, quyidagicha rejalashtirilishi mumkin: 1. Gullayashna hur O‘zbekiston! 2. Mustaqillik — oliy ne'rnat. 3. O‘zbekistonning qahramon o‘g‘lonlari. 4. Tabiat — bizning uyimiz. 5. Odob — oltindan qimmat. 6. Ona tilim — jonu dilim. 7. Bilim ol, hunar tanla! va boshq. Boshlang‘ich sinflarda STO‘ darslarini rejalashtirishda quyidagilarga asoslaniladi: 1. Mavsumiy tamoyilga va milliy an’analarimiz bilan bog‘liq bo‘lishiga. 2. STO‘ darslarini sinfdan sinfga o‘tgan sari bosqichli izchillik tamoyili asosida kengaytirib borishga. 3. Sinfda o‘qish darslarida o‘rganiladigan mavzular bilan bog‘liq bo‘lishiga. Ilmiybaza.uz Sinfdan tashqari o‘qishning asosiy vazifasi bolalarni mustaqil amaliy faoliyatga o‘rgatish, bilimini boyitish va o‘qish ko‘nikmalarini takomillashtirishdir. o‘quvchilarga sinfdan tashqari o‘qish darslarida o‘qishlari zaair bo‘lgan kitoblar, ular bilan tanishish tartibi yuzasidan ko‘rsatmalar beriladi. Maktab kutubxonasi bilan birgalikda kitqb ko‘rgazmalari tashkil etiladi. Bu jarayonda kitob muqovasi, tituli, betlarini farqlay olish, asar muallifi, nomlarini, rassomlarni tanibbilib olish, rasm asosida asarlarning nima haqida ekanini, mazmunini aniqlashga erishish muhim ahamiyatga ega. O‘quvchilarda muayyan mavzularda tavsiya etilgan asarlar ichidan kitob tanlash va o‘qish ko‘nikmalarini shakllantirish, ularni o‘qigan asari mazmunini qisqacha so‘zlab berishga o‘rgatish lozim. O‘qish mavzusi sinfda o‘qiladigan asarlar mavzusi bilan uyg‘unligiga, ta’lim- tarbiya birligiga, mavsumiy, bosqichli va bolalar qiziqishiga rioya qilgan holda belgilanadi hamda asarlar tanlanadi. Sinfdan tashqari o‘qish uchun tanlanadigan mavzular, asosan, quyidagicha rejalashtirilishi mumkin: 1. Gullayashna hur O‘zbekiston! 2. Mustaqillik — oliy ne'rnat. 3. O‘zbekistonning qahramon o‘g‘lonlari. 4. Tabiat — bizning uyimiz. 5. Odob — oltindan qimmat. 6. Ona tilim — jonu dilim. 7. Bilim ol, hunar tanla! va boshq. Boshlang‘ich sinflarda STO‘ darslarini rejalashtirishda quyidagilarga asoslaniladi: 1. Mavsumiy tamoyilga va milliy an’analarimiz bilan bog‘liq bo‘lishiga. 2. STO‘ darslarini sinfdan sinfga o‘tgan sari bosqichli izchillik tamoyili asosida kengaytirib borishga. 3. Sinfda o‘qish darslarida o‘rganiladigan mavzular bilan bog‘liq bo‘lishiga. Ilmiybaza.uz 4. Bolalar yozuvchilarining tavallud kunlari bilan bog‘liq holda ularning ijodini o‘rganishga. 5. Bolalarning qiziqishlarini hisobga olishga. 6. Adabiy jarayon bilan hamnafas bo‘lishiga. 7. STO‘ uchun beriladigan topshiriqlarning ijodiy xarakterda bo‘lishiga. 8. O‘quvchilarda mustaqil o‘qish ko‘nikmalarining shakllanishiga e’tiborni kuchaytirish va rahbarlik shakllarining xilma-xil bo‘lishiga. 