Sintetik va polimer materiallar uchun mastika, qorishma va yelimlar. Polimer yopishtiruvchi va mastikalar Strukturaviy, pardozlash va tom yopish polimer materiallarini qurilishga keng joriy etishga ularning bir-biri bilan va boshqa materiallar bilan yopishtiruvchi moddalar - yelimlar va mastikalar yordamida ulanishi yordam berdi. Yelimlar yoki mastikalar bilan yopishtirish pardozlash ishlarida, estrodiol qurilish konstruksiyalarini ishlab chiqarishda va turli xil qurilish materiallarini birlashtirishda qo'llaniladi. Yelimlashda, ikkita tekislik bir yoki ikkita tekislikka qo'llaniladigan yupqa yopishqoq plyonka bilan mahkam bog'langanda, alohida qismlar yoki tuzilmalarning ajralmas ulanishi olinadi. Yelimli materiallar bir-biriga o'xshash bo'lmagan materiallarni ulash imkonini beradi, lekin ayrim materiallarni ulansh uchun imkonsizdir. Yopishqoq materiallar bilan ishlash texnologiyasi kamroq mehnat xarajatlari bilan murakkab shakllardagi konstruksiyalarni olish imkonini beradi. Polimer yelimlar. Yelimlar sintetik smolalar asosida tayyorlanadi. Bogiovchi sifatida termoreaktiv va termoplastik polimerlar, kauchuklar, selluloza hosilalari va boshqa moddalar ishlatiladi. Yelimlarning xossalarini yaxshilash uchun tarkibiga erituvchilar, kukun to‘Idirgichlar, plastifikatorlar, qodruvchiiar, stabilizator va modifikatorlar kiritiladi. Yelimlar sovuq va issiq holatda qotadi. Polimer yelim lar asosida yog‘och, plastm assa, metall, keram ika, shisha, tabiiy va sun’iy toshlar, qog‘oz, rezina yelimlanadi. Bundan tashqari, polimer yelimlar asosida yog‘och, temirbeton, metall konstruksiyalarni yig‘iladi va montaj qilinadi. Yog‘och, qog‘ozdan tayyorlangan materiallar, odatda, karbam idform aldegid, fenol-form aldegid polim erlari yelim lari bilan, metall, keramika, shisha, plastm assa buyumlar epoksid, poliizotsionat, poliefir polimerlari asosidagi yelimlar bilan yelimlanadi. «Bustilat» yelimi bilan polivinilxlorid linoleum lar va plitkalar, sintetik gilamlar va matodan tayyorlangan pardalar yelimlanadi. Perxlorvinil yelim pogonaj buyumlarni, parda materiallarni, yog‘och, beton va shu kabi buyumlarni yelimlashda ishlatiladi. Polimer mastikalar - sintetik bog‘lovchilar, kukun to’ldirgichlar, plastifikatorlar, qotiruvchilar va modifikatorlar asosida olingan quyuq kom pozitsion materialdir. M astikalar qurilish m ateriallarini yelimlash, konstruksiyalar yuzalarini yetarli qalinlikda qoplash, choklarni berkitish, notekis yuzalami to‘g‘rilash, konstruksiya va buyumlarni korroziyadan saqlash maqsadida ishlatiladi. Mastikalar yelimlardan quyuqligi va kukun to‘ldirgich miqdoTining ko‘pligi bilan farq qiladi. Mastikalar xossalarini yanada yaxshilash ucliun tarkibiga bitum, qatron, kanifol, kazein va boshqa modifikatsiyalovchi qo‘shimchalar kiritiladi. Rezina-bitumli mastikalar polivinilxlorid linoleumlarni va plitkalami, mato asosli o‘rama materiallami yelimlashda ishlatiladi. Indenkumaron-nayrit mastikalari bilan asossiz v a asosli polivinilxlorid linoleumlar hamda pardalar, qog‘oz qatlamli plastiklar, rezina linoleum va boshqa sintetik qoplama materiallar yelimlanadi. Difenilketon polimeri asosidagi mastikalar bilan yog‘och tolali va yog‘och payrahali plitalar, qog‘oz qatlamli bezakli plastiklar va boshqa materiallar yelimlanadi. Germetik polimer materiallar Polimer germetiklar - yig‘ma konstruksion elementlar choklarini zichlashtirish uchun ishlatiladi. Bunday yig‘ma konstruksiyalarga panellar, bloklar, qism va shu kabilar kiradi. Germetiklar elastik boTishi haroratdan, kirishishdan hosil boMadigan deform atsiyalarni so‘ndiradi. Germetiklar bino va inshootlaring issiqlik, tovush