REJA:
1.Sirtdan ish yuritish tushunchasi va ahamiyati
2.Sirtdan ish yuritish asoslari va tartibi
3.Sirtdan chiqarilgan hal qiluv qarori va uning mazmuni
4.Sirtdan chiqarilgan hal qiluv qarori ustidan ariza va shikoyat berish (protest
keltirish) uchun asoslar, uni qayta ko‘rish tartibi
5.Sirtdan chiqarilgan hal qiluv qarorining qonuniy kuchi va ijrosi
Sirtdan ish yuritish institutining kiritilishidan maqsad, fuqarolik protsessida
tortishuvchilik tamoyilini qo'shimcha ravishda kafolatlanishini
mustahkamlash, taraflarning harakat (hara- katsizligi) uchun javobgarlik
darajasini oshirish, nizoli masalani hal etishni tezlashtirish, shuningdek,
sudyalarning ixtiyorida bo‘lgan ishlarni mazmun mohiyatini yo'qotmasdan
belgilangan vaqtda ko‘rib hal etish bilan manfaatdor shaxslarning qonuniy
huquqlarini himoya qilishga qaratilgandir'.
Sirtdan ish yuritish deganda, sud majlisining vaqti va joyi to‘g‘risida
qonunda belgilangan tartibda xabardor qilingan javob- gaming uzrli
sabablarsiz sud majlisiga kelmasligi va da'vogar roziligi asosida ishni
javobgarning ishtirokisiz ko'rib hal qilish tushuniladi.
Sirtdan ish yuritishning ahamiyati shundaki:
• birinchidan, taraflaming sud oldidagi huquq va majburiyatlarini
to‘g‘ri anglashlariga imkoniyat yaratilishi;
• ikkinchidan, ishda ishtirok etuvchi shaxslarning mavjud
protsessual tartibga rioya qilishlarini ta'minlash;
• uchinchidan, jismoniy va yuridik shaxslarning odil sudlovni
amalga oshirishga boMgan mas'uliyatini kuchaytirish;
• to‘rtinchidan, vaqtni tejash, protsessual muddatlarga rioya
qilishni ta'minlashga qaratilgan.
Sirtdan ish yuritishning shartlari (asoslari) quyidagicha
tasniFlanadi:
• birinchidan, sud majlisining vaqti va joyi to‘g‘risida tegishli
tartibda xabardor qilingan javobgar sud majlisiga kelmasa;
• ikkinchidan, javobgar tegishli tartibda xabardor qilinganligi
haqida ishda ma'lumot mavjud bo‘lsa;
• uchinchidan, ishni sirtdan javobgarsiz ko‘rishga da'vogar
e'tiroz bildirmasa;
• to‘rtinchidan, ishni sirtdan ko'rish haqida sud ajrim
chiqarsa va boshqalar.
Sirtdan ish ko'rish tartibi ham o‘ziga xos xususiyatga ega boLib,
FPKning 226-moddasida ish sirtdan ish yuritish tartibida ko'ril-
ganida sud ishda mavjud dalillami tekshirish bilan kifoyalanadi,
ishda ishtirok etuvchi shaxslaming vaj va iltimoslarini e’tiborga
olib, sirtdan hal qiluv qarori chiqaradi. Bunday tartibda ish
yuritishda daVoning asosi yoki predmeti o'zgartirilishi yoki da'vo
talablarining miqdori ko‘paytirilishi mumkin emasligi belgilab
qo‘yilgan.
Sudning hal qiiuv qarori — odil sudlov akti bolib, ishga oid dalillardan foydalangan holda
ishning haqiqiy holatini ochish, moddiy va protsessual huquq me'yorlarini tatbiq etish
orqali fuqarolarning hamda yuridik shaxslarning qonuniy huquq va manfaatlarini himoya
qilishga qaratilgan maqsad va vazifalami o'zida ifodalaydi.
FPKning 206-moddasida hal qiluv qarorining mazmuni ko‘r- satilib, unga
ko‘ra, hal qiluv qarori kirish, bayon, asoslantiruvchi va xulosa qismlaridan
iborat boladi'.
sirtdan chiqarilgan hal qiluv qarorining kirish qismida hal qiluv
qarorining chiqarilgan vaqti va joyi, hal qiluv qarorini chi- qargan sudning
nomi, sudyaning familiyasi (sud tarkibi), sud majlisining kotibi, taraflar,
ishda ishtirok etuvchi boshqa shaxslar, shuningdek, nizo predmeti
ko‘rsatiladi. Shuningdek, hal qiluv qarorining boshida «Sirtdan» degan
jumla ishlatiladi.
Sirtdan chiqarilgan hal qiluv qarorining bayon qismida javob- garning
e'tirozlari mavjud boMmaydi. Agar ishda javobgarning tushuntirishlari
mavjud boMsa, u qatnashmagan holda ushbu tushuntirishlar va e’tirozlar
tahlil etilganligi, albatta, belgilab qo‘yi- lishi lozim boladi.
Sirtdan chiqarilgan hal qiluv qarorining asoslantiruvchi qismida, umumiy asoslarda chiqarilgan sud hal
qiluv qarorlaridan farqli ravishda javobgarning tushuntirish va e’tirozlarini aks etti- ruvchi holatlarva
ushbu holatlami tasdiqlovchi dalillar berilmaydi, chunki sud bunday maMumotga ega boMmaydi,
jumladan, hal qiluv qarorining ushbu qismida ishning sud tomonidan aniqlangan holatlari, ishning
holatlari to‘g‘risidagi sud xulosalariga asosboMgan dalillar, sud u yoki bu dalilni rad qilishda asoslangan
xulosalari, shuningdek, nizoli munosabatni tartibga soluvchi moddiy huquq me'yorlari (fuqarolik, oila,
yer, mehnat, uy-joy to‘g‘risidagi va boshqa qonunlar) keltirilmogM, qonunning nomi, moddasi, bandi
hamda protsessual huquq me’yorlari ko‘rsatilmog‘i lozim.
Hal qiluv qarorining xulosa qismida taraflarning familiyasi, ismi, otasining ismi yoki yuridik shaxsning
nomi toliq keltirilishi, da’vo talablarini qanoatlantirilganligi (to'liq yoki qisman) haqidagi sudning qisqa
va aniq xulosasi aks ettirilishi lozim. Shuningdek, sud xarajatlarining taqsimlanishi, sirtdan hal qiluv
qarori ustidan shikoyat va protest keltirish muddati va tartibi aniq ko'rsatilishi lozim.