4-sinfda (STO‘ning asosiy bosqichi) STO‘ darslarining bir yillik taxminiy rejalashtirilishi quyidagicha bo‘lishi mumkin: N0 Mavzu Tavsiya etiladigan asarlar Ajr. soat Vaqt 1 Vatanimni sevaman A.Avloniy «Vatan», X.To‘xtaboyev «Omonboy va Davronboyning sarguzashtlari», Sh.Xolmirzayev «Oqtosh» hikoyasi, O.Yoqubov «Sh.Markaziy gazchisi», A.Obidjon «Vatan», Q.Ota «Vatan timsoli», «O‘zbekiston», A.Akbar «O‘zbek clim», K.Turdiyeva «Vatan iqbol kutar», R.Nazar «Vatan tuyg‘usi», O.To‘xtash «Ona Vatan». 1 Sentabr 2 T. Adashboyev — bolalar shoiri «Biz sayohatchilar», «Arslonbop sharsharasi», «Surnay», «Nur daryo», «Guldasta», «Olatog‘ lolatog`», «Oqbura to‘lqinlari», «Sovg‘a», «Tuproq», «Jasorat». 1 Sentabr 3 Ustozlarni e'zozlaymiz K.Turdiyeva «Ustozlar», «Bo‘ling harfga hurmatda», A. Obidjon «Kitobni ko‘p o‘qiydigan ukam», S.Jo‘ra «Tinish belgilarining majlisi», 1 Oktabr Ilmiybaza.uz 4. Bolalar yozuvchilarining tavallud kunlari bilan bog‘liq holda ularning ijodini o‘rganishga. 5. Bolalarning qiziqishlarini hisobga olishga. 6. Adabiy jarayon bilan hamnafas bo‘lishiga. 7. STO‘ uchun beriladigan topshiriqlarning ijodiy xarakterda bo‘lishiga. 8. O‘quvchilarda mustaqil o‘qish ko‘nikmalarining shakllanishiga e’tiborni kuchaytirish va rahbarlik shakllarining xilma-xil bo‘lishiga. 4-sinfda (STO‘ning asosiy bosqichi) STO‘ darslarining bir yillik taxminiy rejalashtirilishi quyidagicha bo‘lishi mumkin: N0 Mavzu Tavsiya etiladigan asarlar Ajr. soat Vaqt 1 Vatanimni sevaman A.Avloniy «Vatan», X.To‘xtaboyev «Omonboy va Davronboyning sarguzashtlari», Sh.Xolmirzayev «Oqtosh» hikoyasi, O.Yoqubov «Sh.Markaziy gazchisi», A.Obidjon «Vatan», Q.Ota «Vatan timsoli», «O‘zbekiston», A.Akbar «O‘zbek clim», K.Turdiyeva «Vatan iqbol kutar», R.Nazar «Vatan tuyg‘usi», O.To‘xtash «Ona Vatan». 1 Sentabr 2 T. Adashboyev — bolalar shoiri «Biz sayohatchilar», «Arslonbop sharsharasi», «Surnay», «Nur daryo», «Guldasta», «Olatog‘ lolatog`», «Oqbura to‘lqinlari», «Sovg‘a», «Tuproq», «Jasorat». 1 Sentabr 3 Ustozlarni e'zozlaymiz K.Turdiyeva «Ustozlar», «Bo‘ling harfga hurmatda», A. Obidjon «Kitobni ko‘p o‘qiydigan ukam», S.Jo‘ra «Tinish belgilarining majlisi», 1 Oktabr Ilmiybaza.uz A. Muxtor «Hafta», D.Matjon «Suflyor», T.Adashboyev «Ustozlarga bag‘ishlov», «O‘qituvchim». 4 Ona tilim — jonu dilim X.Safarov «Savollarga javoblar», M.A’zam «Ona tilim», «Til darsi», T. Adashboyev «Ona tilim» va til haqidagi hikmatlar, maqollar. 