va gidroizolyatsiyasini ta‘minlaydi. Ular atmosfera muhiti, turli agressiv moddalar va havo aralashmalariga chidamli bo’lishi, o‘zidan inson organizm iga salbiy ta‘sir etuvchi moddalami ajratmasligi kerak. Konstruksiya choklarini berkitish va zichlashtirish maqsadida qotuvchan hamda qotmaydigan germetiklovchi mastikalar hamda elastik zichlashtiruvchi qistirmalar ishlatiladi. Germetiklovchi mastikalar - plastik holatda maxsus asbob vositasida choklarga surkaladi. Bunda mastika chokdan tashqari, yuzaga ham qisman chiqib, vertikal va gorizontal choklarni qoplashi maqsadga muvofiq. Mastikalar betonga yaxshi yopishishi va 60°C haroratgacha oqib tushmasligi kerak. Polisulfidli kauchuk-tiokollar va bitum-rezinali bogMovchilar asosidagi mastikalar keng miqyosda ishlatiladi. Tiokolli mastika - tiokol pastasi, vulkanlashtiruvchi qo‘shimcha, vulkanlashishni tezlashtiruvchi m odda va suyultiruvchini, germ etiklash ishlari boshlanishidan oldin sinchiklab aralashtirib tayyorlanadi. Mastika vulkanizatsiya jarayoni tufayli bevosita choklarning o‘zida qotadi va rezinasimon, elastik germetik (qora rangda) hosil bo’ladi. IZOL mastikasi - rezina kukuni, bitum, kumaron polimeri, tolali dispers to ‘ldirgich (m asalan, asbest) va antiseptik (antrasen m oyi) aralash tirilib tayyorlanadi. Izol m astikasi 80-100°S haroratgacha qizdirilgan holda va organik erituvchilar (ligroin, benzin va shu kabi) qo‘shilib, sovuq holda ishlatiladi. Qotmaydigan mastikalar - poliizobutilen, yum shatuvchi va kukun toMdirgich (ohaktosh, dolomit va shu kabi) asosida tavyorlanadi. Mastika choklarga maxsus shprislar vositasida kiritiladi. Bunda mastika almashinuvchi patronlarga joylashtirilgan bo‘lib, elektr isitgichlar bilan ta‘minlangan termoshkaflarda isitib beriladi. Elastik qistirmalar- zich va g‘ovak chilvir (jgut) ko‘rinishida rezina, poliuretan, sintetik kauchuk asosida ishlab chiqariladi. Poroizol - chiqindi rezina kukuni, yumshatgich, g‘ovak hosil qiluvchi va antiseptik asosida chilvir ko‘rinishida tayyorlangan germetik. Poroizol ko‘ndalang kesim o‘lchamlari 30x40 mm. va 40*40 mm. bo‘lgan to‘g‘ri to‘rtburchak shaklida va diametri 10-60 mm. bo‘lgan chilvirlar ko‘rinishida tayyorlanadi. Ular vertikal va gorizontal panel choklarini, panel hamda deraza romlari choklarini va boshqa choklami zichlashtirishda ishlatiladi. Gernit-ustiga suv o‘tkazmavdigan plyonka qoplangan g‘ovak, elastik— chilvir ko‘rinishidagi qistirma material. Gernit yonmaydigan polixloropren kauchuk asosida olinadi. Gernit qistirmasi uzunligi 3 m va diametri 20, 40 va 60 mm o‘lchamlarda ishlab chiqariladi. Gernit suv o‘tkazmaydi va atmosfera muhitiga chidamli bo‘ladi. Uning suv shimuvchanligi 48 soat davomida massa bo‘yicha 0,4 foizni tashkil qiladi. Gernitning nisbiy uzayishi yuqori bo‘lganligi sababli harorat va kuchlanishdan hosil bo‘ladigan deformatsiyalar ta‘siriga chidamli. Germetik qistirmalar - ichi to‘la va ichi bo‘sh turlarga bo‘linadi. Ichi bo‘sh qistirma germetiklar choklarga quyilgan, ularda vakuum hosil qilish mumkin. Bir tomonini kesish natijasida qistirma orasiga havo kiradi va germetik bo‘shliq devorlariga kuch bilan yopishib zichlashadi. Profillangan germetiklovchi —polivinilxloriddan ekstruziya usulida tayyorlanadi. Ular turli ranglarda va turli ko‘ndalang kesimli bo‘ladi. Polivinilxlorid germetiklar choklarni yaxshi berkitadi, ob-havo ta‘siriga, deformatsiyalanishga bardoshli bo‘ladi. Ular bezak ishlarini olib borishda ham ishlatilishi mumkin. Choklarga germetiklarni kiritishdan avval choklar yaxshilab tozalanishi, panel va bloklar burchaklaridagi beton va qorishma qoldiqlari olib tashlanishi kerak.