1 Oktabr 5 Tabiatni asrang T.Adashboyev «To‘rt amal», T.Yo‘1dosh «Uzumlar oilasi», «Yerning tili», Y.Sulaymon «Kuz», E. Vohidov «Shaftoli», «Terak», «Archa», «Majnuntol», «Nashvati», S. Jabbor «Ko‘chatim», M. Murodov «Dala xunuk bo‘lib qoladi», A.Akbar «So‘rov», R.Nazar «Yordam qushi», R.Tolib «Tabib ko‘klam», «Orolim», Q.Hikmat «Uch o‘rtoqning sovg‘asi». 1 Noyabr 6 Ertaklar olamiga sayohat Y. Shukurov «Ona mehri», T. Soyipov «G‘ani degan bolaning parvozi», «Yana uchar ot haqida», «O‘qilon va ot», «O1tin shoxli kiyik», P. Mo‘min «Tish cho‘tka, poroshok va atir sovun ertagi», J. Rahim «Bir butun oy va o‘n ikki yulduz», Z. Diyor «Yuksak tog‘, keng o‘tloq va mard o‘rtoq haqida qissa», T. Adashboyev «Adolatli qozi», S.Marshak «Tentak ovchi», S. T. Aksakov «Sirli qizil gul». 1 Noyabr Ilmiybaza.uz A. Muxtor «Hafta», D.Matjon «Suflyor», T.Adashboyev «Ustozlarga bag‘ishlov», «O‘qituvchim». 4 Ona tilim — jonu dilim X.Safarov «Savollarga javoblar», M.A’zam «Ona tilim», «Til darsi», T. Adashboyev «Ona tilim» va til haqidagi hikmatlar, maqollar. 1 Oktabr 5 Tabiatni asrang T.Adashboyev «To‘rt amal», T.Yo‘1dosh «Uzumlar oilasi», «Yerning tili», Y.Sulaymon «Kuz», E. Vohidov «Shaftoli», «Terak», «Archa», «Majnuntol», «Nashvati», S. Jabbor «Ko‘chatim», M. Murodov «Dala xunuk bo‘lib qoladi», A.Akbar «So‘rov», R.Nazar «Yordam qushi», R.Tolib «Tabib ko‘klam», «Orolim», Q.Hikmat «Uch o‘rtoqning sovg‘asi». 1 Noyabr 6 Ertaklar olamiga sayohat Y. Shukurov «Ona mehri», T. Soyipov «G‘ani degan bolaning parvozi», «Yana uchar ot haqida», «O‘qilon va ot», «O1tin shoxli kiyik», P. Mo‘min «Tish cho‘tka, poroshok va atir sovun ertagi», J. Rahim «Bir butun oy va o‘n ikki yulduz», Z. Diyor «Yuksak tog‘, keng o‘tloq va mard o‘rtoq haqida qissa», T. Adashboyev «Adolatli qozi», S.Marshak «Tentak ovchi», S. T. Aksakov «Sirli qizil gul». 1 Noyabr Ilmiybaza.uz 7 Qomusimiz qonunimiz Qambar Ota «Baxt qomusi». 1 Dekabr 8 Qushlar bizning do‘stimiz S.Ochil «Qushlar qo‘shig‘i», M.A'zam «Kaklik», «Musichaning arazi», «Ikkita qorashaqshaq va bitta qora mushuk», «Mening vafoli qarqunog‘im». 1 Dekabr 9 Vatan posbonlari E.Ro‘zimatov “Vatan raadadkor bo‘1g‘ay”, T.Adashboyev “So‘nggi jang”, «Yo‘lchi yiilduz», A. Obidjon «Yaroq». 1 Yanvar 10 A. Obidjon — bolalarning sevimli shoiri «Ona yer», «Bahromning hikoyalari», «Ey, yonig‘ dunyo», «Olovjon va uning do‘stlari», «Ketmagil», «BezgaksliamoI», «Masxaraboz bola», «Juda qiziq voqea», «Oltin yurakli Avtobola», «Dahshatli Meshpolvon», «Yerliklar», «Ajoyibxona», «Meshpolvonning janglari», «Alisher ila Husayn yoki uch dono va o‘g‘ri», «Oltiariq hangomalari», «Bulbulning cho‘pchaklari», «Bezgakshamol — 2» 1 Fevral 11 Navoiy — buyuk daho Oybek «Bola Alisher». 1 Fevral 12 O‘tmishni o‘rganish — burchimiz G‘.G‘ulom «Shum bola», Sh.Bo‘tayev «Usta va charxpalak», S.G‘ofurov «A'zam tut», S.Barnoyev «Minora», E.Malikov «Xotira», M.A'zam «Temur va mulla Alibek», «Ikki Temur», 1 Mart Ilmiybaza.uz 7 Qomusimiz qonunimiz Qambar Ota «Baxt qomusi». 1 Dekabr 8 Qushlar bizning do‘stimiz S.Ochil «Qushlar qo‘shig‘i», M.A'zam «Kaklik», «Musichaning arazi», «Ikkita qorashaqshaq va bitta qora mushuk», «Mening vafoli qarqunog‘im». 1 Dekabr 9 Vatan posbonlari E.Ro‘zimatov “Vatan raadadkor bo‘1g‘ay”, T.Adashboyev “So‘nggi jang”, «Yo‘lchi yiilduz», A. Obidjon «Yaroq». 1 Yanvar 10 A. Obidjon — bolalarning sevimli shoiri «Ona yer», «Bahromning hikoyalari», «Ey, yonig‘ dunyo», «Olovjon va uning do‘stlari», «Ketmagil», «BezgaksliamoI», «Masxaraboz bola», «Juda qiziq voqea», «Oltin yurakli Avtobola», «Dahshatli Meshpolvon», «Yerliklar», «Ajoyibxona», «Meshpolvonning janglari», «Alisher ila Husayn yoki uch dono va o‘g‘ri», «Oltiariq hangomalari», «Bulbulning cho‘pchaklari», «Bezgakshamol — 2» 1 Fevral 11 Navoiy — buyuk daho Oybek «Bola Alisher». 1 Fevral 12 O‘tmishni o‘rganish — burchimiz G‘.G‘ulom «Shum bola», Sh.Bo‘tayev «Usta va charxpalak», S.G‘ofurov «A'zam tut», S.Barnoyev «Minora», E.Malikov «Xotira», M.A'zam «Temur va mulla Alibek», «Ikki Temur», 1 Mart Ilmiybaza.uz «Buxoriy darsi», «Ulug‘bek va o‘g‘li Abdurahmon», «Qodiriya qasabasi va Abdulqodirning to‘g‘ri so‘zligi», T. Adashboyev «Yassaviy zurriyodlari». 13 Mening mehribon onajonim K.Turdiyeva «Qush bo‘lib uchgan ona», Y. Shukurov «Ona mehri». 1 Mart 14 Navro‘zi olam — yashardi olam N.Ostonov, «Bahor», «Hamal», T.Adashboyev «Navro‘z», «Boychechak», E.Baxt “Moychechakning qalpog‘i”, O.To‘xtash “Kuz faslida”, H.Imonberdiyev «Turnalar», R.Nazar «Gullagan olcha», Muhammadiy «Bahor keldi», «Gullar» turkum she’rlari, Z.Diyor «Binafsha», A.Abdurazzoq «Dunyo». 1 Mart 15 Bor bo‘lsin tinchlik S.Barnoyev «Tinchlik qo‘shig‘i», Q.Rahmat «Dil so‘zlari», H.Olimjon «Vatan», L.MusIim «Do‘stlik», O.Rasul «Tinchlik yashar» 1 Aprel 16 Abdurahmon Akbar ijodini o‘rganamiz «Shoir dadam haqida she’riy hikoyalar», «Kichkintoy va paxtaoy», «So‘zlovchi yomg‘ir», «Yozning tug‘ilgan kuni», «Kuylayotgan bog‘», «O‘yinqaroq bulutcha», «O‘rdakcha», «Jonli savatcha» to‘plamlari. 1 Aprel 17 Tengdoshlar hayotidan I.Mahmudov «O‘'rik», E.Rahimov «Portlash», Y. Sa'dullayeva «Ko‘cha 1 May Ilmiybaza.uz «Buxoriy darsi», «Ulug‘bek va o‘g‘li Abdurahmon», «Qodiriya qasabasi va Abdulqodirning to‘g‘ri so‘zligi», T. Adashboyev «Yassaviy zurriyodlari». 13 Mening mehribon onajonim K.Turdiyeva «Qush bo‘lib uchgan ona», Y. Shukurov «Ona mehri». 1 Mart 14 Navro‘zi olam — yashardi olam N.Ostonov, «Bahor», «Hamal», T.Adashboyev «Navro‘z», «Boychechak», E.Baxt “Moychechakning qalpog‘i”, O.To‘xtash “Kuz faslida”, H.Imonberdiyev «Turnalar», R.Nazar «Gullagan olcha», Muhammadiy «Bahor keldi», «Gullar» turkum she’rlari, Z.Diyor «Binafsha», A.Abdurazzoq «Dunyo». 1 Mart 15 Bor bo‘lsin tinchlik S.Barnoyev «Tinchlik qo‘shig‘i», Q.Rahmat «Dil so‘zlari», H.Olimjon «Vatan», L.MusIim «Do‘stlik», O.Rasul «Tinchlik yashar» 1 Aprel 16 Abdurahmon Akbar ijodini o‘rganamiz «Shoir dadam haqida she’riy hikoyalar», «Kichkintoy va paxtaoy», «So‘zlovchi yomg‘ir», «Yozning tug‘ilgan kuni», «Kuylayotgan bog‘», «O‘yinqaroq bulutcha», «O‘rdakcha», «Jonli savatcha» to‘plamlari. 1 Aprel 17 Tengdoshlar hayotidan I.Mahmudov «O‘'rik», E.Rahimov «Portlash», Y. Sa'dullayeva «Ko‘cha 1 May Ilmiybaza.uz to‘la bolalar», S.G‘ofurov «Teshik kulcha», Y. Rahmonova «Qasos», A.Akbar «Mishmishvoy» Savol va topshiriqlar 1. Sinfdan tashqari o‘qish uchun kitob tanlashda qanday tamoyillarga asoslaniladi? 2. Sinfdan tashqari o‘qish tizitnida sinfdan tashqari o‘qish darslarining o‘rni va rolini ayting. 3. Slnfdan tashqari o‘qish darsini o‘qish darsiga qiyoslang, ularning xususiyatlarini ayting. 4. Sinfdan tashqari o‘qish darsiga qo‘yilgan asosiy talablarni aytib bering. 5. Tayyorgarlik, boshlang‘ich va asosiy bosqichlardagi sinfdan tashqari o‘qish darslarida o‘quvchilarning mustaqil faoliyati qanday shakllanishini izohlang. 6. Sinfdan tashqari o‘qish darslari rejasini ishlab chiqing. Bunda mavzu, bosqich va dars turini o‘zingiz mustaqil tanlang. Asosiy adabiyotlar: 1. Qosimova K., Matchonov S., Gʻulomova X., Yoʻldosheva Sh., Sariyev Sh. Ona tili oʻqitish metodikasi. -T.: “Noshir”, 2009. -163 b. 2. Gʻulomova X., Yoʻldosheva Sh., Mamatova G., Boqiyeva H., Masharipova U., Sattorova X. Husnixat va uni oʻqitish metodikasi. –T.: TDPU, 2013. -70 b. Qoʻshimcha adabiyotlar: 1. Mirziyoyev Sh. Erkin va farovon, demokratik Oʻzbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. -Toshkent: “Oʻzbekiston”, 2016. -56 b. 2. Ona tilidan Milliy oʻquv dasturi. –T.: “Respublika ta’lim markazi”, 2021. 3. Ҳамроев А.Р., Пўлотова Ю.А. Она тили ўқитиш методикаси. (Ўқув қўлланма.) – Тошкент . 2021. “Durdona”. –B. 350. 4. Adizova N.B., Jumayev R.X., Qoʻldoshev R.A., Ismatov S.R. Ona tili oʻqitish metodikasi. -Buxoro: “Durdona”, 2021. - 292 b. Ilmiybaza.uz to‘la bolalar», S.G‘ofurov «Teshik kulcha», Y. Rahmonova «Qasos», A.Akbar «Mishmishvoy» Savol va topshiriqlar 1. Sinfdan tashqari o‘qish uchun kitob tanlashda qanday tamoyillarga asoslaniladi? 2. Sinfdan tashqari o‘qish tizitnida sinfdan tashqari o‘qish darslarining o‘rni va rolini ayting. 3. Slnfdan tashqari o‘qish darsini o‘qish darsiga qiyoslang, ularning xususiyatlarini ayting. 4. Sinfdan tashqari o‘qish darsiga qo‘yilgan asosiy talablarni aytib bering. 5. Tayyorgarlik, boshlang‘ich va asosiy bosqichlardagi sinfdan tashqari o‘qish darslarida o‘quvchilarning mustaqil faoliyati qanday shakllanishini izohlang. 6. Sinfdan tashqari o‘qish darslari rejasini ishlab chiqing. Bunda mavzu, bosqich va dars turini o‘zingiz mustaqil tanlang. Asosiy adabiyotlar: 1. Qosimova K., Matchonov S., Gʻulomova X., Yoʻldosheva Sh., Sariyev Sh. Ona tili oʻqitish metodikasi. -T.: “Noshir”, 2009. -163 b. 2. Gʻulomova X., Yoʻldosheva Sh., Mamatova G., Boqiyeva H., Masharipova U., Sattorova X. Husnixat va uni oʻqitish metodikasi. –T.: TDPU, 2013. -70 b. Qoʻshimcha adabiyotlar: 1. Mirziyoyev Sh. Erkin va farovon, demokratik Oʻzbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. -Toshkent: “Oʻzbekiston”, 2016. -56 b. 2. Ona tilidan Milliy oʻquv dasturi. –T.: “Respublika ta’lim markazi”, 2021. 3. Ҳамроев А.Р., Пўлотова Ю.А. Она тили ўқитиш методикаси. (Ўқув қўлланма.) – Тошкент . 2021. “Durdona”. –B. 350. 4. Adizova N.B., Jumayev R.X., Qoʻldoshev R.A., Ismatov S.R. Ona tili oʻqitish metodikasi. -Buxoro: “Durdona”, 2021. - 292 b. Ilmiybaza.uz 5. Adizova N.B., Adizova N.B. Ona tili oʻqitish metodikasi. -Buxoro: “Durdona”, 2021. -120 b. 6. Jumayev R.X. Ona tili oʻqitish metodikasi. -Buxoro: “Durdona”, 2021. - 120 b. 7. Azimova I.A. va boshq. Ona tili va oʻqish savodxonligi (2-sinf oʻqituvchilari uchun metodik qoʻllanma). – T.: “Respublika ta’lim markazi”, 2021. – 128 b. 8. Azimova I.A. va boshq. Ona tili va oʻqish savodxonligi 1-sinf oʻqituvchilari uchun metodik qoʻllanma. –T.: “Respublika ta’lim markazi”, 2021. - 128 b. 9. Azimova I.A. va boshq. Ona tili va oʻqish savodxonligi 1-2-qism: 1-sinf uchun darslik. – T.: “Respublika ta’lim markazi”, 2021. – 104 b. 10. Ikromova R. va boshq. Ona tili (4-sinf uchun darslik). –T.: “Oʻqituvchi”, 2020. -160 b. 11. Mavlonova K. va boshq. Ona tili va oʻqish savodxonligi. 1-2-qism: 3-sinfi uchun darslik. – Toshkent: “Respublika ta’lim markazi”, 2022. – 144 b. 12. Mavlonova K. va boshq. Ona tili va oʻqish savodxonligi. 1-2-qism: 2-sinf uchun darslik. – T.: “Respublika ta’lim markazi”, 2021. – 120 b. 13. Eshonqulov J.Sh. Sinfdan tashqari oʻqish kitobi (1-sinf). –T.: “Oʻzbekiston”, 2021. -160 bet. 14. Avvalboyeva Irodabonu. Sinfdan tashqari oʻqish kitobi (2-sinf). –T., 2019. - 160 bet. 15. Hamroqulova Xurshida. Sinfdan tashqari oʻqish kitobi (3-sinf). –T.: “Nurafshon business” 2019. -160 bet. 16. Eshonqulov J.Sh. Sinfdan tashqari oʻqish kitobi (4-sinf). –T.: “Oʻzbekiston”, 2021. -208 bet. 17. Nasriddinova D., Mirzayev R. Kitobim - oftobim (Sinfdan tashqari oʻqish kitobi 1-sinf). –T.: “Qaldirgʻoch nashriyoti”, 2022. -160 bet. 18. Nasriddinova D., Mirzayev R. Kitobim - oftobim (Sinfdan tashqari oʻqish kitobi 2-sinf). –T.: “Qaldirgʻoch nashriyoti”, 2022. -160 bet. 19. Nasriddinova D., Mirzayev R. Kitobim - oftobim (Sinfdan tashqari oʻqish kitobi 3-sinf). –T.: “Qaldirgʻoch nashriyoti”, 2020. -160 bet. Ilmiybaza.uz 5. Adizova N.B., Adizova N.B. Ona tili oʻqitish metodikasi. -Buxoro: “Durdona”, 2021. -120 b. 6. Jumayev R.X. Ona tili oʻqitish metodikasi. -Buxoro: “Durdona”, 2021. - 120 b. 7. Azimova I.A. va boshq. Ona tili va oʻqish savodxonligi (2-sinf oʻqituvchilari uchun metodik qoʻllanma). – T.: “Respublika ta’lim markazi”, 2021. – 128 b. 8. Azimova I.A. va boshq. Ona tili va oʻqish savodxonligi 1-sinf oʻqituvchilari uchun metodik qoʻllanma. –T.: “Respublika ta’lim markazi”, 2021. - 128 b. 9. Azimova I.A. va boshq. Ona tili va oʻqish savodxonligi 1-2-qism: 1-sinf uchun darslik. – T.: “Respublika ta’lim markazi”, 2021. – 104 b. 10. Ikromova R. va boshq. Ona tili (4-sinf uchun darslik). –T.: “Oʻqituvchi”, 2020. -160 b. 11. Mavlonova K. va boshq. Ona tili va oʻqish savodxonligi. 1-2-qism: 3-sinfi uchun darslik. – Toshkent: “Respublika ta’lim markazi”, 2022. – 144 b. 12. Mavlonova K. va boshq. Ona tili va oʻqish savodxonligi. 1-2-qism: 2-sinf uchun darslik. – T.: “Respublika ta’lim markazi”, 2021. – 120 b. 13. Eshonqulov J.Sh. Sinfdan tashqari oʻqish kitobi (1-sinf). –T.: “Oʻzbekiston”, 2021. -160 bet. 14. Avvalboyeva Irodabonu. Sinfdan tashqari oʻqish kitobi (2-sinf). –T., 2019. - 160 bet. 15. Hamroqulova Xurshida. Sinfdan tashqari oʻqish kitobi (3-sinf). –T.: “Nurafshon business” 2019. -160 bet. 16. Eshonqulov J.Sh. Sinfdan tashqari oʻqish kitobi (4-sinf). –T.: “Oʻzbekiston”, 2021. -208 bet. 17. Nasriddinova D., Mirzayev R. Kitobim - oftobim (Sinfdan tashqari oʻqish kitobi 1-sinf). –T.: “Qaldirgʻoch nashriyoti”, 2022. -160 bet. 18. Nasriddinova D., Mirzayev R. Kitobim - oftobim (Sinfdan tashqari oʻqish kitobi 2-sinf). –T.: “Qaldirgʻoch nashriyoti”, 2022. -160 bet. 19. Nasriddinova D., Mirzayev R. Kitobim - oftobim (Sinfdan tashqari oʻqish kitobi 3-sinf). –T.: “Qaldirgʻoch nashriyoti”, 2020. -160 bet. Ilmiybaza.uz 20. Nasriddinova D., Mirzayev R. Kitobim - oftobim (Sinfdan tashqari oʻqish kitobi 4-sinf). –T.: “Qaldirgʻoch nashriyoti”, 2020. -160 bet. Ilmiybaza.uz 20. Nasriddinova D., Mirzayev R. Kitobim - oftobim (Sinfdan tashqari oʻqish kitobi 4-sinf). –T.: “Qaldirgʻoch nashriyoti”, 2020. -160 bet.